Macro met Boot en Mujagić | BNR

Terwijl het consumentenvertrouwen steeds verder daalt, geven consumenten nog altijd veel geld uit. Een paradoxaal gegeven, maar macro-econoom Edin Mujagic heeft het vermoeden dat ‘de consument helemaal niet zo somber is over de toekomst’. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

‘Om het heden te begrijpen, moet je toch iets leren van het verleden.’ Met die woorden richt macro-econoom Edin Mujagic zijn pijlen dit keer – in het kader van de week van het economieonderwijs – op het economische verleden. ‘Ieder van ons neemt op heel veel momenten in het leven besluiten die heel veel met de economie te maken hebben.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Unie wil Chinese bedrijven dwingen om intellectueel eigendom af te staan aan Europese bedrijven, in ruil voor Brusselse subsidies voor groene technologieën. Specifiek wil de EU de kennis in de Chinese elektrische autosector afnemen. Macro-econoom Edin Mujagic heeft geen goed woord over voor de werkwijze van Brussel. ‘Dit geeft prachtig weer hoe ver Europa is afgegleden.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Donald Trump wil tijdens zijn presidentschap koste wat het kost importtarieven invoeren. Volgens macro-econoom Arnoud Boot gaat Nederland hard geraakt worden, dat komt door de handelsgevoeligheid van de Nederlandse economie. Nederland moet zich voorbereiden, zegt Boot, ‘daar moeten we onze veerkracht en ons incasseringsvermogen voor inzetten.’

Wat zegt de zoektocht van Trump naar een minister van Financiën over Trumps economisch beleid?

Trump herinnert zich zijn eerste periode als president. Toen had hij nog een paar verstandige mensen om zich heen die hem afraadden om handelstarieven in te voeren. Ze zagen in dat je met handelsrestricties je eigen ruiten ingooit en benadrukten het belang van handel voor Amerika. Nu is dat anders, Trump wil alles op alles zetten om die importheffingen zo snel mogelijk in te voeren: hij duldt dus geen tegenspraak.

Trump zal erin slagen iemand te benoemen die importheffingen buitengewoon serieus neemt. Hij zal zich heel nadrukkelijk richten op China. In het geval van Europa kun je nog hopen dat hij zich iets transactioneler opstelt, dus dat hij iets terug wil hebben voor het niet zo zwaar doorvoeren van een importheffing. Maar onthoud: Europa is geen moeder Theresa, wij rekenen nu ook invoerrechten dus zijn zeker niet onschuldig.

Moeten we als Europa dan terugslaan?

Dat zal weinig indruk maken op Trump zelf. Hij zal gevoelig zijn voor het wegnemen van bestaande beperkingen, dreigen zal hem niet tegenhouden. Nederland zou ervan uit moeten gaan dat de heffingen komen. De handelsgevoeligheid van Nederland is extra hoog in vergelijking met de rest van Europa dus moeten we ons er op voorbereiden. Het is niet alleen een kwestie van strategische autonomie maar vooral van veerkracht en incasseringsvermogen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De btw-verhoging op media, cultuur en sport is voorlopig van de baan. In de voorjaarsnota zal een definitieve keuze worden gemaakt. Volgens macro-econoom Arnoud Boot kiest de coalitie hiermee eieren voor zijn geld, maar graaft ze tegelijkertijd haar eigen graf. Met name de ogenschijnlijke willekeur bij de nieuwe btw-tarieven strookt niet met het kabinetsvoornemen om het systeem te versimpelen. 

Waarom kiezen ze eieren voor hun geld, Arnoud? 

Omdat anders het hele belastingplan geen meerderheid zou krijgen. De realiteit is dat je in de maatschappij veel dingen op een geloofwaardige manier kunt tegenhouden. Maar er zijn in dit verhaal meerdere partijen geweest die belang hebben gehad bij deze aanpak, omdat ze weten dat ze er iets voor terug kunnen krijgen. Namelijk in de Eerste Kamer, waar deze coalitie geen meerderheid heeft. 

Dat Folkert Idsinga in dit proces is opgestapt als staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst, heeft niet geholpen. Maar dat is tegelijkertijd een excuus voor het kabinet, want zij kunnen de schuld in de schoenen van Idsinga schuiven. Hij zou zijn werk niet goed hebben gedaan. Maar iedereen heeft zijn eigen werkelijkheid. Ook deze coalitie leert dat politiek iets anders is dan simpelweg je eigen wil doordrijven. 

Maar je zegt ook dat dit kabinet zijn eigen graf graaft. Waarom dan? 

In een toekomstig, optimaal belastingsysteem zou je eigenlijk naar een uniform tarief moeten streven. Dan kun je ook een fundamenteel lager tarief hanteren, want uit elke doorberekening blijkt dat een land beter wordt van een uniform tarief. Zowel in termen van welvaart in het land als in termen van optimale keuzes van mensen. Nu wordt dat beïnvloed door willekeur. 

Maar dit plan is juist ingevoerd om het systeem te versimpelen. De vraag is dan waarom pretparken en campings worden uitgezonderd. Er is geen enkele geloofwaardigheid in de wijze waarop deze btw-aanpassing wordt doorgevoerd. 

Een ander belangrijk uitgangspunt van dit kabinet is het verminderen van regelgeving en lastendruk voor bedrijven. Maar de kosten voor het bedrijfsleven en de overheid om deze verschillende tarieven uit te voeren, zijn enorm. Er is geen duidelijke afbakening en keuzes worden verstoord. 

Heeft dit kabinet zichzelf dan in de eigen voet geschoten? 

Dat denk ik wel. Want het belastingstelsel wordt met dit plan over de btw niet duidelijker. Ik geef een paar voorbeelden. Iemand die in de media als journalist werkt, is vrijgesteld van btw. Maar geldt dat ook voor iemand die werkt voor het programma van Harry Mens? En zien we de Heineken Experience als een museum of een pretpark? 

Door het tarief een beetje te verhogen, is de boekhouding misschien weer rond. Maar wat betreft de welvaart in dit land zetten we twee stappen achteruit. We zijn verder weg van een oplossing. Als een kabinet zegt de regeldruk te willen verminderen, maar die juist vermeerdert en bovendien een verstorend belastingsysteem optuigt, dan schiet het zichzelf in de voet. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De groei van de economie is met 0,8 procent aanzienlijk hoger dan de meeste analisten hadden verwacht. Het enige minnetje is eigenlijk de timing, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Ik heb gehoord dat we volgende week van dat gure herfstweer krijgen, en zo’n cijfer maakt elke gure dag ineens stukken beter.’ 

Die 0,8 procent is de groei ten opzichte van het kwartaal ervoor. Waren de cijfers op de Amerikaanse wijze gerapporteerd – de ‘geannualiseerde groei’ – hadden we het zelfs over 3,2 procent groei gehad. ‘Zo bezien, voor de inwoners van de VS, is de Nederlandse economie dus met ruim 3 procent gegroeid. Om het even in perspectief te plaatsen: de Amerikaanse economie, die het ook in het derde kwartaal zo geweldig heeft gedaan, liet een groei van 2,6 procent zien. Dus zie maar hoe goed wij het het afgelopen kwartaal hebben gedaan.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is ‘niets mis’ met het controleren van de overheidsuitgaven. Dat zegt econoom Edin Mujagic nu de aanstaande president van de Verenigde Staten Donald Trump heeft aangekondigd om Elon Musk aan te stellen als leider van een nieuw ministerie. Dat ministerie moet zich bezighouden met het verminderen van overheidsuitgaven en de bureaucratie in de VS. ‘Bedrijven doen niets anders elke dag.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na de winst van Donald Trump bij de Amerikaanse verkiezingen gaan er geluiden op dat de wereld hierdoor flink zal veranderen. Macro-econoom Edin Mujagic houdt echter een flinke slag om de arm. ‘We zijn bij dit soort grote gebeurtenissen geneigd om te concluderen dat vanaf nu alles anders wordt. Maar in het verleden hebben we ook dit soort ontwikkelingen meegemaakt en de ervaring leert dat het toch altijd voor een deel meevalt. Dus ik moet het eerst even zien.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na de ‘Week van Trump’, zoals macro-econoom Arnoud Boot het noemt, was een verklaring van Europese leiders om Europa competitief te houden ‘precies wat je wil zien’. De leiders hebben twaalf adviezen voor Europa opgesteld. Een daarvan is ‘Simplification Revolution’. ‘De eeuwige strijd om minder regels te krijgen.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Fed Funds Rate naar 4,75 procent is teruggebracht, is volgens macro-econoom Arnoud Boot het minst belangrijke onderdeel geweest van het rentebesluit van Fed-chef Jerome Powell. Het was vooral de vraag aan Powell of hij onder het bewind van Donald Trump straks kan aanblijven die, volgens Boot, de meeste aandacht trok. 'Trump is niet bepaald een grote vriend van de Amerikaanse centrale bank.' 

Jerome Powell is in 2018 door Trump benoemd als opvolger van de toenmalige Fed-baas en huidig minister van Financiën Janet Yellen. Maar Trump heeft al eerder gedreigd Powell te ontslaan, en Powell voelde zich al genoodzaakt om te reageren op dat mogelijke besluit. 

Wat zei Powell hierover? 

Hem is gevraagd of hij zou opstappen als Donald Trump hem dat vriendelijk of niet zo vriendelijk zou vragen. Daarop zei Powell dat hij niet zomaar ontslagen kan worden. Het is duidelijk dat hij zijn eigen verdedigingslinie aan het bouwen is. 

De poging om een gouverneur van de Amerikaanse centrale bank te ontslaan, is historisch ongekend. Maar daarmee is het niet uitgesloten. Het juridische precedent dat hiermee zou worden geschapen, is ook iets waar Trump enthousiast van kan worden. Daar houdt hij van. 

Maar kan er een zaak van gemaakt worden? 

Absoluut. Maar dan komt het bij het Supreme Court terecht, waar nu al zes rechters zitten die door Trump zelf zijn benoemd. De termijn van Powell loopt nog anderhalf jaar, tot mei 2026. 

De vraag is of het handig is om in die korte tijd hier een al te groot punt van te maken, maar ik denk niet dat deze opmerking aan Trump is besteed. Sterker nog, hij kan heel makkelijk de Federal Reserve en dus Jerome Powell de schuld in de schoenen schuiven wanneer er iets tegenzit. Hij kan er belang bij hebben om chaos te creëren. 

Maar Powell stelt als voorzitter die rentebesluiten niet alleen op. In de board zitten nog zeven leden en daarnaast wordt het rentebesluit opgesteld met vijf lokale centrale bankpresidenten. Dus als Trump Jerome Powell weet uit te schakelen, dan heeft hij nog steeds niks te zeggen. 

Wat moet de strategie van Trump dan zijn? 

Deze mensen hebben benoemingstermijnen die heel lang duren, waarvan sommigen ver na deze tweede termijn van Donald Trump in het Witte Huis. Hij zal dus deze mensen individueel moeten aanpakken, zoals de boeren in Nederland ook hebben gedaan met de toenmalig minister Van der Wal. 

Dat is de realiteit; als hij zijn zin niet krijgt, zal hij die proberen te krijgen door middel van bedreigingen. Trump kan mensen mobiliseren en de Federal Reserve positioneren als de vijand van het volk. En hij zal dat ook doen als het hem uitkomt. 

Er zullen genoeg mensen op sociale media zijn die dat serieus gaan nemen en achter Trump aanrennen en dus daadwerkelijk deze mensen gaan bedreigen. 

De mensen in de board van de Fed zullen dat niet accepteren en zullen eieren voor hun geld kiezen. De kans dat de Federal Reserve beschadigd uit het presidentschap van Trump komt, schat ik eerder op 75 procent dan op 25 procent. We gaan hele zware tijden tegemoet; de onafhankelijkheid van de Federal Reserve staat op het spel. 

Hoe kan Trump beleidsmatig de Fed nog in de wielen rijden? 

Alles wat in de economie tegenzit, zou je op het conto van de Fed kunnen schuiven. Als er inflatie komt, dan komt dat door de Fed. Als er geen inflatie komt en de economie draait in de soep, dan komt dat door de Fed, die de rente niet tijdig heeft verlaagd. Alle bewegingen van de economie kunnen op het conto van de Fed worden geschoven. 

Dat zal hij ook doen. De Amerikaanse economie heeft het afgelopen jaar goed gepresteerd. De centrale bank heeft de rente moeten verhogen om inflatie te bestrijden, en heeft dat gedaan zonder dat de Amerikaanse economie is ingestort. Integendeel zelfs: de afgelopen anderhalf jaar zijn eigenlijk topjaren geweest voor de Amerikaanse economie. 

Zolang Amerika de leidende economie blijft in de wereld, zal iedereen Amerikaans schuldpapier kopen. Iedereen is afhankelijk van de dollar en Amerika kan zo wegkomen met de grote tekorten in het land. Dat is de realiteit, totdat de wal op een gegeven moment het schip keert. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het ziet ernaar uit dat de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, vanavond opnieuw de rente zal verlagen. Maar volgens Esther Barendregt, hoofdeconoom bij de Rabobank, is het de vraag hoe lang de Fed nog door kan gaan met die verlagingen. En dat heeft alles te maken met de herverkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Trump zei vanochtend in zijn overwinningsspeech dat de Verenigde Staten onder zijn leiding een ‘gouden tijdperk’ tegemoet gaan. Hoofdeconoom van ING Nederland Bert Colijn twijfelt daaraan, gezien het vooruitzicht van belastingverlagingen, importtarieven en een streng immigratiebeleid. ‘Economen worden van de plannen niet direct heel enthousiast.’ De financiële markten zijn daarentegen wel positief gestemd. 

De ontevredenheid onder de Amerikanen over de hoge inflatie zal de verkiezingsuitslag zeker hebben beïnvloed, denkt Colijn. Zo stelt hij dat Democraat Kamala Harris het nadeel had dat zij werd gezien als verlengstuk van president Joe Biden. Daarnaast sprak zij minder over de economische situatie in de VS dan haar tegenstander.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De verwachting is dat de Amerikaanse centrale bank (de Fed) donderdagavond de rente gaat verlagen. Maar macro-econoom Edin Mujagic denkt dat ze die beter zou kunnen verhogen of gelijk zou kunnen houden. 'De inflatie is nog steeds aan de hoge kant en we weten nu dat die ook behoorlijk hardnekkig is', zegt hij.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het opstappen van Folkert Idsinga als staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst is om te beginnen politiek op zijn lelijkst, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Alles wat de laatste dagen over de NSC’er naar buiten kwam, was al bij formateur Richard van Zwol ten tijde van de totstandkoming van het huidige kabinet. ‘Er is nog niets naar buiten gekomen dat hij ook maar één ypsilon heeft achtergehouden.’ 

Het is eigenlijk ook precies de toegevoegde waarde die een politiek systeem als het Nederlandse, met coalities, kán hebben, zegt Boot. ‘Als je dingen volgens de van tevoren opgestelde regels doet, moeten coalitiepartijen je steunen. Het is politiek op zijn lelijkst als coalitiepartijen vervolgens jouw intenties in twijfel trekken en eisen dat er extra regels komen met betrekking tot zijn precieze bezit, waar hij als enige aan moet voldoen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De bedrijfsomstandigheden voor de industrie zijn flink verslechterd, blijkt uit cijfers van de NEVI. Zowel de productieomvang als het aantal nieuwe orders daalde afgelopen maand. Volgens macro-econoom Arnoud Boot komt dat onder meer door een te grote afhankelijkheid voor Nederland van Duitsland. ‘Duitsland zit in een heel lage versnelling en daar hebben wij last van.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het einde van de maand is aangebroken en dat betekent: inflatiecijfers. De cijfers van oktober leren dat de economische groei in Europa langzaam de goede kant op gaat, zegt macro-econoom Edin Mujajic. Al blijft de inflatie in Nederland voorlopig hoog. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als centrale banken echt zeggenschap krijgen over ons digitale geld, bestaat het risico dat zij in de toekomst voor langere tijd negatieve rente kunnen introduceren. Door een digitale euro van de centrale bank te laten voortbestaan naast de contante euro, ontstaat een nieuw instrument voor centrale bankiers, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Die hoeven in de toekomst niet de rente te bepalen, maar de wisselkoers tussen die twee.’

Nu is het nog zo dat we met zijn allen naar de bank gaan om ons geld van de bank te halen, om zo die heffing te ontlopen. Maar in een stelsel met een wisselkoers tussen de digitale en de contante euro, kan dat niet meer. Als je de wisselkoers zodanig vaststelt dat het ene meer waard is dan het andere, haal je dat voordeel weg, zegt Mujagic. ‘Dan kun je een situatie creëren met een negatieve rente van 5 procent. Je contante geld is dan minder waard, waardoor je geld van de bank afhalen geen optie meer is.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De problemen bij Volkswagen zijn niet alleen tekenend voor de autosector in Duitsland, maar voor de gehele sector in Europa. ‘Die sector heeft hele grote problemen’, benadrukt econoom Edin Mujagic. De oorsprong van de problemen in Duitsland liggen volgens hem allemaal bij één persoon: Angela Merkel.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het was matig, het is matig en het blijft nog wel even matig in de eurozone. Vorige week bleken de cijfers over het ondernemersvertrouwen al zo plat als een pannenkoek, met name in Duitsland, zegt Luc Aben, hoofdeconoom van Van Lanschot Kempen. ‘De industrie heeft het moeilijk en alleen de dienstensector houdt de boel nog een beetje recht. Maar zelfs daar is het momentum behoorlijk zwak.’ 

De hoop is voor de komende maanden gevestigd op de Europese consument, nu de lonen stilaan de inflatie hebben bijgebeend. ‘Daardoor neemt de koopkracht weer wat toe, maar we zullen zien of die consument inderdaad weer gaat uitgeven: gemiddeld spaart die van elke 100 euro inkomen 15 euro, een Amerikaan spaart gemiddeld 3 à 4 dollar.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een maand oktober zonder ramingen over de wereldeconomie is onvoorstelbaar, en dus heeft het IMF het toch aangedurfd om met voorspellingen te komen. ‘Je kunt niet de hele wereld vragen om naar het hoofdkantoor in Washington te komen en vervolgens met niks komen,’ zegt macro-econoom Edin Mujagic over een van de wetmatigheden in de financiële wereld. Toch was het verhaal van het IMF niet heel spannend. 'Een groei van 3 procent is wat eerder in het voorjaar ook is gezegd.’ Maar als je verder kijkt, is er meer aan de hand.

Wat valt er dan op in de voorspellingen?

Daarvoor moeten we vooral naar de Verenigde Staten kijken. De ramingen voor de Amerikaanse economie voor zowel dit jaar als volgend jaar zijn omhoog bijgesteld. Het gaat al goed in Amerika en volgens het IMF zal het nog beter gaan, terwijl de ramingen voor de eurozone juist omlaag zijn bijgesteld. Met Duitsland als grote uitschieter; volgens het IMF zal er dit jaar geen economische groei zijn daar. Dat is op zich winst, want daar hebben ze alleen maar te maken met een economie die kleiner en kleiner wordt.

Wat zegt het IMF verder over ons eigen continent?

Het IMF ziet een heleboel obstakels voor Europa op de weg naar hogere en houdbare groei. Niet alleen uit de VS of uit China, maar gewoon hier bij ons.

Als je naar de samenstelling van de economie kijkt, zie je dat de dienstensector veruit het grootste deel van de economie uitmaakt. En in dat deel hebben we eigenlijk niet echt een interne, echte Europese markt zonder regels.

Als Europa daar al stappen in zou zetten, ontsluit je toch heel veel potentieel voor jezelf. Alleen om een of andere reden weigeren we dat te doen, en dan kom je in zulke ramingen als die van het IMF er gewoon heel bekaaid vanaf. De Amerikaanse economie doet het al beter dan de onze, en die zal het dit en volgend jaar nog beter gaan doen dan wij.

In hoeverre spelen de verkiezingen een rol bij de IMF-ramingen?

Niet alleen in de VS, maar ook bij ons wordt gestemd. Het IMF benadrukt dan ook dat ruim de helft van de wereldbevolking dit jaar heeft gestemd of nog gaat stemmen. En dat betekent dat je hier en daar een nieuwe regering krijgt met nieuw beleid. Kijk maar naar Nederland. Ook bij ons heeft de nieuwe regering het voorgenomen beleid gewijzigd of aangekondigd dat er in de voornemens wordt geschrapt.

Als je het op mondiaal niveau bekijkt, gaat meer dan de helft van de bevolking stemmen, met overal nieuwe regeringen tot gevolg. Dat schept onzekerheid, want onduidelijk is welk beleid hier en daar gevoerd gaat worden.

De groeivooruitzichten voor de komende vijf jaar zijn echter slechter dan voor het komende jaar. Dat geeft aan dat de wereldeconomie, en onderdelen daarvan, in toenemende mate stevige tegenwind gaat krijgen. Denk bijvoorbeeld aan demografie, de lage productiviteitsstijging en tegenvallende investeringen. Die beloven niet veel goeds voor economische groei op termijn.

Maar dit zijn ramingen. Kan het in de praktijk nog heel anders uitpakken?

In theorie wel. Het lijstje met opties waardoor het beter zou kunnen gaan, is vrij kort. Het kan natuurlijk zijn dat er allerlei landen in de wereld ineens wel gaan hervormen, dus dat daar een impuls vandaan komt. Een kanttekening daarbij is dat hervormingen economische groei op termijn opleveren, dus niet meteen dit of volgend jaar. En als er nou om een van de redenen veel meer geïnvesteerd gaat worden, zou dat groei aanjagen. Maar gezien de stemming in veel landen en de hoge rente is dat niet heel logisch.

De lijst met opties waardoor het slechter zou gaan, is een stuk langer. Ik noem er twee. De afgelopen twee jaar zijn de centrale banken bezig geweest met het verhogen van de rentes. Het remmende effect daarvan kan best nog komen. Daarnaast hebben we sociale onrust. We hebben te maken met hoge inflatie in nog steeds heel veel landen. Dat betekent dat in het kader van het nieuwe beleid bijvoorbeeld hier en daar de belasting omhooggaat. Inflatie vergroot ongelijkheid en dat kan, volgens het IMF, een vruchtbare bodem zijn voor allerlei sociale onrusten, met alle gevolgen van dien voor de economische ontwikkeling.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is de afgelopen periode eigenlijk heel weinig beweging geweest in de Amerikaanse economische activiteit, blijkt uit de nieuwste uitgave van het acht keer per jaar verschijnende Beige Book van de Fed. Van de drie districten die in september aangaven dat hun economie licht groeide, zijn er nog twee over. Dat geeft aan dat het met de groei van de Amerikaanse economie toch iets minder goed gaat dan voorheen, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 

De stand van zaken in de vorige editie van het Beige Book was voor de Fed aanleiding om de rente met 0,5 procentpunt te verlagen, nu is duidelijk dat het met de groei van de Amerikaanse economie toch wat minder goed gaat dan voorheen, zegt Mujagic. Toch staan er nog wel wat relevante zaken in deze editie van het Beige Book: ‘Bedrijven uit alle hoeken van het land geven aan dat de inflatiedruk verder aan het teruglopen is. Dat zal de Fed heel goed nieuws vinden. Maar ze geven ook aan dat de prijzen die zíj moeten betalen wél stijgen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Franse regering gaat flink het mes zetten in de staatsfinanciën. Om een begrotingstekort van 60 miljard euro te dichten worden belastingen en masse verhoogd, terwijl er ook volop wordt bezuinigd. Economen uiten hun kritiek en vrezen dat het gevolgen gaat hebben voor de Franse economische groei. Econoom Edin Mujagic begrijpt er weinig van. ‘Wat ik nu waarneem, is dat de Franse premier Barnier veel realistischer is dan veel economen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Macro-econoom Edin Mujagic ging op zoek naar het ontbrekende stukje van de puzzel die de Amerikaanse economie is. Alleen zo kan hij tegenstrijdigheden verklaren, zoals de economische groei die hoog is, terwijl toch veel Amerikanen moeite hebben met rondkomen. Mujagic kwam uit bij kunstmatige intelligentie (AI).

See omnystudio.com/listener for privacy information.

FNV: Volop in beweging! Het is the week after: het akkoord over het vroegpensioen was een grote overwinning voor de vakbond. Maar wat daardoor enigszins ondersneeuwde was dat de bond de dag ervoor voorlopig afscheid nam van de zetel in de Codecommissie voor goed ondernemingsbestuur, zegt macro-econoom Arnoud Boot: ‘Te vermoeiend, te traag, et cetera.’

Kortom: het bleek toch niet de beste manier om met de werkgevers te overleggen. Het is dan ook een commissie in ruste, in afwachting van een betere vorm. De bedoeling was om al een nieuwe commissie te hebben geïnstalleerd, maar Micky Adriaansens liep als minister van Economische Zaken in het vorige kabinet niet over van enthousiasme – en hetzelfde kan worden gezegd van het nieuwe kabinet. ‘Het vinden van een voorzitter is tot nu toe niet gelukt; de positie is voldoende onaantrekkelijk dat het voorlopig stilligt.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het akkoord over het vroegpensioen is 'een overwinning' voor de vakbeweging in het algemeen. Dat concludeert macro-econoom Arnoud Boot in reactie op het nieuws dat vakbonden, werkgevers en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een akkoord hebben bereikt over een nieuwe regeling. "Ze hebben hier heel hard voor gevochten." Tegelijkertijd heeft de overheid 'slappe knieën', zegt Boot.

Vanwaar dat verschil?

Je kunt niet anders zeggen: het is hun overwinning. Dat blijkt ook wel, want op hun website staat nu dat er zekerheid is voor mensen met zwaar werk. En het gaat hier om een permanente regeling. Die combinatie van zekerheid en permanent toont aan dat de overheid eigenlijk slappe knieën heeft gehad.

Op de website van het ministerie staat een geweldig stuk online, je krijgt er bijna de tranen van in je ogen, over hoe je gezond kunt doorwerken. Geen woord over vroegpensioen, maar over gezond doorwerken. Dat is wat benadrukt wordt in het lange stuk van de overheid. Wie kan tegen gezond doorwerken zijn?

Maar de gemaakte afspraken gaan toch over eerder stoppen?

Ja, dat mag wel zo zijn, maar in die tekst staat natuurlijk dat iedereen zal bijdragen aan gezond doorwerken, dat men evaluatiemomenten inbouwt, zodat niet straks half Nederland in de vroegpensioenregeling zit. Hoewel dat niet uitgesloten is.

Het kabinet heeft dus een oplossing gekozen en heeft dat zelf verpakt als een akkoord over gezond doorwerken. Daar zit geen enkele angel in. De enige angel is dat het vroegpensioen nu met extra overheidsgeld wordt gefaciliteerd.

En dan hebben we nog een andere partij, en dat zijn de werkgevers: VNO-NCW. Maar laten we eerlijk zijn, de overheid is de grootste werkgever in Nederland. Direct en indirect.

Waar zijn we dan getuige van?

Dit is een voet tussen de deur van vroegpensioen. Ik was een stuk minder kritisch geweest als er een akkoord was bereikt waarbij de tijdelijke regeling verlengd zou worden. Om die werkgevers de gelegenheid te geven hun personeelsbeleid fatsoenlijk vorm te geven, zodat mensen ook hun pensioen kunnen halen.

Maar er wordt nu geen maximum gesteld, ook al wordt een streefgetal van 15.000 genoemd. In het FNV-persbericht staat ook letterlijk dat er geen maximumaantal mensen is afgesproken. Dit is wat het ministerie heeft opgeschreven.

Het kabinet heeft nu een heikel probleem van tafel, want de aangekondigde stakingen hadden nadrukkelijk de overheid getroffen. Daarom is dit een echte overwinning van het FNV. Zij hebben de krapte op de arbeidsmarkt en de onmisbaarheid van de NS ingezet om hun zin te krijgen.

Maar zijn we dus nog niet klaar met dit verhaal?

Nee, hier eindigt het verhaal niet. Er is nu afgesproken hoe het er ongeveer uitziet. Dat wordt aan één cao-tafel geregeld. De volgende cao-tafel moet dat als uitgangspunt nemen en dat betekent dat deze regeling wordt overgezet naar het onderwijs. Die wordt overgezet naar de hele zorgsector. En straks zit heel Nederland in die vroegpensioenregeling. Dan hebben we de werkgevers geen verantwoordelijkheid gegeven om een fatsoenlijke werkloopbaan voor mensen in te richten.

Is er dan niets positiefs aan dit vroegpensioenakkoord?

Ik heb iets positiefs over het FNV gezegd, want ik vind dat een werknemersorganisatie zich moet manifesteren. Maar werkgevers hebben het voor een groot deel laten liggen. Dan heb ik het met name over publieke werkgevers. Het commerciële bedrijfsleven heeft grosso modo een veel beter personeelsbeleid.

Mijn eigen universiteit heeft nog nooit van personeelsbeleid gehoord. Ja, ze hebben een personeelsafdeling, maar dat is een administratieve afdeling die regelt dat iedereen op de loonlijst staat. Maar denken in termen van loopbanen, houdbaarheid, optimale inzetbaarheid is binnen het hele overheidsapparaat niet aanwezig. Daar zijn we nu de dupe van.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Banken waren in de afgelopen jaren steeds strenger geworden met het verstrekken van leningen aan bedrijven. Maar in het afgelopen kwartaal zijn financiële instellingen minder strikt geworden in de richting van ondernemers, ziet de Europese Centrale Bank in een onderzoek naar de verstrekte leningen van banken. ‘In de marge is dat goed’, zegt econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Instituties doen ertoe voor de economie. Dat is de conclusie van de drie onderzoekers die gisteren de Nobelprijs voor de Economie uitgereikt kregen, en macro-econoom Edin Mujajic is het daar helemaal mee eens. ‘Dat zulke mensen een Nobelprijs krijgen is een zeer welkome ontwikkeling.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Universiteiten zijn een worteling in het wilde landschap van economische activiteit, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Het valt hem op dat de meeste studenten op de universiteit geen enkele wetenschappelijke interesse hebben en hij wil daarom dat het onderscheid tussen hbo en universiteit verdwijnt. Alleen toponderzoekers moeten zich afscheiden. ‘Laten we dat elite maken. Dat is de echte universiteit.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Centraal Planbureau (CPB) toont moed door een langetermijnvisie voor 2050 te presenteren. ‘Als je naar de politiek kijkt, dan is morgenmiddag al een lange termijn', zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Dus wat heb je aan zo'n vooruitzicht?’  

Waarom doet het CPB dit dan?  

Het CPB toont veel moed door als onafhankelijk instituut, ondanks dat het onder het Ministerie van Economische Zaken valt, toch studies te publiceren die verder kijken dan de korte termijn. De politiek biedt namelijk weinig stabiliteit voor de lange termijn, en vaak reageren politici slechts op de 'rode lappen' die in het debat worden gegooid. Het CPB probeert echter de focus te houden op de belangrijkste keuzes die Nederland moet maken voor de toekomst. Want uiteindelijk gaat het toch om dit land, hoe we er straks voorstaan. Ze presenteren verschillende scenario's die gekoppeld zijn aan bredere maatschappelijke visies, waarbij ze ook de valkuilen en mogelijkheden voor de toekomst in kaart brengen. 

De vier smaken van het CPB zijn autonoom, markt, samen en duurzaam. Hoe is dat te rijmen met het huidige kabinet?  

Het zijn simpelweg vier visies op de toekomst, zonder een directe link met de politiek. Autonoom is gericht op zelfbeschikking, waarbij je verantwoordelijkheden delegeert aan regio's. Dat sluit enigszins aan bij het beleid van dit kabinet. Maar als Wilders plotseling de Amsterdamse democratie wil ondermijnen door te suggereren dat de burgemeester moet worden ontslagen, is dat blijkbaar niet de autonomie die hij voor ogen heeft. Het lijkt meer op een provocatie waar vervolgens op gereageerd kan worden. 

Het scenario Markt richt zich voornamelijk op het bieden van ruimte aan de economie. Hier staat materiële welvaart centraal, zij het binnen bepaalde randvoorwaarden. Duurzaamheid krijgt een belangrijkere rol, maar zet ook in zekere zin een rem op de economische groei. 

Ook het scenario van Autonomie legt een grote druk op economische groei, omdat je veel uit handen geeft. Hierdoor komt de groei onder druk te staan, maar tegelijkertijd kan dit het draagvlak voor de economie versterken. Positief geïnterpreteerd, kan dit de sociale cohesie in het land verbeteren, wat goed zou zijn voor ons allemaal, inclusief ons welzijn. 

Dan heb je nog het scenario samen over. Wat moeten we daarmee? 

Het vierde scenario gaat over herverdeling. Het draait niet zozeer om economische groei en materiële welvaart, maar om herverdelen zodat niemand tussen wal en schip valt. Dat leidt ook tot lagere economische groei, omdat de overheid een grotere deken over de economie legt. Maar dat zijn politieke keuzes. Niemand zal tegen herverdeling zijn, en ik hoop dat ook niemand voorstander is van het ondermijnen van de markt. Daarnaast hebben we nog de afhankelijkheid van het buitenland. 

Wat is nou eigenlijk de onderbouwing van het CPB bij dit rapport? 

Die is er eigenlijk niet. De belangrijkste vraag wordt in het rapport zelfs niet gesteld. Namelijk wat het betekent als wij bepaalde denkbeelden hebben over autonomie of over het inperken van het financiële kapitalisme?  

Vorige week is op een willekeurig moment een motie aangenomen tegen bonussen In de financiële sectir, De hele politiek is daartegen want daar winnen ze twee stemmen mee in zuidoost Zutphen. Iedereen is het erover eens dat je het moet hebben over de hele sterke financiële prikkels in deze sector, waar de kantjes ervan af worden gelopen. Maar wel op een serieuze en genuanceerde manier en niet op een willekeurig moment. Dat staat dus haaks op een fatsoenlijk beleid. En in hoeverre kunnen we als Nederland afwijken van wat er in Europa gebeurt?  

De financiële sector moet binnen allerlei randvoorwaarden opereren. Maar we willen ook niet dat de financiële sectir in Nederland doodbloedt. Dan zijn we verder van huis. Dan zijn we afhankelijk van Unicredit of van een Franse bank. En die hebben het Franse belang voorop staan.  

Welke les moeten we hier dan uittrekken?  

We moeten ons afvragen: wat is onze beleidsruimte? Waar kunnen we van de standaard afwijken, en waar moeten we compromissen maken? Dit is volgens mij de belangrijkste les uit het rapport van het Centraal Planbureau. Het Planbureau stelt deze vraag echter niet expliciet, maar het is wel de vervolgvraag die we moeten stellen. Ik hoop dat de politiek hierover gaat debatteren, niet op het moment dat extremere standpunten weer opkomen, maar op een moment waarop we weloverwogen kunnen nadenken over de toekomst van Nederland. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Minimaal enkele tientallen miljarden dollars aan schade, dat is wat orkaan Milton op zijn vernietigende spoor achterlaat. De aloude redenering is dat die schade hersteld moet worden en dat dát extra werk oplevert en daarmee de economie een boost krijgt. De redenering is oud, maar daarom zeker nog niet waar, waarschuwt macro-econoom Edin Mujagic, verwijzend naar de Parabel van de gebroken ruit, van de negentiende-eeuwse Franse econoom en filosoof Frédéric Bastiat. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De afgelopen jaren waren er twee grote verstoringen aan de aanbodzijde van de economie: de coronacrisis en de energieprijzen die sky highgingen door de oorlog in Oekraïne. Daardoor kwam de verhouding tussen vraag en aanbod behoorlijk scheef te liggen, met alle gevolgen van dien voor de inflatie, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Minder aanbod, meer vraag, dat verklaart de inflatie van 2021-2022 en 2023-2024.’ 

Het Westen wist uit de coronacrisis te klauteren door enorme steunmaatregelen van de overheid: er was geld genoeg om uit te geven en dat wakkerde de inflatie aan, zegt Mujagic. De centrale banken besloten collectief door die hoge inflatie heen te kijken, omdat die het gevolg was van allerlei tijdelijke factoren. ‘So far so good. Daar is in principe veel voor te zeggen, dit soort zaken is bijna per definitie tijdelijk.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Maakt de Amerikaanse economie nou een ‘zachte landing’ of niet? Vorige week liet het banenrapport in de Verenigde Staten positieve cijfers zien. Macro-econoom Edin Mujagic houdt desondanks een slag om de arm. ‘We hebben zo vaak een zachte landing in zicht gehad om er vervolgens achter te komen dat het een optische illusie was.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De arbeidsproductiviteit is in Europa al tijden een bron van zorg. Niet voor niets heeft Mario Draghi in zijn ellenlange rapport talloze manieren opgesteld waarop de Europese Unie de arbeidsproductiviteit kan verbeteren. Ook macro-econoom Edin Mujagic wil het belang van arbeidsproductiviteit graag benadrukken. ‘Eén van de zaken waarop je de arbeidsproductiviteit kan verhogen, is als er in Europa een interne markt voor diensten wordt gerealiseerd en de andere interne markten beter worden gemaakt.’ Toch ziet hij dat het maar moeilijk tot uitvoer komt. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zowel de Rabobank als De Nederlandsche Bank spreken zich plotsklaps openlijk uit besloot het OM (oud-)bankiers Ralph Hamers (ING), Gerrit Zalm (ABN Amro) en Wiebe Draijer (Rabobank) te vervolgen. Nu zeggen DNB en Rabobank dat deze zaken de sector platleggen. ‘Dat werkt totaal verlammend op de sector’, zegt ook macro-econoom Arnoud Boot. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De gemiddelde cao-lonen zijn in het afgelopen kwartaal met ruim 6,8 procent gestegen. Gemiddeld, want de bandbreedte is ruim met een maximale stijging van 12,4 procent voor werknemers bij woningcorporaties. Goed nieuws voor de inkomens van mensen, maar macro-econoom Edin Mujagic wil ook wijzen op de negatieve gevolgen. ‘Dit is een potentieel probleem voor werkgevers, want die moet simpelweg meer betalen aan werknemers.’  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een belasting die plotseling wordt verhoogd, een verbod dat ineens wordt ingevoerd of een kabinet dat ineens arbeidsmigranten wegjaagt. Overheden kunnen wel eens onverwachtse handelingen uitvoeren, met pijnlijke gevolgen voor ondernemers. ‘Je kan natuurlijk als ondernemer heel weinig tot niets doen aan wispelturige overheden die nauwelijks te voorspellen zijn’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De winnaar van de Amerikaanse presidentsverkiezingen krijgt hoogstwaarschijnlijk in zijn termijn de mogelijkheid om meer dan de helft van de leden van het rentecomité van de Fed te benoemen. En zo kan de nieuwe president zijn of haar invloed op monetair gebied tot ver in de jaren 30 laten gelden, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Dus er staat echt heel veel op het spel: de toekomstige koers van de Fed.’ 

De termijn van Fed-baas Jerome Powell loopt per mei 2026 af. Maar dat niet alleen, ook een ander lid van het rentecomité van de Fed zal per januari 2026 afzwaaien, waardoor de volgende president sowieso twee nieuwe mensen bij de Fed kan aanstellen. De andere vijf leden hebben weliswaar zittingstermijnen tot ver in de jaren 30, de ervaring leert dat bijna niemand die termijn volmaakt. ‘Dus de kans is groot dat één of twee van die mensen tussentijds toch een andere baan krijgen aangeboden en weggaan.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De gangbare gedachte is dat meer investeringen in onderwijs en onderzoek leiden tot meer innovatie. Maar dat is niet altijd zo, stelt macro-econoom Edin Mujagic. Hij noemt het 'de innovatieparadox', waarbij de investeringen in innovatie hun doel missen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Te lang is er te weinig gebeurd om de Chinese economie er weer bovenop te helpen. Deze week kwam de Chinese Centrale Bank met een opmerkelijke aankondiging: de rente gaat omlaag en ook de kasreserveverplichting voor banken wordt minder. ‘Die twee stappen tegelijkertijd nemen is vrij onlogisch en heel vreemd’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland staat er goed voor op het gebied van pensioenbeleid, maar moet rekening houden met een mogelijk conflict met andere eurolanden op het gebied van pensioenen. Dat adviseert de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Waar Nederland een enorme reserve heeft om pensioenen mee te kunnen betalen, is de kas van andere eurolanden grotendeels leeg. Oplossingen zijn er, maar dan moet Nederland rekening houden met een grote rekening waar het aan mee moet betalen, ziet macro-econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Opnieuw heeft Frankrijk uitstel aangevraagd om een aangepaste begroting in te leveren bij de Europese Commissie. Brussel heeft het land onder toezicht geplaatst vanwege de torenhoge staatsschuld en het begrotingstekort dat flink de limiet overschrijdt. Daarom had Frankrijk eigenlijk eerder deze maand al een aangepaste begroting moeten inleveren. Ook andere landen die op het Europese ‘strafbankje’ zitten hebben niets van zich laten horen. ‘De plannen van heel veel landen zijn niet aangekomen in Brussel’, vertelt macro-econoom Edin Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De week van Prinsjesdag is natuurlijk het hoogtepunt van het jaar voor de financiële- en economische wereld. Opvallend is echter dat de hoofdrolspelers in die wereld geen onderwerp van gesprek waren, merkt macro-econoom Arnoud Boot op. ‘De banken zijn weinig genoemd en komt in het regeerprogramma eigenlijk niet voor.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Niet vaak komt het voor dat de Federal Reserve in één klap de rente verlaagt met zeker 0,5 procentpunt. Dat is ook logisch, vindt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Er moet altijd een aanwijsbare reden zijn, zoals een recessie die aanstaande is.’ Maar nu vindt de econoom het onduidelijk waarom de Amerikaanse centrale bank zo’n grote stap omlaag zet. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Miljoenennota zat vol met clichés als 'keuzes maken die niet altijd populair zijn', 'gratis geld bestaat niet' en 'bomen groeien niet tot in de hemel'. Het zijn overigens clichés die de afgelopen jaren nauwelijks te horen waren, simpelweg omdat keuzes vooruit werden geschoven. Het geld leek immers wél gratis en die bomen bereikten de hemel wél, dacht men, volgens macro-econoom Edin Mujagic. 'Dus ik juich toe dat het voor dit kabinet belangrijk is om de begrotingsdiscipline de komende jaren te herstellen.'

Het is natuurlijk een forse sneer naar het vorige kabinet, als je beweert dat de begrotingsdiscipline de afgelopen jaren uit het zicht is geraakt. 'Daarmee zeg je in feite dat Rutte-IV die traditie van degelijk financieel beleid heeft laten varen.' Hoewel de staatsschuld momenteel op een historisch lage 50 procent en lager staat, zijn er de afgelopen jaren veel beleidsvoornemens in de steigers zijn gezet die heel veel geld gaan kosten. 'En daar zijn dus amper keuzes gemaakt, omdat geld lenen gratis was en omdat de staatsschuld zo laag was.' 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Franse centrale bank wijt de verdubbeling van de goudprijs sinds 2019 aan de geopolitieke spanningen, onder meer tussen de VS en China. Maar daarmee onderschat je het effect van de aanhoudende inflatie, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Mensen zien een hele reeks zaken waardoor ze minder vertrouwen hebben in de Europese Centrale Bank (ECB), die veel te laat en halfslachtig ingreep toen de inflatie opliep.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Macro-econoom Arnoud Boot vindt dat er 'mooie uitspraken' staan in het regeerakkoord, maar hij heeft ook forse kritiek, met name op het gebrek aan maatregelen om het onderwijs te versterken en de economie productiever te maken. 'Met het oog op die twee doelen is het nu aangaan van wat schulden geen enkel probleem.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De beste manier om werk minder belastend te maken is niet door kórter te werken, maar door het werk attractiever te maken, zegt macro-econoom Arnoud Boot. 'Het aantal uren werken hoeft het probleem niet te zijn. Het verminderen van het aantal uren werk zet de economie nog veel meer op scherp. Dat maakt de economie alleen maar drukker, en dat zouden we niet moeten willen.'

CNV presenteerde vandaag een looneis van 3.5 tot 6 procent, plus een werkweek van twee uur minder. Boot schrikt van die voorstellen. 'Veel mensen vinden het leven zwaar, maar met een tekort aan mensen is de hoofdoplossing dat je het werk anders inricht, waardoor het attractiever wordt.' 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, is volgens macro-econoom Edin Mujagic van plan om een hele reek renteverlagingen door te gaan voeren. Volgens hem is daar ‘veel voor te zeggen’. ‘De inflatie is gedaald en gaat richting de 2 procent. Maar de Amerikaanse economie loopt niet zo lekker als ooit het geval is. Er is sprake van recessie-angst en ook de banenmarkt is niet wat het ooit is geweest’, ziet Mujagic. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Federal Reserve trekt het plan terug om banken in de Verenigde Staten onder extra toezicht te stellen. Na de bankencrisis van 2023, waarin enkele banken omvielen, wilde de Fed dat banken verplicht extra reserves achter de hand gingen houden. Maar dat plan wordt nu niet doorgezet. ‘Zelfs de Republikeinen en de Democraten, die het normaal gesproken nergens over eens zijn, waren het nu wel eens dat het een slecht plan was’, merkt macro-econoom Edin Mujagic op. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Macro-econoom Edin Mujagic noemt het langverwachte economische rapport van Mario Draghi 'heerlijk leesvoer dat de juiste diagnose stelt'. Maar de voormalige ECB-topman grijpt naar 'een aantoonbaar mislukt economisch model' om de problemen waar de EU mee kampt op te lossen, schrijft Mujagic.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het lijvige rapport van Mario Draghi is dan uiteindelijk overhandigd aan commissievoorzitter Ursula von der Leyen en rapporten over een concurrerende competitieve Europese Unie. Dit rapport moest wachten op de herbenoeming van Ursula van der Leyen als voorzitter van de Commissie van de Europese Commissie omdat het zwaar aanzet op een gestuurde economie, zegt macro-econoom Arnoud Boot.

Eigenlijk een soort Franse economie waar concurrentie redelijk verdacht is en waar je stuurt op samenwerken.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Arnoud Boot raadt minister van Volkshuisvesting Mona Keijzer aan om zich niet te laten verleiden tot kortetermijnmaatregelen voor de woningmarkt, 'want dat is meestal het verkeerde beleid'. Keijzer moet volgens hem op de middellange termijn een groter aanbod creëren en er intussen voor zorgen dat de vraag niet verder toeneemt.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ben je belegger, econoom, of anderszins geïnteresseerd bent in financiële markten en economie, ren dan naar de winkel voor een groot pak popcorn en genoeg te drinken. En ga er maar eens goed voor zitten, zegt macro-econoom Edin Mujagic: de komende tijd is er een soort real-time film te zien, met in de hoofdrol de rentecurve en de Amerikaanse recessie. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het langverwachte rapport van voormalig voorzitter van de Europese Centrale Bank en oud-premier van Italië Mario Draghi wordt vandaag gepresenteerd. In een heel select gezelschap weliswaar. ‘Ik vind het eigenlijk echt niet kunnen. Dit is een rapport wat ons allemaal aangaat. En het rapport is ook veel te laat’, zegt macro-econoom Edin Mujagić.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat Volkswagen de sluiting van fabrieken in Duitsland overweegt, zorgt voor een schok in het hele land. Als een van de grootste werkgevers van Duitsland is de autofabrikant het visitekaartje van het land, en staat het symbool voor de Duitse economie in het algemeen. ‘Dit is een microvoorbeeld van het macrobeeld van dat land’, zegt macro-econoom Edin Mujagić.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Eerst het zoet, dan pas het zuur. Volgens FD-journalist Marijn Jongsma is het van belang dat in gedachte te houden bij het lezen van de uitgelekte Prinsjesdagbegroting. Een deel van de plannen lekte vrijdag geheel naar traditie uit. ‘We horen nu alleen de leuke dingen.’

Een van de uitgelekte plannen is dat de versobering van de expatregeling bijna helemaal wordt teruggedraaid. Jongsma verwacht dat met name techbedrijven tevreden zijn. 'Vanuit techbedrijven is een enorme lobby geweest.' Andere landen hebben soortgelijke regelingen voor expats en de techbedrijven willen bijblijven in de strijd om het trekken van talent.

Verder lekte vrijdag uit dat de overdrachtsbelasting voor beleggingspanden wordt verlaagd, van de huidige 10 procent naar 8 procent. Jongsma betwijfelt of dit veel teweeg gaat brengen, omdat er verschillende redenen zijn voor dat beleggers hun huurwoningen verkopen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zowel de Federal Reserve als de Europese Centrale Bank komt over een paar weken weer met een rentebesluit. ‘Dat is goed nieuws voor wie een hekel heeft aan luisteren naar centrale bankiers, want tot die tijd moeten ze echt hun mond houden’, zegt econoom Edin Mujagic.

In de regel geven centrale bankiers in aanloop naar een rentebesluit geen interviews, en doen ze geen uitspraken, om te voorkomen dat er onverwachts toch iets noemenswaardigs zou uitlekken. Zo voorkom je dat mensen gaan handelen met enige voorkennis. ‘Ze houden hun mond nu, en dat gebeurt juist in de periode dat heel veel mensen juist graag willen weten wat er gaat gebeuren.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het gaat slecht met de Duitse economie. Dat bleek gisteren wel uit cijfers over het tweede kwartaal. Sprake van een algehele economische malaise is er absoluut niet, want in andere Europese landen is er wél sprake van groei, zegt macro-econoom Edin Mujagić.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wereldwijd worden staatsschulden alsmaar hoger. Politici beloven meer geld uit te geven om daar dan weer een ander probleem mee op te lossen, maar dat gaat dan meestal om een oplossing voor de korte termijn. Op de langere termijn is zo’n uitgave meestal een compensatie, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Mensen geld geven, daar win je stemmen mee.’

Eigenlijk zijn bankiers de laatste deskundigen onder beleidsmakers die neutraal zijn. Ze worden niet geleid door politiek en opportunisme en proberen te doen wat het beste is voor de economie. Maar ze zitten in een omgeving waarin ze gedwongen worden om dingen te doen en posities in te nemen die op allerlei manieren kunnen worden geïnterpreteerd. De Europese Centrale Bank moet bijvoorbeeld altijd kijken of afzonderlijke lidstaten binnen de eurozone niet in de problemen komen door het monetaire beleid van diezelfde ECB. Hoe je het ook bekijkt, zit de centrale bank in het politieke speelveld. Het valt niet te voorkomen dat je ter discussie komt te staan.

Politici zijn er de afgelopen decennia mee weggekomen steeds hogere schulden te maken, om eigenlijk de economie tegemoet te komen. Op sommige momenten was het cruciaal dat de politiek acteert. Bijvoorbeeld in het begin van de COVID-crisis. Maar steun gaat altijd te lang door. Het probleem is dat politici hebben geleerd om problemen af te kopen met geld en de neiging hebben om geld verkeerd te besteden. En ze hebben ook geleerd dat ze ermee weg kunnen komen. In dat speelveld opereren centrale banken, door te proberen alles overeind te houden. En daarmee geven ze de politici de ruimte om met hun verkeerde beleid door te gaan, in plaats van de economie te versterken. Dus door investeringen te doen in infrastructuur en energie. Dat zijn zaken waarmee de economie over een aantal jaren veel ruimer is en veel meer groei aankan. 

Ja. En oplossingen voor de lange termijn voeren politici noch centrale bankiers door. Politici niet omdat ze herkozen moeten worden, en centrale bankiers niet omdat ze er niet over gaan. Dus je ziet dat de productiviteitsgroei in de wereld steeds verder afneemt. En dat is een typisch voorbeeld van compensatie. Als je compenseert, dan behoud je het bestaande. En dan hou je het nieuwe tegen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De afdronk van de jaarlijkse bijeenkomst van de Federal Reserve van afgelopen vrijdag is positief, constateert macro-econoom Edin Mujagic. Maar zelf houdt Mujagic liever een slag om de arm: ‘In acht rentevergaderingen acht keer een verlaging verwachten is te veel van het goede.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het kabinet onderzoekt of bepaalde delen van de vroegpensioenregeling kunnen blijven bestaan. Macro-econoom Arnoud Boot begrijpt waarom, maar is ook kritisch. Hij hoopt dat het kabinet waakt voor de balans tussen het aantal werkenden en niet-werkenden. Ook ziet hij het vroegpensioen als een pleister: de maatschappij zou zich juist moeten inspannen om te zorgen dat mensen rond hun pensioenleeftijd niet al versleten zijn.

Er woedt al weken een discussie over de zogeheten vroegpensioenregeling. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) heeft gezegd dat het kabinet bepaalde delen van het vroegpensioen in stand wil houden. Vind je dat verstandig?

‘Bij individuele gevallen, waar mensen door een zwaar beroep niet langer kunnen werken, is het goed dat zij vervroegd kunnen uittreden. Het is voor de hand liggend dat die personen recht hebben op een bepaalde tegemoetkoming, zodat ze eerder met pensioen kunnen. Het probleem met pensioenregelingen is dat het geen begrotingskwesties zijn. Het gaat niet zozeer om geld. Het probleem is dat de maatschappij moet uitvogelen wat goed is om als pensioen te hebben en vooral welke leeftijd daarbij hoort. Elk goed pensioen bestaat uit een maatschappij waar voldoende mensen werken ten opzichte van de mensen die niet werken. Dat heeft op zichzelf niets met geld te maken, maar met het draaien van de economie.’

‘De samenleving moet functioneren om te zorgen dat mensen met pensioen kunnen. En het functioneren van de maatschappij is afhankelijk van werkenden. We moet als maatschappij accepteren dat de pensioenleeftijd omhooggaat omdat mensen ouder worden. Als je de pensioenleeftijd dan niet verhoogt, krijg je veel te veel ouderen ten opzichte van het aantal werkenden. Dit is het grote pensioenverhaal. De verhouding tussen werkenden en niet-werkenden moet je beheersen, om ervoor te zorgen dat de maatschappij goed blijft draaien.’

Maar mensen die fysiek zware beroepen uitoefenen, worden doorgaans minder oud. En ze worden in minder goede gezondheid oud. Dan is het toch eerlijker dat zij eerder met pensioen kunnen?

‘Absoluut. Dat is een ongelijkheid die niet zozeer te maken heeft met de vroegpensioenregeling, maar eigenlijk veel breder speelt. Je ziet een deel van de samenleving dat moeilijk kan rondkomen, en langs iedere dimensie in de problemen zit. Je ziet een tweedeling in de maatschappij tussen mensen die het hebben, door afkomst, opleiding en geld, en mensen die het niet hebben. Die tweedeling leidt tot grote verschillen in leeftijdsverwachting en gezondheid. Dat staat wat mij betreft los van een pensioenregeling. Het is te hopen dat een nieuwe pensioenregeling, waarbij je meer zicht hebt op je pensioen, ervoor zorgt dat het pensioen niet langer anti-solidair is. Als je nu met pensioen gaat, profiteren de welgestelden er langer van en halen ze er meer uit dan de niet-welgestelden. Het nieuwe pensioen waarmee je meer toegang hebt tot je ‘eigen potje’ zou een oplossing kunnen zijn voor het gebrek aan solidariteit in het vorige stelsel.’ 

Stel, iemand kan echt niet meer werken, omdat-ie zijn hele leven een zwaar beroep heeft gehad. Wat stel jij voor dat er met hem gebeurt?

‘Uiteindelijk is dat oplossing dat we mensen in hun werkzame leven, bij fysieke en niet-fysieke beroepen, optimaal begeleiden. Dat betekent in de praktijk dat twintigers fysiek veel aankunnen en dus dat werk doen. Op hun vijftigste kunnen ze fysiek minder aan. Dat verschil moet zich vertalen naar een ander type werk, een ander type opdrachten dat je krijgt. De uiteindelijke oplossing is dat je werk krijgt dat je bij je past. Het is een personeelsprobleem. Het is onacceptabel dat mensen tijdens hun werkende leven niet begeleid worden om de juiste fysieke inspanning te leveren die past bij hun levensfase. De vroegpensioenregeling is in zekere zin een pleister op een grote wond. Je zegt tegen mensen: “We hebben u niet verzorgd. U bent daardoor versleten. Als dank mag u er drie jaar eerder tussenuit.” Ik vind dat geen goede manier van met mensen omgaan.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vandaag werden industriële cijfers gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en een week eerder door het Centraal Planbureau (CPB). Maar beide laten niet zien waar het echt om draait, stelt macro-econoom Arnoud Boot. 'De vraag is: hoe gaan we om met schaarste, van mensen en ruimte?'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW trekt aan de bel: de Nederlandse industrie verliest zijn concurrentiepositie door hoge netwerkkosten, en een grensoverschrijdend waterstofnetwerk blijkt moeilijker te realiseren dan gedacht. Groene waterstof wordt echter als essentieel gezien voor de energietransitie. Ester Barendregt, hoofdeconoom van de Rabobank, wijst erop dat de energie-intensieve industrie voor een moeilijke opgave staat. "Daar ligt een fundamentele uitdaging."   

Wat is het probleem? 

Sinds de piek in 2022 gaat het minder goed met de industrie. De kosten voor energie, onduidelijkheid over de toekomst en zorgen over de infrastructuur spelen hierbij een rol. De netwerkkosten liggen in Nederland 80 procent hoger dan in Duitsland, België en Frankrijk. We wisten al dat grote industriële gebruikers veel betalen voor hun elektriciteit, vooral in vergelijking met deze landen. Kortingen spelen hierbij een belangrijke rol, iets wat Nederland vroeger ook deed. Een recent rapport richt de aandacht specifiek op netwerktarieven, die in Nederland ongeveer vier tot vijf keer hoger zijn dan in Duitsland en België, en zelfs nog hoger dan in Frankrijk. 

Is er nog tegen te concurreren? 

 Het is inderdaad erg lastig om te concurreren, en bedrijven geven terecht aan dat ze een gelijk speelveld nodig hebben. Het grote dilemma waar de politiek mee te maken heeft, betreft de kosten. Deze zijn al hoog en zullen verder stijgen door de grote investeringen in het netwerk en vooral in de geplande offshore windmolenparken. Deze kosten moeten ergens worden gedekt. De vraag is dan: wie betaalt deze kosten? Moeten ze worden doorberekend aan de gebruikers, en zo ja, aan welke gebruikers? De keuze is tussen de grote industrieën die al moeite hebben om te concurreren, kleinere bedrijven, huishoudens, of dat de kosten worden verdeeld over alle belastingbetalers. Dit is het dilemma waar de politiek momenteel voor staat. 

Maar we kunnen niet blijven subsidiëren.. 

De industrie wil ook niet te afhankelijk zijn van fossiele energie. Voor het afbouwen van deze afhankelijkheid zijn echter maatwerkafspraken nodig. De Nederlandse regering is bereid aanzienlijke bedragen te investeren in overleg met de bedrijven, maar dit proces kost tijd en de onzekerheid vertraagt de investeringen. Dit geldt bijvoorbeeld voor partijen die waterstof willen leveren aan grote industriële bedrijven. Ondertussen wachten producenten van groene waterstof op potentiële afnemers. Iedereen wacht op elkaar, wat problematisch is, vooral gezien de urgentie van de verduurzamingsopgave en de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie. Het wachten op elkaar vormt een groot probleem en bemoeilijkt de noodzakelijke verduurzamingsmaatregelen. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het lang verwachte inflatiecijfer in de Verenigde Staten werd gisteren bekend. In juli lag het op 2,9 procent, dat is 0,2 procentpunt hoger dan een maand eerder. Een beperkte stijging, maar de opluchting is verbazingwekkend, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 

Die opluchting komt louter voort uit het feit dat inflatie wat lager is dan wat men had verwacht, zegt Mujagic Een inflatie van 2,9 procent in juli, dat was even hoog als in juni. ‘En als je naar de kerninflatie kijkt; 3,2 procent en ook weer even hoog als in juni. Er wordt nu een gedaan alsof er niks aan de hand is en de inflatie definitief op weg is naar 2 procent. Er is geen enkele reden om dat aan te nemen, dus ik begrijp die opluchting eerlijk gezegd niet zo.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

We bevinden ons in economisch rare tijden: normaal gesproken merken mensen aan afnemende baanzekerheid dat de economie krimpt. Maar bij de krimp van de afgelopen kwartalen was daar bijzonder weinig van te merken, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Iedereen die kan of wil werken is eigenlijk al aan de slag.’ 

Dat de spanning op de arbeidsmarkt wat afneemt, wil volgens Mujagic nog niet zeggen dat mensen zich meer zorgen maken over hun baan. ‘Het is heel moeilijk om een gevoel van een bijna-recessie te hebben als je geen zorgen over je baan hebt én je je loon met 6 à 7 procent ziet stijgen.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De arbeidsproductiviteit in Nederland is de afgelopen tien jaar aanzienlijk minder is gegroeid dan in de decennia daarvoor. Sterker nog, vorig jaar was sprake van een krimp. Econoom Edin Mujagic noemt zes redenen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Naar aanleiding van de grote onrust op de beurzen van de afgelopen week, heeft de voorzitter van de Federal Reserve in Chicago gezegd dat als de Amerikaanse economie verslechtert, de centrale bank het zal ‘oplossen’. Dat wil zeggen: de rente verlagen. ‘Eigenlijk is dat heel raar, want centrale banken hebben als een van de enige taken om te zorgen dat de inflatie laag is’, zegt econoom Edin Mujagic. ‘En de inflatie is overal te hoog.’

Wanneer je met enige afstand naar deze gang van zaken kijkt, zie je volgens Mujagic dat hier eigenlijk sprake is van een soort ‘overgave van de centrale bank’. ‘Je moet als centrale bank de markten leiden, en je bent ze nu eigenlijk aan het volgen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na een flinke daling op vrijdag en maandag zagen we gisteren weer herstel op de beurzen. Econoom Edin Mujagic verwacht dat we dit soort plotselinge dalingen en stijgingen de komende tijd vaker gaan meemaken. ‘Historisch gezien blijkt dat de kans klein is dat het blijft bij de turbulentie die we hebben gezien.’

Mujagic noemt daarvoor twee redenen. Allereerst omdat in het verleden vrijwel altijd is gebleken dat na dalingen van meer dan 10 procent op een dag, de rust in de weken daarna niet direct terugkeert. ‘En specifiek voor nu: de beurs was de afgelopen maanden gepositioneerd op een soort ideaal scenario in de wereld, namelijk dat de inflatie bijna vanzelf richting de 2 procent zoekt, de economie blijft groeien en er geen nare dingen gebeuren. De afgelopen dagen is er toch wat onzekerheid in geslopen over of het allemaal zo ideaal zal gaan lopen.  Als daar onzekerheid over ontstaat, leert de ervaring dat die niet heel snel wegebt.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De grote vraag is momenteel of er wel of niet sprake is van een recessie in de Verenigde Staten. Maar dat is eigenlijk een hele rare zorg, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Uit het verleden blijkt dat de VS grofweg elke tien jaar een economische recessie meemaken. We hebben er eentje gehad in 2020, maar die telt eigenlijk niet mee want die was ingegeven door de pandemie. Dus als je het zo bekijkt is de tijd rijp voor een periode van lagere groei.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het onverwachte vertrek van Robert Swaak als topman van ABN Amro is ook econoom Arnoud Boot opgevallen. Hij haalt ook de onomwonden kritiek aan van Tom de Swaan, de voorzitter van de raad van commissarissen van de bank. Die liet openlijk weten dat de bank 'het huis gewoon niet op orde' heeft op het gebied van de risicoprofielen bij leningen. ‘De discussie rondom Swaak is een symptoom van waar ABN Amro staat’, zegt Boot. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat het Amerikaanse rentetarief bij de laatste rentevergadering onveranderd bleef, was wel te verwachten. Maar econoom Edin Mujagic kijkt vast vooruit naar de rentevergadering van september van de Federal Reserve. ‘Er moet een wonder gebeuren willen ze dan niet besluiten om de rente te verlagen’, verwacht de econoom. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De spectaculaire dalingen in de inflatie die we vorig jaar zagen, zijn voorbij. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic. De dalingen werden veroorzaakt door hulp uit de wiskundehoek, omdat de energieprijzen werden meegewogen. En dat effect is nu afgezwakt.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel de Amerikaanse groei beter is dan in eerste instantie werd verwacht, ziet macro-econoom Edin Mujagic juist dat er donkere wolken ontstaan boven de economie van de Verenigde Staten. ‘Het is niet dat ik die donkere wolken per se wil zien, maar als ze er eenmaal zijn moet je het daar wel over hebben.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Miljardair en oprichter van uitzendconcern Randstad Frits Goldschmeding is op 90-jarige leeftijd overleden. Econoom Arnoud Boot beschrijft hem als ‘het icoon van het Nederlandse bedrijfsleven’. Volgens Boot moet hij bij Goldschmeding aan twee dingen denken: wat wij van hem kunnen leren en hoe hij met zijn geld omging. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De economische groei van de Verenigde Staten kwam in het tweede kwartaal op 2,8 procent uit, tot ieders verbazing. Maar het is een doekje voor het bloeden, denkt econoom Arnoud Boot. ‘Het land heeft hele grote tekorten, een staatsschuld die al jaren oploopt en presidentskandidaten die allemaal beloftes doen waardoor nog grotere tekorten worden gecreëerd.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is vandaag exact twaalf jaar geleden dat ECB-baas Mario Draghi de legendarische woorden ‘Whatever it takes!’ sprak. Het kwam hem toen al op hoon én lof te staan. De precieze betekenis van zulke grote momenten kun je pas een flinke tijd later écht goed analyseren, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘En twaalf jaar tijd lijkt me voldoende om er enige analyse op los te laten.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als in Europees verband wordt gesproken van een ‘gemiddelde staatsschuld’, zegt dat eigenlijk niks. De neiging om victorie te kraaien ten opzichte van de Amerikaanse cijfers is volslagen misplaatst, zegt macro-econoom Edin Mujagic, al lijkt dat op het eerste gezicht zo gek nog niet. ‘Maar als je er wat beter naar kijkt, denk ik dat je ziet dat de VS het beter doet.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

China wil ervoor zorgen dat de economische groei en de algemene welvaart evenredig verdeeld wordt. Dat heeft het land bekendgemaakt tijdens het derde plenum, een vergadering die eens in de vijf jaar plaatsvindt. Juist die boodschap is opvallend, vindt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Dat betekent dus dat het nu niet zo is, terwijl China in de kern nog altijd een communistisch land is. Dus daar zullen de leiders in Beijing niet blij mee zijn.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Isolationisme, protectionisme en negativisme. Met die drie termen kan je het economisch beleid dat de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump nastreeft omschrijven, zegt econoom Heleen Mees. ‘Sinds 1980 hebben economen juist gezegd dat daarmee de economie wordt beperkt en het slecht is. Teveel is ook niet goed voor de wereldeconomie, het is ook niet goed voor de verspreiding van de welvaart over de wereld.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

‘Een sterke dollar is in het belang van Amerika’, was jarenlang het standaard antwoord wat je kreeg als een Amerikaanse politicus – van Democraten tot Republikeinen – vroeg wat ze voor zich zien bij de ontwikkeling van de dollar. Maar macro-econoom Edin Mujagic heeft langzamerhand de teneur zien en horen veranderen. ‘Het is heel lang geleden dat een Amerikaanse president dit heel vaak zei.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je zou zeggen dat er sinds de IMF-ramingen van april niet gek veel veranderd kan zijn. En inderdaad: de groeiprognose voor de wereldeconomie houdt stand rond een niveau van 3 procent — voor dit jaar en voor volgend jaar. En hoewel de prognose voor de VS iéts minder groei laat zien, blijft volgens macro-econoom Edin Mujagic zelfs daar het groeitempo behoorlijk op peil. Goed nieuws was er, zij het met mate, voor de eurozone.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het gaat een stuk slechter met de arbeidsproductiviteit in Europa ten opzichte van de arbeidsproductiviteit in de Verenigde Staten. Dat komt enerzijds doordat er in de Verenigde Staten meer wordt geïnvesteerd onderzoek en ontwikkeling, en dat komt vooral doordat de Amerikanen meer beleggen dan sparen, terwijl dat in Europa juist andersom is. Dat blijkt uit een nieuw rapport van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Volgens macro-econoom Edin Mujagic is het dan ook geen slecht idee om een voorbeeld te nemen aan de Amerikanen en ook in Europa meer te beleggen in plaats van te sparen.  

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In principe zijn de financiële markten altijd voorstander van een Republikeinse president, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Maar in het geval van Donald Trump is het plaatje genuanceerder. Volgens Boot gaan de markten uit van winst voor Trump en is er angst over wat dat met zich meebrengt op het vlak van internationale verhoudingen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als je klimaatproblemen in de hand wil houden, dan moet je komen tot gedragsveranderingen van mensen. Tot die bevindingen komen twee economen in vakblad ESB. Volgens econoom Arnout Boot zijn er voor economen twee effectieve manieren om dat te bewerkstelligen. ‘Je moet normeren, duidelijk zijn als overheid over wat mag en niet mag. En ten tweede moet je beprijzen, aan alle activiteiten die schade veroorzaken moet je een prijskaartje koppelen.’

Door een prijskaartje te verbinden aan alle activiteiten die extern schade berokkenen en die intern niet worden meegenomen omdat ze niet direct tot een kostenpost voor het bedrijf leiden, nemen bedrijven en consumenten dat volgens Boot mee in hun besluitvorming. ‘Als de consument iets wil kopen wat buitengewoon ongezond is of slecht voor de omgeving, en je maakt het duurder, zal de consument eerder geneigd zijn het juiste te kopen. En bedrijven eerder geneigd zijn om het juiste te doen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is al jarenlang beleid om geld bij te drukken. Een ontwikkeling die macro-econoom Edin Mujagic grote zorgen baart. Hij haalt aan dat geldgroei ooit juist een methode was van nazi-Duitsland om de economie van diens vijanden te ontwrichten. ‘Het werd destijds als wapen ingezet, als monetaire evenknie van massavernietigingswapens’, zegt Mujagic erover. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Niet de oorlog in Oekraïne en de hoge gasprijzen zijn de grootste bron voor de stijging van de inflatie in de afgelopen jaren, maar de enorm hoge vraag naar goederen en diensten. Tot die conclusie kwamen twee economen in een ECB-onderzoek dat tijdens een ECB-top in het Portugese Sintra werd gepresenteerd. Opvallend is echter dat de ECB ook op kritiek kon rekenen. ‘Het is lef dat je dat daar, in Sintra, tegen de centrale bank zegt’, vindt macro-econoom Edin Mujagic de economen. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De patstelling die is ontstaan in Frankrijk bij de parlementsverkiezingen heeft voor opluchting gezorgd op de financiële markten. Geen van de politieke blokken heeft een absolute meerderheid kunnen verkrijgen, waardoor beleid niet rigoureus gaat veranderen. Macro-econoom Edin Mujagic is echter minder gerustgesteld. ‘We moeten rekening houden met dat we ergens in de toekomst misschien met een nieuwe eurocrisis te maken krijgen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In Sintra, Portugal kwamen deze week centrale bankiers, beleidsmakers, wetenschappers en journalisten bijeen. Het belangrijkste wat daar uit kwam was volgens econoom Arnoud Boot de openingsspeech van ECB-president Christine Lagarde. Daarin plaatste zij het monetaire beleid van nu in historisch perspectief. ‘De onvoorspelbaarheid van het landschap was de kern van haar opmerkingen over het beleid.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Misschien moet je de totale patstelling in Frankrijk wel positief interpreteren. Want van een patstelling kun je zeker spreken, met drie partijen die elkaar in een wurggreep kunnen houden. Hoe je daar samenhangend economisch beleid van bakt is volkomen onduidelijk, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Geen regering betekent ook: geen mogelijkheid om de economie met beleid om zeep te helpen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het sentiment in de dienstensector van de Amerikaanse economie, het grootste deel van die economie, is afgelopen maand flink gedaald. Dat zou aangeven dat het grootste deel van de Amerikaanse economie niet meer zo hard groeit als voorheen. ‘Als we dat koppelen met de indicator voor de industrie, die laat zien dat het daar ook niet zo lekker loopt, kunnen we wel vaststellen dat de Amerikaanse economie aan vaart mindert’, zegt econoom Edin Mujagic.

De grote vraag is nu volgens Mujagic in hoeverre dat verslechterde sentiment veroorzaakt wordt door de rentes die de afgelopen jaren fors zijn gestegen. Anders gezegd: hebben we het grootste effect van de opgelopen rentes inmiddels gezien, of moet dat nog gaan komen?  ‘Voor beide antwoorden zijn allerlei argumenten aan te dragen’, aldus de econoom. ‘Maar als je naar deze cijfers kijkt, krijg je toch de indruk dat het grootste deel nog moet gaan komen. Dat bedrijven nu langzaam maar zeker pijn beginnen te voelen van het feit dat ze hun leningen moeten doorrollen tegen aanzienlijk hogere rentes dan daarvoor.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nu de Amerikaanse staatsschuld echt de spuigaten uit dreigt te lopen, komt Fed-baas Jerome Powell met een indringende oproep aan de Amerikaanse regering om de broekriem aan te trekken. Hij is daarmee zeker niet de eerste die de enorme schuldenberg aankaart, zegt Bert Colijn, senior econoom bij ING. ‘Hij komt in een lang lijstje van prominenten die waarschuwen dat de Amerikanen de schulden aan banden moeten leggen.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met een hogere inflatie van 3,2 procent in Nederland en een iets lichtere daling van de inflatie in de Eurozone (2,5 procent), ziet econoom Edin Mujagic dat we nog steeds ‘niet kunnen concluderen dat we verlost zijn’ van de inflatie. ‘Dat zie je in Nederland, dat zie je in Europa, dat zie je overal waar je kijkt in de wereld.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kijkend naar Frankrijk en de Verenigde Staten is econoom Arnoud Boot eigenlijk heel trots op het Nederlandse politieke bestel. ‘De kracht van de Nederlandse politiek is dat er nooit één partij met het beleid aan de haal kan gaan, zoals je dat nu wel ziet elders binnen Europa.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De huidige regering, maar ook de regeringen hiervoor zijn in een ‘fuik van gratis geld gezwommen’. Die conclusie trekt econoom Arnoud Boot uit het rapport van het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs (CRa). Volgens het adviesorgaan loopt het huidige economische systeem tegen zijn grenzen aan en hangt alles af van de ruimte die er is. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Uit de jaarlijkse stresstest van de Federal Reserve blijkt dat de 31 grootste Amerikaanse banken er prima voor staan. ‘Als dat geen goed nieuws is, dan weet ik het ook niet meer’, zegt econoom Edin Mujagic. Toch plaatst hij wel enkele kanttekeningen bij de resultaten.

Het feit dat de grote Amerikaanse banken die elk jaar aan de stresstest worden onderworpen keer op keer slagen, leidt bij Mujagic tot enige zorgen over de kwaliteit van de test. 'Het is alsof je in Nederland tien jaar lang de situatie hebt waarbij álle examenleerlingen slagen, niemand gezakt. Dat is dan goed nieuws, maar het betekent niet dat ze allemaal even goed zijn. Misschien is er dan wat mis met de examenvragen.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ondanks dat de Bank for International Settlements (BIS) – de centrale bank der centrale banken – pas later deze week met het jaarverslag komt, is al het een en andere naar buiten gekomen. Zo waarschuwt de BIS voor de ingrijpende gevolgen van kunstmatige intelligentie op het bankenwezen. ‘De gevolgen kunnen volgens de BIS ‘onmetelijk groot’ zijn op macro-economisch gebied’, legt macro-econoom Edin Mujagic uit. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De hoge inflatie kan niet de kop in worden gedrukt door de prijzen te bevriezen. Dat concludeert macro-econoom Edin Mujagic. ‘Er zijn honderd voorbeelden waarin dat is geprobeerd en al die voorbeelden hebben één ding met elkaar gemeen: het heeft er nog nooit voor gezorgd dat de inflatie werd beperkt.’ 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er iets is wat we in de economie het wondermiddel mogen noemen, is het de toename van de productiviteit. En daar zijn de Amerikanen de laatste tijd beter in dan Europeanen. 'Hoe dat komt? Het IMF heeft twee economen aan het werk gezet, met precies die vraag.'

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Eigenlijk is het best bizar om een minder betaalbare woningmarkt als positief nieuws te interpreteren, zoals ING doet in een nieuw woningmarktrapport. Volgens het rapport zijn huiseigenaren én starters positiever over de huizenmarkt, maar volgens macro-econoom Arnoud Boot zijn het meer de huiseigenaren die práten over starters, met hun eigen kinderen in gedachte. ‘Het blijft heel bijzonder hoe het vertrouwen in de woningmarkt werkt.’

See omnystudio.com/listener for privacy information.