De Ongelooflijke Podcast

Het is een van de grote mysteries van de wetenschap: hoe is leven ooit ontstaan? Hoe is dode materie opeens tot leven gekomen? De wetenschap heeft geen antwoord, maar Cees Dekker misschien wel, althans dat gaat hij onderzoeken met zo'n honderd andere wetenschappers. Een ongelooflijk prestigieus project waar de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) maar liefst 40 miljoen euro voor over heeft. Een gigantisch bedrag. Voor een mogelijk baanbrekend project. Het doel van Cees Dekker en zijn team is om met behulp van kunstmatige intelligentie uit levenloze materie zelf leven te maken, of misschien moeten we zeggen: scheppen. Want het onderzoek roept ethische en religieuze vragen op. Gaat Cees Dekker - als christelijke wetenschapper - hier zelf niet voor God spelen? Gaat dit niet te ver? En wat doet het met Cees' eigen geloof? Wordt God de Schepper zo niet steeds meer overbodig? 

Cees Dekker is hoogleraar biofysica aan de TU Delft, lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, hij ontving verschillende prijzen voor zijn wetenschappelijk werk en volgens de Volkskrant 'zingt zijn naam al jaren rond als potentiële nobelprijswinnaar'. David Boogerd sprak hem natuurlijk samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 157 - Hoe deze Oxford-natuurkundige stuit op diepe mysteries, schoonheid en misschien wel God (met Ard Louis)
🎧 Afl. 189 - 'De argumenten voor het bestaan van God zijn beter dan ooit', zegt filosoof Emanuel Rutten
🎧 Afl. 10 van 'Dit is de Bijbel' - Het mysterie van de scheppingsverhalen (met Stefan Paas)

Ze is een van de meest bekende religieverlaters van Nederland: Lale Gül. In 2021 werd ze uitgeroepen tot Nederlander van het jaar, door EW (voorheen Elsevier). Het was het jaar waarin alles voor haar veranderde. Met haar boek 'Ik ga leven' rekende ze af met haar islamitische jeugd en haar conservatieve familie. Sindsdien is haar leven één van uitersten. Ze won de NS Publieksprijs maar moest ook onderduiken in een safehouse. Het boek bracht haar roem maar ook schuldgevoelens, waar ze tot op de dag van vandaag mee worstelt. Heeft ze spijt? Haar nieuwe boek 'Ik ben vrij' is een bij vlagen schokkend verslag van die jaren sinds haar doorbraak. Vrijheid is haar hoogste doel, maar tegen welke prijs? Vindt ze gelovige mensen dom? En is het terecht dat ze vanwege haar islamkritiek in één adem genoemd wordt met Wilders?  

David Boogerd in gesprek met Lale Gül en natuurlijk vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 176 - Waarom Franca Treur de kerk verliet maar daar nu anders over denkt

'Als het regent in het Midden-Oosten, druppelt het in Nederland', luidt de bekende uitspraak. En dat is ook deze week weer gebleken. We wilden in deze aflevering inzoomen op Iran en de grote invloed die dat land op de wereld heeft. Maar we konden deze week niet om de pro-Palestijnse studentendemonstraties heen. Hoe moeten we daarnaar kijken? Is het goedbedoeld idealisme of een opmaat naar radicalisme? De demonstraties werden ook breed uitgemeten in de staatsmedia van Iran. Een terreurstaat die wapens levert aan Rusland en onlangs de wereld naar adem liet happen toen het honderden drones en raketten afvuurde op Israël. Een land dat het Midden-Oosten - en daarmee de wereld - in een houdgreep houdt. Maar ook een land met een fascinerende en rijke geschiedenis die teruggaat tot het Perzische Rijk. We bespreken het met Ulysse Ellian en Beatrice de Graaf. Ulysse is Tweede Kamerlid van de VVD. Zijn vader - de bekende professor Afshin Ellian - komt uit Iran en zijn moeder uit Afghanistan. Toen Ulysse jong was vluchtten ze naar Nederland als dissidenten. Ulysse en zijn vader worden in de gaten gehouden door Iran en kennen de lange arm van Teheran van dichtbij. Een schokkend verhaal, met een verrassende wending aan het eind als om Ulysses eigen geloofspad gaat. 

David Boogerd spreekt hem samen met huishistoricus van De Ongelooflijke: Beatrice de Graaf, terrorismedeskundige, professor aan de Universiteit Utrecht en lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Stefan Paas is deze week nog op reis maar hij is er volgende week weer!

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 113 - 'Ons idee van vrijheid klopt niet' en de gevolgen zijn groot (met Beatrice de Graaf en Stefan Paas)

"Een nieuwe oorlog in Europa, de vele uitdagingen op het gebied van klimaat, het vluchtelingenvraagstuk en de geopolitieke spanningen vragen om bezinning en reflectie. Wie zijn wij Europeanen eigenlijk?" Die vraag werpt Hendrie van Maanen op in zijn boek 'Europa en de weg'. Een vraag die relevant is met de Europese verkiezingen van volgende maand. Wie zijn wij? Hoe essentieel is het christendom voor Europa? En welk gedeelte van Europa is het meest boeiend en zouden we meer over moeten weten? Ook hoor je in deze aflevering waarom Hendrie een voorstander is van cultuurchristendom en wat Nederland eigenlijk zo'n gek landje maakt. 

Hendrie van Maanen is geograaf, theoloog en docent Europese cultuur en religie aan de Christelijke Hogeschool Ede. David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor ook aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threads of LinkedIn
🎧 Afl. 82 - Theodoor van der Voort is priester in de machtige Russisch-Orthodoxe kerk die Poetin steunt

Er is iets aan de hand met onze jongeren: ze worden angstiger, depressiever, sneller afgeleid en zien hun leven vaker als nutteloos. Dat stelt de Amerikaanse sociaal-psycholoog Jonathan Haidt in zijn geruchtmakende nieuwe boek 'The Anxious Generation' ('Generatie Angststoornis' in het Nederlands). Jongeren bevinden zich volgens Haidt in een geestelijke gezondheidscrisis, die begint rond 2012 als steeds meer jongeren toegang krijgen tot een smartphone en social media. In zijn boek schetst hij de gigantische gevolgen, die dieper gaan dan je zou denken. Het boek verschijnt over een paar maanden pas in Nederland maar maakt nu al veel los in Amerika en Engeland. In deze aflevering vertellen wij je wat erin staat en waarom dat van belang is, ook voor de thema's die we in De Ongelooflijke bespreken. Volgens Haidt spelen religie en zingeving namelijk een grote rol als het om geestelijke gezondheid gaat. 

Wij vroegen psychiater Esther van Fenema om samen met ons dit boek te bespreken, ze was eerder in De Ongelooflijke te gast en gaf toen al aan in haar vakgebied ook met deze thematiek in aanraking te komen. 

David Boogerd spreekt haar uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 111 - 'We zijn zelf God geworden', een seculiere donderpreek met psychiater Esther van Fenema

Wat zit er toch in het water in Vlaanderen dat ze allemaal zo mooi kunnen praten? Christophe Vekeman heeft de gave van het woord, hij schreef zo'n twintig boeken en is columnist voor De Standaard. In België is het nodige te doen over zijn boek: 'Tot God,' waarin hij beschrijft hoe hij christen is geworden.
Vekeman is bekend geworden door zijn romans - waarmee hij literaire prijzen won - maar nu heeft hij fictie afgezworen. Hij wil alleen nog op zoek naar de waarheid. Een ontdekkingstocht die hem bracht naar het Oxford van de bekende schrijver C.S. Lewis, waar Christophe iets bijzonders meemaakte. 
Zijn nieuwe boek is een genre op zich, het bevat reisverslagen,  dagboeknotities, poëzie, Bijbelse beschouwingen maar ook vrij expliciete scènes. Ook beschrijft hij zijn fascinatie voor gelovige muzikanten als Johnny Cash, Nick Cave en Bob Dylan.

David Boogerd spreekt Christophe Vekeman uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor ook aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 70 Waarom 'linkse feminist' Kristien Hemmerechts sinds dit jaar naar de kerk gaat
🎧 Afl. 32 Tot geloof komen in een ongelovige tijd met Stephan Sanders
🎧 Afl. 83 'Het grootste kunstwerk van de Westerse beschaving' met Willem Jan Otten

In deze maand van de filosofie spreken we iemand die volgens Trouw in de Premier League van de filosofie speelt, en Filosofie Magazine noemt hem een bedenker van 'fascinerende hersenkrakers': Emanuel Rutten. Hij was vijf jaar geleden al te gast in De Ongelooflijke en dat is nog altijd een van onze best beluisterde afleveringen. Mede omdat het met Emanuel altijd gaat over de allergrootste vragen, zoals ook de vraag waar hij zich als filosoof veel mee bezighoudt: bestaat God? Volgens Emanuel maakt God een comeback in de filosofie en zijn de argumenten voor zijn bestaan beter dan ooit, mede dankzij nieuwe wetenschappelijke inzichten. Zelf heeft hij ook meerdere nieuwe argumenten voor het bestaan van God bedacht en heeft die verzameld in zijn nieuwe boek met de poëtische titel Datgene waarboven niets groters gedacht kan worden, een boek dat genomineerd is voor de Socratesbeker voor beste filosofieboek van het jaar. Een van die nieuwe argumenten is volgens Emanuel zelfs een soort 'theorie van alles', waar veel wetenschappers en filosofen naar zoeken. Aan branie geen gebrek. Emanuel vond religie ooit totale onzin en kwam op latere leeftijd - tijdens zijn studie filosofie - tot geloof. Maar gelooft hij niet vooral in een soort filosofische en abstracte God?

Emanuel Rutten is als filosoof verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, en ik spreek hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor ook aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 6 Bestaat God? Godsbewijzen met Emanuel Rutten
🎧 Afl. 98 (live) Bestaat God? Debat tussen Emanuel Rutten en Stine Jensen
🎧 Afl. 188 (speciale jubileumuitzending) De belangrijkste lessen van vijf jaar Ongelooflijke

Is er na vijf jaar Ongelooflijke en gepraat over secularisatie, dan eindelijk sprake van een omkeer? Is er een revival gaande van geloof? 

Het is een van de vele gespreksonderwerpen van deze speciale jubileumaflevering, live vanuit een uitverkochte Jacobikerk in Utrecht. Met het illustere Ongelooflijke duo historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas trekken we de belangrijkste lessen uit vijf jaar Ongelooflijke. Over uiteenlopende onderwerpen als de zingevingscrisis, de radicalisering van Poetin en waarom we veel beter uit crises zijn gekomen dan we denken.
Daarnaast is er prachtige muziek van een koor, strijkkwartet en organisten onder leiding van musicoloog en theoloog Hanna Rijken. En cabaretier Diederik Smit heeft een briljant satirisch overzicht/ roast van vijf jaar Ongelooflijke!

En aan het einde van de aflevering hebben we nog nieuws!  

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn

Het is niet vaak dat je een primeur of een scoop kan aankondigen over Jezus, maar dat is deze aflevering wel het geval. Het is Pasen, een perfecte aanleiding om weer eens in te zoomen op de historische Jezus. Wie was hij nou echt als je er puur geschiedkundig naar kijkt?
Dat gaan we doen met een topwetenschapper op dit vlak, hij is professor aan de Universiteit van Cambridge op wat ook wel de 'Real Madrid van de leerstoelen' wordt genoemd. Hij is ook de eerste Nederlander die deze prestigieuze plek bekleedt sinds Erasmus. Zijn naam is Geurt Henk van Kooten en hij heeft een fascinerende ontdekking gedaan. Het wordt pas later dit jaar gepubliceerd in een vaktijdschrift, maar bij De Ongelooflijke vertelt hij voor het eerst erover. Laat zijn ontdekking zien dat het idee dat Jezus God is niet pas later is ontstaan, maar teruggaat tot de oudste bronnen en misschien wel Jezus en de apostelen zelf?
Ook staan we uitgebreid stil bij de vraag: wat maakte Jezus historisch gezien uniek? Waarom heeft hij de wereld veranderd? 

David Boogerd spreekt Geurt Henk van Kooten uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht. 

📅 Vier 5 jaar De Ongelooflijke Podcast met ons: reserveer je kaarten. 
📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🧵 Het 'twitterdraadje' van David in reactie op Tijl Beckandzijn claim dat Jezus een samenraapsel is van allerlei mythes
🎧 Afl. 18 Feiten en fabels over de historische Jezus met Bert Jan Lietaert Peerbolte

Dit is nu al een van onze favoriete gesprekken van de afgelopen tijd - want er zit zó veel in. Abdelkader Benali is te gast. Hij is schrijver, columnist van Trouw en een begenadigd verteller zoals je zult horen. Het leek ons mooi om in deze lijdenstijd voor Pasen met Abdelkader te spreken over een man waar hij - en velen met hem - groot fan van is: Bach. En dan natuurlijk ook de Matthäus-Passion, een werk dat volgens Abdelkader actueler is dan ooit. Een aflevering dus met mooie muziek, maar het gesprek nam ook boeiende, onvoorziene wendingen. Over Wilders, Gaza, de ramadan en de plotselinge dood van Abdelkaders broer. Een urgent en bewogen gesprek, 'maar waar Bach wordt gespeeld met Pasen, is er hoop', zegt Abdelkader. 

David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 107 Het goddelijke van klassieke muziek met Francis van Broekhuizen
📖 De Goede Vrijdag-lezing van Abdelkader Benali over Bach

Hij is misschien wel de meest invloedrijke Nederlandse schrijver van dit moment: historicus Rutger Bregman. Zijn boek 'De meeste mensen deugen' werd een wereldwijde bestseller, een boek dat mensen misschien wel té prettig vonden om te lezen, stelt Rutger. Zijn nieuwe boek 'Morele Ambitie' is daarom geen warme knuffel, maar een koude douche. Hij wil mensen wakker schudden en - op een bepaalde manier - bekeren. Want bij Rutger is de dominee nooit ver weg. Is dat ook de reden waarom hij - naast alle lof - ook veel afkeer oproept? En waarom struikel je in zijn boek over de christelijke inspiratiebronnen? 

In de Jacobikerk in Utrecht sprak David Boogerd hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threads of LinkedIn
🎧 Afl. 184 - Wat is de waarde van de mens? Over Poetin, de Bijbel, Romeinen en olifanten (met Beatrice de Graaf en Stefan Paas)
🎧 Afl. 53 - Oorlog, verzet en genade met Rutger Bregman en Beatrice de Graaf
🎧 Afl. 11 - Rutger Bregman over religie en de deugende mens

Of het nou gaat om het Rusland van Poetin, racisme, de genderdiscussie, euthanasie en abortus... onder dit soort hete hangijzers gaat vaak één vraag schuil: wat is de waarde van de mens? En wat maakt ieder mens gelijkwaardig? Dat zijn cruciale vragen waar we te weinig over nadenken. We kunnen makkelijk zeggen dat we in mensenrechten geloven, maar waar is het op gefundeerd? Op de wetenschap, de natuur of op God? Volgens sommige denkers zijn mensenrechten niet los te krijgen van God, want kan je vanuit een strikt atheïstisch wereldbeeld een wezenlijk verschil maken tussen een mens en een mier? Fascinerende vragen, met grote gevolgen. We leggen ze voor aan hét illustere Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf van de Universiteit Utrecht en theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht. 

📅 Vier 5 jaar De Ongelooflijke Podcast met ons: reserveer je kaarten. 
📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 113 'Ons idee van vrijheid klopt niet' (met Beatrice en Stefan)
🎧 Afl. 122 'God is dood', zei Nietzsche. Heeft hij een punt? (met voormalig Denker des Vaderlands Paul van Tongeren)

Hij behoort tot de allergrootste denkers van de geschiedenis maar werd in ons land lang gevreesd en gehaat: Baruch Spinoza. Een joods-Nederlandse filosoof uit de 17e eeuw die enorm veel impact heeft gehad op hoe wij denken over politiek, tolerantie, vrijheid en religie. 'De God van Spinoza' is een begrip, mede omdat Einstein zei daarin te geloven, al zien anderen Spinoza als de eerste moderne atheïst. Maar was hij dat wel? En wat moeten we vandaag de dag van hem weten? 

Daarover spreken we filosoof Ronald van Raak - die ons eerder al eens een prikkelend college gaf over Erasmus. Hij was 15 jaar Tweede Kamerlid van de SP en is tegenwoordig hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij schreef het boek Spelen met waarden, betalen met gedachten, over Spinoza, Erasmus en dat wat ons bindt. 

David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 132 Wat we kunnen leren van Erasmus, een van de grootste Europese denkers ooit (met Ronald van Raak)

Aan goede quotes geen gebrek deze aflevering, want Kitty Herweijer is te gast. Zij is columnist bij het AD en journalist van Follow The Money. 'Zonder God gaat het niet', dat is de titel van een essay dat Kitty schreef in het jaar dat wij met deze podcast begonnen: 2019. Ze beschrijft treffend de onverschilligheid van veel millennials ten opzichte van traditionele religie, een onverschilligheid die ze zelf ook had. Kitty is zó niet-gelovig opgevoed dat ze haar hele jeugd niet in contact is gekomen met een religieus iemand. Maar dat is nu nogal anders. Ze bezoekt regelmatig de synagoge en haar joodse identiteit en geloof is een steeds grotere rol gaan spelen in haar leven. Hoe is dat zo gekomen? Heeft haar moeilijke jeugd - haar beide ouders overleden toen ze 17 jaar was - daar een rol in gespeeld? Ook bespreken we hoe het is om columnist te zijn in deze verhitte tijden en de impact van antisemitisme op haar Joods-zijn. 

Kitty Herweijer studeerde politicologie en Midden-Oosten studies, David Boogerd spreekt haar samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 143 Wat je moet weten over 75 jaar Israël en het conflict met de Palestijnen (met Jan van Benthem)

Een Ongelooflijke met een van de meest geniale teksten van de afgelopen eeuwen, een schilderij waar – als je daarnaar kijkt - je je geloof verliest, een popzanger die misschien wel de grootste theoloog is van dit moment en een van de meest glorieuze én ontstellende momenten in de operageschiedenis. Kortom, een aflevering waarin je veel gaat beleven, maar ook met verstilde momenten.

Willem Jan Otten is voor de tweede keer te gast in de Ongelooflijke. Hij is dichter en schrijver van verhalen, toneel, beschouwingen en essays. Otten is eredoctor van de Universiteit van Utrecht en ontving in 2014 de prestigieuze P.C. Hooftprijs voor zijn werk. In zijn nieuwe boek 'Wie zeggen de mensen dat ik ben?' - dat hij samen maakte met kunstenaar Paul van Dongen - zoekt hij de betekenis van Jezus in de kunst. En dan specifiek de kunst van na de beruchte 'dood van God' van Friedrich Nietzsche. Want God mag dan wel dood verklaard zijn, stelt Otten, maar van zijn zoon komen we niet af. 

David Boogerd in gesprek met Willem Jan Otten en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

 📱 Volg ons op Instagram (zie daar ook het kunstwerk van Holbein)
 📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. #83 - 'Het grootste kunstwerk van de Westerse beschaving' met Willem Jan Otten

Niemand minder dan oud-premier Jan Peter Balkenende is te gast. Best bijzonder, want hij doet zelden interviews. Nu maakt hij een uitzondering, samen met filosoof Govert Buijs vertelt hij over het boek dat ze samen schreven: 'Capitalism Reconnected'. Kapitalisme is uit de hand gelopen, stellen ze, en in hun boek zoeken ze naar een nieuw groot verhaal. Een verhaal voor een eerlijkere, humanere economie, maar ook een bezield verhaal voor Europa. Dat is natuurlijk vintage Ongelooflijke, want wat ís nou ons verhaal? En wat zijn de - al dan niet religieuze - waarden die ons moeten leiden? 

Jan Peter Balkenende was CDA-politicus, premier van Nederland van 2002 tot 2010, hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en tegenwoordig emeritus hoogleraar aan de Erasmsus Universiteit Rotterdam.
Govert Buijs is schrijver en hoogleraar filosofie aan de VU in Amsterdam. 

David Boogerd spreekt hen uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, ook professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 174 De economische en culturele strijd achter de onvrede in onze samenleving (met Paul Schenderling)

Ze werd door christelijke politici ooit 'een gevaarlijke tante genoemd', want als partijleider en Tweede Kamerlid van D66 stond ze regelmatig tegenover de christelijke partijen. Nu gaat ze zelf naar de kerk: Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland, een organisatie die strijdt tegen corruptie. Deze week publiceerden ze een ranglijst waaruit bleek dat Nederland als het gaat om corruptie naar een historisch dieptepunt is gezakt. En dat zegt veel over de samenleving en ons moreel kompas. Wat is er aan de hand? Zijn we moreel gezien aan het afglijden, en zo ja, waar komt dat door? Het was ook de week waarin de Commissie van Rijn een rapport presenteerde over talloze misstanden bij de publieke omroep. Hoe belangrijk vinden we het nog om integer, om goed te zijn? En waar vind je de morele bronnen om uit te putten?  

David Boogerd in gesprek met Lousewies van der Laan en uiteraard vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 174 De economische en culturele strijd achter de onvrede in onze samenleving (met Paul Schenderling)

"We moeten ons voorbereiden op een nieuw onvoorspelbaar tijdperk", zei NAVO-topman Rob Bauer onlangs. Niet alleen militairen maar de hele samenleving heeft een oorlogstransformatie nodig, stelt hij. En hij is niet de enige met zo'n wake-up call, maar zijn wij inmiddels wel wakker genoeg? En is de Westerse, moderne mens nog wel opgewassen tegen oorlog? Volgens de onlangs christen geworden Ayaan Hirsi Ali hebben we religie nodig om sterk te staan. We leggen het voor aan geo-politiek expert Han ten Broeke. Hij was 12 jaar lang Kamerlid voor de VVD en is nu directeur Politieke Zaken bij het Haags Centrum voor Strategische Studies. Ook schreef hij het VVD-verkiezingsprogramma voor de Europese Verkiezingen van juni dit jaar.

We kijken naar de stand van zaken op de slagvelden van Oekraïne en Gaza, hoe moet het verder? En hoe staan we er als Europa en als Westen nu écht voor in de wereld? Hoe moeten we ons opstellen in een wereldorde die nu voorgoed lijkt te veranderen?

Live vanuit Stadskasteel Oudaen in Utrecht sprak David Boogerd met Han ten Broeke en uiteraard vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📱 Volg David op X, Threads of LinkedIn
📰'Why I am now a christian', het besproken artikel waarin Ayaan Hirsi Ali haar bekering beschrijft. 

Wie snakt er in deze gehaaste, complexe wereld niet naar een eenvoudiger, simpel leven? Monniken trekken zich terug in kloosters op zoek naar God, de moderne mens trekt zich terug in de natuur, op zoek naar zichzelf. Misschien is je afzonderen wel de enige manier om de vraag te stellen: wat is nou echt belangrijk in het leven? 

Schrijver en historicus Roderick Nieuwenhuis wilde met zijn boek 'Een simpel leven' een ode brengen aan eenvoud, maar dat liep net even anders. Hij zocht zelf zijn heil in een verlaten Schotse blokhut, maar kwam van een koude kermis thuis. Zijn boek behandelt grote denkers uit het verleden maar werpt ook een interessant licht op onze tijd. Waar komt onze hunkering naar eenvoud en authenticiteit vandaan, en zoeken we het wel op de goede plek? Ook opvallend: Roderick ziet zichzelf als niet-gelovig maar gaat al wel ruim 15 jaar naar de kerk. Wat brengt hem daar? En wat maakt je nou eigenlijk wel of niet gelovig? 

David Boogerd in gesprek met Roderick Nieuwenhuis - die naast schrijver ook docent is aan de Hogeschool Windesheim - en uiteraard vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📅 Meld je aan voor De Ongelooflijke Live!
 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 174 De economische en culturele strijd achter de onvrede in onze samenleving (met Paul Schenderling)

We ontvangen een van de bekendste kerkverlaters van Nederland: Franca Treur. Vijftien jaar geleden kwam zij als een komeet de literaire wereld binnen met 'Dorsvloer vol Confetti', een boek over de reformatorische wereld waar ze vandaan komt en ook mee brak. Ze verloor haar geloof, nota bene op 11 september 2001. Maar over die 'ontkering' - zoals ze het noemt - is ze anders gaan denken: was het wel zo rationeel? Ziet ze het loslaten van het geloof nog steeds als een bevrijding? Waar vond ze betekenis toen de kerk wegviel? En hoe kan het dat juist die streng protestantse wereld en literatuur zo goed samen lijken te gaan? 

David Boogerd in gesprek met schrijver Franca Treur en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📅 Meld je aan voor De Ongelooflijke Live!
 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threads of LinkedIn

We blikken vooruit op het nieuwe jaar met vriend van de show Anton de Wit, schrijver en hoofdredacteur van het Katholiek Nieuwsblad. Anton noemt 2024 een jaar van de waarheid als het gaat om de Rooms-Katholieke Kerk, hij vreest zelfs voor een kerkscheuring. Maar we bespreken ook andere grote thema's van 2024, het jaar waarin meer mensen naar de stembus gaan dan ooit. Wijzelf met de Europese Verkiezingen maar ook in Amerika waar Trump weer kans maakt om president te worden. Anton ziet dat we worstelen met een autoriteitscrisis - zo schrijft hij in zijn nieuwe boek 'Geloof jij het?'. Of het nu gaat om de media of je geloof - we moeten weer meer vertrouwen in autoriteiten, instituten en bemiddelaars - betoogt hij. We hebben de waarheid min of meer geïndividualiseerd, mede dankzij het protestantisme en de Verlichting. En wat de secularisatie betreft: gaan we in 2024 meer bekeringen tot het christendom zien zoals Ayaan Hirsi Ali?

David Boogerd in gesprek met Anton de Wit en vaste gast Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threads of LinkedIn
🎧 Afl. 119 - Mythes, sprookjes, J.R.R. Tolkien en C.S. Lewis (met Anton de Wit en Stefan Paas)

Deze móet je horen. Hij was in juni al te gast en dat was één van de meest indrukwekkende afleveringen van het afgelopen jaar: econoom Paul Schenderling. Nu is hij terug, met een economische en culturele analyse over de onvrede in onze samenleving. Het onbehagen dat mede de oorzaak is van het groeiende populisme in Nederland en andere Westerse landen (misschien wordt na Wilders 2024 wel het jaar van Trump?). Na dit gesprek met Paul begrijpen wij de wereld een stuk beter. En jij ook, denken we. Je hoort waarom de vrije markt zoveel meer betekent dan alleen economie, en waarom rechtse en linkse politiek qua wereldbeeld eigenlijk nauwelijks van elkaar verschillen. 

Economie, cultuur en mensbeeld, het grijpt allemaal in elkaar en heeft geleid tot de wereld waarin we nu leven. 

David Boogerd spreekt Paul Schenderling uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threadsof LinkedIn
🎧 Afl. 145 Vreugde (en God) vinden in extreme economische tijden (met Paul Schenderling)

De podcast 'Leven na de Groei' waar Paul betrokken bij is.

Een speciale aflevering want onze hoofdgast is niemand minder dan... Stefan Paas! The man himself. Normaal natuurlijk vaste gast van de Ongelooflijke, maar nu wordt hij zelf ondervraagd. Over zijn nieuwe boek 'Vrede op Aarde', waarin hij op zoek gaat naar een nieuw verhaal dat ons weer kan bezielen. Waartoe is het christendom op aarde? Ook vertelt Stefan voor het eerst in de podcast over de godservaring die hij meemaakte op zijn 18e en waar hij twintig jaar niet over heeft willen praten.

De titel 'Vrede op Aarde' roept in deze tijd al een hoop reactie op, maar zijn boek doet dat des te meer. Mede omdat nogal wat heilige huisjes lijken te sneuvelen.

Daarom heeft David niet de minsten meegenomen om Stefan te ondervragen: historicus Beatrice de Graaf en filosoof/theoloog in één: Rik Peels. Grof geschut en daarom is deze aflevering wat langer dan normaal. Heb je gelijk een mooi excuus om die urenlange gourmetsessie op Tweede Kerstdag even te onderbreken en met de hele familie rond het haardvuur te luisteren naar De Ongelooflijke. Dat is helemaal niet raar. Echt niet.

Beatrice de Graaf is professor internationale en politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, Rik Peels is professor godsdienstfilosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Stefan Paas is professor publieke theologie en missiologie aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht. David Boogerd is geen professor maar heeft wel een EHBO-diploma.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op X, Threads of of LinkedIn

Een aflevering waarin je prachtige muziek gaat horen én mooie verhalen. We duiken dit keer in de geschiedenis van de kerstmuziek, en die is veel gelaagder dan je zou denken. Je hoort onder meer het oudste kerstlied ter wereld (uit de vierde eeuw n.c.), een meesterwerk van Bach en een historische spiritual. Kerstliederen zijn maatschappijkritisch, satirisch, en bij vlagen hilarisch. Het is bij uitstek muziek waarbij de hemel soms even de aarde raakt, zegt onze gast: Hanna Rijken. De ideale gast voor deze aflevering want zij is theoloog én musicus. Rijken doceert aan de Protestantse Theologische Universiteit Amsterdam en het Rotterdams Conservatorium Codarts.
David Boogerd spreekt haar uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.  

De Spotify-playlistmet de muziek van deze aflevering.

 📱 Volg ons op Instagram
 📱 Volg David op Xof LinkedIn
🎧 Afl. 107 Het goddelijke van klassieke muziek met Francis van Broekhuizen en Stefan Paas

Waarom ben ik hier? Wat heeft het leven voor zin? Het zijn vragen die de wetenschap niet kan beantwoorden, zou je zeggen, maar onze gast van deze week probeert dat wel. Des te meer omdat hij ontdekte dat zingeving mensen gezonder, gelukkiger en aantrekkelijker maakt. Hoogleraar Digitale Geesteswetenschappen Rens Bod beschrijft in zijn boek 'Waarom ben ik hier?' een geschiedenis van zingeving en de verschillende manieren waarop die wereldwijd te verkrijgen is. Ook met het doel om mensen de zingeving te laten kiezen die het beste bij hen past. Maar kan je zingeving wel kiezen? En wat heeft Rens geleerd van deze indrukwekkende zoektocht? Heeft hij de vraag 'Waarom ben ik hier?' nu zelf kunnen beantwoorden?  

Rens Bod is hoogleraar computationele geesteswetenschappen en geschiedenis van de geesteswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
🎧 Afl. 101 Het winkelcentrum is de nieuwe kerk met Herman Paul

Het stof daalt langzaam neer, anderhalve week na die historische Tweede Kamerverkiezingen waarbij Geert Wilders met grote overmacht won. Vrijwel niemand zag zo'n aardverschuiving aankomen, maar onderzoeker Josse de Voogd wel. Hij maakte eerder al furore in De Ongelooflijke met zijn doordachte analyses. Hij kent Nederland als geen ander, heeft elke gemeente bezocht en verdiept zich al jaren in de PVV-kiezer. In deze aflevering proberen we voorbij de politieke duiding te gaan: wat zie je, als je net iets dieper gaat? Op het gebied van cultuur, maar ook zingeving en zelfs religie? Wat verklaart de verrechtsing van Nederland?

Live in Stadskasteel Oudaen in Utrecht sprak David Boogerd met electoraal geograaf Josse de Voogd en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
🎧 Afl. 136 Bloemkoolwijken, vensterbanken en hoe BBB het politieke establishment overhoop gooit (met Josse de Voogd en Stefan Paas)

Het is een politieke aardverschuiving zoals deze nog nooit in Nederland is vertoond: de PVV van Geert Wilders is met afstand de grootste partij geworden. Is dit ons Nederlandse 'Trump-moment'? Waar komt dat verlangen naar 'grote, sterke leiders' vandaan? We praten erover met hét Ongelooflijke Duo: historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas. En dat doen we aan de hand van één van de grootste leiders ooit: Napoleon Bonaparte. Vandaag gaat namelijk de film Napoleon in première. En dat is geen toeval, want zijn verhaal lijkt relevanter dan ooit. 

David Boogerd in gesprek met Beatrice de Graaf, professor internationale en politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, en theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram

📅 Meld je aan voor De Ongelooflijke Live!

Anderhalf jaar geleden spraken we met hem over zijn boek 'De Zeven Vinkjes' en nu is hij weer terug: Joris Luyendijk! Joris is journalist, schrijver, (religieus) antropoloog en ook voormalig correspondent in het Midden-Oosten, waaronder de Palestijnse gebieden. Over zijn ervaringen destijds schreef hij het invloedrijke boek 'Het zijn net mensen'. In deze aflevering analyseert hij de oorlog tussen Israël en Hamas met de blik van een correspondent. En dan vallen weer andere dingen op, zul je merken. In de scherpe bewoordingen die we van Joris gewend zijn. Ook blikken we nog vooruit op de Tweede Kamerverkiezingen van woensdag, in 'kinderboerderij de Lage Landen' zoals Joris het noemt. 

David Boogerd in gesprek met Joris Luyendijk, uiteraard samen met vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📅 Meld je aan voor De Ongelooflijke Live!
🎧 Afl. 88 Is niet-gelovig zijn een privilege? De nu al beruchte 'Zeven Vinkjes' met Joris Luyendijk
🎧 Afl. 143 Wat je moet weten over 75 jaar Israël en het conflict met de Palestijnen (met Jan van Benthem)
🎧 Afl. 166 Waarom de oorlog tussen Israël en Hamas ons zo polariseert (met Beatrice de Graaf)

Zijn wetenschap en religie gezworen vijanden van elkaar? En heeft het christendom eeuwenlang wetenschap verboden en gedwarsboomd, zoals filosoof Rob Wijnberg van De Correspondent laatst stelde in De Ongelooflijke? Het gesprek daarover ging viral en riep veel vragen op. Hoe zit het nou echt met die "oorlog" tussen wetenschap en geloof? En welke rol speelden grote namen als Darwin, Einstein en Galileo? Vooral die laatste naam is belangrijk want dat is hét verhaal als het gaat om het conflict tussen geloof en wetenschap. Galileo kwam als wetenschapper hard in aanraking met het Vaticaan en de Inquisitie, mede omdat hij stelde dat de aarde om de zon draait in plaats van andersom. Maar hij had natuurlijk gelijk. Is dit voorbeeld niet al genoeg om de clash tussen religie en wetenschap te onderstrepen?  

Al deze vragen leggen we voor aan dé autoriteit op dit gebied van Nederland: wetenschapshistoricus Floris Cohen. Hij is emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht en schreef verschillende boeken over dit thema, waaronder in 2016 'Het Knagende Weten'. 

David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

📱 Volg ons op Instagram
📅 Meld je aan voor De Ongelooflijke Live!
🎧 Afl. 160 'De waarheid staat onder druk' (met Rob Wijnberg)

Waarom roept de oorlog tussen Israël en Hamas ook in Nederland zoveel emoties op? Wat maakt dit conflict anders dan alle anderen? En hoe doorbreek je een spiraal van haat en geweld? Dat bespreken we met hét Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas. Voor Beatrice is het haar eerste media-optreden sinds de oorlog in Israël uitbrak, ze vertelt in deze aflevering waarom dat is. Beatrice heeft de afgelopen tijd samen met andere onderzoekers nagedacht over de psychologische valkuilen van dit conflict. Hoe bestrijd je de polarisatie in een conflict dat zo verhit is, en ook nog eens bol staat van historische en religieuze strijd? 

Dat bespreekt David Boogerd met Beatrice de Graaf, professor internationale en politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, en theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

'De hel is helemaal terug', stelt theoloog Arnold Huijgen. En bizar genoeg maakt de hel juist een comeback bij ongelovigen! Opvallend, want hadden we de hel niet allang afgeschaft? En zijn we ook niet beter af zonder de 'plaats van geween en tandengeknars', zoals de Bijbel het omschrijft? Nee, zegt Huijgen! Juist nú hebben we de hel nodig. Maar waarom dan? En bestaat die hel dan echt? Wat is het? En wie komen erin? Een toepasselijk thema zo aan de vooravond van Halloween.

Huijgen is professor aan de Protestantse Theologische Universiteit en staat erom bekend dat hij de controversiële onderwerpen niet schuwt. Want hij schreef eerder - als protestant - een boek waarin hij pleit voor de herwaardering van Maria, het werd bekroond met de prijs voor het Beste Theologische Boek van dat jaar. Zijn nieuwe essay heet 'Waarom de wereld een hel nodig heeft' en is een startschot van een langer onderzoekstraject over de hel.

David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Het is een van de grootste mysteries van de wetenschap: wat is bewustzijn en waar komt het vandaan? Is het gewoon een hersenfunctie of zijn wij méér dan ons brein? Als cognitief neurowetenschapper kraakt Jacob Jolij al twintig jaar zijn hersenen over dit onderwerp en hij stuit met zijn experimenten op de ene verbazing na de andere. Het zet hem ook aan het denken over religie. Hij schrijft over bewustzijn als een onderwerp dat 'zo ongrijpbaar is en tegelijkertijd zo dicht bij onszelf, dat de grens tussen wetenschap en geloof er flinterdun is'. Perfect onderwerp voor De Ongelooflijke dus.

Het boek van Jacob Jolij heet 'Wat is bewustzijn nou eigenlijk?' en David Boogerd spreekt hem samen met vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Precies een week nadat Hamas de aanval opende op Israël, staan we nu mogelijk aan de vooravond van één van de grootste Israëlische operaties in 50 jaar - de inval van Gaza. Wat staat Israël, Gaza en de rest van de wereld te wachten? Slaat Israëls tegenoffensief niet om in wraak? En hoe is het om nu in Gaza te zijn? We bespreken het met Jan van Benthem, historicus en buitenlandcommentator van het Nederlands Dagblad. Hij heeft contacten aan Israëlische en Palestijnse zijde en weet bizar veel over dit conflict, zoals je in een vorige aflevering hebt kunnen horen. Bovendien heeft hij twee keer een ontmoeting gehad met Hamas, waarvan één keer bepaald niet vrijwillig. Wat wil Hamas nu eigenlijk? Wat is hun ideologie? Is Hamas inmiddels niet ISIS 2.0? 

Het komende uur proberen we orde te scheppen in de geopolitieke, historische en religieuze chaos. David Boogerd in gesprek met Jan van Benthem en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

In deze bonusaflevering* bespreken we de interessante geschiedenis én actuele urgentie van demonstraties en burgerlijke ongehoorzaamheid. We zagen de afgelopen tijd Extinction Rebellion dagelijks de A12 blokkeren. Schijnbaar met resultaat want gisteren nam de Tweede Kamer een motie aan voor het afbouwen van 'fossiele subsidies'. Eerder blokkeerden de boeren supermarkten en distributiecentra, en in corona waren de demonstraties ook legio. Wanneer kom je in opstand? En wat is een goede, legitieme reden om burgerlijk ongehoorzaam te zijn?

We openen weer de schatkist van de geschiedenis én religie met Beatrice de Graaf, professor internationale en politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, en theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

* Deze aflevering is opgenomen vóór de aanval van Hamas op Israël en zou eigenlijk afgelopen zondag zijn uitgekomen. Maar door de actualiteiten kozen we ervoor om zondag een gesprek te voeren over de aanval op Israël (te horen in afl. 161).

Het was een gitzwarte dag in de geschiedenis van Israël. 50 jaar na het uitbreken van de Jom Kippoeroorlog, begeeft Israël zich opnieuw in een staat van oorlog. In deze aflevering bespreekt David Boogerd met generaal buiten dienst Mart de Kruif en Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam, de grootschalige aanval van Hamas op Israël. Een aanval die bloederig en onverwachts was, maar... niet toevallig, zo stelt De Kruif. Want vrijwel alles in dit conflict hangt aan elkaar van geopolitieke, historische én religieuze aspecten. Volgens Wallet maakt de religieuze dimensie het conflict onverzettelijk en onvoorspelbaar en is de aanval de opmaat naar ergere escalatie.

Hoe heeft dit kunnen gebeuren, in het militair superieure Israël? En wat betekent deze escalatie voor Israël, de Palestijnen en de rest van de wereld? 

David Boogerd in gesprek met generaal buiten dienst Mart de Kruif (ook bekend van de podcast 'Veldheren') en Bart Wallet, hoogleraar vroegmoderne en moderne joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

Voor meer verdieping, zie: aflevering 143 van De Ongelooflijke Podcast: Wat je moet weten over 75 jaar Israël en het conflict met de Palestijnen (met Jan van Benthem en Stefan Paas).

We hebben meer kennis dan ooit, maar steeds minder waarheid. Hoe kan dat? Rob Wijnberg is filosoof en oprichter van De Correspondent, die nu 10 jaar bestaat. Hij schreef een hoopgevend boek - Voor ieder wat waars - maar het is ook behoorlijk kritisch: op de media én op religie die volgens hem mede debet is aan een negatief, wantrouwend mensbeeld. Daar moeten we vanaf, vindt Rob Wijnberg. Hij wil dan ook het vooruitgangsgeloof nieuw leven inblazen, en eindigt zijn boek - geheel tegen de traditie in van deze podcast - haast euforisch positief.

Maar is dat optimisme gegrond? En gaat zijn vooruitgangsgeloof niet gepaard met het te negatief afschilderen van de geschiedenis? Bijvoorbeeld als hij stelt 'dat het christendom eeuwenlang wetenschap verbood'. Waar is dat op gebaseerd?

David Boogerd in een bevlogen en prikkelend gesprek met Rob Wijnberg en theoloog Stefan Paas, professor aan de Vrij Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

In deze aflevering dompelen we ons onder in de bakermat van religie die we het Midden-Oosten noemen. En we doen dat met journalist en BNNVARA-documentairemaker Sinan Can. Hij maakte confronterende programma's over IS, Afghanistan en andere conflictgebieden maar hij maakte ook een serie over de paradijzen van het Midden-Oosten. Hij kent dus zowel de Hof van Eden als het kalifaat. Hoe is het om "de hel" te zien? Wat leert het je over de mens? En heeft Sinan niet een hekel gekregen aan religie na wat hij allemaal heeft gezien? 

David Boogerd in gesprek met Sinan Can en vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Een gesprek over een beladen maar o zo belangrijk onderwerp: de dood, en dan in het bijzonder euthanasie. Het is een thema dat altijd heftige debatten oproept, omdat wereldbeelden op elkaar lijken te botsen. Wat is heilig: autonomie of het leven? Te gast is Els van Wijngaarden, zij is zorgethicus en onderzoeksleider van het Radmoudumc. Zij deed als eerste wereldwijd onderzoek naar het fenomeen 'voltooid leven', waarbij mensen aanspraak mogen maken op euthanasie als zij hun leven voltooid achten, ook als er geen medische reden is. Van Wijngaardens onderzoek haalde de voorpagina's van de kranten en had grote invloed in politiek Den Haag. Is onze angst voor ouder worden en sterven terecht? Staan we met euthanasie op een hellend vlak waarij er steeds meer mag en leven steeds minder heilig wordt? Waarom noemt Van Wijngaarden euthanasie een 'seculier sacrament'?

Aanleiding voor dit gesprek is een mail van een van onze luisteraars, Tamar:
Ik ben huisarts en worstel met de vragen van patiënten over einde van het leven, euthanasie. Enerzijds wil ik mijn patiënten niet teleurstellen en volgens onze vakorganisatie KNMG heb ik zelfs de plicht om een collega te zoeken die wel een euthanasieverzoek wil inwilligen tegenover mijn eigen ideeen. Ik zou graag een podcast hierover zien. Zeker in deze geseculariseerde samenleving heb ik soms meerdere keren per week een verzoek ‘dat het leven klaar is en of ik een spuitje wil geven’.

David Boogerd in gesprek met Els van Wijngaarden en vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

De New York Times noemde hem als ontdekker van een nieuwe natuurwet. De bekende acteur Morgan Freeman had naar eigen zeggen 'een fascinerend interview' met hem voor National Geographic. Onze gast is Ard Louis, een van de Nederlandse topwetenschappers. Hij groeide op in de Afrikaanse jungles van Gabon - met een chimpansee als broertje - en is nu hoogleraar Theoretische Natuurkunde aan de prestigieuze Oxford University. Wat een verhaal. Ard doet onderzoek naar de diepste gronden van hoe het universum en leven werkt, en daarin stuit hij op diepe mysteries en grote schoonheid. Wat zegt dat? Betrapt hij de hand van een Schepper? Of zijn religie en wetenschap in conflict met elkaar? 

David Boogerd gaat in gesprek met Ard Louis en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

'Het CDA-denken is springlevend', kopte NRC vorige week. Misschien staan we wel aan de vooravond van een christendemocratische lente. Ten minste als je de nieuwe partij van Pieter Omtzigt en het BBB van Caroline van der Plas meerekent, want het CDA zelf lijkt nog niet echt te profiteren. Hoe kan dat? Zien we met de nieuwe lijsttrekker Henri Bontenbal ook echt een nieuw CDA? En zo ja, wat was er dan precies mis met het 'vorige' CDA? We staan als samenleving op een kruispunt', zegt Bontenbal. Er staat dus veel op het spel, en in deze Ongelooflijke Podcast vertelt hij wat zijn verhaal is voor Nederland. Bontenbal ziet een onbehagen en verweesdheid in onze samenleving die hij wijt aan twee jaartallen: 1968 en 1989. Maar kan de politiek daar wel een antwoord op bieden? En hoe belangrijk is de C van het CDA daarin

David Boogerd in gesprek met Henri Bontenbal en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Filosofie is overal, in alle hoeken van de samenleving: muziek, kunst, pornografie en de keuken. Dat stelt onze gast Ger Groot, die je en passant meeneemt in een enerverende stoomcursus langs de belangrijkste moderne filosofen. In zijn boek 'De geest uit de fles' stelt Groot dat de geschiedenis van de moderne filosofie één lange worsteling is met de erfenis van religie. Een worsteling die we nog niet te boven zijn gekomen, ook omdat na 'de dood van God' van Nietzsche nog de filosofische 'dood van de mens' volgde. Dat klinkt abstract, maar het raakt aan hot topics van vandaag als gender, feiten en waarheid. Groot legt het allemaal kraakhelder uit. Hij doceerde ruim twintig jaar filosofie aan de universiteiten van Rotterdam, Nijmegen en Amsterdam maar je kan hem ook kennen als columnist van Trouw. Dat was hij meer dan 10 jaar.  

Ger Groot is atheïst, maar dan wel een katholieke atheïst - hoe zit dat? 

David Boogerd bespreekt met Ger Groot en vaste gast en theoloog Stefan Paas - professor aan de VU in Amsterdam en de TU in Utrecht - hoe vier eeuwen filosofie ons menszijn heeft bepaald.

Wat als je ongelovig wil zijn, maar het lukt niet? Dat overkwam Esther Gerritsen, schrijver van romans, columns en scenario’s voor tv en film. Voor haar werk werd ze vier keer genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en haar laatste boek 'Gebied 19' kreeg 5 sterren in NRC. Het is haar eerste sciencefictionroman, een genre dat volgens haar verbazingwekkend veel lijkt op religie. Geloof en ongeloof is overduidelijk een thema in het werk van Esther Gerritsen, maar ze schrijft daar op een unieke eigen manier over. Wat is de essentie van geloven? En hoe leg je in deze tijd uit waarom je gelooft? Of moet je dat juist niet doen? 

Een gesprek over onverklaarbaar geloof, het vertellen van verhalen, schuld en vergiffenis met Esther Gerritsen en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Hoog tijd om weer eens in te zoomen op Rusland en de oorlog in Oekraïne. Misschien is deze aflevering dan wel één grote reality check, want wij sloegen af en toe redelijk steil achterover van wat we hoorden. Te gast is dit keer Derk Sauer: Ruslandkenner, journalist en uitgever van The Moscow Times. Dat is een onafhankelijke, kritische krant in Rusland die sinds de oorlog vanuit Amsterdam gemaakt wordt. Derk Sauer woonde ruim 30 jaar in Rusland tot ook hij moest vluchten vanwege de oorlog. Hij kent het land, de cultuur en de religie erg goed. Hij kwam graag langs bij De Ongelooflijke omdat de rol van religie in deze oorlog volgens hem onderbelicht is. 

Hij heeft in Rusland de meest donkere kanten van religie gezien, is anti-katholiek opgevoed maar gaat nu zelf regelmatig naar de katholieke kerk. Wat brengt hem daar? 

David Boogerd in gesprek met Derk Sauer en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

We beschouwen deze turbulente politieke tijden met twee prominente politici van de afgelopen tijd. Allebei staan ze ook bekend als de denkers, ideologen van hun partij: Klaas Dijkhoff van de VVD en Gert-Jan Segers van de ChristenUnie. Hoewel politici... ze zijn nu vooral podcastmakers. Voor Podimo maken ze de podcast 'Dijkhoff en Segers', waarin ze hoffelijk discussiëren over de laatste politieke ontwikkelingen. In hun vorige politieke leven was Klaas Dijkhoff fractievoorzitter van de VVD en staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. Gert-Jan Segers was tot begin dit jaar fractievoorzitter van de ChristenUnie en is in het verleden ook directeur geweest van het wetenschappelijk bureau van de Partij. 

David Boogerd spreekt ze over de lokroep van politieke verlossers, Dijkhoff die zich liet uitschrijven uit de de katholieke kerk en in hoeverre het liberalisme (van de VVD maar misschien inmiddels wel van ons allemaal) debet is aan het ontheemde, geïndividualiseerde gevoel wat veel mensen hebben in onze samenleving. Ruim een uur echt Ongelooflijke materiaal dus... met uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Het is een keerpunt dat de wereld in eeuwen niet heeft gezien en waarschijnlijk in geen eeuwen meer zal meemaken. India heeft China ingehaald als land met het hoogste inwoneraantal ter wereld: ruim 1,4 miljard. Met een enorme beroepsbevolking en een van de snelst groeiende economieën ter wereld is India misschien wel dé supermacht van de toekomst. Daarnaast is het de bakermat van twee wereldreligies - boeddhisme en hindoeïsme - en heeft het een fascinerende, oeroude christelijke geschiedenis. Alle reden dus om eens in te zoomen op dit veelkleurige land.

David Boogerd in gesprek met Indiakenner Anil Kumar - zelf ook van Indiase komaf - en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

In deze honderdvijftigste (!) aflevering van de Ongelooflijke Podcast een gesprek met iemand die we al vier jaar geleden voor het eerst vroegen. Maar ze zei telkens 'nee'. Want praten over geloof vind ze veel te intiem. En toch is ze nu hier. De persoon in kwestie is Rosanne Hertzberger: microbioloog, schrijver en NRC-columnist.

Hertzberger is een wetenschapper die ook bekendstaat om haar uitgesproken en vaak ook tegendraadse opvattingen. Ook over religie, zul je merken in deze aflevering, want ze houdt ons behoorlijk een spiegel voor. Ze is joods maar het voelt voor haar alsof ze in een christelijke wereld leeft, zelfs in het seculiere Nederland. 
Hertzberger denkt veel na over de rol van wetenschap in deze seculiere tijden. Volgens haar hebben we een verkeerd en te rooskleurig beeld van haar eigen vakgebied. Terwijl diezelfde wetenschap haar ook laat zien dat er ruimte is 'om te zweven', noemt ze het zelf noemt, het geeft ruimte voor spiritualiteit. 

Het was vier jaar wachten waard, vonden we. Een dynamisch gesprek met microbioloog Rosanne Hertzberger en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas: professor aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Het einde van het tijdperk Rutte is aangekondigd, en de ene na de andere politieke hoofdrolspeler verlaat het toneel. Zijn we nu een land in chaos of gloort er juist een nieuw perspectief? Een gesprek zoals je dat hopelijk van de Ongelooflijke gewend bent: net even een spade dieper. Wat is bijvoorbeeld het wereldbeeld dat het tijdperk Rutte kenmerkte en hoe heeft ons dat gevormd? Op welke manier komen we verder in deze chaotische politieke tijden? 

David Boogerd bespreekt dat met twee denkers: Bas Heijne, schrijver en essayist voor NRC en winnaar van de prestigieuze P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre. En met de huishistoricus van de Ongelooflijke: Beatrice de Graaf, professor aan de Universiteit Utrecht en lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Dit heikele dossier leidde tot de val van het kabinet: de asielcrisis. Arnon Grunberg - volgens vriend en vijand een van de grootste schrijvers van Nederland - verdiepte zich in de asielproblematiek. In zijn boek 'De Vluchteling, de grenswacht en de rijke jood' kijkt hij verder dan de procedures, hij ziet in de asielcrisis een crisis van het humanisme. Hij schrijft: 'Als de secularisatie iets heeft aangetoond, is het dat mensen de retoriek van het Rijk van de Liefde niet meer verdragen'. Een fascinerende diagnose, maar we beginnen het gesprek met zijn andere recente boek: 'God, de grote romanschrijver', waarbij hij zich onderdompelde in de wereld van de SGP.

Het is een gesprek zoals we die alleen met Arnon Grunberg hebben. David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

We beginnen dit seizoen - waarin we voor het eerst wekelijks te horen zullen zijn - met een seculier in hart en nieren: Boris van der Ham. Meer dan 10 jaar was hij Tweede Kamerlid voor D66, hij diende wetgeving in om de speciale status van godsdienst te verminderen, zoals het verbod op godslastering. Ook is hij jarenlang voorzitter geweest van het Humanistisch Verbond. Van der Ham vindt dat het individu het uitgangspunt moet zijn, maar kent die individualisering ook schaduwzijden? Religie maken we volgens hem 'te bijzonder', de goede dingen van religie zijn ook te vinden bij een studentenvereniging of in het theater. Maar kan je religie zomaar loskoppelen van God?

David Boogerd gaat in gesprek met Boris van der Ham en uiteraard is hij dit seizoen ook weer van de partij: vaste gast, theoloog Stefan Paas.

In deze aflevering duiken we in de fascinerende wereld van het Vaticaan, paus Franciscus en die wereldkerk van 1,4 miljard mensen, verspreid over alle continenten en nagenoeg alle landen. Er is niets vergelijkbaars. Iemand die alles hiervan weet is Andrea Vreede, zij is Vaticaan-correspondent voor de NOS en VRT en maakt de Pauscast voor NPO Radio 5. Ze volgt de paus, het Vaticaan en de rooms-katholieke kerk op de voet, maar is zelf niet gelovig. Wat doet het met haar om al bijna 30 jaar te wonen in het met religie doordrenkte Italië? En wat heeft het haar geleerd over Nederland en hoe wij naar religie kijken?

Journalist David Boogerd en vaste gast theoloog Stefan Paas gaan met Andrea Vreede in gesprek over de ongekende relevantie van het Vaticaan, waarom vrijwel iedere Italiaan katholiek is en wat Nederland tot zo'n uniek land maakt als het om religie gaat. 

'Wat maakt een verzetsheld?' dat is de vraag die historicus Rutger Bregman stelt in zijn nieuwe boek, de opvolger van zijn internationale bestseller 'De Meeste Mensen Deugen'. Een boek waar je nauwelijks omheen kon. Een boek dat ook vragen opriep bij hemzelf: want als de meeste mensen deugen, waarom gingen dan maar weinig mensen in het verzet? En wat valt er te zeggen over de mensen die wél in het verzet gingen? Het valt op dat mensen met een sterke overtuiging - communisten en gereformeerden - in het verzet oververtegenwoordigd waren. Wat zegt dat over onze tijd? Hebben wij nog wel zulke sterke overtuigingen, of zijn wij te gezapig geworden, teveel gericht op een comfortabel leventje? 

Journalist David Boogerd en 'vriend van de show' historicus Beatrice de Graaf praten met Rutger Bregman van over oorlog en verzet, 'De meeste mensen deugen' als moderne aflaat en de oneerlijkheid van genade.

Het is bijna 500 dagen geleden dat de oorlog in Oekraïne begon. Een oorlog die misschien wel steeds ongrijpbaarder wordt, zeker na de chaos van afgelopen week. Gelukkig spreken we in deze aflevering met generaal buiten dienst en oud-Commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif, die als geen ander helderheid kan verschaffen: Is Oekraïne aan het winnen? En hoe gaat oorlog voeren eigenlijk samen met religie? Ook vertelt Mart de Kruif welke opmerking van een dominee hem zo boos maakte, dat hij sindsdien de kerk verliet.

Live vanuit een tjokvolle zaal in Stadskasteel Oudaen in Utrecht sprak David Boogerd met generaal buiten dienst Mart de Kruif en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Het is de snelst groeiende levensbeschouwing van de 20ste eeuw: atheïsme. Maar het is tijd om er op een andere manier naar te kijken. Dat zegt filosoof Rik Peels, die eerder te gast was in een spraakmakende aflevering van De Ongelooflijke over extremisme. Maar hij is ook al van jongs af aan gefascineerd door atheïsme, promoveerde als filosoof bij 'opperatheïst' Herman Philipse en verdiepte zich in de argumenten én biografieën van atheïsten. Wat drijft hen ten diepste? En wat kunnen we daar allemaal - gelovig of niet - van leren? Want hoewel Rik Peels zelf christelijk is, is hij door dit onderzoek enthousiaster geworden over atheïstische argumenten. Hoe zit dat? Hoe kunnen we deze groeiende stroming beter begrijpen? En is de toekomst dan... atheïstisch? 

David Boogerd in gesprek met schrijver van het boek 'Life Without God': filosoof Rik Peels van de VU in Amsterdam en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas ook van de VU en de Theologische Universiteit Utrecht.

We leven in extreme economische tijden met ontwikkelingen die we decennialang niet gezien hebben. Dat zegt onze gast van vandaag: Paul Schenderling. Hij werd al vaak getipt door onze luisteraars, je snapt zometeen wel waarom. Hij is zo'n boeiende spreker dat het nauwelijks lukte het gesprek binnen anderhalf uur te houden. Paul Schenderling is econoom en schrijver, en heeft zich verdiept in twee grote crises van nu: de economische en ecologische crisis. Beide crises zijn volgens hem onlosmakelijk met elkaar verbonden maar de oorzaak en oplossing van de problemen gaat dieper. Dan kom je op het gebied van religie, en daar voelen we ons als Ongelooflijke wel thuis 

Het is relevant om het hierover te hebben in deze tijden van inflatie, energieschaarste en koopkrachtverlies. Misschien worden we allemaal daadwerkelijk wel armer de komende tijd, hoe ga je daar goed mee om? 

Paul had het als econoom goed voor elkaar - een goede baan, een goed inkomen, zelfs politieke invloed - maar besloot een paar jaar geleden zijn leven drastisch om te gooien. Hij bekritiseert het idee dat de economie altijd maar moet groeien, en past dat ook toe in zijn eigen leven. Hij leeft een eenvoudiger en materieel soberder leven, maar juist daarin schuilt een groot geheim voor hem. Een geheim dat hem vreugde geeft. Een manier van leven die hem ook dichter bij God brengt. Juist de focus op groei kan je zicht belemmeren op wat écht belangrijk is in het leven, stelt hij.

David Boogerd in gesprek met econoom Paul Schenderling en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht

We moeten tijdelijk stoppen met de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, oftewel AI. Dat bepleiten honderden deskundigen, waaronder Twitter- en Tesla-eigenaar Elon Musk en Steve Wozniak, de medeoprichter van Apple. Is deze angst terecht? Of hebben we last van technofobie? We vragen het aan theoloog en techliefhebber Maaike Harmsen. Zij promoveert op de grote filosofische en theologische vragen die nieuwe technologie oproept. Ze weet alles over AI maar heeft ook ervaren wat het is om volstrekt zonder technologie te leven in de jungle van Papoea. Ook woonde ze in China en gaf ze zelfs lessen bedrijfsethiek in Noord-Korea! Een boeiend leven dus. Maaike Harmsen is ook de enige Nederlandse theoloog die ooit geciteerd is door de NASA - de beroemde Amerikaanse Ruimtevaartorganisatie - in een paper over de kolonisatie van Mars. We maken van de gelegenheid gebruik om haar te vragen of we al dichter bij de ontdekking van buitenaards leven zijn, want daar houdt ze zich óók mee bezig. 

David Boogerd in gesprek met Maaike Harmsen - schrijfster van het boek 'Dank God voor techniek'- en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

De staat Israël bestaat 75 jaar en dat leek ons een goede aanleiding om eindelijk eens dit complexe maar o zo belangrijke onderwerp te tackelen. Het conflict tussen de Israëliërs en Palestijnen is vrijwel altijd in het nieuws, maar wat moet je weten om de situatie te begrijpen? We bespreken de turbulente geschiedenis, de situatie van nu en natuurlijk de religieuze dimensie van dit conflict. Want was het allemaal niet allang opgelost als er niet zoiets als religie en de Bijbel bestond? Waar gaat het telkens mis en waar ligt mogelijk de oplossing? 

We bespreken dat met Jan van Benthem, historicus en buitenlandcommentator bij het Nederlands Dagblad. Ook heeft hij een eigen podcast: 'Blik op Buitenland' en kan je hem wel eens horen in 'Boekestijn en de Wijk'. Hij komt al jarenlang in Israël en de Palestijnse gebieden en onderhoudt goede contacten met beide partijen. Van Benthem is een rasverteller en weet haast meer van Israël dan van zichzelf. Want door een zwaar ongeluk verloor hij bijna al zijn jeugdherinneringen.

David Boogerd in gesprek met Jan van Benthem en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Ze is een van de meest revolutionaire politici die ons land heeft voortgebracht en deze zomer studeert ze af als theoloog: Marianne Thieme. Mede-oprichter en jarenlang leider van de Partij voor de Dieren. Met haar revolutionaire imago was onze verbazing des te groter toen we haar theologische essay lazen in de Groene Amsterdammer met de titel ‘Terug naar de traditie’. En die traditie heeft volgens Thieme te maken met de Bijbel, hoop en God. Wat is er gebeurd? Is Marianne Thieme opeens conservatief geworden of is traditioneel geloof nu juist revolutionair?

Een belangrijke rol in het essay van Thieme is weggelegd voor het boek 'Prachtige wereld, waar ben je?' van de Ierse bestsellerauteur Sally Rooney. Een schrijfster die feilloos de leegte van de moderne tijd beschrijft en daarmee duidelijk een snaar raakt bij millennials. In haar werk is een zekere nostalgie naar het christelijke geloof te lezen die breder gedeeld wordt, maar hoe komt het dat Rooney en anderen wel sympathie voelen voor religie maar niet de sprong durven te wagen om zich daadwerkelijk in een geloof te voegen?

Live op het Opwekkingsfestival in Biddinghuizen gaat David Boogerd in gesprek met Marianne Thieme en vaste gast theoloog Stefan Paas.

In deze aflevering spreken David en Stefan met Hugo de Jonge, minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Hij werd landelijk bekend als de 'coronaminister' maar zondag kan je hem leren kennen als predikant, want dan geeft Hugo de Jonge de Preek van de Leek in de Nicolaikerk in Utrecht. En wij mochten die preek alvast lezen, en daarin vielen ons wel een aantal dingen op. Bijvoorbeeld over de opvallende inspiratiebronnen die Hugo de Jonge aanhaalt, passen die nog wel bij het CDA van nu? En laat de preek zien dat hij de afgelopen jaren - met de heftige coronapolarisatie waarvan doelwit was - somberder is gaan denken over de mens?  

David Boogerd in gesprek met met minister Hugo de Jonge en vaste gast theoloog Stefan Paas over mosterdzaadjes, de zondeval van het CDA en de toekomst van de christelijke politiek 

De gast van vandaag zaten we al ruim drie jaar achterna, en dat heeft alles te maken met zijn fascinerende promotieonderzoek dat hij onlangs afrondde. Huisarts Dick Kruijthoff raakte in 2007 onder de indruk van een verhaal van Janneke Vlot, een van zijn patiënten die bij een gebedsdienst plotseling genas van posttraumatische dystrofie en haar rolstoel niet meer nodig had. Maar kan dat? Genezen door gebed? Dat wilde Dick Kruijthoff onderzoeken en dat heeft hij de afgelopen twaalf jaar gedaan in opdracht van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij onderzocht - samen met een team van andere artsen - tientallen vermeend wonderbaarlijke genezingen. Wat is er nou echt gebeurd? Is er sprake van een wonder of placebo? Hoe gaat hij om met alle moeilijke vragen die zijn onderzoek oproept?  

David Boogerd in gesprek met arts Dick Kruijthoff en natuurlijk vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Promotieonderzoek Dick Kruijthoff: Healing after Prayer, an interdisciplinary case study

Artikel Stefan Paas over gebedsgenezing: Geneest God? Empirie en theologie bij gebedsgenezing

"Het was een prachtige dag voor iedereen die houdt van idiote sprookjes", aldus Arjen Lubach op Twitter. Was de kroning van Charles inderdaad een idioot sprookje of een fascinerende , historische ceremonie met een ongekende religieuze lading? En waren we eigenlijk wel getuige van een kroning of eerder een vernedering?

Het illustere Ongelooflijke duo historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas lopen over van enthousiasme van wat ze gezien hebben en nemen je mee in de meest betekenisvolle, mysterieuze en bizarre aspecten van deze kroning.
Wat moet je met al die religieuze symboliek in een samenleving die steeds minder gelooft in... 'idiote sprookjes'?

Deze aflevering is ook een geschiedenis van macht, en hoe dagen als vandaag helpen om de macht en tirannie te temmen.

David Boogerd in gesprek met historicus Beatrice de Graaf van de Universiteit Utrecht en theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

In de week van 4 en 5 mei is dit een confronterende gedachte: nergens in West-Europa werden zoveel joden gedeporteerd als in Nederland. 75 procent van de joodse gemeenschap overleefden de oorlog niet, in België was dat 40 procent en in Frankrijk 25 procent. Hoe kan het in Nederland zo hoog zijn? En welke rol speelde religie daarbij? Was de kerk een aanjager van antisemitisme of vooral een bron van verzet? 

George Harinck is historicus, hoogleraar en Rector Magnificus aan de Theologische Universiteit Utrecht en heeft veel over dit onderwerp geschreven. Hij noemt de rol die de kerk in de oorlog speelde uniek.

David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen.

Ze wordt door Filosofie Magazine ‘de jongste filosoof van Nederland’ genoemd en is met haar 20 jaar ook de jongste gast in de Ongelooflijke ooit: Dilara Bilgic. Na haar schrijversdebuut werd ze subiet door Mark Rutte uitgenodigd in het Torentje. Kortom, iemand om op te letten. En ook iemand die met een fascinerende religieuze zoektocht bezig is. Dilara heeft een Turkse en islamitische achtergrond maar maakte onlangs de beladen keuze om geen hoofddoek meer te dragen. In de Ongelooflijke praat ze voor het eerst over de geloofstwijfels die ze heeft. Waar komen die vandaan? En is er ruimte voor twijfel binnen de islam? Ook spreken we over de Amersfoortse Bergrede die Dilara onlangs gaf over Jezus' gelijkenis met de splinter en de balk.

David Boogerd in gesprek met Dilara BIlgic en natuurlijk vaste gast theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen

Niemand kent Nederland zo goed als onze gast van vandaag: Josse de Voogd. Je kan hem kennen als duider bij de uitslagenavonden van de NOS waar hij elke gemeente van binnen en buiten lijkt te kennen. En dat is ook zo, want Josse heeft elke Nederlandse gemeente bezocht. Als zelfstandig onderzoeker en publicist bekijkt hij de samenleving door de lens van verkiezingsuitslagen. En naar verluidt kan hij raden waarop je stemt aan de hand van je fiets, vensterbank of de planten in je tuin. 

Dat is leuk natuurlijk, maar Josse kijkt ook op een dieper niveau naar maatschappelijke ontwikkelingen en schuwt religie niet in zijn analyse. Zo is de eeuwenoude protestants-katholieke grens nog altijd een cruciale factor. Ook blikken we terug op het kantelpunt van de Provinciale Statenverkiezingen, Josse noemt de overwinning van BBB een nieuw Fortuyn-moment.

David Boogerd in gesprek met onderzoeker, publicst en maker van het tv-programma 'Aangehaakt' Josse de Voogd en uiteraard vaste gast, theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

Hoe zag de wereld eruit als Pasen nooit had plaatsgevonden? Een vraag die nooit helemaal te beantwoorden is, maar we krijgen er in deze aflevering wel beter een beeld bij. En dat doen we door ons te verplaatsen naar de Grieks-Romeinse wereld waar het christendom ontstond. Een wereld die verbluffend anders is dan de onze. En vooral ook ontzettend andere denkbeelden had, over bijvoorbeeld armen, slaven, seks, de dood en vrouwen. Wat is de impact geweest van Pasen - en het ontstaan van het christendom - op onze cultuur en de denkbeelden die wij hebben? 

David Boogerd gaat in gesprek met Daniel de Waele, docent Nieuwe Testament aan het Hoger Instituut voor Protestantse Godsdienstwetenschappen in Brussel. De Waele werd opgevoed door een anti-religieuze vader maar tegenwoordig schrijft hij het ene na het andere vuistdikke boek over religie. Zijn boek 'Ontluikend Christendom' kreeg 5 sterren in Trouw en gaat over het thema dat wij vandaag bespreken. 

En dat bespreken geschied uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

Seriemoordenaars, ontvoeringen en mysterieuze verdwijningszaken. We kunnen er geen genoeg van krijgen. Want zowel de streamingsdiensten als de podcastlijstjes worden gedomineerd door geweld en misdaad. Waar komt die fascinatie vandaan? En wat zegt het dat true crime populairder is dan ooit, gruwelijker is dan ooit maar we tegelijkertijd geloven dat de meeste mensen deugen? 

Historicus Beatrice de Graaf is een groot fan van detectiveverhalen, een genre dat al teruggaat tot de klassieke oudheid. Detectives en 'true crime' zijn een ideale lens op de samenleving, omdat het laat zien hoe een cultuur aankijkt tegen geweld, het kwaad en de goedheid van de mens. Theoloog Stefan Paas ziet ook detectiveverhalen in de Bijbel en vertelt hoe onze omgang met het kwaad ook religieuze motieven kent.

Live vanuit Stadkasteel Oudaen gaat David Boogerd in gesprek met het illustere Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf van de Universiteit Utrecht en theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen.

'De filosoof die in het hoofd kruipt van fundamentalisten', zo werd Rik Peels genoemd door Trouw. Peels is als filosoof en theoloog gespecialiseerd in extreme overtuigingen. Van jihadisme tot complottheorieën, nationalisme, extreemrechts en extreemlinks. Het is overal, maar is het nog te stoppen? En hoe dan?
We leven in een land dat steeds extremer lijkt te worden en waar de Provinciale Statenverkiezingen van vorige week nog nadreunen. Is de BoerBurgerBeweging - net als de vorige grote winnaar Forum voor Democratie - extreem te noemen of juist niet? En is de extremist en complotdenker een bepaald type mens of kan het iedereen overkomen? Wat is de link met religie en is religie zelf niet een soort complottheorie? Grote, actuele vragen maar de aflevering eindigt ook met hoopgevend nieuws. 

David Boogerd in gesprek met filosoof Rik Peels van de de Vrije Universiteit Amsterdam en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, eveneens van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

Hij wordt geclaimd door protestanten, katholieken en atheïsten: Erasmus. Zonder twijfel een van de grote denkers van de geschiedenis en een van Nederlands meest bekende schrijvers. Desiderius Erasmus was humanist, priester, filosoof, theoloog. pedagoog en raadsheer van kardinalen, koningen en keizers. Maar hij heeft ook iets ongrijpbaars. Was hij revolutionair of juist laf? Was hij vooral een criticus van religie of een diepgelovig man?
En wat kunnen we vandaag van hem leren? Heel veel, zegt onze gast Ronald van Raak. Hij was 15 jaar Tweede Kamerlid van de SP en is tegenwoordig hoogleraar Erasmiaanse waarden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daar vertaalt hij het gedachtegoed van Erasmus naar actuele thema's van vandaag, bijvoorbeeld over vrijheid, satire en cancelcultuur. 

Van Raak is een erg enthousiaste en bevlogen verteller, dat ga je horen, in gesprek met David Boogerd en natuurlijk vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

Hoe kan je onze tijd beter begrijpen? Door de tijdgeest te doorgronden. Dat stelt Rik Torfs, een van de beste, grappigste en meest scherpzinnige sprekers die we ooit in de Ongelooflijke hebben mogen verwelkomen. En daarom is hij weer terug, voor de derde keer! We bespreken zijn nieuwe boek 'Tijdgeest', waarin Torfs de grote thema's van deze tijd doordenkt, waaronder ook geloof. Hoe kunnen we deze tijd en haar dilemma's beter begrijpen?
Rik Torfs is een fenomeen in Vlaanderen, waar hij bekend werd als senator, columnist en jurylid bij de 'Slimste Mens België'. Maar in het dagelijks leven is hij vooral hoogleraar kerkelijk recht aan de Katholieke Universiteit Leuven. 

David Boogerd in gesprek met Rik Torfs en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

"Op geen andere plek voel ik me zo dicht bij God als na een arrestatie", dat zegt Rozemarijn van 't Einde: predikant, crimonoloog en klimaatactivist voor Extinction Rebellion en Christian Climate Action. Ze is al 20 keer gearresteerd en komende zaterdag zou zo maar de 21ste keer kunnen worden.  Extinction Rebellion is wederom van plan de A12 te blokkeren, iets wat in januari leidde tot de arrestatie van honderden demonstranten waaronder Rozemarijn. 'Blokkeerchristen' wordt ze dan ook genoemd, maar haar activisme neemt ze niet lichtvaardig. "Ik demonstreer mezelf kapot", schrijft Rozemarijn in haar boek 'Rebelleren voor het leven'. Hoe ver is ze bereid te gaan? En hoe verhoudt haar burgerlijke ongehoorzaamheid zich tot haar geloof? Van de politiciel, tot aan het Ministerie van Klimaat waar ze op de koffie komt bij minister Rob Jetten. 

Een confronterend en urgent gesprek van David Boogerd met Rozemarijn van 't Einde en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

In deze aflevering maken we een uitstapje naar de toekomst. Wouter van Noort heeft misschien wel de mooiste baan bij NRC: hij mag schrijven over de nieuwste wetenschappelijke ontdekkingen én zingeving. Twee uitersten zou je denken, maar niet voor Wouter. Juist die nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap zetten hem op een spoor richting spiritualiteit. Hoe kan dat? Laat de wetenschap dan zien dat er meer is tussen hemel en aarde? En wat doet dat met het atheïsme waarmee hij is grootgebracht?

Wouter is journalist bij NRC en maakt furore met twee populaire nieuwsbrieven met tienduizenden abonnees: 'Future Affairs' over de toekomst en 'Transcend' over zingeving. In deze aflevering hoor je hoe hij die twee ogenschijnlijk uiteenlopende dingen verbindt.

David Boogerd spreekt Wouter van Noort uiteraard samen met vaste gast van De Ongelooflijke: Stefan Paas, theoloog, professor aan de VU in Amsterdam en Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

Mannen en vaders hebben een probleem. Hun kracht is sinds te tijd van de stoommachine overbodig en op traditionele vaderlijke waarden zit niemand meer te wachten. De man is zoekend en wordt aan alle kanten voorbij gestreefd door de vrouw. Dat beschrijft emeritus hoogleraar psychiatrie Frank Koerselman. Hij wordt ook wel eens de Nederlandse Jordan Peterson genoemd, want net als de bekende en controversiële Canadees roept hij mannen en vaders op hun verantwoordelijkheid te nemen. In zijn boek 'Ontvadering' beschrijft Koerselman hoe we op weg zijn naar een vaderloze samenleving met alle - ook religieuze - gevolgen van dien. Hij ziet met de traditionele vader ook God steeds meer uit beeld verdwijnen.

David Boogerd in gesprek met voormalig psychiater en emeritus hoogleraar psychiatrie Frank Koerselman en vaste gast theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht. 

In deze Maand van de Bijbel (want dat is het) zoomen we in op het meest gelezen boek ooit. Want of je nou gelovig bent of niet, de invloed van de Bijbel op onze taal, cultuur, politiek en hoe wij onszelf zien is immens. Hoe is dat eigenlijk zo gekomen? In deze podcast traceren we de invloed van de Bijbel en duiken we ook de geschiedenis in, want die zou wel eens anders kunnen zijn dan je denkt. Nog nooit sneuvelden er zoveel mythes in één aflevering als in deze, en dat komt vooral door onze gast van vandaag: Renske Hoff. Zij is Bijbelonderzoeker en universitair docent Middelnederlandse letterkunde aan de Universiteit Utrecht. En natuurlijk is vaste gast Stefan Paas van de partij, hij is van oudsher ook Bijbelwetenschapper maar nu vooral theoloog aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

In deze aflevering een gesprek met journalist, presentator, columnist, ondernemer en podcastmaker Sander Schimmelpenninck. Een veelzijdig man dus, maar als je hem tegenwoordig ziet in de media is hij vaak bezig met één ding: de kloof. Niet iedereen in Nederland krijgt dezelfde kansen, stelt Sander, en de ongelijkheid groeit. Daarom schreef hij voor De Correspondent het pamflet 'Sander en de Brug', met daarin vijf voorstellen om die ongelijkheid tegen te gaan. Maar is de economie hier wel het grootste probleem, of ligt de oorzaak dieper? En waarop fundeert Sander zijn moreel kader, waar vindt hij inspiratie? Hoe ziet hij als niet-gelovige de rol van religie in onze samenleving?  

David Boogerd in gesprek met Sander Schimmelpenninck en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen-Utrecht.

Het was een zeer ongemakkelijk interview, vijf jaar geleden op NPO Radio 1. Cabaretier Jan Beuving weigerde in een interview bij het programma Kunststof te praten over zijn geloof. Maar in zijn nieuwe voorstelling - Restante - staat zijn christelijke geloof juist centraal. Wat is er gebeurd? 

Cabaretier en christelijk, dat klinkt misschien als een moeizame combinatie, maar dan is Beuving ook nog een man van de wiskunde en de wetenschap. Hoe gaat dat allemaal samen in één hoofd?

Beuvings voorstelling 'Restante' kreeg vijf sterren in Trouw en vier in De Telegraaf en NRC. Eerder won hij al de cabaretprijs Neerlands Hoop en de Annie M.G. Schmidtprijs. Ook is hij bekend voor zijn vele bijdrages aan het NPO Radio 1-programma De Taalstaat.

In dit eerste Ongelooflijke Café, live in Café Carèl in Utrecht, gaat David Boogerd in gesprek met cabaretier, wiskundige en taalvirtuoos Jan Beuving en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas.
En er wordt niet allleen gepraat, Jan Beuving zingt ook nog twee liederen onder begeleiding van zijn geweldige pianist Tom Dicke.

Je wist het misschien nog niet maar er is een revolutie gaande. De revolutie van de zeecontainer. Het staat symbool voor een nieuwe manier van denken of zelfs een nieuwe religie, zegt onze gast van vandaag. Arjen van Veelen is journalist voor NRC en De Correspondent en schrijver van het boek 'Rotterdam, een ode aan ineffeciëntie'. Van Veelen groeide op in een christelijk gezin, nam afstand van de kerk maar kreeg daar naar eigen zeggen een strengere religie voor terug. Een religie die volgens hem onze samenleving helemaal doordrenkt. Als je het eenmaal ziet, zie je het overal. 

David Boogerd in gesprek met schrijver Arjen van Veelen en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas over vierkanten zien, het uitbannen van religie en een droom over een waddeneiland.

Wat doet het met je mensbeeld als je dagelijks optrekt met zware criminelen? Natacha Harlequin is een bekende strafrechtadvocaat met als specialiteit geweld- en levensdelicten. Ook was ze betrokken bij de zaken rondom Volkert van der Graaf en De Hofstadgroep. Dit werk maakt haar naar eigen zeggen 'niet helemaal normaal', ze steekt ook voor niemand haar hand in het vuur. Ook niet voor haarzelf? Het valt Harlequin op dat de samenleving verhardt en steeds meer snakt naar vergelding en strengere straffen in plaats van vergeving. Wat zegt dat? Zit daar ook een link met religie en hoe speelt haar geloof een rol in het werk wat ze doet? 

Een gesprek over deugende mensen, rotte appels en heling. Met advocaat Natacha Harlequin en natuurlijk vaste gast theoloog Stefan Paas.

'God is dood, en wij hebben hem vermoord', schreef Friedrich Nietzsche zo'n 140 jaar geleden. Woorden die insloegen als een bom. En de gedachte erachter is misschien wel relevanter dan ooit. 

Denker des Vaderlands Paul van Tongeren was dertig jaar hoogleraar wijsbegeerte en ethiek en wordt gezien als dé kenner van Nietzsche. Als katholiek filosoof ziet hij ook een belangrijke rol wegglegd voor religie. En vindt de Denker des Vaderlands dat er in Nederland een beetje goed wordt nagedacht?

David Boogerd spreekt Paul van Tongeren - en vaste gast theoloog Stefan Paas - over geloof, Nietzsche's dood van God en het wonder van betekenis.

Een extra ingelaste Ongelooflijke Podcast in verband met het overlijden van emeritus paus Benedictus XVI. Als theoloog en intellectueel was Benedictus XVI volgens vriend een vijand briljant. Maar als paus en kerkleider, leek hij minder op zijn plek. Al heeft hij één ding gedaan wat het pausschap voorgoed heeft veranderd.

David Boogerd gaat erover in gesprek met hoogleraar kerkgeschiedenis en Vaticaankenner Paul van Geest - die Benedictus ook meerdere keren heeft ontmoet - en uiteraard met vaste gast theoloog Stefan Paas. Wat is de betekenis geweest van deze emeritus paus Benedictus XVI? Een terugblik op zijn leven en werk, van zijn periode bij de Hitlerjugend tot zijn laatste dagen als afgetreden paus.

De eerste aflevering van het nieuwe jaar, en dat gelijk op 1 januari! Wat kan je op deze dag beter doen dan vooruitkijken? 
Dat doen we met het illustere Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas. Zij omschrijven 2023 als 'het jaar van de omkeer'. Omkeer, of misschien wel: bekering. In deze aflevering bespreken we de grote thema's van afgelopen én komend jaar, en dat met een flinke scheut religie en geschiedenis. Over Julius Caesar en Vladimir Poetin, oorlog en vrede, klimaat, hoop en een bekering van Mark Rutte. En David stelt de vraag: waar komt het vieren van nieuwjaar eigenlijk vandaan?

Beatrice de Graaf is hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en Stefan Paas aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Theologische Universiteit Kampen Utrecht. En David Boogerd is goed met champagne.

De laatste aflevering van dit jaar, en met Kerst in aantocht maken we er altijd iets bijzonders van. We hebben onze stamgast Anton de Wit uitgenodigd om te komen praten over wat Kerst te maken heeft met mythes en sprookjes. En we doen dat door de lens van twee grote schrijvers en intellectuelen: J.R.R Tolkien, bekend van Lord of the Rings (toch wel een van de grote mythen van de 20ste eeuw), en zijn vriend C.S. Lewis, onder meer bekend van Narnia. Wees gerust, ook al ben je niet bekend met hun werk dan nog is deze aflevering zeer relevant. Alles wat je moet weten wordt uitgelegd en het werpt een nieuw licht op de verhouding tussen het Kerstverhaal en de mythen waar Lewis en Tolkien zo van hielden.

David Boogerd gaat in gesprek met Anton de Wit, hoofdredacteur van het Katholiek Nieuwsblad en zelf ook schrijver van sprookjes, en natuurlijk vaste gast theoloog Stefan Paas, die een vurig voorstander blijkt van mythen. 

19 december 2022 moet een historische dag in de Nederlandse geschiedenis worden: excuses van het Nederlandse kabinet voor zijn rol in het slavernijverleden. Maar de aankondiging leidde tot veel commotie. Wie wil begrijpen waarom dit zo’n gevoelig en gewichtig besluit is, moet diep de geschiedenis induiken, en religie speelt hierbij een immense rol. In deze aflevering kijken we naar slavernij in de klassieke oudheid en wat er gebeurde toen het christendom zijn intrede deed. Uiteraard richten we ons ook op de trans-Atlantische slavenhandel waar de regering nu haar excuses voor wil aanbieden. Wat is de rol geweest van de Bijbel bij het verdedigen en uiteindelijk ook afschaffen van slavernij?  

David Boogerd gaat in gesprek met Martijn Stoutjesdijk, hij verdiept zich als historicus en religiewetenschapper al jaren in de relatie tussen religie en slavernij en onderzoekt momenteel aan de Protestantse Theologische Universiteit de rol van de kerk in de Nederlandse slavernijgeschiedenis. En uiteraard met vaste gast, theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit in Amsterdam en Theologische Universiteit Kampen Utrecht.

Nu de rol van religie in Nederland af lijkt te nemen, zoeken mensen zingeving steeds meer op hun werk. Maar kan werk religie vervangen? Met een zoektocht naar de ideale baan in plaats van naar God? Die vraag onderzoekt bijzonder hoogleraar arbeid en zingeving Maroesjka Versantvoort namens het Sociaal Cultureel Planbureau aan de Protestantse Theologische Universiteit. In haar onderzoek stuit ze op een aantal fascinerende paradoxen die te maken hebben met geloof en werk, maar ook met burnout, vrijheid en welvaart. 

Wat is een goede, gezonde en zingevende manier om naar werk te kijken? David Boogerd in gesprek met Maroesjka Versantvoort en uiteraard vaste gast, theoloog Stefan Paas. 

Hij is misschien wel de meest bekende priester van Nederland: Antoine Bodar. Al zijn media-optredens hebben één ding gemeen: ze zijn nooit saai. Bodar viert dit jaar zijn 30-jarig jubileum als priester. En dat is een tumulteuze periode geweest, voor hem persoonlijk en hij heeft de kerk en samenleving in die tijd ontzettend zien veranderen. Het 'mysterie van het geloof' wordt steeds meer te grabbel gegooid, zegt Bodar, maar wat betekent dat voor hem: het mysterie Gods? En welke kant moet het volgens hem op? 

Een prikkelend gesprek, met Antoine Bodar en uiteraard vaste gast, theoloog Stefan Paas.

In de Ongelooflijke Podcast spreken we over religies: christendom, islam, jodendom... maar vandaag staan we stil bij een andere wereldreligie: voetbal. Nu de WK-koorts haar hoogtepunt bereikt blijkt maar weer eens dat het de belangrijkste bijzaak in de wereld is: voetbal. Of is het misschien wel meer dan dat? Is voetbal niet een religie op zichzelf? 

Ook als je helemaal niks met voetbal hebt, is dit thema het overdenken waard. En dat doen we in twee delen. Het grootste gedeelte van het gesprek is met filosoof en voormalig Denker des Vaderlands: René ten Bos. Hij is hoogleraar aan de Radboud Universiteit en co-auter van het boek 'Hooghouden, denken over voetbal.'
Daarna een gesprek met journalist en voetbalgek Sander de Kramer. Hij maakte meerdere programma's over geloof & voetbal en kent veel van onze Nederlandse topvoetballers persoonlijk. Hij zit boordevol verhalen.

Beide gesprekken waren uiteraard ook samen met theoloog én Feyenoordsupporter Stefan Paas.

Hoe hangt de vlag erbij in Nederland? Die vraag werpt journalist Karel Smouter op in zijn boek Blauw Wit Rood, de boerenopstand als spiegel voor Nederland. In de beleving van boeren en hun aanhangers staat niets minder dan een manier van leven op het spel. Zoals Smouter het beschrijft: ‘Het vanzelfsprekende verbond tussen God, het CDA en de boerderij is opgegeven.‘ 

De boerenopstand gaat dus over meer dan stikstof, het werpt een interessant licht op de cultuur en ook religie in Nederland. Smouter beschrijft niet alleen de brandhaarden, hij komt ook met bluswater, oplossingen dus.  

David Boogerd in gesprek met NRC-journalist Karel Smouter en vaste gast, theoloog Stefan Paas.

Wie wil nou niet vrij zijn? Het is een van de belangrijkste waarden in onze cultuur, en als je goed kijkt is het ook één van de oerprincipes die achter vrijwel elk publiek debat schuilgaat. 'We moeten vrij zijn om te doen, te laten en te zeggen wat we willen', zo klinkt het vaak. Er is alleen één probleem: onze moderne, populaire definitie van vrijheid klopt niet. Zeker niet als je kijkt naar de geschiedenis en de theologische traditie. En dat is niet zonder consequenties, het zorgt voor problemen in onze samenleving en misschien ook wel in onze eigen levens. 

Deze podcast verkent de vrijheid van de klassieke oudheid, de Bijbel, de Verlichting, Jean-Paul Sartre, de Koude Oorlog en de Disney Film 'Frozen'.

Kortom, we gaan weer de diepte in, met het illustere Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf van de Universiteit Utrecht en theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit Amsterdam en Theologische Universiteit Kampen.

De boeken die genoemd werden in deze aflevering:
- Vrijheid van Annelien De Dijn
- Fabelhafte Rebellen, Die frühen Romantiker und die Erfindung des Ich van Andrea Wulf
- The Malaise of Modernity van Charles Taylor
- Four Essays on Liberty van Isaiah Berlin

Dit is weer eentje in onze rubriek: mensen die je moet kennen, over de invloedrijke personen die onze geschiedenis - en ook onze religieuze geschiedenis - bepaald hebben. Er zijn in Nederland maar weinig mensen invloedrijker geweest dan Willem van Oranje: de Vader des Vaderlands. Een charismatische en briljante diplomaat die de basis legt voor het Nederland zoals we het nu graag omschrijven een vrij, verdraagzaam en calvinistisch landje. Willem van Oranje is ook de reden dat we in het Oranje voetballen en het Wilhelmus zingen, wiens rare verzen je na deze podcast ineens veel beter begrijpt. 

Te gast in deze podcast is iemand die alles weet van Willem van Oranje, hij heeft naar verluidt 24 dozen met boeken alleen maar over de prins. Hij is historicus, theoloog maar vooral bekend als CDA-bestuurder en burgemeester van Haarlem: Jos Wienen. Een aantal jaar geleden kwam hij in het nieuws omdat hij een half jaar in een safehouse moest wonen vanwege zware bedreigingen vanuit het criminele circuit. 

Wat moeten we weten van Willem van Oranje? Hoe heeft hij ons land en onze religie gevormd? En kan hij ons nog steeds inspireren? David Boogerd spreekt Jos Wienen uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas.

Eerdere afleveringen in onze rubriek 'mensen die je moet kennen':
#41 - De zeven levens van Abraham Kuyper
#63 - Waarom de moderne mens Henri Nouwen nodig heeft
#102 - Misschien wel de machtigste Nederlander ooit: paus Adrianus VI 
#104 - De religieuze betekenis van Queen Elizabeth II

'We zijn in een volstrekt nieuwe fase van de geschiedenis terechtgekomen. De groep is weggevallen en het individu staat moederziel alleen.' Dit schrijft psychiater Esther van Fenema in haar nieuwe boek 'Het Verlaten individu'. Een gitzwart, dystopisch boek, noemt ze het zelf, over de zorgwekkende staat waarin onze samenleving zich volgens haar bevindt. Dit baseert ze mede op haar werk als psychiater. Esther van Fenema beschrijft onze tijd aan de hand van de 7 hoofdzonden. En ze voegt daar zelf nog een achtste hoofdzonde aan toe: leegte. Haar verhaal is doordesemd met citaten uit de Bijbel, en dat is niet zo gek gezien haar achtergrond. Van Fenema is van joodse komaf maar haar ouders voedden haar christelijk op. Moeten we ook in die richting zoeken voor de oplossing voor het verlaten individu?

Een donderpreek, zo noemt vaste gast en theoloog Stefan Paas het betoog van Esther van Fenema. Moet het toewerken naar een oplossing of is zo'n donderpreek an sich gewoon keihard nodig? David Boogerd in gesprek met psychiater Esther van Fenema en theoloog Stefan Paas.

Er is een wereld voor en een wereld na 9/11. Ruim twintig jaar later blijkt die ene dag nog altijd bepalend. Want het publieke debat over de islam, religie in het algemeen en de multiculturele samenleving zou nooit meer hetzelfde zijn. Daarom in deze aflevering een gesprek met Lotfi El Hamidi: historicus, journalist bij NRC en schrijver van het boek Generatie 9/11. Als Nederlands-Marokkaanse jongen die opgroeide in een Rotterdamse achterstandswijk heeft hij een uniek perspectief op de afgelopen 20 jaar. Over hoe het voelt om opeens 'de ander' te zijn, over wat Pim Fortuyn volgens Lotfi scherp zag, over de alsmaar bediscussieerde vraag of de islam wel samen kan gaan met een Westerse samenleving en waarom Geert Wilders meer jongeren de moskee in krijgt dan de meeste imams.

David Boogerd spreekt Lotfi El Hamidi uiteraard samen met vaste gast theoloog Stefan Paas.

Wat als je zo depressief bent dat het leven zinloos lijkt? Of sterker: wat als het niet alleen zinloos líjkt, maar het leven ook echt zinloos is? Eens in de zoveel tijd overvalt de zinloosheid muzikant, schrijver en journalist Aafke Romeijn. Ze wordt dan depressief en slaapt soms twintig uur op een dag. In de Ongelooflijke Podcast vertelt ze op een originele, inzichtgevende en soms zelfs humoristische manier over depressie en hoe ze daarmee omgaat. De depressies gaven haar ook verrassende onzichten over religie en zelfs secularisatie.

Dat religie een rol speelt voor Aafke is niet vanzelfsprekend geweest omdat ze afkomstig is uit een 'atheïstisch nest' en het grootste gedeelte van haar leven in een 'atheistische bubbel' verkeerde. Wat vindt zij dan toch in die christelijke traditie? En wat heeft depressie haar geleerd over onze cultuur? 

David Boogerd en vaste gast theoloog Stefan Paas in gesprek met Aafke Romeijn.

Hij is de jongste gast in de Ongelooflijke Podcast tot nu toe, Simon van Teutem is pas 24 jaar maar maakt nu al indruk als denker. Hij studeert politicologie in Oxford, schrijft voor De Correspondent en maak een podcasts voor NRC met Bas Heijne. Oxford was de eerste plek waar hij echt in aanraking kwam met religie want zijn opvoeding was volstrekt seculier, zonder God en geloof. Toch twijfelt hij aan zijn eigen agnosticisme. Waar komen die twijfels vandaan? En is zo'n seculiere opvoeding beter dan een religieuze opvoeding? Een aflevering met mooie discussies, maar het gaat dieper dan dat, zeker in de laatste 20 minuten.

David Boogerd in gesprek met Simon van Teutem en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas.

Met de bekende operazangeres Francis van Broekhuizen duiken we in de wereld van klassieke muziek en gaan daarin op zoek naar muziek die zo mooi is dat de hemel bijna het aardse raakt. En passant vertelt Francis over de context en de geschiedenis van de klassieke muziek die je hoort. Er komt van alles langs: Bach, Mozart, Verdi, Strauss en meer. De liefhebber van klassiek komt aan z'n trekken deze aflevering, maar ook als je niets weet van klassieke muziek is dit een ideale ontdekkingstocht.

David Boogerd spreekt met Francis van Broekhuizen en vaste gast theoloog Stefan Paas over geloof, een goddelijke vonk, genialiteit en de kunst van het scheppen.

De liederen die langskwamen in deze aflevering staan hieronder en zijn te beluisteren via deze Spotify-playlist.

5 Lieder, Op. 39, TrV 189: No. 4. Befreit (version for soprano and orchestra) 
Uitgevoerd door: Berlin Rundfunkorchester, Marek Janowski, Soile Isokoski
Geschreven door: Richard Strauss

Ave Regina
Uitgevoerd door: Netherlands Chamber Choir, Paul Van Nevel
Geschreven door: Guillaume Dufay

 Matthäus-Passion, BWV 244, Erster Teil: 27a. Aria a doi Cori (Sopran, Alt) "So ist mein Jesus nun gefangen" - 27b. Chorus I & II "Sind Blitze, sind Donner in Wolken verschwunden"
Uitgevoerd door: Andreas Scholl, Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe, Sibylla Rubens
Geschreven door: Johann Sebastian Bach

Requiem in D Minor, K.626: III. Sequentia: f. Lacrimosa
Uitgevoerd door: Herbert von Karajan, Berliner Philharmoniker, Wiener Singverein
Geschreven door: Wolfgang Amadeus Mozart

Messa di Requiem, Dies irae: Dies irae
Uitgevoerd door: Angela Gheorghiu, Berliner Philharmoniker, Claudio Abbado
Geschreven door: Giuseppe Verdi

Verdi: Messa da Requiem - Libera me: VIId. Libera me, Domine
Uitgevoerd door: Angela Gheorghiu, Berliner Philharmoniker, Claudio Abbado
Geschreven door: Giuseppe Verdi

Fratres (Version for Strings & Percussion)
Uitgevoerd door: Arvo Pärt, I Fiamminghi (The Orchestra of Flanders), Rudolf Werthen
Geschreven door: Arvo Párt

Suite No. 3 in D Major, BWV 1068: II. Air 
Uitgevoerd door: Berliner Philharmoniker, David Bell, Herbert von Karajan 
Geschreven door: Johann Sebastian Bach

In deze aflevering proberen we de vinger te krijgen achter wat er nu allemaal gebeurt. De crises buitelen over elkaar heen: de oorlog in Oekraïne, inflatie, gascrisis, asielcrisis, klimaatcrisis, stikstofcrisis, wooncrisis, en zelfs een frikandellencrisis. Wat is er aan de hand? En wat is een goede manier om naar de crises te kijken?
Historicus Beatrice de Graaf dompelde zich onder in rampsoed uit het verleden en schreef voor de Maand van de Geschiedenis' het essay 'Crisis!'. Deze geschiedenis werpt een heel andere blik op de deze tijd. Misschien is het grootste verschil wel de rol van God en geloof, en juist daar valt wellicht ook wat te leren.
In deze aflevering spreekt David Boogerd met het vertrouwde Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas. En ze leveren weer als vanouds! 

Hij is kunstenaar, activist en 'theoloog in het wild': Rikko Voorberg. Zonder twijfel een van de meest opvallende theologen van Nederland en iemand die de grenzen letterlijk en figuurlijk opzoekt. Voorberg voelt zich het meest pastor in een vluchtelingenkamp, maar daar zijn brengt hem ook veel schaamte.
Het is een urgent thema want er zijn wereldwijd nog nooit zoveel vluchtelingen geweest als nu, en ook in Nederland is een asielcrisis. Er hangt veel van dit vraagstuk af, want hoe kijk je naar de mens en mensenrechten? Is ieder mens heilig en intrinsiek van waarde of is dat idee steeds meer aan het afbrokkelen? 'Wat we zien is secularisatie van de politiek', zegt theoloog en vaste gast van deze podcast Stefan Paas. En de gevolgen zijn misschien wel groter dan we denken.

David Boogerd gaat in gesprek met Rikko Voorberg en Stefan Paas.

Deze extra aflevering staat in het teken van het overlijden van de Britse Queen Elizabeth II, de op een na langste regerende monarch in de geschiedenis. Daarnaast is ze een vrouw met een grote religieuze betekenis, want als Supreme Governor van de Church of England en 'Defender of the Faith' was haar rol als staatshoofd altijd verweven met het religieuze. En haar eigen leven was dat ook, in deze aflevering hoor je hoe dat grote invloed had op de manier waarop ze het koningschap invulde. Ook bespreken we de religieuze beleving van de Britten en de opmerkelijke ontstaangsgeschiedenis van de anglicaanse kerk.

David Boogerd gaat in gesprek met Joost Röselaers, hij was predikant van een Nederlandse kerk in Londen en daarmee ook hofpredikant van The Queen, en vaste gast, theoloog en anglofiel, Stefan Paas. 
Maar eerst spreekt David kort met historicus Beatrice de Graaf, want zij is op dit moment in Londen.

In deze afleveringen menen we een afslag naar rechts want Tweede Kamerlid Nicki Pouw-Verweij is te gast. Ze is de nummer twee van JA21, maar wordt vanwege haar conservatieve opvattingen wel eens 'het eerste vrouwelijke Kamerlid van de SGP' genoemd. Ze is niet kerkelijk opgevoed, maar kwam op latere leeftijd - met haar hele familie - tot geloof. 

Pouw-Verweij belandde al jong in de politiek, ze sloot zich aan bij Forum voor Democratie en werd de nummer drie achter Thierry Baudet en Theo Hiddema. Tot ze in november 2020 uit de partij stapte. In een uitgelekte brief nam ze afstand van het antisemitisme en complotdenken van Baudet. Een maand later sloot ze zich aan bij JA21 en werd in 2021 Tweede Kamerlid voor de partij. Nicki Pouw-Verweij maakt zich zorgen over wat ze 'woke-gedachtegoed' noemt, een progressieve ideologie die volgens haar haast religieuze trekken vertoont. Maar wat is dan het gevaar? En waarom valt het christelijk geloof volgens haar onlosmakelijk samen met conservatisme? 

Een openhartig gesprek, met ook de nodige discussie. Uiteraard samen met vaste gast en theoloog Stefan Paas.

Hij was misschien wel de machtigste Nederlander ooit, terwijl maar weinig mensen van gehoord hebben: paus Adrianus VI. De enige Nederlandse paus ooit. Op de dag dat deze podcast verschijnt, is het precies 500 jaar geleden dat Adrianus gekroond werd tot paus. En dat is maar een van de vele fascinerende aspecten uit zijn leven. Hij was een intellectueel, diplomaat, priester én gourvneur van het machtige Spanje. Hij was een vriend van Erasmsus en een vijand van Luther. Alles in Europa was aan het veranderen toen hij, na een bizar conclaaf, aan moest treden als paus. Adrianus had grote plannen, hij zou de kerk hervormen. Nadat hij relatief snel stierf kwamen al snel de geruchten op gang: is hij vergiftigd? Wat is daar gebeurd? Ondanks zijn kortstondige pontificaat, is zijn impact groot geweest. Zo groot zelfs dat de huidige paus Franciscus ook overwoog om de naam Adrianus te dragen.

We bespreken het met iemand die je in aflevering 94 al hebt leren kennen als een boeiend en vermakelijk verteller: Anton de Wit, hoofdredacteur van het Katholiek Nieuwsblad. Hij is al een tijdje geboeid door deze Adrianus, die als enige Nederlander ooit paus werd. Al is dat gegeven binnenkort misschien achterhaald want er gonst een nieuwe Nederlandse naam rond in Rome als mogelijke opvolger van Franciscus. 

Journalist David Boogerd en theoloog Stefan Paas gaan in gesprek met Anton de Wit over Adrianus VI, de eerste in onze nieuwe rubriek: mensen die je moet kennen.

We trappen dit nieuwe seizoen af met een gesprek wat we misschien al veel eerder hadden moeten voeren. Ruim drie jaar lang praten we over de immense gevolgen van de secularisatie, de ontkerkelijking, voor Nederland en Europa. Als je denkt dat je inmiddels wel weet hoe het zit, think again. Want toen was daar Herman Paul, misschien wel dé expert van Nederland op dit gebied. En hij gooit in deze aflevering Davids overzichtelijke wereldbeeld overhoop. Paul is hoogleraar Geschiedenis van de Geesteswetenschappen aan de Universiteit Leiden en omschrijft zichzelf als een 'geseculariseerd christen' (dat bestaat blijkbaar). 

Waar het christendom in Nederland afneemt, ziet Paul een nieuwe dominante religie opkomen, eentje die ons vrijwel allemaal in zijn greep houdt. David Boogerd spreekt hem samen met theoloog en vaste gast Stefan Paas, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de theologische universiteit Kampen.

Ruim drie jaar, honderd afleveringen en een paar miljoen streams verder, nemen we in deze podcast de tijd om de balans op te maken. Wat hebben we de afgelopen drie jaar geleerd en wat zijn de belangrijke ontwikkelingen?

David Boogerd bespreekt het met vaste gasten historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas, maar ook met twee andere bijzondere gasten. Presentator, comedian en overtuigd atheïst Arjen Lubach blikt terug op de discussie die hij met David had in de allereerste Ongelooflijke Podcast. Arjen vertelde daar milder te zijn geworden over religie, hoe is dat nu?

Ook belt David in deze aflevering met rapper en muzikant Typhoon. Tijdens hun gesprek in aflevering 38 gebeurde er iets bijzonders. Hoe kijkt Typhoon daarop terug en waar staat hij nu in zijn zoektocht?

Als laatste aflevering voor de zomervakantie sluiten we traditiegetrouw af met de boekentips van Beatrice en Stefan!

Shownote: de column over het atheïsme waar David naar verwijst staat hier.