หลบมุมอ่าน

นวนิยายเรื่อง “กี่บาด” ผลงานของ ประเสริฐศักดิ์ ปัดมะริด เป็นงานเขียนที่บอกเล่าเรื่องราวทั้งรักและร้าวของครอบครัวช่างทอผ้าอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ แต่ละตอนในเรื่องตั้งชื่อตามลายซิ่นตีนจกแม่แจ่มซึ่งเป็นมรดกตกทอดมาอย่างยาวนาน นักเขียนนำแต่ละลายร้อยเรื่องผูกปม ผนวกกับประวัติศาสตร์พื้นที่ช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ในเชียงใหม่ หัวใจของเรื่องคือการนำเสนอสถานะและบทบาทของผู้หญิงในสมัยก่อน ที่ผูกพันและถูกทำให้ผูกติดกับการทอผ้า รวมถึงการสร้างภาพจำให้กับผู้หญิงผ่านทางค่านิยม วัฒนธรรม สงคราม ศาสนา ผู้ชาย หรือแม้แต่กับผู้หญิงด้วยกันเอง

หลบมุมอ่าน ชวน ประเสริฐศักดิ์ ปัดมะริด มาร่วมพูดถึงประเด็นใน “กี่บาด” แรงบันดาลใจและการทำงานเขียนนวนิยายเรื่องนี้

นิทานพื้นบ้านเรื่อง “สินไซ” เป็นมรดกทางวรรณกรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทยและในสาธารณรัฐประชาชนลาว มีการจารึกเป็นฮูปแต้ม (ภาพวาด) ในสิม (โบสถ์) ซึ่งปัจจุบันพบว่าฮูปแต้มบางส่วนในวัดเลือนรางไปตามกาลเวลา ความเสื่อมสลายของฮูปแต้มสร้างความสะเทือนใจและเป็นแรงบันดาลใจให้ ดร.อนุโรจน์ จันทร์โพธิ์ศรี ศิลปิน ได้สร้างสรรค์จิตรกรรมร่วมสมัยฮูปแต้มสองฝั่งโขงไทย-ลาว สู่การเปลี่ยนแปลงหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา โดยใช้เทคนิคจารบาติกซึ่งเป็นเทคนิคที่ศิลปินพัฒนามาจากภูมิปัญญาโบราณและท้องถิ่น เพื่อเป็นการอนุรักษ์นิทานพื้นบ้านเรื่อง “สินไซ” และนำเสนอผลงานในนิทรรศการชุด “พายุ”

ดร.อนุโรจน์ จันทร์โพธิ์ศรี จะเล่ามาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน ถึงที่มาของการทำงานจากสินไซสู่การจารบาติก ความสำคัญนิทานพื้นบ้านเรื่องนี้ทั้งในไทยและในลาว และการอนุรักษ์ฮูปแต้ม

วันที่ 16 พฤษภาคม 2567 เป็นวาระครบรอบ 100 ปี ของ วิลาศ มณีวัต นักเขียน บรรณาธิการ ผู้มีผลงานเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวโดยเฉพาะความสนุก อ่านแล้วอารมณ์ดี ให้ความรู้ไปยังผู้อ่าน และเป็นงานเขียนที่มองโลกในแง่ดี ผลงานที่ผ่านมา อาทิ สายลมแสงแดด, ธรรมะสำหรับคนนอกวัด, โฉมหน้านักประพันธ์, วิลาศ มณีวัตพูด, และ อารมณ์ขัน 2000

แครส อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ นักเขียนและนักประวัติศาสตร์ จะมาเล่าถึงประสบการณ์จากการอ่านงานเขียนของนักเขียนอาวุโส ทั้งในด้านชีวิตและงานเขียนของ วิลาศ มณีวัต

นวนิยายเรื่อง “Cigarette Girl ซิกาแรต เกิร์ล” งานเขียนของ ราติห์ คุมาลา นักเขียนหญิงชาวอินโดนีเซีย แปลเป็นภาษาไทยโดย บุญญรัตน์ นับเป็นงานเขียนอีกเรื่องของประเทศหมู่เกาะที่นำเสนอให้เห็นถึงสถานภาพ บทบาท และแนวคิดของผู้หญิงผ่านวัฒนธรรมการทำบุหรี่ เชื่อมโยงกับบริบททางประวัติศาสตร์สังคมการเมือง เศรษฐกิจของประเทศในช่วงอาณานิคมจนถึงยุคหลังการรับเอกราช ควบคู่ไปกับความรักและอุปสรรคของพระ-นาง และการกลับไปทำความเข้าใจประวัติศาสตร์ของประเทศจากอดีตถึงปัจจุบันผ่านตัวละครรุ่นลูก

แครส อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ นักเขียนและนักประวัติศาสตร์ มาร่วมสะท้อนมุมมองต่อนิยายเรื่องนี้ใน #หลบมุมอ่าน เขามีความเห็นว่าในยุคสมัยของการปลดแอก ผู้หญิงที่เกี่ยวข้องกับบุหรี่ เป็นการแสดงออกถึงความอิสระ ความเฟี้ยว ขณะเดียวกัน Cigarette Girl ก็สะท้อนให้เห็นว่า พลังหนึ่งในการสร้างชาติอินโด สามารถอ่านประวัติศาสตร์และการเมืองในงานเขียนเล่มนี้ได้เช่นกัน และไปฟังกันว่าทำไมจึงมีวิชาบุหรี่ศึกษา (Cigarette Studies) ในดินแดนอิเหนา

หนังสือ “เคน ฮอม ชีวิตกระทะ วาทะตะหลิว” เป็นเรื่องราวชีวิตของคุณเคน ฮอม เชฟชื่อดังตลอดกาลซึ่งเป็นชาวจีนผู้เกิดและเติบโตมาในย่านไชนาทาวน์ การเข้าไปทำงานในร้านอาหารของคุณลุงคือประสบการณ์เปลี่ยนชีวิต และทำให้คุณเคนได้เดินทางไปทั่วโลก เป็นผู้รู้ด้านอาหารเอเชีย อาหารจีน เขาทำให้คนอังกฤษรู้จักกับกระทะจีน หรือ “ว้อก” คุณเคนเขียนไว้ในหนังสือเล่มนี้ว่า “ชีวิตผมเป็นเหมือนผัดรวมมิตรกระทะใหญ่”

#หลบมุมอ่าน ชวน คุณภาณุ บุรุษรัตนพันธุ์ ผู้แปลหนังสือ “เคน ฮอม ชีวิตกระทะ วาทะตะหลิว” และ คุณเชน สุวิกะปกรณ์กุล เจ้าของสำนักพิมพ์ Serindia Publications และร้านหนังสือ Hardcover: The Art Book Shop มาร่วมพูดคุยในรายการ ถึงหนังสือเล่มนี้และวัฒนธรรมอาหารจีนในไชนาทาวน์ สหรัฐอเมริกา

หลบมุมอ่าน ชวน #มนุษย์หนังสือ “น้องโฮม” จุลนารา วรรณโกวิท และ “คุณแม่โอ๋” มาติกา วรรณโกวิท มาร่วมพูดคุยถึงการสร้างสภาพแวดล้อมในการอ่านเพื่อสร้างความสัมพันธ์ของครอบครัว พ่อแม่กับการทำหน้าที่เป็นเครื่องอ่านให้กับลูก การทำเพจ “Home’s Journey-โฮมเจอนี้” และห้องสมุดใต้ก้อนเมฆ นอกจากนี้ น้องโฮมจะมาชวนผู้ฟังหลบมุมอ่านไปพร้อมกับหนังสือเล่มโปรดที่เลือกมาสี่เล่ม และยังมีเรื่องเล่าจากสมุดบันทึกของมนุษย์หนังสือที่น่ารักและมีพลัง

หลบมุมอ่าน ชวน คุณภัทรภรณ์ นครสิงห์ นักเขียนหนังสือนิทาน วิทยากร และผู้ก่อตั้ง Muki Story House มาร่วมพูดคุยถึงพลังของนิทานในฐานะสื่อส่งเสริมการอ่าน สื่อสำหรับสร้างความสัมพันธ์ภายในครอบครัวและกับผู้อื่น สื่อที่ใช้สำหรับการบำบัด สื่อในการสร้างเรื่องเล่าและความคิดสร้างสรรค์ซึ่งมีอยู่ในทุกคน นอกจากนี้ หลบมุมอ่านยังจะพาผู้ฟังไปสนุกกับนิทานคามิชิไบพร้อมสร้างนิทานรูปแบบต่าง ๆ

การอ่านของแต่ละคนมีผลต่อการเรียนรู้และการเข้าใจชีวิตแตกต่างกันออกไป เช่นเดียวกับ “การ์ตูน” ณิชมน ทุมมา เจ้าของเพจ #อ่านตามผีเสื้อ ผู้เปิดประตูสู่โลกภายนอกผ่านการอ่าน ทำให้เห็นคุณค่าในตัวเองและคุณค่าของผู้อื่น หนังสือหลายเล่มทำให้คนหนึ่ง ๆ กล้ากางปีกออกไปเรียนรู้ทุ่งกว้างของชีวิต

“การ์ตูน” จะมาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน ถึงการรู้จักหนังสือ “เจ้าชายน้อย” เมื่อเธออายุได้ 13 ปี ระหว่างที่เธอเข้าไปหานิตยสารการทำอาหารในห้องสมุดของโรงเรียน รวมถึงหนังสือเล่มโปรด(หยิบมาคุยบางเล่ม)ที่เข้ามาเยียวยาใจ และความรู้สึกปลอดภัยในพื้นที่ของ “ห้องสมุดผีเสื้อ” ในจังหวัดศรีสะเกษ ที่ทำให้เธอไม่ต้องหลบมุมอ่านอยู่คนเดียวอีกต่อไป

การผลิตสื่อความรู้สำหรับเด็กในรูปแบบหนังสือ และความรู้ในรูปแบบออนไลน์ ที่มีเนื้อหาหลากหลาย มีส่วนสำคัญต่อการเรียนรู้ร่วมกันของเด็ก ผู้ปกครอง ครู และผู้ใหญ่

#หลบมุมอ่าน ชวนตัวแทนจากสำนักพิมพ์ Bookscape คือ คุณจิ จิรภัทร เสถียรดี ผู้อำนวยการบริหาร และ คุณเมษ์ ณัฏฐพรรณ เรืองศิรินุสรณ์ บรรณาธิการบริหาร มาพูดถึงกระบวนการทำหนังสือสำหรับเด็กของ Kidscape และการผลิตความรู้เพื่อเด็กในรูปแบบออนไลน์ที่มีชื่อเรียกว่า Hook Learning ซึ่งเป็นการนำความรู้เชิงลึกที่หลากหลาย มาสื่อสารให้สนุกและเข้าใจง่าย

“Writer Zeed: เพาะเมล็ดฝัน สืบสานวรรณกรรม” อีกหนึ่งเวทีการประกวดงานเขียน ที่เปิดโอกาสให้นักเขียนได้ร่วมส่งผลงานเข้าประกวด โดยในครั้งที่ 4 ของโครงการเปิดรับผลงานประเภทนิยายขนาดสั้นและวรรณกรรมเยาวชน

#หลบมุมอ่าน ได้รับเกียรติจากอาจารย์ชมัยภร แสงกระจ่าง บางคมบาง ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ผู้รับผิดชอบโครงการ Writer Zeed มาร่วมพูดคุยถึงและให้ภาพสะท้อนบางอย่างของสังคมไทย ภาพสะท้อนแวดวงวรรณกรรม การทำงานและความคิดสร้างสรรค์ของนักเขียน รวมทั้งเคล็ดลับงานเขียน และความอิ่มเอมใจของอาจารย์ชมัยภรในการอ่านต้นฉบับผลงานที่ส่งเข้าประกวดเกือบร้อยเรื่อง

“หนองธง แผ่นดินตามหาตัวเอง” หนังสือกวีนิพนธ์ไร้ฉันทลักษณ์เล่มแรกของ ประสานต์ พรหมทอง พาผู้อ่านเดินทางสู่ท่วงทำนองการเดินทางของผู้คนและแผ่นดิน ตั้งแต่ ภาคหนึ่ง:แผ่นดิน และ ภาคสอง:ตามหาตัวเอง เรื่องราวประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของหนองธง อำเภอป่าบอน จังหวัดพัทลุง พาผู้อ่านเชื่อมโยงท้องถิ่นกับประวัติศาสตร์ส่วนอื่น ๆ ของโลก

#หลบมุมอ่าน ชวนนักเขียนเจ้าของผลงาน หนองธง มาร่วมพูดคุยถึงชีวิตและการทำงานเขียนประวัติศาสตร์พื้นที่ในรูปแบบกวีนิพนธ์ เพื่อให้เสียง ตัวตนของผู้คน และร่องรอยเรื่องราวที่ไม่ได้ถูกจารึก ได้ถูกบันทึกเอาไว้ในหนังสือเล่มนี้

“DESIRE ใคร่ ลวง รัก” งานเขียนเล่มแรกของ ธมลวรรณ บรรจงเกลี้ยง เจ้าของนามปากกา gchel นำเสนอให้เห็นถึงการช่วงชิง อำนาจ ความลวง ความรัก ผ่านตัวละครหญิงสองคน นักเขียนนำหลักปรัชญาของเพลโตมาประยุกต์เพื่อนำเสนอแกนหลักของเรื่อง

#หลบมุมอ่าน ชวนธมลวรรณมาร่วมพูดคุยถึงความสำคัญของวิชาปรัชญาและศาสนา ความเชื่อมโยงเรื่องผู้หญิงกับทุนนิยมปิตาธิปไตยในเกมส์ หนังสือ เพลง และงานวิชาการ

“รถแห่อีสาน มหรสพสัญจรข้ามพรมแดนวัฒนธรรม” วิทยานิพนธ์ระดับปริญญาโทของ จารุวรรณ ด้วงคำจันทร์ หรือ #แหวนรถแห่ นำเสนอ #รถแห่ ในฐานะความเป็นอีสานใหม่และพลวัตแห่งยุคสมัยและพลวัตทางดนตรี รวมทั้งการแสดงรถแห่ในพื้นที่แสดงและในพื้นดิจิทัลออนไลน์ รากเหง้าชาติพันทางดนตรีของรถแห่อีสาน การข้ามพรมแดนวัฒนธรรมของรถแห่อีสาน/นอกพื้นที่อีสานและไปสู่เพื่อนบ้านในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ #หลบมุมอ่าน จึงอยากชวนผู้ฟังทุกท่าน มาร่วมฟังมหรสพสัญจรนี้ไปพร้อม ๆ กัน

ศิริธาดา กองภา บรรณาธิการและผู้ทำสำนักพิมพ์หนังสือสำหรับเด็ก จะมาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน เกี่ยวกับกระบวนการคัดเลือกต้นฉบับภาษาอังกฤษเพื่อนำมาแปลและจัดพิมพ์ รวมถึงต้นฉบับภาษาไทยที่จะมีการพิจารณาในอนาคต การเผยแพร่ความตระหนักรู้เรื่องความหลากหลายในสังคม อาทิ ความหลากหลายทางเพศ สีผิว เผ่าพันธุ์ ผ่านหนังสือสำหรับเด็ก ทิศทาง/การเติบโตของสื่อประเภทหนังสือสำหรับเด็ก เทศกาลหนังสือสำหรับเด็ก รวมทั้งการเลี้ยงลูกด้วยหนังสือในฐานะคุณแม่ที่มีลูกสองคน ว่ามีการให้ภูมิคุ้นกันผ่านหนังสือและการอ่านอย่างไร

หนังสือมังงะเรื่อง “Melayu Route : เปิดเส้นทางใหม่ด้วยหัวใจมลายู” และเรื่อง “Melayu Line : เส้นทางสายลายมลายู” ผลงานสร้างสรรค์เรื่องและวาด โดย กิตติคุณ กิตติอมรกุล เป็นหนังสือที่ใช้สำหรับการสื่อสารทางวัฒนธรรมไปยังผู้ที่ได้อ่าน รวมทั้งแรงบันดาลใจ ความรู้ และความสุข ที่นำเสนอผ่านพื้นที่วัฒนธรรมมลายูอันทรงคุณค่า

หลบมุมอ่าน ชวน กิตติคุณ กิตติอมรกุล มาร่วมพูดคุยถึงความเป็นมาของการทำงานหนังสือมังงะสองเล่มนี้ในฐานะสื่อสิ่งพิมพ์ที่จารึกประวัติศาสตร์วัฒนธรรมมลายู การเก็บรวบรวมข้อมูล การบรรณาธิการเนื้อหาและภาพ รวมทั้งการมาของดิจิทัลและภาพเอไอว่ามีผลต่อการทำงานของนักวาดมังงะอย่างไรบ้าง

เจนจิรา เสรีโยธิน ผู้แปล Hullabaloo in the Guava Orchard (ลิงวุ่นวายกับชายในสวนฝรั่ง) เขียนโดย Kiran Desai นักเขียนหญิงชาวอินเดีย นักเขียนนำเสนอความสนุกสนาน หรรษาของนวนิยายเล่มนี้ผ่านครอบครัวของสัมพัทธ์ตัวละครหลักของเรื่องและตัวละครอื่น ๆ สวนฝรั่ง ฝูงลิง และบริบทแวดล้อม ทำให้เราซึมซับเรื่องราวทางสังคมและวัฒนธรรมของอินเดียผ่านการเล่าเรื่องและเรื่องเล่าที่สร้างตัวละครแต่ละตัวให้มีเสน่ห์เฉพาะตัว ในขณะเดียวกันก็มีสิ่งให้ชวนขบคิด ท่ามกลางความเพลิดเพลินระหว่างอ่าน ฟังภาพแทนบางส่วนของสังคมอินเดียจากนวนิยายเรื่อง ลิงวุ่นวายกับชายในสวนฝรั่ง กับ หลบมุมอ่าน และผู้แปลจะมาร่วมพูดคุยในอีพีนี้กัน

กิติยา วิทยาประพัฒน์ นักเขียน คนทำหนังสือทำมือ อาจารย์พิเศษ และวิทยากร ผู้ซึ่งสนใจประเด็นและแนวคิดสตรีนิยม มาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของหนังสือทำมือ ว่ามีบทบาทและมีความเชื่อมโยงกับการเคลื่อนไหวด้านการเมือง-สังคมของแนวคิดสตรีนิยมในอเมริกาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มิติใดบ้าง

นอกจากนี้ หนังสือทำมือยังมีส่วนในการสร้างชุมชน กลุ่มนักอ่าน นักเขียนฝึกหัด นักเล่าเรื่อง และเทศกาลหนังสือทำมือในประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก ในขณะเดียวกัน โลกการอ่านผ่านมุมมองสตรีนิยมของกิติยา ได้เปิดการรับรู้และนำไปสู่การทำหนังสือทำมือที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับผู้หญิง และอีพีนี้ หลบมุมอ่าน จะพาผู้ฟังทุกท่านเดินทางท่องเที่ยวแบบแนวสตรีนิยมผ่านงานเขียนบางเล่มของกิติยาไปพร้อม ๆ กัน

หนังสือเล่มโปรดของ ณัตชา กิตติปัณณ์ อาทิ “ปรัชญาชีวิต” ของ คาลิล ยิบราน, “เจ้าชายน้อย” ของ อองตวน เดอ แซ็งเต็กซูเปรี, “สูญสิ้นความเป็นคน” ของ ดะไซ โอซามุ, “1000 ปี แห่งความรื่นรมย์และขมขื่น” ของ อ้าย เว่ยเว่ย ฯลฯ ต่างมีอิทธิพลต่อความคิดในแต่ละช่วงวัย ประสบการณ์ และการเติบโต เธอพูดถึงการอ่านของตัวเอง ว่าไม่ต่างจากลมหายใจ และเคยถูกช่วยชีวิตเพราะหนังสือ

#หลบมุมอ่าน ชวน ณัตชา กิตติปัณณ์ มาร่วมพูดคุยถึงการอ่านแสนสุขในแต่ละโมงยาม ทำไม “ปรัชญาชีวิต” จึงเป็นหนังสือที่เธอพกติดตัวตลอดเวลาเดินทาง และในฐานะคนเคยทำงานในร้านหนังสือ เธอมีร้านหนังสือในฝันแบบไหนกันนะ 

หนังสือ #ทุนนิยมอาหาร กับขบวนการเคลื่อนไหวเกี่ยวกับอาหารและภาคเกษตร นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับระบบอาหารและความสัมพันธ์กับผู้คนในฐานะผู้บริโภค ว่าอาหารในชีวิตประจำวันสัมพันธ์กับระบบนิเวศ สภาวะอากาศ ประวัติศาสตร์ ชนชั้น สีผิว รายได้ ฯลฯ รวมถึงขบวนการเคลื่อนไหว อาทิ ขบวนการเกษตรกรรมทางเลือก ขบวนการสโลว์ฟู้ด ขบวนการความยุติธรรมทางอาหาร อธิปไตยทางอาหารท่ามกลางการเปลี่ยนแปลง ประเด็นต่าง ๆ ในหนังสือเป็นการสร้างทางเลือกที่จะนำไปสู่ความยั่งยืนทางอาหารและการสร้างความตระหนักรู้ ซึ่งเป็นกรณีศึกษาจากของต่างประเทศ

ผศ.ดร.สร้อยมาศ รุ่งมณี อาจารย์ประจำวิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผู้เขียน #ทุนนิยมอาหาร ร่วมพูดคุยใน #หลบมุมอ่าน ถึงระบบทุนนิยมอาหารที่ยั่งยืน ดีต่อสุขภาพ ยุติธรรม และเป็นประชาธิปไตย

อาจารย์ทิพภา ปลีหะจินดา จะมาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน เกี่ยวกับบทบาท/ความสำคัญของบรรณารักษ์และห้องสมุดจากยุคเปลี่ยนผ่านสู่ยุคดิจิทัล ความเป็นมาของ “ห้องสมุดยับ เอี่ยน ฉ่อย” ประจำเมืองเก่าสงขลา พื้นที่ทางสังคมของชุมชน แหล่งศึกษาค้นคว้า เชื่อมผู้คนเชื่อมโลกผ่านหนังสือ การอ่าน เรื่องเล่า และกิจกรรม

ปรัชวิชญ์ บุญยะวันตัง นักเขียน กวี นักอ่าน ผู้ก่อตั้งร้านหนังสือ #นกนางแอ่น (Swiftlet Books hop & Coffee) ในจังหวัดพัทลุง ร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน เกี่ยวกับความทรงจำวัยเด็กที่มีต่อร้านหนังสือ การอ่าน ห้องสมุดของโรงเรียน การเติบโตไปกับการอ่านในแต่ละช่วงเวลา ชีวิตการเป็นนักเขียน/กวีกับผลงานสามเล่ม ได้แก่ หนังสือบทกวี “การเดินอากาศบางประการ”, แคนโต้สภาวะสามบรรทัด “สิโรรสมีรสฝาด”, นิยายเรื่อง “การกลับมาของกลับไป” และการสร้างพื้นที่บทสนทนากับผู้คน บทกวี หนังสือทำมือ กิจกรรม เวิร์คชอป ภายในร้านหนังสือนกนางแอ่น

การตระหนักและรับรู้เกี่ยวกับเรื่องสิทธิมนุษยชน ด้านหนึ่งสามารถสื่อสารผ่านหนังสือและงานวรรณกรรม เพื่อให้ผู้อ่านได้ซึมซับเรื่องราวระหว่างบรรทัด

#หลบมุมอ่าน ชวน อาจารย์งามศุกร์ รัตนเสถียร อาจารย์ประจำสถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล มาเล่าถึงหนังสือเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน ได้แก่ #แมวแห่งบูเก๊ะกรือซอ ของ กนกพงศ์ สงสมพันธุ์, #เด็กเก็บว่าว (The Kite Runner) ของ ฮาเหล็ด โฮเซนี แปลและเรียบเรียงเป็นไทยโดย วิษณุฉัตร วิเศษสุวรรณ ในวาระครบรอบ 20 ปีวรรณกรรมเรื่องเด็กเก็บว่าว และ #อ่อนหวานและหาญกล้า ของ ร เรือในมหาสมุทร

เหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 และ 6 ตุลาคม 2519 เป็นสองเหตุการณ์ในหน้าประวัติศาสตร์ของไทย ได้ถูกบันทึกไว้หลากหลายรูปแบบ เช่น หนังสือ บันทึก วรรณกรรม ดนตรีและบทเพลง งานวิชาการ งานวิจัย และหนึ่งในนั้นมีหนังสือหลายเล่มและผลงานศิลปะหลากหลายรูปแบบของสินธุ์สวัสดิ์ ยอดบางเตย ศิลปิน นักคิด นักเขียน และผู้ได้รับรางวัลศรีบูรพา ประจำปี 2562 ได้บันทึกประวัติศาสตร์ในช่วงเวลานั้น รวมถึงบทบาทของ #แนวร่วมศิลปินแห่งประเทศไทย ซึ่งเป็นหมุดหมายสำคัญของประวัติศาสตร์ศิลปะไทย

#หลบมุมอ่าน ชวน สินธุ์สวัสดิ์ ยอดบางเตย มาร่วมพูดคุยเพื่อฉายภาพดรุณแห่งชีวิตในทางและเวลา สิ่งที่หล่อหลอมแนวคิดทางสังคม การเมือง ศิลปวัฒนธรรม ตั้งแต่วัยเยาว์จนถึงปัจจุบัน

#สยามโมเดิร์นเกิร์ล หนังสือนำเสนอให้เห็นถึงพื้นที่และบทบาทของผู้หญิงในสังคม ผ่านอาชีพนางผดุงครรภ์และนางพยาบาล ซึ่งเป็นกลุ่มอาชีพแรก ๆ ที่ผู้หญิงเข้าไปเกี่ยวข้อง และยังเป็นเครื่องมือในการแสดงออกถึงความทันสมัย

#หลบมุมอ่าน ชวน ผศ.ดร.ภาวิณี บุนนาค ผู้เขียน สยามโมเดิร์นเกิร์ล มาร่วมพูดคุยถึงความเปลี่ยนแปลงในแต่ละช่วงเวลาของอาชีพนางผดุงครรภ์และนางพยาบาล สิ่งที่ต้องเผชิญภายใต้ข้อจำกัดทางสังคม วัฒนธรรม การเมือง มาตรฐานแบบตะวันตก และเรื่องราวของพวกเธอทุกคนคือฟลอเรนซ์ ไนติงเกล แห่งสยาม

หนังสือ #แบบเรียนไทย นอกจากจะเป็นสื่อทางการเรียนการสอนในแต่ละยุคสมัยแล้ว ยังเป็นสื่อที่สะท้อนบริบทสังคม การเมือง วัฒนธรรม และประวัติศาสตร์ในมิติต่าง ๆ

#หลบมุมอ่าน ชวน ธนภัทร สายพรหม ผู้สนใจเรื่องเกี่ยวกับภาษาและวรรณคดี มาร่วมพูดคุยถึงพลวัตและวิวัฒนาการแบบเรียนไทย ตั้งแต่ยุคสมัยรัชกาลที่ 5 ไล่เลียงสู่ยุคเปลี่ยนแปลงการปกครอง, ยุคสงครามเย็น จนถึงยุคปัจจุบัน

หนังสือรวมบทกวีไร้ฉันทลักษณ์ #ไกลกว่ารั้วบ้านของเรา ซึ่งเข้ารอบสุดท้ายรางวัลซีไรต์ ปี 2559 ผลงานของ โรสนี นูรฟารีดา ได้มีการนำมาตีความและสร้างสรรค์ข้ามศาสตร์ ปรากฏในสื่อรูปแบบอื่น อาทิ คลิปวีดีโอ ละครเวที ภาพยนตร์สารคดี ซึ่งทำให้สถานะของ #ไกลกว่ารั้วบ้านของเรา เป็นสะพานเชื่อมทางวัฒนธรรมในหลากหลายแขนง

#หลบมุมอ่าน ชวน โรสนี นูรฟารีดา มาร่วมพูดคุยถึง #ไกลกว่ารั้วบ้านของเรา ตลอดระยะเวลา 7 ปีที่ผ่านมาทั้งในประเทศและในต่างประเทศ การนิยาม #สารคดีในรูปแบบของบทกวี หรือ #บทกวีสารคดี หรือ Documentary Poetry ของหนังสือเล่มนี้ รวมถึงภารกิจล่าสุดของกวี ในฐานะวิทยากรพิเศษร่วมเสวนาในงานวรรณกรรมนานาชาติ Payakumbuh Poetry Festival 2023 ที่เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย

การประกวดนางงามในยุคแรกเริ่มของสังคมไทยสัมพันธ์กับการเมือง แนวคิด นโยบายของรัฐ และยังสะท้อนถึงการเปิดพื้นที่ บทบาทให้กับผู้หญิงที่แต่เดิมต้องอยู่กับเหย้าเฝ้ากับเรือน ได้เริ่มออกมาในพื้นที่สาธารณะ รวมถึงการเป็นสัญลักษณ์ของความทันสมัย

#หลบมุมอ่าน ชวน ณัฐธิดา ทองเกษม นักประวัติศาสตร์นางงาม ผู้เขียนวิทยานิพนธ์เรื่อง “การเมืองและผลประโยชน์ในการประกวดนางงามระดับท้องถิ่น” และสนใจศึกษาเรื่องเครือข่ายอำนาจในการประกวดนางสาวไทย ทศวรรษ 2470-2540 มาร่วมพูดคุยถึงพลวัตการประกวดนางงามในสังคมไทยตั้งแต่ยุคแรกเริ่มจนถึงปัจจุบัน ผ่านมุมมองประวัติศาสตร์สังคมการเมือง และเศรษฐกิจสร้างสรรค์

เพลงกล่อมเด็กเป็นวรรณกรรมมุขปาฐะ ผู้ใหญ่เอาไว้ร้องเพื่อให้เด็กฟัง และกล่อมให้เด็กนอนหลับ โดยเนื้อหาของเพลงกล่อมเด็กสะท้อนภาพของสังคมในท้องถิ่น ภูมิปัญญา ภูมิประวัติศาสตร์ การปกครอง ค่านิยมในการครองเรือน ขนบธรรมเนียมประเพณี และหากวิเคราะห์เนื้อหาผ่านมุมมองเพศสถานะ จะพบว่าเพลงกล่อมเด็กพูดถึงประเด็นความสัมพันธ์ทางอำนาจ เพศสถานะ และควบคุมเพศวิถีของผู้หญิง

#หลบมุมอ่าน ชวน กิ่งกาญจน์ จิตรหลัง นักวิจัยอิสระ เจ้าของผลงานวิทยานิพนธ์เรื่อง “วาทกรรมพรหมจรรย์ในวรรณกรรมมุขปาฐะประเภทเพลงกล่อมเด็กภาคใต้” มาพูดคุยถึงเสียงของผู้หญิงในเพลงกล่อมเด็กภาคใต้

หนังสือ “ญิฮาด ในรัฐอิสลาม” เป็นวรรณกรรมเยาวชนที่ผู้เขียน รศ.ดร.สามารถ ทองเฝือ นำเอาองค์ความรู้จากการทำงานวิจัยมาผสมผสานในเนื้อหา ใช้การเล่าเรื่องผ่านตัวละครเอกของเรื่องชื่อ “ญิฮาด” ใช้ฉาก/สถานที่ในมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี พื้นที่จังหวัดปัตตานี ประกอบการเล่าเรื่องในเชิงพื้นที่ ผสมผสานกับจินตนาการและข้อเท็จจริง

#หลบมุมอ่าน ชวน รศ.ดร.สามารถ ทองเฝือ อาจารย์สาขาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี มาร่วมพูดคุยถึงการทำงานเขียนเรื่อง ญิฮาด ในรัฐอิสลาม และผลงานอีก 3 เล่ม ได้แก่ อิสลามกับการเมือง, โลกมุสลิมความรู้เบื้องต้น และ ญิฮาด (เล่มปกแดง)

นิยายภาพ หรือ Graphic Novel เป็นหนังสือที่มีพลังในการสื่อสารและสร้างความเข้าใจที่ลุ่มลึกผ่านองค์ประกอบ ของเนื้อหาที่เป็นข้อความ ภาพ และลายเส้น #หลบมุมอ่าน จึงนำหนังสือนิยายภาพจำนวน 3 เรื่อง ได้แก่ “Palestine” ของ Joe Sacco, “Jerusalem: Chronicles from the Holy City” ของ Guy Delisle และ “Jerusalem: A Family Portrait" ของ Boaz Yakin หนังสือสามเล่ม ทำให้พลเมืองโลกในฐานะคนนอก ได้เข้าใจความเป็นเขา ความเป็นเรา และความเป็นอื่น ต่อกรณีความขัดแย้งระหว่างอิสราเอล-ปาเลสไตน์ ผ่านมุมมองที่แตกต่างกันของนักเขียน และการดำเนินเรื่องในช่วงเวลาที่แตกต่างกัน 

หลบมุมอ่าน เชิญ ผศ.ดร.จิรยุทธ์ สินธุพันธุ์ รองผู้อำนวยการ สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาร่วมพูดคุยถึงประเด็น เนื้อหา สัญลักษณ์ การตีความที่ลุ่มลึกและกว้างขวาง ในนิยายภาพสามเรื่อง

#การ์ตูนเล่มละบาท มักมีเรื่องราวที่ให้แง่คิดคติสอนใจคล้ายนิทานอีสป มีเรื่องราวเกี่ยวกับอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ และเรื่องผีสาง ซึ่งสะท้อนสังคมและวัฒนธรรมของไทย ในอดีตการ์ตูนเล่มละบาทมีความเฟื่องฟู มีจำนวนพิมพ์นับแสนเล่มและจำหน่ายหมดในเวลาอันรวดเร็ว การตอบรับจากผู้อ่านทำให้อาชีพนักวาดภาพและนักเขียนเรื่องเติบโตตามไปด้วย แม้ปัจจุบันความนิยมจะลดน้อยลง แต่การ์ตูนเล่มละบาทก็ได้มีการอนุรักษ์และต่อยอด เกิดการสร้างสรรค์และทำงานร่วมกันระหว่างนักวาด นักเขียนเรื่อง นักสะสม และคนรุ่นดิจิทัล ที่นำเทคโนโลยีเทคนิคสมัยใหม่มาประยุกต์ใช้  เพื่อให้การ์ตูนเล่มละบาทเข้าถึงคนในวงกว้างและสร้างความทรงจำร่วมให้กับคนในสังคม 

#หลบมุมอ่าน เชิญ “ป๋าX” อรรถกฤตย์ จีนมหันต์ นักสะสมการ์ตูนเล่มละบาท มาพูดถึงความเปลี่ยนแปลงผ่านการ์ตูนเล่มละบาท และ #การ์ตูนผีเล่มละบาท ในแง่มุมต่าง ๆ เพื่อให้เข้ากับบรรยากาศวันฮาโลวีน

ประวัติศาสตร์สังคมการเมืองของติมอร์เลสเต ปรากฏให้เห็นในด้านของการตกเป็นอาณานิคม ซึ่งมีอิทธิพลต่องานเขียน วรรณกรรม กวีนิพนธ์ ของนักเขียนชาวติมอร์มาโดยตลอด ในช่วงที่มีการเรียกร้องต่อสู้เพื่อเอกราชมีการเกิดขึ้นของกลุ่ม #เฟรติลิน (Fretilin) ซึ่งเป็นกลุ่มเคลื่อนไหวด้านการเมืองและงานเขียนเป็นหนึ่งในเครื่องมือต่อสู้เรียกร้องอิสรภาพในด้านการเมือง การปกครอง วัฒนธรรม ภาษา จากประเทศที่เข้าไปใช้อำนาจเหนือคนพื้นเมืองและคนท้องถิ่น

แครส อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ นักประวัติศาสตร์ นักเขียน และกวี จะมาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน ถึงบทบาทของกลุ่มเฟรติลิน วรรณกรรมกับประวัติศาสตร์ของติมอร์ นักเขียนติมอร์ในประเทศและในดินแดนอื่น และงานเขียนที่ให้ภาพสะท้อนติมอร์ในยุคอาณานิคมจนถึงยุคปัจจุบัน

อินโดนีเซียดินแดนแห่งหมู่เกาะ รุ่มรวยด้วยความหลากหลายของชาติพันธุ์ ภาษา ศาสนา วัฒนธรรม รวมถึงวรรณกรรม งานเขียนและการเกิดขึ้นของนักเขียนเติบโตเบ่งบานเปลี่ยนผ่านตามบริบทการเมืองของประเทศ ตั้งแต่ยุคอาณานิคม ยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 ยุคผู้นำอย่างซูการ์โนและซูฮาร์โต ยุคระเบียบใหม่ จนถึงปัจจุบัน

#หลบมุมอ่าน เชิญแครส อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณนักประวัติศาสตร์ นักเขียน กวี และแฟนพันธุ์แท้ซีไรต์ มาร่วมแลกเปลี่ยนถึงจุดเปลี่ยนทางการเมืองว่าส่งผลต่อนักเขียนและงานเขียนของอินโดนีเซีย บทบาทของ #บาไลปุสตากา (Balai Pustaka) ในยุคเจ้าอาณานิคมที่มีส่วนสร้างนักเขียนและงานเขียนของคนพื้นเมืองขณะเดียวกันก็เป็นการควบคุมคนในอาณานิคมไปพร้อม ๆ กัน และการก้าวไปกับโลกใหม่ในการเล่าเรื่องไปสู่สากลของนักเขียนอินโดยุคปัจจุบัน

รมณ กมลนาวิน เป็นนักเขียนที่มีความสนใจและถนัดเขียนวรรณกรรมสะท้อนสังคม ผลงานที่ผ่านมาประกอบด้วยเรื่องสั้นจำนวนหลายเรื่อง และรวมเรื่องสั้น “สเปโร โซนาตา” เป็น 1 ใน 7 เล่มสุดท้ายรางวัลซีไรต์ ปี 2566 นอกจากนี้ นักเขียนยังมีงานเขียนประเภทนวนิยาย ได้แก่ “หากข้ามคืนนี้ หัวใจไม่แหลกยับเยินเสียก่อน” และ “True Love of Jane”

#หลบมุมอ่าน เชิญ รมณ กมลนาวิน มาพูดคุยถึงเส้นทางนักเขียน วรรณกรรมและหนังสือที่เป็นคลังแสงสำหรับการทำงานเขียน แรงบันดาลใจกับที่มาในการทำงานเขียนแต่ละเรื่อง ก่อนจะถูกสะท้อนผ่านปลายปากกาและคมความคิดของเธอ

ผีและศาสนาผีเป็นความเชื่อที่อยู่คู่มนุษย์มาตั้งแต่ยุคโบราณจนถึงยุคปัจจุบัน แม้โลกดิจิทัลจะรุดหน้าไปเพียงใด ผีก็ยังเติบโตควบคู่ไปกับดิจิทัลอย่างเป็นปี่เป็นขลุ่ย #หลบมุมอ่าน จึงเชิญ ผศ. ดร.สถิตย์ ภาคมฤค สาขาวิชาการสอนภาษาไทย คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร มาร่วมพูดคุยถึงโครงสร้างและพลวัตของผีใน #แอ่งสกลนคร และภูมิภาคอีสานกับความเชื่อสากล รวมถึงประเด็นเรื่องผีกับสังคมผู้หญิงเป็นใหญ่, ผีกับการสร้างความเสมอภาคทางเพศในกลุ่ม LGBTQ+, ศาสนาผีกับศาสนาอื่น, ผีกับสื่อดิจิทัล และสำรับสำหรับผี

ประสบการณ์และภาวะผู้พลัดถิ่นของหญิงชาวฟิลิปปินส์ในต่างแดน ประวัติศาสตร์ส่วนบุคคลที่ล้อไปกับประวัติศาสตร์ของประเทศฟิลิปปินส์ยุคหลังอาณานิคม พื้นที่ของนักเขียนหญิงชาวฟิลิปปินส์ อัตลักษณ์และการโต้กลับเจ้าอาณานิคม ฯลฯ นำเสนอผ่านตัวละครผู้หญิงในนวนิยายทั้งสามเรื่องโดยนักเขียนหญิงพลัดถิ่นจากแดนตากาล็อก ได้แก่ Fish-Hair Woman ของ เมอลินดา โบบิส, The Mango Bride ของ มาริวิ โซวิเว็น และ Gun Dealer’s Daughter ของ จีนา อโพสทอล #หลบมุมอ่าน จึงเชิญ ผศ. ดร.รัญวรัชญ์ กอบศิริธีร์วรา ภาควิชาวรรณคดี คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มาพูดถึงประเด็นและบริบทต่าง ๆ ที่ปรากฏในนวนิยายทั้งสามเรื่องนี้

หนังสือหลายเล่มเป็นสื่อทางการทูตเพื่อนำไปสู่การเรียนรู้วัฒนธรรม มรดกทางภูมิปัญญา วรรณกรรม ประวัติศาสตร์สังคม การสร้างชาติ จิตวิญญาณของผู้คน #หลบมุมอ่าน จึงเชิญ ดร.อับดุรเราะฮหมาน มูเก็ม นักวิจัยจากศูนย์เอเชียใต้ศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาร่วมพูดคุยถึงงานเขียนเล่มล่าสุด “ทูร์เคีย: ผู้คน มนต์เมือง และเรื่องเล่า” ประสบการณ์เดินทางและใช้ชีวิต 100 วันในตุรกีหรือทูร์เคียในฐานะ “นักวิจัยแลกเปลี่ยน”

#หลบมุมอ่าน เชิญ ดร.ลักษณ์นัยน์ ทรงเสี่ยงไชย นักวิจัยจากสถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้เข้าร่วมโครงการ Project LABOUR โดยการสนับสนุนของสหภาพยุโรป จะมาร่วมพูดคุยถึงสิทธิ ความเท่าเทียม การเข้าถึงการอ่านของกลุ่มผู้พิการ บทบาทของหอสมุดแห่งชาติลัตเวียและสมาคมคนตาบอดของที่นั่น การทำวารสารและหนังสือสำหรับผู้ดวงตาพิการ การทำสื่อเสียง คู่มือนำเที่ยว และการออกแบบเมือง จากการถอดบทเรียน 12 ประเทศในสหภาพยุโรปที่เดินทางไปศึกษาวิจัยซึ่งให้ความตระหนักและคำนึงถึงกลุ่มคนพิการในบริบทของสังคมและชีวิตประจำวัน

นอกจากนี้ ดร.ลักษณ์นัยน์ ยังหยิบหนังสือ “Nice to See You” มาแนะนำในรายการ เพื่อเปิดบทสนทนาระหว่างคนที่ตามองเห็นและคนที่ดวงตาพิการ เพื่อให้พวกเราและคนในสังคมได้ร่วมเดินทางจากมุมมอง Into the Dark สู่ Into the Bright ไปพร้อม ๆ กัน

#สมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย นับเป็นองค์กรที่เป็นตัวกลางเชื่อมโยงนักเขียน นักอ่าน หน่วยงานเครือข่าย ผู้สนใจทั่วไป ฯลฯ ทั้งระดับภูมิภาค ประเทศ และระหว่างประเทศ

#หลบมุมอ่าน จึงเชิญคุณนรีภพ จิระโพธิรัตน์ นายกสมาคมนักเขียนฯ มาร่วมพูดคุยในรายการเกี่ยวกับความเป็นมาของสมาคมฯ ในวาระกึ่งศตวรรษ, โครงการผนึกสัมพันธ์ สานใจต่อใจ, แผนงานในวาระ, โครงการวรรณกรรมแลกเปลี่ยนระหว่างประเทศ, เรื่องลิขสิทธิ์งานเขียน, การปรับตัวของสมาคมนักเขียนฯ กับยุคดิจิทัล, ปรากฏการณ์การอ่านงานแนววาย แนวยูริในไทยและต่างประเทศที่มีอิทธิพลต่อการสร้างกลุ่มนักอ่านที่เพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นการแสดงออกถึงความหลากหลาย การเคารพซึ่งกันและกันของคนในสังคมผ่านการอ่าน

ภาพวาดจิตรกรรมฝาผนังตามวัดนับเป็นแหล่งเรียนรู้ประวัติศาสตร์ สังคม วัฒนธรรม ประเพณี และผู้คน เรื่องราวที่จารไว้ในภาพได้มีการเก็บรวบรวมและเขียนเป็นหนังสือหลายเล่มจากการทุ่มเททำงานอย่างยาวนาน การเดินทางไปตามวัดทั่วประเทศไทยมากกว่า 400 แห่งของอาจารย์อู่ทอง ประศาสน์วินิจฉัย เปิดหน้าต่างให้ผู้อ่านทั้งเด็กและผู้ใหญ่ได้เที่ยวไปทึ่งไปกับภาพวาดจิตรกรรมฝาผนัง

#หลบมุมอ่าน จึงเชิญอาจารย์อู่ทอง มาเล่าถึงประสบการณ์การทำงานและการเดินทาง เสน่ห์ของภาพวาดจิตรกรรมฝาผนังในแต่ละภูมิภาค รวมถึงภาพวาดบนกำแพงที่อาจารย์เดินทางไปถ่ายภาพและเก็บรวบรวมเพื่อจัดทำหนังสือเล่มใหม่

หลายคนอาจจะรู้จัก “เลน จิตติมา ผลเสวก” ในฐานะนักเขียนสารคดี, บทความ, บทสารคดีสำหรับโทรทัศน์ และศิลปินแสดงสด หากมองย้อนกลับไปในวัยเยาว์ จะพบว่าเส้นทางการเขียนของเธอเริ่มต้นจากบทกวี เธอเคยกล่าวไว้ขณะมีชีวิตอยู่ว่า “ไม่ว่าศิลปิน นักเขียน หรือคนทำงานสร้างสรรค์ใดก็ตาม ต่างมีพันธสัญญาต่อจิตวิญญาณในการสร้างงานเพื่อบันทึกยุคสมัยของเรา”

#หลบมุมอ่าน จึงเชิญ คุณธนวัฏ ปรีชาจารย์ บรรณาธิการหนังสือ “ปล่อยให้ฉันร่ายรำ: Let Me Dance” บทกวีเล่มสุดท้ายแห่งชีวิตของศิลปินผู้วายชนม์ มาร่วมพูดคุยถึงการเกิดขึ้นของหนังสือเล่มนี้ การพบกันครั้งแรกและครั้งสุดท้าย พร้อมกับการมอบหมายให้ทำต้นฉบับรวมบทกวีของ “เลน จิตติมา” ซึ่งเคยคุยกันไว้เกินกว่า 5 ปี นอกจากนี้ยังพาคุณผู้ฟังไปรำลึกถึงผลงานเขียนเล่มอื่น ๆ ผ่านการทำความรู้จักกับตัวตนที่สะท้อนอยู่ในงานเขียนและงานศิลปะของเธอ

#เก็บตกจากเหมืองแร่ หนังสือรวบรวมหลักฐานเกี่ยวกับการเขียนและการทำงานในเหมืองแร่ของคุณอาจินต์ ปัญจพรรค์ มาตลอดชีวิตการเขียนงานชุดเรื่องสั้นเหมืองแร่ และ #ในเหมืองแร่มีนิยาย รวบรวมผลงานเขียนนวนิยายทั้ง 5 เรื่อง ประกอบด้วย ได้แก่ ในเหมืองแร่มีนิยาย, แผ่นดินแร่, เลือดในดิน, ใต้แผ่นดิน และเหมืองทองแดง 

หนังสือทั้งสองอยู่ในโครงการจัดพิมพ์ผลงานชุด #อาจินต์ศึกษา ที่นำเสนอให้เห็นถึงคุณค่าและพัฒนาการทางการเขียนของคุณอาจินต์ ปัญจพรรค์ นักเขียนคนสำคัญของวรรณกรรมไทย #หลบมุมอ่าน จึงเชิญคุณวีระยศ สำราญสุขทิวาเวทย์ บรรณาธิการ มาร่วมพูดคุยเกี่ยวกับหนังสือทั้งสองเล่มและเล่มอื่นในชุด “อาจินต์ศึกษา” 
 

#ประเพณีแห่เทียนเข้าพรรษา ของจังหวัดอุบลราชธานีเป็นงานที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาซึ่งสอดคล้องกับอินเดียที่เป็นแหล่งกำเนิดของพระพุทธศาสนา

#หลบมุมอ่าน จึงชวน ผศ.ดร.ปิยณัฐ สร้อยคำ กลุ่มศึกษาอินเดียแห่งมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี มาร่วมพูดคุยถึงอิทธิพลของอารยธรรมอินเดียซึ่งปรากฏร่องรอยจากอดีตจนถึงปัจจุบันที่จังหวัดอุบลฯ อาทิ ในด้านศาสนา ศิลาจารึก ภาษา หนังสือพุทธชาดก วรรณกรรม และการมาตั้งถิ่นฐานของชาวอินเดียโพ้นทะเลที่อุบลฯ

สิริมา อภิจาริน นักเขียนที่นักอ่านชาวไทยรู้จักมานานหลายทศวรรษ จะมาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน เกี่ยวกับประสบการณ์การอ่านและการเขียน พร้อมผลงานสองเล่มล่าสุด “(อีก) หนึ่งฝัน...ในวันฤดูหนาว” รวมเรื่องสั้นที่กลั่นกรองจากสำนึกอันงดงามของชีวิต แล้วเรียงร้อยออกมาเป็นตัวอักษรด้วยภาษาอันละมุนอบอุ่น ส่วนหนังสืออีกเล่ม “คุณย่า บ.ก. กับนักเขียนตัวเล็ก ๆ” ที่เล่าถึงนิตยสาร #สตรีสาร และความสัมพันธ์อันงามสะพรั่งระหว่าง “คุณย่า บ.ก.” หรือคุณนิลวรรณ ปิ่นทอง กับ สิริมา อภิจาริน

การทูตทางวัฒนธรรมของจีนเป็นตัวกลางหนึ่งในการเชื่อมสัมพันธไมตรีระหว่างจีนแผ่นดินใหญ่กับประเทศอื่น ๆ โดยเฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และชาวเปอรานากันตามแนวคาบสมุทรมลายูก็เป็นกลุ่มที่รัฐบาลจีนให้ความสนใจ

#หลบมุมอ่าน ชวนอาจารย์กชภพ กรเพชรรัตน์ มาร่วมพูดคุยเกี่ยวกับการทูตทางวัฒนธรรมของจีนผ่านชาวจีนโพ้นทะเล #เปอรานากัน และการเข้ามาของชาวจีนในยุคปัจจุบัน

#เทศกาลหนังสือ หรือ #งานหนังสือ ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา มีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นมากมาย เช่น ความหลากหลายของกิจกรรมในงาน บรรยากาศของความสนุกเป็นกันเอง งานหนังสือมีเนื้อหาหนังสือแบบเฉพาะกลุ่มกับขนาดงานตั้งแต่เล็ก กลาง และใหญ่ รวมถึงการกระจายตัวของงานหนังสือในแต่ละภูมิภาค

#หลบมุมอ่าน จึงชวน ศิริธาดา กองภา หนึ่งในนักจัดเทศกาลหนังสือที่จะมาสะท้อนประสบการณ์จัดงานหนังสือ ต่อยอดหนังสือและการอ่านว่าสามารถนำมาออกแบบให้เข้าถึงกลุ่มคนหลากหลายได้ เป็นการเปิดพื้นที่ให้คนในวงการอื่นให้เดินเข้ามาในวงการหนังสือ หรือเปิดช่องให้คนในวงการหนังสือไปสู่วงการอื่น

#หลบมุมอ่าน จะพาผู้ฟังไปทำความรู้จักกับ องุ่น มาลิก หรือ “ครูองุ่น” ชื่อที่แทบไม่ปรากฏในหน้าประวัติศาสตร์ไทย โดยมี ชมัยภร แสงกระจ่าง ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ มาร่วมพูดคุยถึงผลงานเขียนประเภทสาระนิยายเล่มล่าสุด #เหมือนดาวส่องแสงอยู่ทั่วฟากฟ้า
.
เรื่องราวความฝันและความหวังของ #ครูองุ่น ที่มีชีวิตท่ามกลางกาลเวลาและการเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์สังคมการเมืองของไทย และประวัติศาสตร์ความเป็นหญิงเท่าที่ผู้หญิงคนหนึ่งจะได้พานพบในชีวิต

รายการหลบมุมอ่าน ชวนคุณผู้ฟังมาตั้งวงเล่ากับ “สามก๊ก” วรรณกรรมจีนทรงคุณค่าตลอดกาลโดย อาจารย์เป๋ง ปรีชา มีชัย จะมาร่วมพูดคุยถึงความรักเหนียวแน่นต่อวรรณกรรมเล่มนี้ว่า มีส่วนในการเติบโตทางความคิด การใช้ชีวิตของแต่ละช่วงวัยแตกต่างกันออกไปอย่างไร การเข้าใจถึงแก่นของสามก๊กทำให้อยากนำหลักคิด ชีวิต ตัวละคร มาถ่ายทอดเพื่อประยุกต์ใช้จริงในชีวิตประจำวัน ผลงานทั้งสองชุด ได้แก่ สามก๊กตั้งวงเล่า และ สมมติสนทนา ซึ่งแต่ละชุดมีวิธีการทำงานแตกต่างกันออกไป รับฟังวิธีการสังเคราะห์ชุดความคิดเพื่อสร้างบทสมมติสนทนากับตัวละครในสามก๊ก รวมถึงงานเล่มที่กำลังจะทำต่อไปคือ "สามก๊กฉบับเด็กและเยาวชน"

รายการหลบมุมอ่าน ชวน คุณแครส อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ นักประวัติศาสตร์ นักเขียน กวี มาร่วมพูดคุยถึงช่วงชีวิตกว่าจะเป็นนักประพันธ์ของคุณสุวัฒน์ วรดิลก หรือ “รพีพร” นักเขียน นักคิด ศิลปินแห่งชาติสาขาวรรณศิลป์ พ.ศ. 2534 และรางวัลพิเศษ “เกียรติคุณ 100 ปี ศรีบูรพา” สาขานักคิด-นักเขียน พ.ศ. 2548 ชีวิตและงานของคุณสุวัฒน์เกี่ยวพันกับนักคิดและนักเขียนแห่งยุคสมัย อาทิ กุหลาบ สายประดิษฐ์ (ศรีบูรพา), อิศรา อมันตกุล และ วิตต์ สุทธเสถียร รวมถึงบริบทสังคมและการเมืองของไทย มีส่วนต่อการทำงานเขียนของ “รพีพร” ในด้านใดบ้าง อีพีนี้คุณแครสจะมาเล่าถึงการรู้จักนักเขียนท่านนี้ผ่านการอ่าน และยังมีเกร็ดมาเล่าให้เราฟังว่าบทประพันธ์เรื่องไหนของคุณสุวัฒน์ที่จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ชอบและประทับใจ

“สองขา” เป็นนามปากกาของ “คุณหมอน” นักเขียนหนังสือหรือวรรณกรรมสำหรับเด็กและเยาวชน ผู้มีความใฝ่ฝันเล็ก ๆ ในวัยเด็กว่า “อยากเป็นเจ้าของหนังสือสักเล่ม” ปัจจุบันมีงานเขียนได้รับการตีพิมพ์ 180 เล่ม มากกว่า 70 เล่มคือหนังสือชุดป๋องแป๋ง และหนังสือเรื่องอื่น ๆ เช่น ดอกไม้บนภูเขา, ต้นไม้ต้นหนึ่ง, ชาวค่าย, หนูรักหนังสือ, แม่จ๋าดูคนนั้นสิ และเหมือนหั่นหัวหอม รายการหลบมุมอ่าน ชวนคุณหมอน “สองขา” มาพูดคุยถึงประเด็นสิทธิเด็ก และเล่าเรื่องชีวิต สุข สนุก เศร้า ทุกข์ โดยเฉพาะเสียงของคนเล็ก ๆ ที่เป็นเด็กและวัยรุ่น รวมถึงความทรงจำประสบการณ์ของนักเขียนที่มีต่อนิตยสารสตรีสารของคุณนิลวรรณ ปิ่นทอง และสำนักพิมพ์ชมรมเด็กของคุณโบตั๋น 

หนังสือนี่แหละฟาสซิสม์ หรือ How Fascism Works โดย เจสัน สแตนลีย์ ศาสตราจารย์ด้านปรัชญาจากมหาวิทยาลัยเยล วิเคราะห์ลัทธิ แนวคิด การทำงาน และกลไกของฟาสซิสม์ยุคใหม่ รายการหลบมุมอ่าน จะพาผู้ฟังไปทำความเข้าใจและเท่าทันกับฟาสซิสม์ จึงชวน ดร.ธนเชษฐ วิสัยจร ผู้แปลหนังสือเล่มนี้มาพูดถึง 10 กลวิธี หรือ 10 เสาหลักของฟาสซิสม์ในยุคปัจจุบันที่อาจไม่เหมือนลัทธิฟาสซิสม์ในทศวรรษ 1930 ในทุกกระเบียดนิ้ว

รายการหลบมุมอ่าน ชวน คุณบุนซอน ไชวุดทิ ผู้ประกอบการร้านหนังสือและเจ้าของสำนักพิมพ์ในนครหลวงเวียงจันทร์ มาร่วมพูดคุยในรายการเกี่ยวกับหนังสือ ภาษา การอ่าน การแปล และร้านหนังสือในลาว รวมถึงบทบาทของหนังสือภาษาลาวและภาษาไทยในการเชื่อมมิตรภาพทางการอ่านระหว่างสองประเทศ 

การเมืองเกาหลีก่อนสมัยใหม่ : ประวัติศาสตร์การเมืองเกาหลี ตั้งแต่สมัยโบราณจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 19 ผลงานของ อาจารย์สุพลธัช เตชะบูรณะ ซึ่งมาร่วมพูดคุยกับรายการหลบมุมอ่าน ในประเด็น "ประวัติศาสตร์การเมืองและอิทธิพลของลัทธิขงจื่อในคาบสมุทรเกาหลี" การผลิต “ซากึก” ละครย้อนยุคหรือละครอิงประวัติศาสตร์ในอุตสาหกรรมบันเทิงของเกาหลีและทุนทางวัฒนธรรมซึ่งเป็น Soft Power ของประเทศ

หลบมุมอ่าน จะพาผู้ฟังข้ามพรมแดนทางวัฒนธรรมไปกับหนังสือสาวผู้ไทในนอร์เวย์ จากอุดรธานีสู่ดินแดนพระอาทิตย์เที่ยงคืน ชีวิตเข้มข้นปนขันขื่นของคนบ้าน ๆ เรื่องเล่าสารทุกข์สุกดิบในชีวิตประจำวันระหว่าง อ้ายสฤษดิ์ ผาอาจ และ น้องฮัก จารุณี ศรีหริ่ง มาทิเซ่น ทั้งคู่เป็นภาพตัวแทนของชาวอีสานพลัดถิ่นในยุคโลกาภิวัตน์ การเป็นพลเมืองโลก การเรียนรู้กับการซึมซับทางวัฒนธรรมต่างถิ่น การรักษาวัฒนธรรมของบ้านเกิดเมืองนอน และสาระระหว่างบรรทัดที่ทำให้เรารู้จักวัฒนธรรม ความเป็นอยู่ อาหาร อากาศ ภาษา และเรื่องราวของตู้แช่แข็งตู้ใหญ่ที่สุดในโลก

ธนิษฐา แดนศิลป์ บรรณาธิการต้นฉบับแปล หนังสือสิบนิ้วเล็กๆ กิจกรรมวิทยาศาสตร์แสนสนุก จะมาร่วมพูดคุยเกี่ยวกับขุมทรัพย์ของอินเดียด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี การศึกษา และสถาบันหนังสือแห่งชาติอินเดียซึ่งมีส่วนสำคัญต่อการพัฒนาและเผยแพร่ความรู้ของอินเดียไปยังคนในประเทศและต่างประเทศ
ธนิษฐา กล่าวว่า “ในข้อจำกัดต่าง ๆ ไม่มีอะไรที่เป็นอุปสรรคในการเรียนรู้” ซึ่งหนังสือ “สิบนิ้วเล็กๆ” เป็นตัวกลางหนึ่งที่ทำให้เด็กชาวอินเดียอีกจำนวนมากเข้าถึงการเรียนรู้จากสิ่งรอบตัวที่มีและสิ่งหนึ่งที่พลาดไม่ได้ คือ เรื่องเล่าบทสนทนาระหว่าง ธนิษฐา แดนศิลป์ กับ อรวินท์ คุปตา ผู้เขียนหนังสือเล่มนี้จากประสบการณ์การเดินทางไปทั่วอินเดีย เพื่อนำขุมทรัพย์ของอินเดียมาถอดบทเรียนเป็นกิจกรรมวิทยาศาสตร์แสนสนุก รวมถึงการทำงานร่วมกันระหว่างบรรณาธิการต้นฉบับแปลกับนักแปลชาวไทยโดยเด็กชายภูมิ ตันศิริมาศ

#พระเครื่อง มีพลวัตและเชื่อมโยงกับสังคมไทยในด้านประวัติศาสตร์ สังคม การเมือง ศาสนา ความเชื่อ/ความศรัทธา คุณค่าทางด้านจิตใจ วัฒนธรรม เศรษฐกิจ พุทธพาณิชย์ รวมถึงบริบทของยุคสมัย ซึ่ง ผศ.ดร.ณัฐพล อยู่รุ่งเรืองศักดิ์ นักวิชาการและผู้เขียนหนังสือ “ประวัติศาสตร์พระเครื่อง: คติความเชื่อและพุทธพาณิชย์”จะมาร่วมพูดคุยในประเด็น พระเครื่องกับสังคมไทย ตั้งแต่ช่วงก่อนและหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สถานะและบทบาทของพระเครื่อง ความนิยมพระเครื่องในปัจจุบันของคนกลุ่มสตาร์ทอัพและวัยรุ่น รวมถึงมูลค่าทางการตลาดของพระเครื่องบางองค์

.

“พระเครื่องไม่ใช่เพียงเครื่องรางของขลังที่จะปกป้องคน ๆ หนึ่ง แต่ว่ายังมาในพุทธพาณิชย์ สินทรัพย์บางประการ มีมูลค่าทางการตลาด พระเครื่องบางองค์เป็นหลักทรัพย์ในการกู้เงิน พระเครื่องยังอธิบายความเชื่อที่ถูกผสมผสานในรูปแบบความเป็นพหุวัฒนธรรมด้วย” - ผศ.ดร.ณัฐพล อยู่รุ่งเรืองศักดิ์

หลบมุมอ่าน จะพาผู้ฟังเดินทางสู่จังหวัดชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกของไทย ตั้งแต่ชลบุรี ระยอง จันทบุรี และตราด เพื่อสัมผัสพหุวัฒนธรรมและความหลากหลายของสำหรับอาหารตะวันออก ทั้งของคาวและขนมหวานซึ่งมีที่มาจากการผสมผสานของกลุ่มชาติพันธุ์ไทยพื้นถิ่น จีน ญวน และชอง โดย ผศ.ดร.อภิลักษณ์ เกษมผลกูล จะเป็นผู้มาปรุงเรื่องราว ชวนชิม และยกบางสำรับมาเล่าให้ฟัง เพื่อนำเสนอให้เห็นว่าความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติภาคตะวันออกทั้งน้ำจืด น้ำเค็ม พืช ผัก และผลไม้ทางการเกษตร ล้วนเป็นที่มาของแหล่งวัตถุดิบ และ มรดกทางภูมิปัญญาของสำรับอาหารภาคตะวันออก ที่สามารถนำมาต่อยอดในเรื่องของ Gastronomy tourism, Story of food และ Chef’s table เพื่อเป็นการยกระดับอาหารอีกทางหนึ่ง

สิบนิ้วเล็ก ๆ กิจกรรมวิทยาศาสตร์แสนสนุก ของ อรวินท์ คุปตา ชาวอินเดียผู้สร้างสรรค์ของเล่นเพื่อการเรียนรู้ทางวิทยาศาสตร์มาตลอดชีวิต เพื่อแนะนำนักเรียนและครูทั่วประเทศให้รู้จักของเล่นทำเอง หนังสือเล่มนี้แปลเป็นภาษาไทย โดย เด็กชายภูมิ ตันศิริมาศ ผู้ที่จะมาร่วมพูดคุยกับ #หลบมุมอ่าน พร้อมกับคุณแม่ สุชาดา ตันศิริมาศ ถึง ความสำคัญของการส่งเสริมการอ่านในครอบครัว รวมถึงการทำงานแปลของเด็กชายภูมิ และกิจกรรมทดลองต่าง ๆ ในหนังสือ  สิบนิ้วเล็ก ๆ ทำให้เด็กชาวอินเดียจำนวนมากสามารถเข้าถึงวิทยาศาสตร์จากสิ่งของรอบตัว เช่น ใบไม้ เชือก เศษกระดาษ ช้อน นกหวีด หมวก รวมถึงของที่ทิ้งลงถังขยะ กิจกรรมวิทยาศาสตร์แสนสนุกในหนังสือยังสร้างแรงบันดาลใจ การเรียนรู้ที่ทุกคนเข้าถึงได้ และหนังสือมีส่วนในการลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาให้กับเด็กชาวอินเดียและเด็กจากทั่วโลก

เชอรี่ เชอริศา อินทร์พิมพ์ ผู้วิจัยและผู้เขียนวิทยานิพนธ์ หัวข้อ “แม่กะเทย: ประสบการณ์และการรับรู้เกี่ยวกับความเป็นแม่ในสังคมภายใต้ปิตาธิปไตยทุนนิยม” ร่วมพูดคุยกับ หลบมุมอ่าน เพื่อสะท้อนถึงบทบาทการโอบรับความเป็นแม่ของผู้หญิงข้ามเพศจากกลุ่มตัวอย่าง และ การปรับตัวกับบริบททางสังคมด้านต่าง ๆ อาทิ เพศสถานะ ชนชั้น อารมณ์ความรู้สึก การต่อรอง และความเหลื่อมล้ำ

.

“วิทยานิพนธ์นี้เป็นการสะท้อนถึงสถานการณ์และการดำเนินชีวิตของผู้หญิงข้ามเพศในสังคมไทย อีกทั้งยังนำเสนอความย้อนแย้งในการยอมรับและการจำกัดสิทธิของครอบครัวทางเลือก ภายใต้กรอบการ วิเคราะห์อัตลักษณ์ที่ทับซ้อนของเพศสถานะ ชนชั้นทางเศรษฐกิจและสังคม รวมถึงบทบาทในการเป็นแม่และการทำงานเป็นสิ่งที่สำคัญอย่างมากที่ควรคำนึงถึงในการกำหนดนโยบาย โดยภาครัฐและเอกชนควรเสริมสร้างนโยบายการผนวกรวมทางสังคมทั้งในเชิงกฎหมายและสังคมที่เอื้อต่อการดำเนินชีวิตในสังคมไทยของแม่กะเทยและผู้ที่มีความหลากหลายทางเพศในทุกมิติ” (บางส่วนจากบทคัดย่อของวิทยานิพนธ์)

.

*หมายเหตุ วิทยานิพนธ์ หัวข้อ “แม่กะเทย: ประสบการณ์และการรับรู้เกี่ยวกับความเป็นแม่ในสังคมภายใต้ปิตาธิปไตยทุนนิยม” ผู้เขียน เชอริศา อินทร์พิมพ์ /วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (สตรี เพศสถานะ และเพศวิถีศึกษา) วิทยาลัยสหวิทยาการ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์)

สักวันเราจะเล่าทุกอย่างสู่กันฟัง นวนิยายที่นำเสนอเรื่องราวความรัก การเติบโตของวัยรุ่นชาวเยอรมัน บทบาทของผู้หญิงและเพศสถานะอื่น การปะทะกันระหว่างยุคเก่าและยุคใหม่ ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในช่วงรวมประเทศของเยอรมนี ว่ามีผลกระทบต่อคนทั้งประเทศ การเมืองระหว่างประเทศ และบริบทด้านสังคม วัฒนธรรม ความเป็นอยู่ การเรียนรู้ อย่างไรบ้าง

.

ขณะเดียวกันนักเขียน ดานีเอลา ครีน ก็ใช้การเล่าเรื่องผ่านสัญญะมากมาย เพื่อให้ผู้อ่านได้ตีความอย่างอิสระ เช่น การบรรยายสภาพภูมิประเทศ ความสัมพันธ์ต่างวัยของตัวเอกในเรื่องที่เป็นตัวแทนของยุคเก่ากับยุคใหม่ หรือ การนำวรรณกรรมรัสเซียมาพูดถึงเพื่อเสนอให้เห็นว่าการอ่านเชื่อมความรักต่างวัยของตัวละคร นวนิยายเรื่องนี้แปลจากต้นฉบับภาษาเยอรมันสู่ภาษาไทย โดย ปิยะกัลย์ สินประเสริฐ ซึ่งจะมาเล่าบางอย่างสู่กันฟัง ใน หลบมุมอ่าน

.

“เราเข้าใจแล้วว่าทำไมนักเขียนถึงได้รับรางวัล และเป็นนักเขียนที่เก่ง เพราะว่าจังหวะการเขียนของเขา แม้ว่ามันจะเป็นตัวหนังสือ แต่เวลาเราอ่าน เวลาเราแปล มันมีจังหวะร้อยเรียงกันไป แล้วก็มีการเร่ง การผ่อนในจังหวะของเนื้อเรื่องตามที่เขาต้องการ” – ปิยะกัลย์ สินประเสริฐ / ผู้แปล “สักวันเราจะเล่าทุกอย่างสู่กันฟัง”

จรรยา อำนาจพันธุ์พงศ์ (จรรยา สุวรรณ์ หรือ จันทร์ รำไร) นักเขียน กวี ผู้มีผลงานประเภทเรื่องสั้น บทกวี และความเรียง เผยแพร่ออกมาจำนวนหลายเล่มและหลายชิ้นกับหลากหลายสำนักพิมพ์

.

จุดเปลี่ยนอะไรบ้างที่ทำให้เขาสนใจการอ่าน ภาษา และการเขียน, หนังสือ “ขุนทองเจ้าจะกลับมาเมื่อฟ้าสาง” มีอิทธิพลและเข้าไปทำกับจิตสำนึกของเขาในด้านใดบ้าง, ความทรงจำแห่งหุบเขาฝนโปรยไพร และ กนกพงศ์ สงสมพันธุ์, การเขียนบันทึกเพื่อฝึกภาษาจนนำไปสู่การเป็นนักเขียนและกวี และ การลงพื้นที่จังหวัดปัตตานีเพื่อเก็บข้อมูลทำงานเขียน

.

“จริง ๆ ผมเริ่มอ่านหนังสือตั้งแต่ตอนอายุ 25 ก่อนหน้านั้นไม่รู้จักหนังสือเลย บังเอิญช่วงนั้นไปเจอหนังสือ ‘ขุนทองเจ้าจะกลับมาเมื่อฟ้าสาง’ การอ่านก็เริ่มจากตรงนั้น อ่านไปเรื่อยจนอยากเขียนบ้าง และเริ่มจากการเขียนบันทึกประจำวันอยู่หลายปี จนกระทั่งกล้าที่จะลองเขียนบ้าง” - จรรยา อำนาจพันธุ์พงศ์

ชาคริต แก้วทันคำ นักเขียน กวี นักวิจารณ์วรรณกรรม และ “ม้าน้ำบนชิงช้าสวรรค์” ผลงานรวมเรื่องสั้นจำนวน 11 เรื่อง แบ่งออกเป็น 3 ภาค ได้แก่ ภาคแรก อายุเยาวเรศฝัน, ภาคสอง ถูกทำให้ไม่ได้ยิน และ ภาคสาม ประเทศสัจนิยมมหัศจรรย์ ผลงานทั้งหมดเขียนในช่วงปี 2563-2565 นักเขียนบันทึกบริบทสังคมผ่านวรรณกรรมโดยใช้สถานการณ์ ข่าวสาร เหตุการณ์ในสังคมไทย ในระดับปัจเจก ระดับครอบครัว การบูลลี่ในโรงเรียน ระดับชุมชน หมู่บ้าน การพูดถึงความเป็นเมืองและปัญหาเชิงโครงสร้าง ปัญหาที่เกิดขึ้นที่ชายแดนอำเภอแม่สอด จ.ตาก และ ชายแดนใต้ รวมถึงเหตุการณ์ชุมนุมทางการเมือง และ โควิด-19

.

ผลงานชุดนี้ นักเขียนใช้กลวิธีการเขียนแบบสัจนิยมมหัศจรรย์ เต็มไปด้วยสัญลักษณ์ เพื่อให้ผู้อ่านร่วมตีความหมาย วิเคราะห์ อาทิ ประเด็นคติความเชื่อ เรื่องเล่า เพศสถานะ อำนาจและการต่อรอง

.

ชาคริตกล่าวว่า “หากลองอ่านทั้ง 3 ภาคต่อกันก็จะได้เป็นว่า อายุเยาวเรศฝัน ถูกทำให้ไม่ได้ยิน ในประเทศสัจนิยมมหัศจรรย์ มันก็จะบ่งบอกความหมายอะไรบางอย่างอยู่ในนั้น”

ความเชื่อมโยงระหว่างไทยกับอินเดีย จากประสบการณ์การเรียนด้านอินเดียศึกษา ภาษา วัฒนธรรม การใช้ชีวิตในฐานะนักศึกษาแลกเปลี่ยนที่รัฐอัสสัม ประเทศอินเดีย ของ ‘ตี๋’ ธนภัทร์ ลัภศิริกุล เรื่องราวของชาวไทยจากเจ้าพระยาสู่พรหมบุตร ที่มาพร้อมกับเรื่องเล่าประสบการณ์ใช้ชีวิตที่รัฐอัสสัม ทั้งในด้านการศึกษา ชีวิตความเป็นอยู่ เรื่องราวของกลุ่มชาติพันธุ์และผู้คน อุตสาหกรรมภาพยนตร์ และย่านหนังสือ “ปานปาซาร์ (Pan Bazaar)พื้นที่หนังสือ การอ่าน นักอ่าน นักเขียน และสำนักพิมพ์ต่าง ๆ รวมถึงหนังสือ 2 เล่มที่ผู้ร่วมรายการประทับใจ ที่จะมาเล่าไปพร้อมกับประสบการณ์ชีวิตและสิ่งเก็บรับจากอินเดีย ที่เจ้าตัวบอกว่า “อินเดียให้ความแข็งแกร่ง ความอดทน และภาษาแก่ผม”

“พระราชพิธี 12 เดือน” พระราชนิพนธ์ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่ รัชกาลที่ 5 และ ปี พ.ศ. 2566 เป็นวาระครบรอบ 135 ปี พระราชนิพนธ์เล่มนี้ ซึ่งเป็นยอดของความเรียงอธิบายและทรงคุณค่าทางวรรณศิลป์

หลบมุมอ่านอีพีนี้ ‘นนท์’ บารมี สมาธิปัญญา นักอ่าน มาร่วมพูดคุยถึงองค์ความรู้ในอดีตที่ส่งต่อมาจนถึงศตวรรษที่ 21 ในการอ่านของคนอีกรุ่นยังเต็มไปด้วยความประทับใจที่มีต่อ ภาษา ระบบการอ้างอิง การค้นคว้า ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม อธิบายศัพท์แผลงซึ่งทำให้เห็นถึงความหมาย การทับศัพท์ รากและที่มา

สำหรับท่านที่สนใจ พระราชนิพนธ์ “พระราชพิธี 12 เดือน” สามารถอ่านจากห้องสมุดดิจิทัลของห้องสมุดวชิรญาณ ตามลิงก์ https://vajirayana.org/พระราชพิธีสิบสองเดือน

“มุมมองสตรีนิยมกับสุนทรียศาสตร์ทางดนตรี” บทความวิชาการ โดย กุลธีร์ บรรจุแก้ว และ วริณาฐ พิทักษ์วงศ์วาน ที่จะพาผู้ฟังไปค้นหาพื้นที่ของผู้หญิงกับสุนทรียศาสตร์ทางดนตรี ในบริบทของดนตรีตะวันตก ผ่านการรื้อถอนรหัสและความหมายที่ซ่อนอยู่ของดนตรีบริสุทธิ์ การนำเสนอภาพตัวแทนของเพศสถานะ เพศวิถี การต่อรองอำนาจ ปิตาธิปไตยที่แฝงฝังอยู่ในนั้น และคุณประโยชน์ของแนวคิดสตรีนิยมในบริบททางดนตรีและมิติอื่น

.

นอกจากนี้ ผู้ร่วมรายการทั้งสองท่าน ยังนำเสนอถึงคุณประโยชน์ของแนวคิดสตรีนิยมในมิติอื่น ดังนี้

.

“เรื่องสตรีนิยมจริง ๆ แล้ว เป็นประโยชน์ในแง่หนึ่งก็คือในแง่ของการมองให้เห็นถึงโครงสร้างเชิงอำนาจที่ไม่เท่าเทียม ที่มันเกิดขึ้นจริง ๆ แต่ในอีกแง่หนึ่งมันก็หาทางออกไม่ได้ เพราะว่าเราอยู่ในโครงสร้างที่เหมือนเราอยู่ในมหาสมุทรที่มีแต่ผู้ชาย เราจะทำยังไงดี ที่จะหลุดจากโครงสร้างเหล่านี้ ประโยชน์ของสตรีนิยม มันทำให้เรา ‘เอ๊ะ!’ ว่าสิ่งที่เราเสพอยู่ ความเชื่อแต่ดั้งเดิมที่ว่าดีแล้ว หรือเป็นขนบ มันอาจจะไม่บริสุทธิ์”​  - กุลธีร์ บรรจุแก้ว –

.

“สตรีนิยมสามารถเอาไปจับประเด็นอื่นได้ ทำให้เกิดข้อถกเถียง เพราะว่ามันไม่ได้มีคำตอบโดยตัวของมันเอง”​  - วริณาฐ พิทักษ์วงศ์วาน -

.

อย่างไรก็ตาม บทความนี้ไม่ได้ต้องการเรียกร้องให้ผู้หญิงคนหนึ่งเก่งทัดเทียมผู้ชาย แต่ประเด็นสำคัญคือ การเห็นคุณค่าของผู้หญิงอย่างที่ผู้หญิงเป็น

“ว่างเปล่า เหลือแสน แปนเอิดเติด” หนังสือรวมบทกวีรำลึก 20 ปี การจากไปของประเสริฐ จันดำ กวีและนักเขียนแนวเพื่อชีวิต ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนของบทกวีที่ได้คัดสรรจากผลงานของ “ประเสริฐ จันดำ” จากหนังสือเล่มแรก ๆ และผลงานในช่วงสุดท้ายของชีวิต อีกส่วน คือ จากมวลมิตรที่สนิทชิดเชื้อกับ “ประเสริฐ จันดำ”

.

ทิพย์อนงค์ จันดำ ลูกสาวกวี ร่วมพูดคุยกับ “หลบมุมอ่าน” ถึงความทรงจำและภาพร่างของพ่อ แม้ไม่ชัด 100% แต่ไม่รางเลือน เธอใช้การอ่านงานเขียนและตามหาเรื่องเล่าจากมวลมิตรของพ่อ รวมถึงเรื่องเล่าในครอบครัวฝั่งแม่  เพื่อใช้ในการปะติดปะต่อภาพกวีและอักษรที่สำแดงของประเสริฐ จันดำ ระหว่างการตามหาชิ้นส่วนความทรงจำเกี่ยวกับชีวิตและผลงานของประเสริฐ จันดำ เพื่อนำมารวบรวมเป็นหนังสือในวาระดังกล่าว อีกด้นหนึ่ง เธอก็ได้ค้นพบและประติดประต่อเรื่องราวชีวิตของตัวเองไปพร้อม ๆ กับการเรียนรู้อุดมการณ์อันหนักแน่นของผู้เป็นพ่อ

.

“คนทุกคนเกิดมามันมี DNA ของพ่อกับแม่รวมอยู่ในตัวเรา ดังนั้น DNA ของพ่อที่มีอยู่ในตัวเรามันปลุกความเป็นนักอ่าน มันเป็นเองโดยธรรมชาติ และถ้าเราอยากรู้จักพ่อเรามากกว่านั้น เราต้องอ่าน ไม่ใช่แค่อ่านหนังสือของพ่อเพียงอย่างเดียว”​  - ทิพย์อนงค์ จันดำ –

“Taiwan Memo: เมื่อวันหนึ่ง ฉันได้ไปไต้หวัน” หนังสืออ่านเล่นเล่มแรกของนักวิชาการด้านภูมิศาสตร์ ผศ.ดร.ทรงชัย ทองปาน เล่าเกร็ดสาระ 44 ตอนด้วยรูปแบบการเขียนบันทึกสั้น ใช้เวลาในการอ่านไม่นาน แต่ชวนตั้งคำถาม ขบคิด และต่อยอดให้ค้นคว้าเพิ่มเติม หนังสือเล่มนี้เป็นงานเขียนเกี่ยวกับการท่องเที่ยวที่มุ่งสร้างองค์ความรู้ ทำให้ผู้อ่านเห็นไต้หวันในหลากหลายมิติ อาทิ การพัฒนาเมืองและนโยบายในด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการท่องเที่ยว การคมนาคมขนส่ง เทคโนโลยี การศึกษา สิ่งแวดล้อม ทรัพยากรทางธรรมชาติ เรื่องอาหาร วัฒนธรรม สังคม ผู้คน และเพศสถานะ ฯลฯ เรื่องราวเชื่อมโยงมิติเหล่านี้ ผู้เขียนถ่ายทอดให้อ่านเพลินอ่านจบในไม่กี่ชั่วโมง สำหรับคนที่เคยไปไต้หวัน อาจจะเริ่มกลับไปทบทวนวันหนึ่งหรือหลายวันที่นั่นของตัวเอง หรือหากใครวางแผนไปท่องเที่ยวที่นั่น ทำความรู้จักไต้หวันจากการอ่านหนังสือเล่มนี้กัน

          “เมื่อวันหนึ่ง...ก่อนโควิด-19 จะเดินทางมาถึง ที่ทำงานของฉันได้จัดทริปไปไต้หวัน 4-5 วัน เป็นการไปไต้หวันครั้งแรก ฉันก็เลยเขียนเล่าเรื่องราวของไต้หวันลง facebook ทั้งจากไกด์เล่า จากการสังเกต จากการค้นคว้าเพิ่มเติม ทั้งตอนที่ไปและหลังจากกลับมา หวังว่า...หนังสือเล่มนี้ นอกจากจะทำให้เธอได้รู้จักไต้หวันมากขึ้นแล้ว เธอน่าจะได้แรงบันดาลใจในการเขียนหนังสือบ้าง” ทรงชัย ทองปาน จากปกหลัง หนังสือ “ “Taiwan Memo: เมื่อวันหนึ่ง ฉันได้ไปไต้หวัน”

ร้านหนังสือภาษาต่างประเทศในแหล่งท่องเที่ยวเช่นย่านถนนข้าวสาร-รามบุตรี เป็นหนึ่งในสถานที่ตัวอย่างที่สะท้อนวัฒนธรรมการอ่านของชาวต่างชาติและชาวไทย รวมถึงเป็นห้องเรียนวิชาวรรณกรรมคลาสสิกและร่วมสมัย, เป็นแหล่งพบปะแลกเปลี่ยนของผู้คนและหนังสือ, เป็นพิพิธภัณฑ์หนังสือและสิ่งพิมพ์แห่งศตวรรษที่ 21 ท่ามกลางยุคดิจิทัล ร้านหนังสือในแหล่งท่องเที่ยวยังเป็นศูนย์รวมเรื่องเล่าของผู้คนจากทั่วโลกที่รอนแรมพเนจรมาที่นี่

หลบมุมอ่านจะพาลัดเลาะถนนข้าวสารและซอยรามบุตรี เพื่อคุยกับ ธาตรี จินตวิจิต เจ้าของร้านหนังสือ #สาระบาน ผู้จะมาบอกเล่าประสบการณ์ มุมมองการทำร้านหนังสือภาษาต่างประเทศมานานกว่า 20 ปี ช่วงเวลาดังกล่าวเขาพบความเปลี่ยนแปลงอะไรบ้างที่เกิดขึ้นในวัฒนธรรมการอ่าน หนังสือ สิ่งพิมพ์ ของเทศและไทย โดยเฉพาะช่วงก่อนและหลังการแพร่ระบาดของโควิด-19

“สมัยก่อนหนังสือที่ขายดีที่สุด พูดได้เลยคือหนังสือไกด์บุ๊ก หนังสือคู่มือท่องเที่ยว ปัจจุบันนี้แทบจะไม่มีใครถามหาแล้ว ซึ่งส่งผลกระทบต่อบริษัทยักษ์ใหญ่อย่าง Lonely Planet แน่นอน หนังสือที่ขายดีตลอดคือนิยาย วรรณกรรม นักอ่านตะวันตกบางคนเป็นนักสะสม ก็จะซื้อหนังสือ ‘เจ้าชายน้อย’ และเน้นซื้อตำราอาหารไทยไปสะสม ส่วนชาวไทยบางทีมาซื้อหนังสือเพื่อไปฝึกภาษา กลุ่มนี้ก็มีอยู่เยอะ” - ธาตรี จินตวิจิต กล่าว

ประสบการณ์เข้าถึงหนังสือ สื่อเสียง และการอ่านของ แป้ง กฤติยาภรณ์ เกตุกำพล เป็นหนึ่งเสียงสะท้อนของ คนตาบอด ที่กำลังบอกกับสังคม ว่าการอ่านไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง สร้างแรงบันดาลใจ ให้แง่คิดในการใช้ชีวิต เรื่องราวผ่านเรื่องเล่าของเธอ ทำให้ผู้ฟังพบความเปลี่ยนผ่านของสื่อเสียงสำหรับคนตาบอดตั้งแต่วัยอนุบาลจนถึงปัจจุบันว่ามีพัฒนาการอย่างไร การเติบโตของสื่อดิจิทัลประเภทสื่อเสียงเพียงพอสำหรับคนตาบอดหรือไม่ เสียงของเธอจะเป็นหนึ่งในการสร้างวัฒนธรรมการอ่านผ่านหนังสือเสียง ขับเคลื่อนการอ่านในกลุ่มคนตาบอด และนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงเพื่อให้คนหลากหลายสถานะเข้าถึงแพลตฟอร์มหนังสือและการอ่านกว้างขวางยิ่งขึ้น เพื่อสร้างความเท่าเทียมในการอ่าน

รวมเรื่องสั้นชุด "เป็นใครสักคน"ของ จารี จันทราภา เกิดจากแนวคิดที่ว่า คน ๆ หนึ่งมีสถานะและบทบาทที่หลากหลายในสังคม เรื่องสั้นแต่ละเรื่องเป็นเรื่องของ"คน" ธรรมดาสามัญ พบเห็นได้ในการดำเนินชีวิต ฉาก เรื่องราวในรวมเรื่องสั้นชุดนี้จึงเป็นเรื่องพื้น ๆ เพื่อนำเสนอให้เห็นว่าการสร้างสรรค์งานเขียนเกิดขึ้นจากเรื่องง่าย ๆ ได้และสามารถใช้เป็นเครื่องมือสื่อสารไปยังผู้อ่าน ว่าเราแต่ละคนเป็นใครสักคนอยู่แล้ว เราทุกคนปรารถนาให้คนจำ

จารี จันทราภา เริ่มต้นทำงานเขียนปี พ.ศ. 2534 เป็นนักเขียนด้วยความรักมาจนถึงปัจจุบัน ผลงานการเขียนเรื่องสั้นและนวนิยาย

(1) รวมเรื่องสั้น ได้แก่ คุยกับเฮ็มมิงเวย์, สบตากับตัวเอง, ชีวิตปกติ, ผูกพันธนาการ, สืบจากปลาทอง, ผู้บริโภคอากาศ, นิทรรศการมนุษย์, เป็นใครสักคน

(2) นวนิยาย ได้แก่ “พายุ” / “โลกไม่ได้หายไปเพราะหลับตา”  ฯลฯ

จารีจะมาร่วมพูดคุยเกี่ยวกับ : เส้นทางการเป็นนักเขียน,  ความประทับใจต่อการใช้คำ ภาษา รูปประโยคในงานเขียนของ อาจินต์ ปัญจะพรรค์ และ วัฒน์ วรรลยางกูร, การเรียนรู้งานบรรณาธิการ, สิ่งที่วรรณกรรมควรทำ และ แนวคิดรวมเรื่องสั้น"เป็นใครสักคน"

"เด็กหญิง ดาลียา สุวรรณ์ เกิดในเดือนมกราคม 2553 เติบโตในครอบครัวมุสลิม เป็นมุสลิมมะห์ ที่คุณยายอบรมเลี้ยงดูตามวิถีอันเรียบง่ายมาตั้งแต่เด็ก เริ่มฝึกวาดรูปและเขียนประโยคสั้น ๆ ตั้งแต่เรียนชั้นอนุบาล ... อ่านวรรณกรรมเยาวชนทุกเล่มที่พ่อซื้อมาให้ เริ่มเขียนบันทึกจริงจังตอนอยู่ชั้นประถม 5 โดยมีคุณแม่และคุณยายคอยให้คำแนะนำ ผลงานความเรียงและบทกวี 'ผีเสื้อที่บินออกมาจากแสงแดด' เป็นหนังสือเล่มแรก" (ข้อความจากหนังสือ 'ผีเสื้อที่บินออกมาจากแสงแดด')
.
ผีเสื้อที่บินออกมาจากแสงแดด งานเขียนซึ่งรวบรวมและคัดสรรความเรียงและบทกวีจากสมุดบันทึกส่วนตัวพร้อมภาพวาดประกอบ เพื่อถ่ายทอดความอบอุ่น ความใกล้ชิด ความสัมพันธ์กับคนในครอบครัว วิถีชีวิตของคนในชนบท

บิ๊ก ณรงค์ชัย แสงอัคคี นักเขียน กวี ยุวศิลปินไทย มีผลงานรวมบทกวีตีพิมพ์ออกมา 4 เล่มได้แก่ “ใน(นัย)โลกใบน้อย” , “สถานกาลบังคับ” , “ต้นไม้ทุกต้นเคยเป็นต้นกล้า” , “เราอาจกลัวและเพรียกถามทางกลับบ้าน” แต่ละเล่มได้รับรางวัลทางด้านวรรณกรรมประเภทกวีนิพนธ์ เขาเป็นกวีที่ถนัดเขียนฉันทลักษณ์มาตั้งแต่อายุ 8 ขวบ พัฒนาการเขียนอย่างมีวินัย สม่ำเสมอ ฉันทลักษณ์ในบทกวีจึงเป็นส่วนหนึ่งของการนำมาประยุกต์ใช้กับชีวิตเพื่อทำสิ่งที่รักในด้านอื่น และการอ่านหนังสือกวีนิพนธ์ทำให้เขาค้นพบแรงบันดาลใจ ความเข้าใจต่อโลก ด้วยสายตาและมุมมองใหม่ ๆ ว่าความง่าย ความงาม ความลึก มาจากเรื่องราวและผู้คนที่ใกล้ตัว ซึ่งเป็น“ใน(นัย)โลกใบเล็ก” ของต้นกล้าอย่างเขายังเรียนรู้ผ่านบทกวีฉันทลักษณ์

Muay’s Diary (หมวยไดอารี่) หนังสือภาพประกอบเรื่อง ซึ่งเป็นภาพแทนอิสระทางความคิด ความขี้สงสัย อยากรู้อยากเห็น ในขณะเดียวกันก็เป็นภาพสะท้อนความทรงจำในวัยเด็ก นอกจากนี้ยังมีประเด็นทางสังคมเกี่ยวกับผลกระทบจากการเติบโตของเมืองต่อผู้ที่อยู่เดิมจนรู้สึกว่าถูกทำให้เป็นคนนอก ร้านชำที่หายไป ความเหงาของผู้สูงอายุ เรื่องราวถ่ายทอดผ่านมุมมองของ "ลิ้นจี่" วนบุษป์ ชัยประกอบ เด็กที่ฝันว่าอยากใช้ชีวิตที่สามารถวาดรูปไปได้ตลอด 
. 
"เริ่มแรกเลยที่จะทำให้เขาเข้าใจถึง Culture ของเรา ไม่ว่าเขาจะมาจากที่ไหน มันคือการสื่อสารทางภาพ ก่อนที่จะมีคำพูดด้วยซ้ำ คือถ้าเขาเข้าใจภาพ คำพูดถึงแม้จะเป็นความแตกต่างของ Culture เขาก็สามารถเข้าใจสิ่งที่เราวาดได้ ภาพประกอบมีพลังมาก รูปหรือภาพประกอบเป็นสิ่งที่พูดถึงเรื่องราวที่ยากจะอธิบายเป็นลายลักษณ์อักษร ความรู้สึก หรืออารมณ์ และยังเป็นภาษาเดียวที่ทั้งโลกเข้าใจได้โดยการมอง และช่วยให้ทุกคนหันกลับมาทบทวนตัวเองอีกครั้ง เหมือนการแตะเบา ๆ ที่ไหล่" - ลิ้นจี่ วนบุษป์ ชัยประกอบ

"ฟีลลิ่ง (Feeling)" วารสารการศึกษาศิลปะที่มุ่งนำเสนอความรู้ ความเข้าใจ และแนวคิดเชิงสร้างสรรค์ ด้วยความมุ่งหวังให้ฟีลลิ่งเป็นพื้นที่สร้างสรรค์ (creative space) ทางความคิดและจินตนาการไปยังผู้อ่านที่สนใจศิลปะ และ ผู้สนใจทั่วไป การกลับมาอีกครั้งของฟีลลิ่งหลังจากหยุดพักไป 36 ปี เป็นการกลับมาแบบสวนกระแสกับปัจจุบันในแง่ที่ว่าสื่อออนไลน์และข้อมูลบนโซเชียลมีเดียมีการเข้าถึงง่ายและรวดเร็วกว่า อย่างไรก็ตาม หนังสือแบบหยิบอ่านหรือจับต้องได้ยังมีความจำเป็น และ กองบรรณาธิการก็มีแนวคิดว่าเรื่องราวที่จะตีพิมพ์ลงในฟีลลิ่ง ควรเป็นเรื่องที่ยังไม่เคยลงในโลกออนไลน์ เพื่อให้ฟีลลิ่งเป็นช่องทางหนึ่งในการสร้างความรู้ความเข้าใจทางศิลปะอย่างง่าย ๆ เป็นรูปธรรม รวมถึงเป็นสะพานเชื่อมระหว่างศิลปะกับผู้สนใจทั่วไป และเยาวชนที่ต้องการเสพเรื่องราวทางศิลปะ และเป็นลมหายใจอีกเฮือกหนึ่งที่ปรากฏบนถนนหนังสือ

หลบมุมอ่าน ในตอนนี้ คุยกับดร.พิบูลย์ มังกรบรรณาธิการวารสาร "ฟีลลิ่ง" และผศ.ดร.สิทธิธรรม โรหิตะสุข นักเขียนประจำและกองบรรณาธิการ

"เที่ยวชุมชนวิถีฮาลาล" เป็นหนังสือนำเสนอข้อมูลท่องเที่ยวชุมชนมุสลิม 22 ชุมชนทั่วประเทศ นำเสนอตัวอย่างทริปการท่องเที่ยว ข้อมูลที่พัก และร้านอาหารฮาลาล งานศึกษาวิจัยที่นำเสนอผ่านหนังสือเล่มนี้ จะพาผู้อ่านไปทำความรู้จัก Local Halal Tourismการท่องเที่ยวชุมชนวิถีฮาลาล โอกาส ศักยภาพของการท่องเที่ยววิถีฮาลาล ในประเทศไทย เพื่อเป็นตัวเลือกการท่องเที่ยวให้กับนักท่องเที่ยวให้กับนักท่องเที่ยวมุสลิมทั้งในและต่างประเทศ รวมถึงนักท่องเที่ยวทั่วไปที่สนใจในวิถีวัฒนธรรมมุสลิมท้องถิ่น

นิทรรศการ"แผลเก่า" โดย ประทีป สุธาทองไทย ศิลปินทำงานข้ามสื่อและสร้างบทสนทนาของประวัติศาสตร์ในช่วงเวลาต่าง ๆ ผ่านการจำลองภาพปกหนังสือกลายมาเป็นงานจิตรกรรม แสดงให้เห็นว่า "ปก" สามารถเป็นภาพตัวแทน ความหมาย และสื่อสารอะไรต่อคนอ่านและคนชมนิทรรศการ การนำปกกลับมาผลิตซ้ำอีกครั้ง ได้เก็บเรื่องราวของริ้วร้อย ความชำรุด ความเลือนรางของภาพ เพื่อให้ภาพของปกหนังสือแต่ละเล่ม อีกทั้งยังได้เปิดพื้นที่ให้ตีความตามการรับรู้ของแต่ละคนด้วย 
. 
"แผลเก่า" เป็นนิทรรศการที่สะท้อนถึงการค้นคว้าทำงานของศิลปิน การใช้เวลาท่องเที่ยวเดินทางไปในห้องสมุดต่าง ๆ การค้นพบระหว่างชั้นหนังสือ ทำให้เห็นว่าห้องสมุดมีความสำคัญต่อการทำงานศึกษาของศิลปิน การอ่านและหนังสือก็เป็นสิ่งจุดประกายให้นำไปสร้างสรรค์งานข้ามสื่อ ดังปรากฏในนิทรรศการชุด "ประเทศเล็กที่สมบูรณ์" ซึ่งจัดแสดงก่อนหน้า"แผลเก่า" โดยเป็นผลงานแสดงเดี่ยวของ ประทีป สุธาทองไทย ศิลปิน อาจารย์ และนักท่องเที่ยวห้องสมุด

น้ำใส ข้าวบ่อ นักวาดภาพประกอบ ผู้สนใจทั้งแอนิเมชันและการสร้างสรรค์คอมิกส์ ร่วมพูดคุยกับหลบมุมอ่านถึงแรงบันดาลใจ ความสนใจทำงานศิลปะ ประสบการณ์ศึกษาต่อด้านแอนิเมชั่นที่ประเทศฝรั่งเศสและระบบการศึกษาที่นั่น ผลงานบางเรื่องของน้ำใสที่นำมาคุยในรายการ เนื้อหาที่เล่าผ่านภาพ สี เส้น และปิดท้ายด้วยหนังสือแนะนำจากนักวาดภาพประกอบ ผู้หลงใหลสีชมพูและสารพัดผัก

พิสุทธิลักษณ์ บุญโต ทำการศึกษาเกี่ยวกับ ผ้าซิ่นตาหมี่ของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวไทดำ ในวิทยานิพนธ์ระดับปริญญาโท หัวข้อ "การสร้างบริบทใหม่ให้แก่ผ้าซิ่นตาหมี่ของชาวไทดำในพื้นที่ภูมิภาคตะวันตกของประเทศไทย" โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงความสัมพันธ์ของผ้าซิ่นตาหมี่ในฐานะมรดกทางวัฒนธรรม และ ศึกษากระบวนการรื้อฟื้นผ้าซิ่นตาหมี่ในบริบทสังคมร่วมสมัย
.
ผ้าซิ่นตาหมี่ นับเป็นหนึ่งในวัตถุสิ่งของทางวัฒนธรรมที่เชื่อมโยงให้เห็นมิติทางวัฒนธรรม พัฒนาการเกี่ยวกับการแต่งกายของ กลุ่มชาติพันธุ์ไทดำ อัตลักษณ์ พิธีกรรม เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์สังคมที่สะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาและความสามารถของบรรพบุรุษในอดีต นำไปสู่การต่อยอดสร้างสรรค์ เพื่ออนุรักษ์สืบสาน และการนำมาจัดแสดงเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์ เป็นการสร้างองค์ความรู้ให้กับผู้สนใจอย่างยั่งยืน

"วิหารความจริงวิปลาส" นวนิยายประเภทจิตวิทยาระทึกขวัญ หนังสือชนะเลิศรางวัลชมนาด นวนิยายยอดเยี่ยมประจำปี 2565 ผลงานของ นทธี ศศิวิมล นำเสนอความสัมพันธ์อันละเอียดอ่อนของครอบครัว อาการของโรคทางจิตเวชหลายโรคที่ผู้คนในสังคมเราต่างมีกันอยู่คนละนิดคนละหน่อย รวมถึงโรคและอาการทางจิตที่ไม่ค่อยพบเห็นมากนัก 
.
"เพราะชีวิตคนเราก็คล้ายความฝัน และความฝันนั้นก็คล้ายชีวิตทั้งชีวิตเหมือนเป็นเนื้อเดียวกัน การใคร่ครวญถึงการมีอยู่หรือไม่มีอยู่ของอะไรบางอย่างในระหว่างนั้นจึงอาจจะเป็นความหมายและ/หรือ คำตอบของหลาย ๆ คนก็ได้” จากคำนำผู้เขียน นทธี ศศิวิมล

หนังสือ "คนทำงานในร้านอาหาร ตัวตนที่พร่ามัวและเสียง (ร้อง) ที่ไม่มีใครได้ยิน" งานศึกษาและวิจัยของ ผศ. ดร.รุ่งนภา เทพภาพ เป็นงานสร้างองค์ความรู้เกี่ยวกับกลุ่มคนทำงานในร้านอาหาร ท่ามกลางการแพร่ระบาดของโควิด-19 ว่าได้รับผลกระทบในด้านเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม จากสถานการณ์ดังกล่าวเช่นไร วัตถุประสงค์ของการศึกษา คือ เพื่อสำรวจสภาพความรู้เกี่ยวกับกลุ่มคนทำงานบริการในสถานประกอบการร้านอาหาร และ เพื่อศึกษาถึงสถานการณ์ ความเสี่ยง และความเปราะบางของกลุ่มคนทำงานบริการในสถานประกอบการร้านอาหาร โดยใช้การศึกษาค้นคว้าและรวบรวมเอกสารวิชาการ ผลงานวิจัย เพื่อสังเคราะห์ข้อมูล หนังสือเล่มนี้ให้ภาพกลุ่มตัวอย่างที่สามารถนำไปสู่การขับเคลื่อนเชิงนโยบายในด้านต่าง ๆ เพื่อเป็นทางออก เป็นเสียง ให้กับตัวตนของกลุ่มคนทำงานร้านอาหารต่อไป

"ข้าพเจ้าทำได้เพียงพยายามบันทึกบทสนทนาทั้งหลาย ความรู้สึกทั้งปวงที่ผ่านเข้ามาในชีวิตลงในบทกวี ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นบทกวีฉันทลักษณ์ – รูปแบบเดียวที่ข้าพเจ้าถนัด" - จากบันทึกผู้เขียน ปาลิตา ผลประดับเพ็ชร์, จนกว่าโลกจะโอบกอดเราเอาไว้ ฉบับพิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2565

รวมบทกวีชุด จนกว่าโลกจะโอบกอดเราเอาไว้ นำเสนอประเด็นสังคมในหลายมิติ แบ่งออกเป็น 4 ภาค ประกอบด้วย

- ภาคหนึ่ง: Pandemic ยุคสมัยแห่งการแพร่พันธุ์
- ภาคสอง: Romanticize เราจะทำให้ทุกอย่างโรแมนติก
- ภาคสาม: จนกว่าโลกจะโอบกอดเราเอาไว้
- ภาคสี่: ไปสู่อ้อมกอดอันเป็นนิรันดร์

เพื่อที่เราทุกคนจะได้โอบกอดกันเอาไว้ในวันใดวันหนึ่ง รับรู้ถึงการมีอยู่ของกันและกัน

หนังสือ "Space and Time in Thai – Lao Relations" ของ ดร.ธนเชษฐ วิสัยจร หนังสือว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่างไทย-ลาว ตีพิมพ์โดยสำนักพิมพ์ Routledge ประเทศอังกฤษ ซึ่งเป็นสำนักพิมพ์ชั้นนำระดับโลกที่ก่อตั้งมามากกว่า 180 ปี หนังสือเล่มนี้นำเสนอทฤษฎีความสัมพันธ์ไทย-ลาว เอาความเป็นชายแดนมาขยายข้อมูล ถึงลักษณะทางภูมิศาสตร์และเมื่อมองจากมุมชายแดนจะมีมิติเพิ่มมากขึ้น ซึ่งนอกจากหนังสือเล่มดังกล่าว ดร.ธนเชษฐ ยังเล่าถึงหนังสือเล่มแรก Riverine Border Practices : People’s Everyday Lives on the Thai-Lao Mekong Borderที่ตีพิมพ์กับสำนักพิมพ์ palgrave macmillan ของต่างประเทศ, การทำงานร่วมกับบรรณาธิการของสำนักพิมพ์ต่างประเทศ, การเขียนงานวิชาการงานวิจัยให้น่าอ่าน และความสัมพันธ์ไทย-ลาว-ชายแดน รวมถึงผลงานเล่มอื่น ๆ ของ ดร.ธนเชษฐ วิสัยจร ที่มาเติมพื้นที่การอ่านงานวิชาการให้กับผู้สนใจ

ประลองพล เพี้ยงบางยาง บรรณาธิการคนปัจจุบันของ ต่วย’ตูน พอกเก็ตแมกาซีน เล่าถึงความผูกพันและการอ่านหนังสือ ต่วย’ตูน ในฐานะเด็กต่างจังหวัดคนหนึ่ง ต่อมาเริ่มเขียนเรื่องส่งไปให้กองบรรณาธิการพิจารณา จนได้รับการชักชวนจากลุงต่วยให้ไปทำงานด้วยกันหลังจากเรียนจบระดับมหาวิทยาลัย

วาระปีที่ 52 ของ ต่วย’ตูน ประลองจะมาบอกเล่าเรื่องราวในความเปลี่ยนผ่าน ปรับตัว การทำงานของหนังสือสำหรับครอบครัวที่ปนสาระและความหรรษา การทำงานของกองบรรณาธิการในการเลือกเรื่องเล่าไปลงในหนังสือ การยืนระยะรับใช้นักอ่าน นักเขียน แผงขายหนังสือ และคณะทำงานของต่วย’ตูน สะท้อนว่าเรื่องเล่าใน ต่วย’ตูน ที่ตีพิมพ์เรื่องเล่าจากคนทุกระดับในสังคม มีบทบาทในการสร้างสังคมการอ่านไปยังผู้คนมากมายทั้งในประเทศและต่างประเทศ

"ถ้าตราบใดที่นักอ่านยังอ่านอยู่ ต่วย’ตูน ก็จะทำไปเรื่อย ๆ นักอ่านของเราอยู่ที่ไหน เราก็จะอยู่ที่นั่น" - ประลองพล เพี้ยงบางยาง กล่าว

เรื่องราวระหว่างบรรทัดในรวมบทกวี"ดอกไม้ สายน้ำ ความรัก" ผลงานของ แม่น้ำ เรลลี่ กวีผู้ซึ่งจะพาผู้ฟังชมการเติบโตของดอกไม้ ท่ามกลางฤดูกาลอันหลากหลาย ความผันผวนของกระแสน้ำ ส่งผลต่อความรักและชีวิตของเด็กหญิงคนหนึ่งที่นั่งห้อยขาริมหน้าต่าง แม่หม้ายในบทกวี และคำสาปในนามของความรัก

"ความรักนำไปสู่การวิพากษ์วิจารณ์โครงสร้างทางอำนาจ ในความรักมีการเมืองอยู่ด้วย เป็น sexual politics ในเรื่องของความรัก แม้ว่ามันจะเป็นเรื่องปัจเจก แต่จริง ๆ แล้ว มันก็เป็นเรื่องที่เป็นสากล คือโดยตัวของมันเอง มีความเป็นสาธารณะอยู่แล้ว" – แม่น้ำ เรลลี่ กล่าว

Me And The Magic Door ภาพยนตร์เล่าเรื่องสถาปัตยกรรมอิตาลี-สยาม (ไทย) เขียนบทโดย คุณฟรานเซสคา อันเดรอีนี่ กาลันตี (Francesca  Andreini Galanti)ซึ่งค้นพบความพิเศษและวิเศษด้านประวัติศาสตร์ของอาคารสถาปัตยกรรมแบบยุโรป ออกแบบโดยนายช่างอิตาลี เป็นมรดกร่วมกันระหว่างสองประเทศทางด้านศิลปะ วิทยาการ ประวัติศาสตร์ และงานช่างแบบอิตาลี ภาพยนตร์เรื่องนี้จึงเป็นประตูที่เชื้อเชิญให้ผู้ชมจากสองประเทศ เปิดเข้าไปเพื่อทำความรู้จักกันและกันผ่านเรื่องราวในอดีตจนถึงปัจจุบัน

มนต์รักทรานซิสเตอร์บทประพันธ์ของ วัฒน์ วรรลยางกูร นักเขียนและนักเคลื่อนไหวผู้ล่วงลับ ซึ่งตีพิมพ์เมื่อ 40 ปีก่อน มีการนำมาดัดแปลงและสร้างเป็นภาพยนตร์เมื่อปี 2544 และในปี 2565 บทประพันธ์เรื่องนี้ ได้ถูกนำมาตีความ นำเสนอในรูปแบบละครเวที กำกับการแสดงโดย ธีรพันธ์ เงาจีนานันต์ ผู้มีความประทับใจต่อ มนต์รักทรานซิสเตอร์ ในเวอร์ชั่นภาพยนตร์ก่อน และต่อมาเขาได้อ่านบทประพันธ์อย่างจริง ๆ จัง ๆ จึงค้นพบว่าตัวเองก็มีมิติเรื่องเล่าที่อยากจะเล่ามนต์รักทรานซิสเตอร์เช่นกัน และได้สร้างสรรค์ออกมาในรูปแบบละครเวที วรรณกรรมเรื่องนี้ตัวเนื้อหามีประเด็นที่นำเสนอถึงปัญหาทางสังคม โครงสร้างทางสังคม ตัวละครที่ถูกประกอบสร้างบทบาท ภาพแทนของฉากและชีวิต ความหมายกับสัญลักษณ์หลายอย่างในงานเขียนยังร่วมสมัยจนถึงปัจจุบัน

โลกฝันในม่านหมอกนวนิยายเล่มแรกของนักเขียนคนใหม่ รจนา ไชยกุลวัฒนา ถ่ายทอดประสบการณ์การเผชิญกับการมองไม่เห็น เรื่องราวจากโลกที่เคยรู้จักมาก่อน และ โลกของคนตาบอด โดยรจนาเป็นหนึ่งในบุคคลที่ร่วมเข้าฟังคลับเฮาส์ "ถามหน่อยดิ" ซึ่ง อาจารย์ชมัยภร แสงกระจ่าง เปิดโอกาสให้บุคคลเข้ามาถามมาแลกเปลี่ยนประสบการณ์ ต่อมาเปิดหลักสอนการเขียนให้กับผู้สนใจในกลุ่ม "ถามหน่อยดิ" รจนาจึงเป็นหนึ่งในนักเขียนที่เริ่มต้นชีวิตการเขียนจากคลับเฮาส์แห่งนี้ และอาจารย์ชมัยภร เป็นครูที่คอยให้คำแนะ สร้างแรงบันดาลใจ และตรวจการบ้าน จนในที่สุด เรื่องราวที่รจนาถ่ายทอดจากชีวิตจริงได้ถูกถ่ายทอดออกมาในรูปแบบนวนิยายโดยเจ้าตัว โลกฝันในม่านหมอก จึงได้ทำหน้าที่เป็นแสงใจให้กับนักเขียนและผู้อ่านไปพร้อม ๆ กัน

บางลำพู และ ต้นลำพู มีความเชื่อมโยงกันในด้านความเป็นมาของพื้นที่ นอกจากนี้ ชุมชน วัด และผู้คนหลากหลายชาติพันธุ์ในอดีตจนถึงปัจจุบันทั้งชาวไทยต่างพื้นที่และชาวต่างประเทศหลากหลายเชื้อชาติ ทำให้ย่านบางลำพูมีอาหารหลากหลายรสชาติ ความเปลี่ยนผ่านของถนนข้าวสารจากถนนธรรมสู่ถนนของนักแบกเป้ทั่วโลก ได้ทำให้เกิดเรื่องเล่าใหม่ของพื้นที่ ความเปลี่ยนแปลงในแต่ละช่วงเวลาของชุมชนได้ถูกบันทึกไว้ผ่านการนำชม เลาะ และเล่า โดย สมปอง ดวงไสว คนดีศรีบางลำพู ที่ผูกพันกับย่านและผู้คนมานานกว่า 33 ปี ในวาระ 25 ปีการค้นพบต้นลำพูเมื่อวันที่ 31 สิงหาคม 2540

คัมภีร์โยนี (The Vagina Bible) เป็นหนังสือที่เขียนโดย แพทย์หญิงเจนนิเฟอร์ กันเทอร์  (เจ็น กันเทอร์)สูตินรีแพทย์ชาวอเมริกันเชื้อสายแคนาดา เชี่ยวชาญด้านรักษาอาการปวดเรื้อรังและภาวะผิดปกติของอวัยวะเพศหญิงที่มีประสบการณ์ด้านนี้มานานกว่า 3 ทศวรรษ แปลไทยโดย นิธินันท์ ยอแสงรัตน์ หนังสือเล่มนี้จะพาผู้อ่านไปค้นพบความจริงที่ต้องรู้เกี่ยวกับโยนีและช่องโยนี เพื่อทำความเข้าใจความเร้นลับของโยนีที่ถูกปกปิดมายาวนาน ความเข้าใจผิดและความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนเกี่ยวกับโยนี คัมภีร์โยนี ไม่ได้จำกัดเฉพาะผู้หญิงที่ต้องอ่าน ทำความเข้าใจ และรับรู้ แต่ยังอ่านได้ทุกเพศสถานะ และเป็นหนังสือคู่มือประจำบ้านที่อ่านสนุกสำหรับคนที่ต้องการความรู้เกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์ของผู้หญิง

.

“คัมภีร์โยนี เป็นหนังสือเล่มแรกของโลกที่พูดถึงเรื่องนี้จริงจังในทางการแพทย์ มันไม่เคยมีหนังสือหนังสือทางการแพทย์ที่พูดถึงโยนีละเอียดยิบอย่างนี้มาก่อน เป็นหนังสือที่ผู้ชายก็ควรอ่าน” นิธินันท์ ยอแสงรัตน์ ผู้แปล กล่าว

พิพิธภัณฑ์เรือนมหาสวัสดี พื้นที่เรื่องเล่าประวัติศาสตร์พื้นที่ วัฒนธรรม วรรณกรรมท้องถิ่นภาคกลาง (รวมภาคตะวันตกและภาคตะวันออก) ก่อตั้งและเป็นเจ้าของโดย ผศ.ดร.อภิลักษณ์ เกษมผลกูล นักวิชาการ/อาจารย์/นักคติชนวิทยา ผู้ทำงานกับชุมชนคลองมหาสวัสดิ์มาอย่างต่อเนื่องยาวนานและอยากใช้ความรู้ความสามารถเพื่อทำอะไรให้กับพื้นที่

.

"คลองมหาสวัสดิ์เป็นคลองที่ขุดมาตั้งแต่รัชกาลที่ 4 โดยมีพระราชประสงค์ที่จะไปนมัสการพระปฐมเจดีย์ แต่ว่าจริง ๆ แล้ว เรื่องราวระหว่างบรรทัดของเส้นทางนี้ คือ การเปิดพื้นที่คลอง พื้นที่เกษตรให้กับชาวบ้านแถวนี้ด้วย การขุดคลองในครั้งนั้นเป็นการเชื่อมกรุงเทพ ฯ กับ นครปฐม" ทำให้นครปฐมกลายเป็นคลังและเสบียงอาหาร อันเกิดจากภูมิศาสตร์ของพื้นที่ ความหลากหลายของชาติพันธุ์ไทย มอญ จีน จนทำให้เกิดวัฒนธรรมอาหารของตนเอง พิพิธภัณฑ์เรือนมหาสวัสดีจึงเป็นสถานที่ที่มีเรื่องเล่าศึกษาค้นคว้าโดยภัณฑารักษ์ วรรณกรรมของพื้นที่ อาหาร วัฒนธรรม ชาติพันธุ์ เรื่องราวระหว่างบรรทัดของเส้นทางนี้จึงถูกเล่าอย่างกลมกล่อม พร้อมกับเครื่องปรุงหลากหลายซึ่งผลิตขึ้นในพื้นที่

"หนูจะมาช่วยคุณยายทำขนมปังได้ไหมคะ หนูไม่ขอเป็นเงินเป็นค่าตอบแทนอะไร แต่หนูขออ่านหนังสือบ้านคุณยายได้ไหมคะ"

.

"ป้าตุ้ย" ศิริพร ไข่นาค ย้อนวันแห่งวัยถึงความสุขครั้งแรกจากการอ่าน ว่าเกิดขึ้นในบ้านขนมปังอบของเพื่อนบ้านที่มีฐานะ มีหนังสือจำนวนมากในบ้านหลังนั้น เช่น การ์ตูนหนูจ๋า ชัยพฤกษ์การ์ตูน บางกอก เปิดประสบการณ์การอ่านให้กับป้าตุ้ยซึ่งอยู่ในวัยประถม เมื่อเข้าเรียนระดับมัธยมศึกษาห้องสมุดเป็นที่อ่านหนังสือและทำให้อิ่มหนำแทนการกินข้าวเที่ยง หนังสือชุด "บ้านเล็กในป่าใหญ่" ทำให้ตกหลุมรักหนังสือมากขึ้นกว่าเดิม และสร้างแรงบันดาลใจกับความใฝ่ฝันให้กับป้าตุ้ย พอเข้ามหาวิทยาลัยก็สนใจอ่านหนังสือวัยรุ่นและพอจะมีเงินสำหรับจ่ายเพื่อซื้อหนังสือประเภทนวนิยาย เมื่อเริ่มทำงานเป็นครู การอ่านของป้าตุ้ยได้ส่งต่อไปยังนักเรียนตัวน้อยผ่านการแบ่งปันประสบการณ์การอ่าน แบ่งปันหนังสือภาพ จัดมุมหนังสือให้เด็ก ๆ ได้อ่านหนังสือและนั่งนอนอ่านตามอัธยาศัย

"การอ่านกับการปักผ้าไปด้วยกันได้นะ" วันหนึ่งป้าตุ้ยได้รับของขวัญวันเกิดเป็นคอร์สเรียนปักผ้าจากลูก ทำให้ชีวิตวัยหลังเกษียณได้ทำอีกสิ่งที่รักและอยู่ในใจตลอดมา การปักผ้าอย่างมีความสุขจึงเริ่มขึ้นตั้งแต่เจ็ดปีที่แล้วมาจนถึงปัจจุบัน เรียนรู้การปักไปพร้อมกับความสุขมากกว่าความสวยงามหรือความเนี้ยบ เมื่อต้องปักผ้าเป็นปกหนังสือจึงเป็นการเรียนรู้องค์ประกอบร่วมกันระหว่างการทำหนังสือ การเลือกสี เลือกเส้นด้าย การตีความเนื้อเรื่อง อารมณ์ ความรู้สึกในหนังสือมาเป็นงานปักปก ทำให้เห็นว่า“การปักผ้ากับหนังสือไปด้วยกันได้นะ” และในอนาคตป้าตุ้ยอยากจะทำหนังสือผ้าจากงานเขียนของตัวเอง เพื่อปักหมุดในหัวใจของนักอ่าน นักเขียน และนักปัก

เสาว์ บุญเสนอ มีผลงานนิยายที่เขียนไว้เป็นมรดกทางวรรณกรรมแก่นักอ่านชาวไทยมากกว่า 40 เรื่อง งานเขียนประเภทบทภาพยนตร์เรื่องเดียวของเสาว์ บุญเสนอ เรื่อง "โตนงาช้าง" ทำเป็นภาพยนตร์ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2484 โดยกรมรถไฟหลวง วัตถุประสงค์เพื่อเผยแพร่ความงามภาคใต้ของไทย มี มจ.ศุกรวรรณดิศ ดิศกุล และ แท้ ประกาศวุฒิสาร เป็นกำลังหลัก ภาพยนตร์ยังสร้างไม่เสร็จก็เกิดสงครามโลก ผ่านไป 10 ปี จึงดำเนินการถ่ายทำต่อในปี พ.ศ. 2494 แท้ ประกาศวุฒิสาร และนิตยา หัพนานนท์ ได้ขอกรมรถไฟหลวงมาสร้างโตนงาช้างใหม่ และให้ เสาว์ บุญเสนอ เป็นผู้เขียนบทอีกครั้ง

"โตนงาช้าง" เป็นภาพยนตร์สีธรรมชาติ 16 มม. เป็นหนังเงียบพากย์สด ถ่ายทำที่เหมืองแร่ และสวนยางในจังหวัดยะลา ฟิล์มที่ถ่ายมีเพียงก็อปปี้เดียว และยังหลงเหลือได้รับการอนุรักษ์ เป็นหนังที่บันทึกประวัติศาสตร์ของยะลาในปี พ.ศ. 2494 บทภาพยนตร์และภาพยนตร์ "โตนงาช้าง" บันทึกประวัติศาสตร์การสร้างภาพยนตร์ไทยในยุคสมัยนั้น

เสาว์ บุญเสนอ เป็นชาวจังหวัดอยุธยา เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2452 หลังจบมัธยมแปดได้ทำงานที่หนังสือสารานุกูลกับหลวงสารานุประพันธ์ นิยายเรื่องแรกคือ "รถจักร 333" พิมพ์ในปี พ.ศ. 2471 เรื่องที่สร้างชื่อเสียงคือ"สายแดง" ต่อมาได้ทำนิยายเล่มละ 10 สตางค์กับคณะเพลินจิตต์ ต่อมาทำงานกับประมวลสาร ประมวญวัน ของกรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ หลังยุติการเป็นนักหนังสือพิมพ์ได้มาทำงานแปลบทภาพยนตร์ แล้วกลับไปทำงานเขียนอีกครั้งกับต่วยตูน เสาว์สร้างปรากฏการณ์ให้กับวงการวรรณกรรม เช่น เป็นผู้สร้าง ป.อินทรปาลิต ตั้งชื่อหนังเรื่องเจมส์บอนด์ในภาคไทยว่า พยัคฆ์ร้าย 007

          เสาว์ บุญเสนอ ใช้นามปากกา ส.บุญเสนอ ส.เนาว์สาย ดุสิต วาสุกรี บุญส่ง กุศลสนอง

          เสาว์ บุญเสนอ แต่งงานกับ ศรีสุดา วิคเตอร์

          ก่อนเสียชีวิตเสาว์ บุญเสนอ ได้มอบบ้านและที่ดินให้กับสมาคมนักเขียนฯ เพื่อสร้างที่ทำการสมาคมและพิพิธภัณฑ์บ้านนักเขียน

แครส อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ นักเขียน กวี นักประวัติศาสตร์ ผู้มีกลวิธีการนำเรื่องเล่าทางประวัติศาสตร์มาร้อยเล่าอย่างน่าสนใจด้วยภาษาที่มีชั้นเชิง สนุก ชวนติดตาม ผ่านการค้นคว้าข้อมูล หลักฐาน การพบปะผูกมิตรกับผู้คน การเดินทางไปยังสถานที่หลากหลายแห่งทั้งในไทยและต่างแดน เพื่อนำเรื่องเล่าที่พบผ่านช่องทางต่าง ๆ มาร้อยเล่าพร้อมการเปิดประเด็นและมุมมองใหม่ ทำให้ประวัติศาสตร์สังคมและบุคคลเป็นเรื่องที่ใกล้ตัว อยู่ในชีวิตประจำวันคนทั่วไป เข้าถึงและจับต้องได้ โดยเขาจะมาเล่าถึง

- การทำงานและชีวิตวัยเด็กกับการเรียนวิชาประวัติศาสตร์สังคม

- มิตรภาพระหว่างเขากับเบอร์นาร์ด : คนขายถั่วผู้ยิ่งใหญ่แห่งท่าพระจันทร์

- การเชื่อมโยงประเด็นทางประวัติศาสตร์ที่ไม่ถูกหยุดไว้เพียงแค่เรื่องในอดีต

- การอธิบาย 2475 กับภาพยนตร์เรื่อง "คิงคอง" และน้ำพริก

งานศึกษาและงานวิจัยด้านอาณาบริเวณศึกษา มีบทบาทสำคัญต่อสังคมและผู้คนในหลากหลายมิติ และเป็นหนึ่งในตัวกลางที่ใช้เรียนรู้ทำความเข้าใจกันและกันระหว่างประเทศต่าง ๆ ผ่านองค์ความรู้ที่ทำการศึกษาวิจัย

ผศ. ดร.กีรติพร จูตะวิริยะ รักษาการผู้อำนวยการศูนย์วิจัยพหุลักษณ์สังคมลุ่มน้ำโขงและศูนย์อาเซียนศึกษา มหาวิทยาลัยขอนแก่น / ประธานหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ในประเด็น ;

 “ไรเดอร์ ฮีโร่-โซ่ตรวน” งานวิจัยที่ร่วมสำรวจและทำความเข้าใจอาชีพ“ไรเดอร์” เหล่าฮีโร่ ผู้อำนวยความสะดวกและความปลอดภัยให้ผู้คนมากมายโดยเฉพาะในช่วงการระบาดของโควิด-19

อรรคณัฐ วันทนะสมบัติ นักวิจัย/หนึ่งในคณะวิจัยหัวข้อดังกล่าว จะพาผู้ฟังมองลึกเข้าไปในปัญหาและความเสี่ยงมากมายที่เหล่าฮีโร่ต้องแบกรับ ภายใต้ความสัมพันธ์อันคลุมเครือในธุรกิจแพลตฟอร์มที่เปรียบดั่งโซ่ตรวนที่พันธนาการเหล่าฮีโร่เอาไว้

งานวิจัยนี้สะท้อนสภาพการทำงานของแรงงานบนแพลตฟอร์ม บรรดาไรเดอร์ที่จำนวนขึ้นอย่างมากมายในช่วงโควิด-19 นำไปสู่การตั้งคำถามถึงความเหมาะสมต่อสิทธิแรงงานของกลุ่มแรงงานบนแพลตฟอร์ม การเผยให้เห็นถึงกลไกที่ไม่เป็นธรรมซึ่งควบคุมคนทำงานแบบแบบที่คนทำงานบางทีไม่รู้ตัว กรณีศึกษาเปรียบเทียบเรื่องการคุ้มครองแรงงาน สหภาพแรงงาน ของไทยและต่างประเทศ

"ยุทธศาสตร์สุขภาวะ LGBTIQN+ ในประเทศไทย" หนังสือที่จัดทำขึ้นเพื่อให้มียุทธศาสตร์ด้านสุขภาวะที่ชัดเจนต่อกลุ่มประชากร LGBTIQN+  เพื่อให้ประชากรกลุ่มดังกล่าวได้เข้าถึงสิทธิด้านสุขภาวะอย่างเท่าเทียมและเป็นธรรม การมีสุขภาวะที่ดีเป็นสิทธิและทุกคนมีสิทธิที่จะมีสุขภาวะที่ดีเสมอกัน หลบมุมอ่าน คุยกับคณะผู้เขียนและศึกษาวิจัย ได้แก่ ชเนตตี ทินนาม, โกสุม โอมพรนุวัฒน์ และ รัตนา ด้วยดี ในประเด็น ที่มาและความสำคัญของการจัดทำยุทธศาสตร์สุขภาวะ LGBTIQN+ ฉบับแรกของประเทศไทย, การรับรู้ของสังคมถึงการมีตัวตน การมีอยู่ของกลุ่มประชากร LGBTIQN+   ในเชิงตัวบุคคล และ เชิงนโยบาย เพื่อนำไปสู่สังคมที่มีความเสมอภาคทางสุขภาพและสุขภาพดีร่วมกัน, สถานการณ์และปัญหาด้านสุขภาวะของกลุ่มประชากร LGBTIQN+ และ ยุทธศาสตร์สุขภาวะ LGBTIQN+ กับการสมรสเท่าเทียม

“2485 บินลัดฟ้ากลับมาหาเธอ”นิยายอิงประวัติศาสตร์ ผลงานของ ธันวา วงษ์อุบลซึ่งเป็นนิยายรักเรื่องที่สองของนักเขียน สำหรับเรื่องนี้นำเสนอเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ริมฝั่งแม่น้ำโขง ในสงครามทวงคืนดินแดนระหว่างไทยกับอินโดจีนฝรั่งเศส ช่วงปลายปี พ.ศ. 2483 ถึงต้นปี พ.ศ. 2484 ได้ถูกนำเสนอผ่าน เรื่องราวของ สงคราม การปกป้องดินแดน รัฐชาติ หน้าที่ ความเสียสละ ความรัก คำสัญญา โดยระหว่างเรื่องผู้อ่านจะได้ลุ้นความรักของพระเอก-นางเอกที่พลัดพรากกันเพราะสงคราม ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ การรบทางอากาศยาน ประเภทเครื่องบินรบ โดยนักเขียนจะมาพูดถึงที่มา แรงบันดาลใจที่จุดประกาย ความคาดหวังจากนิยายเรื่องนี้ การค้นคว้าและเรียบเรียงข้อมูล การผสานรวมกันระหว่างเรื่องจริงและเรื่องแต่ง และเส้นทางนักเขียนของธันวา วงษ์อุบล ที่บ่มเพาะตัวเองมาจากการอ่านหนังสือ

“ดอกไม้บานที่อิตาลี”ไพรัชปรัชญานิยายของ รศ.ดร.เสรี พงศ์พิศ ที่จะนำผู้อ่านไปอิตาลี ที่เต็มไปด้วยกลิ่นไอของสุนทรียะแห่งศิลปะ และวิถีที่สร้างรากฐานแห่งเรอเนสซองซ์ของยุโรป สัมผัสความงามของดอกฟอร์ซีเธียในฤดูใบไม้ผลิ ดอกลาเวนเดอร์ในฤดูร้อน วิลล่าเก่าแก่แสนโรแมนติก สนไซปรัส ไร่องุ่นรสดี ไวน์รสนุ่ม และเดินทางสู่การเรียนรู้คุณค่าของผลงานศิลปะในฟลอเรนซ์ เรื่องราวของวัฒนธรรมอาหาร ขนม เจลาโต ความเป็นอยู่ ฯลฯ ผ่านประสบการณ์หวานชื่นและขมขื่นของชาวไทยที่อิตาลี (เรียบเรียงจาก คำนำ ของ เสรี พงศ์พิศ)

ปรากฏการณ์กวีนิพนธ์ร่วมสมัย เป็นโครงการที่ ชาคริต แก้วทันคำจัดทำขึ้นเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลผลงานประเภทกวีนิพนธ์ของกวีชาวไทยว่าในช่วงที่ผ่านมาและในปี 2565 มีปรากฏใดซึ่งควรหยิบยกมากล่าวถึง อย่างเช่น ผลงานที่ส่งเข้ารางวัลซีไรต์ประจำปี 2565 ประเภทกวีนิพนธ์, การเกิดขึ้นของเครือข่ายกวีสามัญสำนึก, สำนักพิมพ์ทางเลือกที่พิมพ์รวมเล่มงานเขียนของกวีในรูปแบบทำมือ เช่น เหล็กหมาดสำนักพิมพ์ โดยชาคริตจะนำเสนอภาพรวมและลงรายละเอียดโครงการว่ามีที่มา ความสำคัญ และวิธีการทำงานอย่างไร ประเด็นถัดมาที่ชาคริตนำเสนอในการพูดคุยคือปรากฏการณ์ของสื่อสิ่งพิมพ์ สื่อออนไลน์ พื้นที่สาธารณะในการเผยแพร่ผลงานของกวี กับ เวทีของนักวิจารณ์ในรูปแบบของการส่งผลงานวิจารณ์เพื่อเผยแพร่และส่งเข้าประกวด ประเด็นสุดท้ายคือหัวใจหรือจรรยาบรรณของการเป็นนักวิจารณ์