Czarna seria

Nad ranem 19 sierpnia 1980 roku pod Otłoczynem niedaleko Torunia doszło do najtragiczniejszej pod względem liczby ofiar katastrofy kolejowej w historii Polski. Nieoczekiwanie jadące po tym samym torze pociągi pasażerski i towarowy zderzyły się czołowo. W wyniku katastrofy śmierć poniosło aż 67 osób. Do dzisiaj nie wiadomo dlaczego pociąg towarowy, który powinien był oczekiwać na zezwolenie na wjazd, nagle ruszył z Otłoczyna wjeżdżając na niewłaściwy tor.

Przez 26 lat, aż do początku lat 90 samoloty AN-24 radzieckiej produkcji były jedynymi, które obsługiwały loty krótkodystansowe w Polskich Liniach Lotniczych. Z biegiem lat zaczęto je nazywać feralnymi ponieważ w okresie ich eksploatacji doszło aż do pięciu katastrof lotniczych. Samoloty te były także często porywane przez ludzi chcących wydostać się poza żelazną kurtynę.

Niemal od pierwszy dni po wybuchu Powstania Warszawskiego rozpoczęły się śmiertelnie niebezpieczne misje alianckich lotników transportujących broń, amunicję i zaopatrzenie dla walczącej stolicy. Z pomocą dla powstania latały załogi ciężkich bombowców Liberator i Halifax z 1586 Polskiej Eskadry do Zadań Specjalnych, południowoafrykańskiego 31 i 34 dywizjonu oraz 148 i 178 brytyjskiego dywizjonu RAF. Maszyny startowały z lotniska koło Brindisi we Włoszech, ponieważ stojący za Wisłą Sowieci nie udzielili zgody na lądowanie alianckich samolotów na ich terytorium, czekając na wykrwawienie się Warszawy. W czasie tych niebezpiecznych lotów śmierć poniosło ponad 200 lotników sił sprzymierzonych.

W połowie lipca 1934 roku w Beskidach, Tatrach i Pieninach zanotowano rekordowe opady deszczu. Po kilku dniach intensywnej, nieprzerwanej ulewy rozszalały się górskie strumienie i spiętrzona woda ruszyła w dół, niszcząc wszystko co napotkała na swojej drodze. Tak rozpoczęła się największa powódź w międzywojennej Polsce. Najmocniej dotknięte zostały miejscowości leżące nad Dunajcem oraz Wisłokiem. Oprócz domów, potężne straty były także w rolnictwie, gdyż chłopi nie zdążyli jeszcze rozpocząć żniw. Czy II RP poradziła sobie z kataklizmem? Jakie wnioski wyciągnięto z tej katastrofy?

4 lipca 1943 roku, 6 minut po godzinie 23, brytyjski samolot Liberator Mk II roztrzaskał się o wodę kilkanaście sekund po starcie z lotniska w Gibraltarze. Na pokładzie znajdował się premier rządu polskiego na emigracji, Wódz Naczelny - generał Władysław Sikorski wraz z najbliższym otoczeniem i dodatkowymi pasażerami. Katastrofę przeżył jedynie pilotujący samolot Czech - Eduard Pchral, którego Sikorski sam wybrał do tego lotu. Mimo że po szybko przeprowadzonym przez brytyjczyków śledztwie w oficjalnym raporcie za katastrofę uznano zablokowanie się steru wysokości - szczególnie polska opinia publiczna nie chciała uwierzyć w tak prozaiczną przyczynę katastrofy.

Na początku lipca 1997 roku powstały nad południowo-zachodnią Polską front atmosferyczny wywołał rekordowe opady deszczu. W ciągu kilkunastu godzin wzbierać zaczęły potoki, strumienie i rzeki. Wiele z nich miało swoje początki właśnie na obszarze gdzie w ciągu kilku dni spadło tyle deszczu ile normalnie spadłoby w ciągu kilku miesięcy. Potężne masy wody ruszyły w dół zalewając kolejne wsie i miasta napotkane na swojej drodze. Doszczętnie zalane zostało Kłodzko, Nysa oraz Racibórz. Woda wdarła się do centrum Opola, a teoretycznie zabezpieczony na wypadek powodzi Wrocław - w ⅓ znalazł się pod wodą. Czy katastrofie można było zapobiec lub chociaż ograniczyć jej skutki? Czy służby i organy państwa zadziałały odpowiednio?

W upalną sobotę 26 czerwca 1971 roku doszło do jednego z najtragiczniejszych pożarów w historii współczesnej Polski. Od uderzenia pioruna zapaliły się wyziewy ze zbiornika ropy naftowej w rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach. Po kilku godzinach akcji gaśniczej, kiedy wydawało się, że ogień uda się opanować, doszło do nagłego i niespodziewanego wyrzutu ropy, która rozlała się w promieniu nawet kilkuset metrów, a po chwili płomienie objęły znaczną część zakładu, trawiąc wszystko na swojej drodze. Czy rafineria była właściwie zabezpieczona przed ogniem? Dlaczego pożar wymknął się spod kontroli doprowadzając do śmierci wielu strażaków i strat w sprzęcie? Odpowiedzi szukać należy w realiach rządzących wówczas Polską Ludową.

23 marca 1971 w kopalni węgla kamiennego "Rokitnica" w Zabrzu doszło do silnego tąpnięcia, w wyniku którego zasypany został długi na 70 metrów chodnik. Jedenastu górników będących prawie 800 metrów pod ziemią znalazło się w śmiertelnej pułapce. Mimo nadludzkiego wysiłku ratowników przekopywanie zwałowiska szło bardzo powoli. Dopiero po kilku dniach zaczęto docierać do pierwszych zasypanych lecz niestety górnicy już nie żyli. Kiedy w siódmym dniu akcji ratunkowej nikt nie miał już większych nadziei na odnalezienie żywych osób- nastąpił cud.

11 maja 1955 roku w Wielopolu Skrzyńskim, niewielkiej miejscowości na podkarpaciu, podczas projekcji filmowej kina objazdowego wybuchł tragiczny pożar. Obsługa kina wykazała się dużą nieodpowiedzialnością i nonszalancją doprowadzając do zaprószenia ognia. Drewniany budynek świetlicy momentalnie stanął w płomieniach, a blisko dwustu widzów, w tym młodzież i dzieci, znalazło się w śmiertelnej pułapce. Dlaczego pożar był tak gwałtowny i trudny do opanowania? Dlaczego bilans ofiar był tak duży?

9 maja 1987 roku na skraju Lasu Kabackiego pod Warszawą wydarzyła się najtragiczniejsza pod względem liczby ofiar katastrofa lotnicza w historii Polski. Na skutek rozległej awarii pasażerski odrzutowiec IŁ-62M Tadeusz Kościuszko runął na ziemię wraz ze 183 osobami na pokładzie. Nikt nie przeżył zderzenia. Co było przyczyną tragedii? Dlaczego mimo uszkodzeń samolot przeleciał ponad 200 kilometrów i rozbił się tuż przed lotniskiem na Okęciu? Czy katastrofy można było uniknąć?

2 maja 1994 roku w Gdańsku Kokoszkach miała miejsce najtragiczniejsza katastrofa drogowa w historii Polski. W rozkładowym autobusie PKS podczas manewru wyprzedzania pękła przednia opona, a pojazd z impetem uderzył w przydrożne drzewo. Pień wbił się w konstrukcję autobusu na cztery metry. W katastrofie zginęły 32 osoby, a 43 pasażerów zostało rannych. Co były przyczyną tragedii? Czy stan techniczny pojazdu nie budził zastrzeżeń? Dlaczego autobusem podróżowało aż 75 osób, mimo że normy dopuszczały znacznie mniejszą liczbę?

W nocy z 30 kwietnia na 1 maja 1925 roku doszło do najtragiczniejszej katastrofy kolejowej w historii II Rzeczpospolitej. Niemiecki pociąg pasażerski do Berlina przejeżdżający tranzytem przez polskie Pomorze, wykoleił się i spadł z wysokiego nasypu. Zginęło ponad dwudziestu pasażerów, głównie obywateli niemieckich. Sprawa szybko rozniosła się echem niemal po całej Europie, a dodatkowego, politycznego wymiaru nadawały jej wciąż formułowane pod adresem Polski roszczenia Niemiec wobec ziem przyznanych II RP na mocy traktatu wersalskiego. Niemiecka prasa zawyrokowała, że winny tragedii jest stan techniczny polskiej kolei, tymczasem śledczy odkryli, że doszło do zamachu, a pociąg wykolejono celowo. Kto jednak tego dokonał i jakie motywacje kierowały zamachowcami?

17 kwietnia 1995 roku w Gdańsku doszło do potężnej eksplozji gazu w 11-piętrowym bloku mieszkalnym. W wyniku wybuchu budynek osiadł o kilka metrów, a zawaleniu uległy trzy kondygnacje. Aby do nich dotrzeć służby musiały zburzyć całą konstrukcję. W katastrofie śmierć poniosły 22 osoby, a straty oszacowano na dziesiątki milionów złotych. Czy za wybuchem mógł stać skonfliktowany z mieszkańcami lokator z parteru? Co wspólnego z katastrofą w Gdańsku miał Urząd Ochrony Państwa i jak  wybuch gazu w bloku może łączyć się ze sprawą teczek TW Bolka?

2 kwietnia 1969 roku w Beskidzie Żywieckim niedaleko Zawoi doszło do jednej z najbardziej tajemniczych katastrof lotniczych w historii Polski. W wyniku uderzenia samolotu AN-24 Polskich Linii Lotniczych LOT w zbocze Policy śmierć poniosły 53 osoby, w tym znany językoznawca prof. Zenon Klemensiewicz, 14-letni syn ówczesnego ministra komunikacji,  czy tajemniczy duchowny kościoła polskokatolickiego dr Antoni Naumczyk. Według oficjalnej wersji podanej przez komisję badającą wypadek, a także prokuraturę w Krakowie - winę za katastrofę ponoszą piloci, którzy stracili orientację w terenie oraz kontrolerzy z lotniska Balice, którzy zgubili samolot na radarze. Kiedy jednak wziąć pod lupę dokumenty ze śledztwa okazuje się, że w całej sprawie jest bardzo wiele znaków zapytania. Czy lot numer 165 mógł zostać porwany by uciec za żelazną kurtynę? Kto tak naprawdę siedział za sterami w momencie katastrofy? Dlaczego władzy tak bardzo zależało by wyciszyć sprawę?

14 marca 1980 roku kilometr przed pasem warszawskiego Okęcia roztrzaskał się samolot pasażerski PLL LOT „Mikołaj Kopernik” lecący z Nowego Jorku. W katastrofie zginęło 87 osób, w tym słynna piosenkarka Anna Jantar czy amatorska reprezentacja USA w boksie. Jak to możliwe, że czterosilnikowy odrzutowiec IŁ-62 pokonał całą trasę nad Atlantykiem a rozbił się tuż przed lądowaniem? Czy awarii, która doprowadziła do katastrofy można było uniknąć? Jak to się stało, że przez długie lata polski przewoźnik używał wysoce awaryjnych, radzieckich odrzutowców?

3 marca 2012 roku pod Szczekocinami doszło do najtragiczniejszej katastrofy kolejowej we współczesnej Polsce. Jadące z dużą prędkością pociągi pasażerskie zderzyły się czołowo. Śmierć poniosło 16 osób, a wiele zostało ciężko rannych. Jak to możliwe, że pociągi znalazły się na jednym torze mimo że była to linia dwutorowa? Czy skazani za katastrofę są jedynymi winnymi? Czy tragedii można było uniknąć?

15 lutego 1979 roku kiedy cała Polska wyczerpana była walką z "zimą stulecia", całym krajem wstrząsnęła wiadomość o wybuchu gazu w Rotundzie PKO. Zginęło 49 osób, a ponad 100 zostało rannych. Jak to możliwe, że budynek wyleciał w powietrze skoro nie był nawet podłączony do miejskiej sieci gazowniczej? Czy to prawda, że nikt nie przeczuwał iż w podziemiach budynku dzieje się coś niepokojącego? Czy dało się uniknąć tej tragedii? Współpraca redakcyjna: Piotr Litka. W odcinku wykorzystane zostały fragmenty reportażu "Zima stulecia" Magdaleny Skawińskiej oraz materiały z archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

Wieczorem 23 stycznia 2008 roku, przy złej widoczności, na wojskowe lotnisko w Mirosławcu podchodził samolot transportowy CASA C-296M z kilkunastoma pasażerami, którymi byli żołnierze Sił Powietrznych RP. Maszyna dwukrotnie próbowała wylądować jednak drugie podejście zakończyło się katastrofą. Mimo szybkiego stworzenia raportu opisującego przyczyny tragedii do dzisiaj pozostałe wokół niej wiele znaków zapytania. Dlaczego kontroler lotów do ostatniej chwili wprowadzał załogę w błąd? Co działo się w ostatnich sekundach lotu i dlaczego maszyna niemal bezwładnie osunęła się na lewe skrzydło i uderzyła w ziemię?

W nocy z 13 na 14 stycznia 1993 roku wydarzyła się najtragiczniejsza katastrofa morska w historii współczesnej Polski. Zmagając się z niespotykanie silnym sztormem i huraganowym wiatrem zatonął prom samochodowo-kolejowy Jan Heweliusz z 64 osobami na pokładzie. Dlaczego doszło do tej tragedii? Jak to możliwe, że uratowano tylko kilka osób? Jakie jeszcze tajemnice skrywał prom Jan Heweliusz? O tym w nowym podcaście katastroficznym Polskiego Radia z cyklu "Czarna seria".