De Limburgse Taal & ...

Met Harry Rouschop, Ruud Kleinen en Gaston Dorren.

In de allerlaatste aflevering blikken de makers Harry Rouschop en Ruud Kleinen terug op de gesprekken die ze gevoerd hebben met alle gasten. Wat viel hen op, hoe denken ze zelf over ons dialect en misschien komt er wel een antwoord op de vraag: wordt er over 50 jaar nog ‘plak gekald’.

Taaljournalist Gaston Dorren moedigt ouders aan vooral ‘plat te kalle’ met hun kinderen. Hij ziet het onderwijs in Luxemburg als voorbeeld voor Limburg. Daar leert men gedurende het onderwijstraject ‘spelenderwijs’ drie talen. Momenteel schrijft Gaston een boek met als titel ‘Leer in zeven dagen zeven talen lezen’. Een snelcursus Fries, Spaans, Italiaans, Portugees, Deens, Noors en Zweeds lezen.

Het allerlaatste woord is aan Frans Pollux: Adieë wa!

Met Björn van der Doelen en Hans Anker.

Veel Limburgers maken zich zorgen over het voortbestaan van het dialect, maar hoe is dat bijvoorbeeld in Brabant? Voor één keer verlaat ‘De Limburgse Taal & …’ de provincie en strijkt neer in Eindhoven aan de keukentafel van Björn van der Doelen; singer-songwriter, acteur, podcaster en ex-profvoetballer met een groot hart voor het Brabants dialect. We spreken met Björn voornamelijk over zijn muziek maar ook PSV, Guus Meeuwis en zijn nieuwe plannen passeren de revue. Met een voorleesboek en een filmscript in het Brabants blijft hij zich inzetten voor zijn streektaal.

De Friese strafrechtadvocaat Hans Anker gaat al meer dan 60 jaar samen met zijn broer Wim en beide families op vakantie in het Zuid-Limburgse Slenaken. Over en weer worden inmiddels uitwisselingen georganiseerd tussen Slenaken en Akkrum. Eind dit jaar gaan beide broers stoppen als advocaat. Ze gaan o.a. vrijwilligerswerk doen voor SC Heerenveen. Als fervent Heerenveen supporters zien ze uit naar de derby’s met Cambuur komende competitie.

Tenslotte onthult Frans Pollux het geheim van het Brabants dialect.

Met Jan Hamers en Lubert Priems.

Prof. dr. Jan Hamers is Hoogleraar Ouderenzorg aan de Universiteit Maastricht en voorzitter van de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg. Hij zou het jammer vinden als er bewust niet meer Limburgs gepraat wordt. Met name voor ouderen en kwetsbaren is (moeder)taal erg belangrijk, het geeft een veilig gevoel.

Jan Hamers heeft onlangs onderzoek gedaan naar de effecten van de coronamaatregelen in de verzorgingshuizen. Hij waarschuwde al in een vroeg stadium voor de negatieve effecten van de strenge maatregelen omtrent de bezoekersregeling op de bewoners van de verzorgingshuizen.

In verband met de terminologie vindt hij het moeilijk om in het dialect over zijn werk te praten. Maar het hele interview blijft hij zijn Kerkraads dialect zo veel mogelijk trouw.

Uit onderzoek blijkt dat ouderen gelukkiger en zelfstandiger worden als ze hun thuistaal horen en kunnen spreken. Daarom heeft de Stichting Laudio middels het project Mia een speciale kamer ingericht voor ouderen om dat eens te komen ervaren. Daar wandel je letterlijk in een Limburgse klankkast. Wie er de deuren opent, hoort Mia zelf. Meestal in haar eigen taal en soms in, die andere; het Hollands. Omdat je in een verzorgingstehuis nu eenmaal met iedereen moet ‘huizen’. Mia krijgt inmiddels navolging in andere provincies. Documentairemaker Lubert Priems vertelt erover.

Frans Pollux legt uit welke taal het meest geschikt is voor enge ziektes.

Met Eline Schmeets en Twan Huys. 

Wat hebben dansmarietjes, de brandweer en liefde te maken met identiteit? Het komt allemaal aan bod in een gesprek met spraakwaterval Eline Schmeets, cultuurwetenschapper bij het expertisecentrum Studio Europa Maastricht. Opgevoed in het Nederlands en zelf dialect geleerd o.a. middels vakantiebaantjes. In tegenstelling tot de Limburgse identiteit is de Europese identiteit ongrijpbaar, maar daarom niet minder belangrijk. Ze doet onderzoek naar het Europese integratieproces. Ze hoopt op meer oog voor de realiteit op de grond.

“Die zachte g is geen enkel probleem. Die maakt wie je bent en dat is charmant”. Twan Huys is presentatietrainer Judith Bosch nog altijd dankbaar voor dit advies dat hij kreeg bij zijn beginjaren in Hilversum. Tegenwoordig woont Twan in Amsterdam en spreekt hij alleen nog dialect met familie en vrienden uit zijn geboortestreek. Vroeger schakelde hij moeiteloos over van het Venloos naar het Horsters dialect. Hij droomt ervan ooit een vakwerkhuisje in Zuid-Limburg te kunnen kopen.

Columnist Frans Pollux wil graag ‘verdwiene’ met Eline.

Met Raymond Clement en Bas van Neer.

Limburgse humor lijkt vooral voorbehouden aan de buut. Cabaretier Raymond Clement is een uitzondering. Opgegroeid in een warm nest omgeven met dialect en theater heeft hij zich toegelegd op het meer maatschappij kritische cabaret. Hij sluit steevast het jaar af in het Parkstad Limburg Theater met zijn oudejaarsconference. Dialect heeft de mogelijkheid om harde uitspraken zachter te maken. Het zou alleen al moeten blijven bestaan omdat je er zo sjiekin kunt vloeken. Hij heeft ook een boodschap voor alle dialectpuristen. Gebruik het dialect vooral functioneel. Want hoe geforceerder je iets probeert te beschermen, hoe sneller het breekt.

Buuttekampioen 2019 Bas van Neer vindt dat de grens van de traditionele buut wel iets opgerekt mag worden. De gemiddelde leeftijd van de buuttereedner ligt momenteel boven de 50 jaar. Daarom moet er vooral energie gestoken worden in de groep jongvolwassen buuttereedners.

Hij wil graag in de voetsporen treden van Raymond Clement. Hij heeft momenteel zang- en gitaarles en werkt aan een avondvullend programma voor kleine zalen. Raymond Clement ondersteunt hem hierbij.

Frans Pollux komt in zijn column tot de ontdekking dat ook deze podcast aan het subsidie-infuus hangt.

Met Esther van Loo, Ilse Keulers en Lotte van Loo

Voor de taalontwikkeling is het goed als kinderen al vroeg in aanraking komen met verschillende talen. Het voordeel dat Limburgse kinderen in dat opzicht hebben wordt echter onvoldoende benut. Esther van Loo, voorzitter sectie Limburg van de vereniging Levende Talen, legt uit wat het 3M-project hierin kan betekenen. Discussies over de schrijfwijzen van de verschillende dialecten zijn verspilde energie, steek die energie in de spreektaal. Ook voor volwassenen is er nog hoop, Limburgs is namelijk ook op oudere leeftijd te leren.

Lotte van Loo en Ilse Keulers van het Sophianum uit Gulpen deden voor hun profielwerkstuk onderzoek naar de taalontwikkeling bij kinderen uit groep 2. Ook uit hun onderzoek blijkt dat kinderen die meertalig worden opgevoed beter scoren op taalgebied dan kinderen die alleen Nederlands spreken. Het werkstuk werd gewaardeerd met een 10 én een aanmoedigingsprijs van Levende Talen.

Hoe komt Emil Szarkowicz verzeild in de column van Frans Pollux? Luister maar.

Met Petra Stienen en Cindy Brock.

Petra Stienen, publicist, spreker, adviseur en politicus spreekt zeven talen, inclusief Limburgs. In het Midden-Oosten, waar ze werkzaam was als diplomaat, ontdekte ze de liefde voor het Limburgs dialect. Door middel van lezingen, boeken, columns en exposities geeft ze die liefde voor Limburg door. Nieuwkomers hebben een speciaal plekje in haar hart.

Voor Cindy Brock, directeur van de multiculturele Vincent van Goghschool in Roermond, is meertaligheid dagelijkse kost. Op haar school zitten kinderen met 50 verschillende culturele achtergronden. Een groep leerlingen volgde onder leiding van juf Etty lessen over de Limburgse taal en cultuur. Een succes zo bleek. De volgende groep nieuwe Limburgers staat te popelen om deel te nemen.

Ook deze aflevering wordt afgesloten met het toetje, de column van Frans Pollux.

Met Alex Peeters, Petra Dassen en Frans Pollux.

De erkenning door de overheid van het Limburgse dialect als streektaal werd in 2019 nog eens bevestigd in een convenant. Alex Peeters, destijds beleidsadviseur bij de provincie Limburg, is een van de architecten van dit convenant en overtuigd van het nut hiervan. Dialect speelt een belangrijke rol in zijn werkzame leven want tegenwoordig is hij in dienst bij de gemeente Beesel waar de gemeenteraad grote waarde hecht aan dialect spreken.

Collegevergaderingen in Kerkrade, onder voorzitterschap van burgemeester Petra Dassen, gaan in het dialect. En om het ijs te breken in gesprekken met burgers is vaak haar openingszin ‘ver kinne aog plat kalle’. Dialect spreken kan dus een voordeel zijn voor Limburgse burgemeesters.

Frans Pollux geeft in zijn afsluitende column het convenant een stem.

Met Leo Hauben, Fons Lambie en Frans Pollux.

Het levend houden van dialect is een taak van L1. Leo Hauben, hoofdredacteur van de regionale omroep, zit echter met een dilemma. Dialect sluit namelijk ook uit. In deze aflevering vertelt hij hoe L1 hier mee om gaat. Volgens hem kleurt onze streektaal de omroep nog altijd bronsgroen.

Een accent, zoals een zachte G, mag niet afleiden van de inhoud van een item. Daarom heeft Fons Lambie, politiek verslaggever van RTL, in zijn beginjaren in Hilversum en Den Haag logopedie gevolgd. Maar hij denkt nog steeds in het Eckelraads dialect.

Het slot is weer gereserveerd voor columnist Frans Pollux. Hij bezingt L1 baas Leo Hauben. Kump good!

Met Tom Doesborg, Marleen Rutten en Frans Pollux.

Vastelaovend is de motor van het Limburgs dialect. Dat zegt Tom Doesborg, mister Vastelaovend van L1. Het dialect staat er dan ook beter voor dan 50 jaar geleden maar dat wil niet zeggen dat er geen onderhoud nodig is, integendeel.

Zangeres en logopediste Marleen Rutten adviseert ouders steevast om dialect te praten met hun kinderen. Nederlands leren gaat automatisch dus ‘kal thoes lekker plat’.

Frans Pollux verrast vriend Tom Doesborg met een extra couplet in zijn onnavolgbare column.

Kijk voor meer informatie op www.delimburgsetaal.nl

Met Marc Hermans, Martijn van Helvert en Frans Pollux.

Ondernemer, bestuurder en artiest Marc Hermans vertelt over zijn ervaringen met de verschillende dialecten. Hij moest zijn Kerkraads dialect altijd aanpassen om verstaanbaar te zijn. Toch is hij een voorstander van het behoud van de oorspronkelijke dialecten. Dialect verbindt ons met de plek waar we wonen en leven. Liedjes spelen daarin een belangrijke rol.

De Limburgse tweede kamerleden vinden dat er meer gedaan moet worden aan het behoud van het Limburgs. Ze zijn daarom een petitie gestart: steun de Limburgse taal. ParlementariërMartijn van Helvert is initiatiefnemer.

Tenslotte steekt columnist Frans Pollux de draak met Marc Hermans.

Kijk voor meer informatie op www.delimburgsetaal.nl

Met Huub Narinx, Hans van Wolde en Frans Pollux.

Taal is het machtigste wapen om verbinding te maken en dialect kan daarin zeker een rol spelen, maar sluit niemand uit. Dat zegt Huub Narinx, directeur van de Limburgse Werkgevers Vereniging. Hij constateert ook dat het keurmerk ‘Made in Limburg’ nog aandacht behoeft. Over het voortbestaan van ons dialect maakt hij zich minder zorgen.

Sterrenchef Hans van Wolde (Rotterdam 1963) is inmiddels volledig geïntegreerd in Limburg en begrijpt de Limburger. Hij vertelt o.a. over zijn nieuwe avontuur Brut 172 en de aanstaande documentaire hierover op RTL 4. Tenslotte fileert Frans Pollux podcast gast Huub Narinx in zijn muzikale column.

Kijk voor meer informatie op www.delimburgsetaal.nl

Met Leonie Cornips, Suzan Seegers en Frans Pollux.

Dialect als luistertaal, dat ziet Leonie Cornips wel zitten. In de eerste podcast nemen we de proef op de som. Hierbij kunnen we nog iets leren van de Scandinavische landen. Ze ziet de toekomst van ons dialect somber in maar de overheid kan helpen het tij te keren. Ook verklapt Leonie Cornips, bijzonder hoogleraar taalcultuur in Limburg, haar favoriete dialectwoord.

Suzan Seegers vertelt waarom ze graag in het Limburgs zingt en Frans Pollux sluit af met een melodieuze column.

In ‘De Limburgse Taal & …’ onderzoeken Ruud Kleinen en Harry Rouschop aan de hand van interviews met ervaringsdeskundigen welke rol het dialect nog speelt in de Limburgse maatschappij. Sinds 1997 wordt de Limburgse taal door de Nederlandse en de provinciale overheid officieel erkend als streektaal. Toch maken veel Limburgers zich zorgen over het voortbestaan van ons dialect.

Bekende Limburgers vertellen over hun band met de Limburgse streektaal en Frans Pollux sluit elke podcast af met een (muzikale) column.