Wat blijft

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Socrates tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort?

In de zevende aflevering volgt Emmie Kollau het spoor terug van schrijver en essayist James Baldwin. De in New York geboren Baldwin schreef over raciale, sociale en seksuele problemen in een tijd dat dit in de Verenigde Staten taboe was en discriminatie schering en inslag. Zijn debuutroman Go Tell it on the Mountain wordt gezien als één van de belangrijke Engelstalige romans van de vorige eeuw en was baanbrekend. Alhoewel James Baldwin in de eerste plaats romanschrijver was, werd hij bekender als essayist en voorvechter van de zwarte burgerrechten en zette hij andere gevoelige onderwerpen als homoseksualiteit, genderkwesties en seksuele identiteit op de kaart. 

In 1948 vertrok hij naar Parijs waar hij onder andere zijn bekende roman Giovanni’s Room schreef. Hij overleed in Frankrijk aan maagkanker, hij was toen 63 jaar oud. 

Emmie Kollau sprak met:

-toneelregisseur Eline Arbo, die op dit moment de voorstelling ‘Giovanni’s room’, een bewerking van Baldwins gelijknamige roman, maakt bij ITA

-presentator van Klokhuis en literatuurwetenschapper Tirsa With wier denken over racisme en haar eigen zwart-zijn door de essays van Baldwin en de film I am not your negro totaal veranderde

-theatermaker en oud-politicus John Leerdam die vanaf zijn jonge jaren het werk van James Baldwin met zich meedraagt en Baldwin een jaar voor zijn dood ontmoette.

In deze aflevering citeren we James Baldwin door middel van fragmenten uit oude opnames, o.a. uit een aflevering van het tv-programma Kenmerk van de IKON uit 1981, uit verschillende optredens van Baldwin die op YouTube staan en uit de film I am not your negro. Ook is er een stukje te horen uit de trailer van I am not your negro. De fragmenten waarin je Baldwin hoort lezen uit Giovanni’s room en Another country komen van James Baldwin reads James Baldwin uit 1967.

Deze week, 35 jaar na de val van de muur, praat Lara Billie Rense met vertaler en Duitslandkenner Elly Schippers over het leven van de gevierd schrijfster Birgitte Reimann (1933-1973). Net als haar personages was ze even idealistisch als uitgesproken: ze durfde het regime in de DDR openlijk te bekritiseren. Afgelopen zomer verscheen de door Schippers vertaalde correspondentie tussen Brigitte Reimann en haar vriendin Irmgard Weinhofen, die sinds haar huwelijk met een Nederlander in het verre Amsterdam woonde. Deze correspondentie geeft een indringend en ontroerend beeld van een literaire ster uit de DDR, wier levenslust en schrijftalent ondanks haar vroege dood nog lang nagloeien.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort? 

In de zesde aflevering volgt Annette van Soest het spoor terug van filosoof en schrijver Simone de Beauvoir. De Beauvoir werd in Parijs geboren, waar ze 78 jaar later ook zou komen te overlijden. Ondanks weinig geld thuis kreeg ze toch de mogelijkheid om aan de Sorbonne te studeren: literatuur, wiskunde en filosofie. Ze werd bekend als schrijver van het baanbrekende boek De tweede sekse (1949, in het Frans: La Deuxième Sexe) dat gaat over het idee dat je niet als vrouw wordt geboren, maar tot vrouw wordt gemaakt. De Beauvoir verzette zich tegen de traditionele rol van de vrouw als moeder. Ze was er haar tijd ver mee vooruit: het werd een standaardwerk voor feministen en luidde de Tweede Feministische Golf in. Simone de Beauvoir was, net als haar levensgezel Jean-Paul Sartre, een existentialistisch filosoof. De twee sloten een levenslang liefdespact waarin ze beloofden elkaar vrij te laten: ze trouwden nooit en hadden een open relatie. De Beauvoir geldt nog steeds als lichtend voorbeeld voor vrouwen. Annette van Soest praat met filosoof, docent publieksfilosofie en GroenLinks-PvdA-senator Daan Roovers, historicus Lotte Houwink ten Cate en schrijver en journalist Marja Pruis. Voor alledrie was en is Simone de Beauvoir een bron van inspiratie.

Presentator: Lara Billie Rense

Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman 

Eindredactie: Bram Vollaers  

Productie: Mare de Vries

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort?  
  
In de zesde aflevering volgt Annette van Soest het spoor terug van filosoof en schrijver Simone de Beauvoir. De Beauvoir werd in Parijs geboren, waar ze 78 jaar later ook zou komen te overlijden. Ondanks weinig geld thuis kreeg ze toch de mogelijkheid om aan de Sorbonne te studeren: literatuur, wiskunde en filosofie. Ze werd bekend als schrijver van het baanbrekende boek De tweede sekse (1949, in het Frans: La Deuxième Sexe) dat gaat over het idee dat je niet als vrouw wordt geboren, maar tot vrouw wordt gemaakt. De Beauvoir verzette zich tegen de traditionele rol van de vrouw als moeder. Ze was er haar tijd ver mee vooruit: het werd een standaardwerk voor feministen en luidde de Tweede Feministische Golf in. Simone de Beauvoir was, net als haar levensgezel Jean-Paul Sartre, een existentialistisch filosoof. De twee sloten een levenslang liefdespact waarin ze beloofden elkaar vrij te laten: ze trouwden nooit en hadden een open relatie. De Beauvoir geldt nog steeds als lichtend voorbeeld voor vrouwen.   
Annette van Soest praat met filosoof, docent publieksfilosofie en GroenLinks-PvdA-senator Daan Roovers, historicus Lotte Houwink ten Cate en schrijver en journalist Marja Pruis. Voor alledrie was en is Simone de Beauvoir een bron van inspiratie.  

Ellen Warmond gold als een vertolkster van desillusies en de tragiek van het leven. Het leven dient tot niets, vond ze, maar ‘Je kunt een sombere levensbeschouwing hebben, zonder dat je zwaarmoedig bent’. Vanaf haar debuut Proeftuin (1953) wist ze haar soms duistere wereldbeeld te vertolken in toegankelijke en vaak geestige gedichten. Ze was een bijzondere stem in de literaire wereld, maar geen heel luide stem. Haar levensverhaal is nu opgetekend in de biografie Geef niet mee! door letterkundige Trudy van Wijk. Het boek werd afgemaakt door Bertram Mourits, met hem spreekt Nicole Terborg over het leven, werk en de waardering van Warmond.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort? 

In de vijfde aflevering volgt Peter Blom het spoor terug van filosoof en politiek denker Hannah Arendt. Arendt, geboren als Joodse vrouw in Duitsland, vluchtte al in 1933 voor het nationaal-socialisme naar Parijs. In 1941 vertrok ze naar New York waar ze o.a. meewerkte aan het Duits-Joodse weekblad Aufbau. Na de oorlog keerde zij voor het eerst terug naar Europa; uiteindelijk verwierf ze het Amerikaans staatsburgerschap. Haar bekendheid verwierf ze nadat ze begin jaren zestig naar Jeruzalem ging om het proces tegen één van de architecten van de Jodenvernietiging, Adolf Eichmann, te verslaan. Dat resulteerde in haar driedelige werk ‘Origins of Totalitarianism’ (1951) waarin ze het antisemitisme, imperialisme en racisme uit de 19e eeuw behandelde. In Nederland heette het ‘De banaliteit van het kwaad’, een titel die veel misverstanden opriep. Tot op de dag van vandaag heeft Arendt een grote schare bewonderaars en inspireert zij velen.

Presentator: Nicole Terborg

Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman 

Eindredactie: Bram Vollaers  

Productie: Mare de Vries

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Frans de Waal en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort? 
 
In de vijfde aflevering volgt Peter Blom het spoor terug van filosoof en politiek denker Hannah Arendt. Arendt, geboren als Joodse vrouw in Duitsland, vluchtte al in 1933 voor het nationaal-socialisme naar Parijs. In 1941 vertrok ze naar New York waar ze o.a. meewerkte aan het Duits-Joodse weekblad Aufbau. Na de oorlog keerde zij voor het eerst terug naar Europa; uiteindelijk verwierf ze het Amerikaans staatsburgerschap. Haar bekendheid verwierf ze nadat ze begin jaren zestig naar Jeruzalem ging om het proces tegen één van de architecten van de Jodenvernietiging, Adolf Eichmann, te verslaan. Dat resulteerde in haar driedelige werk ‘Origins of Totalitarianism’ (1951) waarin ze het antisemitisme, imperialisme en racisme uit de 19e eeuw behandelde. In Nederland heette het ‘De banaliteit van het kwaad’, een titel die veel misverstanden opriep.  
Tot op de dag van vandaag heeft Arendt een grote schare bewonderaars en inspireert zij velen. 
 
Peter Blom praat met  
*journalist en publicist Ian Buruma, die onlangs het boek ‘In de schaduw van het kwaad’ publiceerde over de relevantie van het werk van Arendt in deze tijd.  
*filosoof, theoloog en oud-Denker des Vaderlands Hans Achterhuis, die over zijn langdurige bewondering voor Hannah Arendt  onlangs een boek schreef getiteld ‘Ik wil begrijpen’ 
*filosoof en schrijver Heidi Dorudi die op haar zestiende met twee zussen uit het Iran van Ayatollah Khomeini vluchtte en publiceerde over Arendt.  

In Wat blijft aandacht voor de nieuwe biografie over de Zeeuwse schrijver en dichter Hans Warren. Hij maakte naam als natuur-poëet, maar werd bekend bij het grote publiek met zijn publicatie van  Geheim Dagboek waar tussen 1981 en 2009, 22 delen van verschenen. Hij was bedaard, rustig en bijna wel verlegen, maar in zijn Geheim Dagboek volgden uitspatting na uitspatting. In De Opperhuidmens beschrijft zijn voormalige liefde Mario Molegraaf het leven van Warren voordat ze elkaar ontmoette en hoe het voor Warren was om te leven als huisvader en homoseksueel in een tijd waarin dat nog niet vanzelfsprekend was. Lara Billie Rense praat met Molegraaf over hoe het was om te leven met Waren en waarom hij 23 jaar na dato alsnog een vuistdikke biografie over hem schreef.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort? 

In de vierde aflevering volgt Inge ter Schure het spoor terug van natuur- en wiskundige Emilie du Châtelet. Du Châtelet, geboren in gegoede Parijse kringen, bleek op jonge leeftijd hoogbegaafd. Haar vader, eerste secretaris en introducteur des Ambassadeurs van koning Lodewijk XIV van Frankrijk, benoemde haar gebrek aan schoonheid en huurde de beste docenten voor haar in. Tijdens haar verblijf aan het Hof van Versailles vond ze een geschikte echtgenoot in markies Du Châtelet en zodoende kreeg Emilie, geboren Le Tonnelier de Breteuil, deze naam. Drie kinderen later, Emilie was inmiddels 24 jaar, gingen ze gescheiden van elkaar leven. Eerst kreeg Emilie een verhouding met de hertog van Richelieu, daarna ontmoette ze verlichtingsfilosoof Voltaire, met wie ze een jarenlange onstuimige verhouding kreeg. Ze was voor hem een grote bron van inspiratie en hij noemde haar 'een groot man wiens enige gebrek was dat ze een vrouw was'. Ze ontwikkelde zich tot een briljante wis- en natuurkundige. Op haar sterfbed vertaalde ze de Principia Mathematica van Isaac Newton in het Frans en voorzag het van commentaar. Deze vertaling is in het Franse taalgebied nog steeds toonaangevend. Emilie stierf al op 42-jarige leeftijd, vlak na de geboorte van haar vierde kind.  

Inge ter Schure sprak met wetenschapsjournalist en deeltjesfysicus Margriet van der Heijden, onderzoeker bij CERN (European Organization for Nuclear Research) Jorinde van de Vis en het Vlaamse echtpaar Frank Verstraete, professor in de kwantumfysica en Céline Broeckaert, schrijver en theatermaker.

Presentator: Lara Billie Rense 

Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman 

Eindredactie: Bram Vollaers 

Productie: Mare de Vries

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken? En hoe leven zij voort? 
 
In de vierde aflevering volgt Inge ter Schure het spoor terug van natuur- en wiskundige Emilie du Châtelet. Du Châtelet, geboren in gegoede Parijse kringen, bleek op jonge leeftijd hoogbegaafd. Haar vader, eerste secretaris en introducteur des Ambassadeurs van koning Lodewijk XIV van Frankrijk, benoemde haar gebrek aan schoonheid en huurde de beste docenten voor haar in. Tijdens haar verblijf aan het Hof van Versailles vond ze een geschikte echtgenoot in markies Du Châtelet en zodoende kreeg Emilie, geboren Le Tonnelier de Breteuil, deze naam. Drie kinderen later, Emilie was inmiddels 24 jaar, gingen ze gescheiden van elkaar leven. Eerst kreeg Emilie een verhouding met de hertog van Richelieu, daarna ontmoette ze verlichtingsfilosoof Voltaire, met wie ze een jarenlange onstuimige verhouding kreeg. Ze was voor hem een grote bron van inspiratie en hij noemde haar 'een groot man wiens enige gebrek was dat ze een vrouw was'. Ze ontwikkelde zich tot een briljante wis- en natuurkundige. Op haar sterfbed vertaalde ze de Principia Mathematica van Isaac Newton in het Frans en voorzag het van commentaar. Deze vertaling is in het Franse taalgebied nog steeds toonaangevend. Emilie stierf al op 42-jarige leeftijd, vlak na de geboorte van haar vierde kind.  
Inge ter Schure sprak met wetenschapsjournalist en deeltjesfysicus Margriet van der Heijden, onderzoeker bij CERN (European Organization for Nuclear Research) Jorinde van de Vis en het Vlaamse echtpaar Frank Verstraete, professor in de kwantumfysica en Céline Broeckaert, schrijver en theatermaker.  

In Wat blijft aandacht voor de nieuwe biografie over Thea Beckman, een van de bekendste Nederlandse jeugdboekenschrijvers die vooral beroemd werd met haar historische romans. Haar grootste succes Kruistocht in spijkerbroek (1973) won meerdere prijzen en werd wereldwijd vertaald. Beckman wist als geen ander geschiedenis spannend en toegankelijk te maken voor jongeren en inspireerde generaties lezers. In Geef me de ruimte, de eerste biografie over Thea Beckman, beschrijft journalist en schrijver Vivian de Gier hoe Beckman altijd haar eigen weg koos als schrijver en feminist. Lara Billie Rense praat met de Gier over het leven en werk van Beckman, en waarom zij – ondanks dat het haar werd afgeraden – tóch een biografie over haar schreef.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort? 

In de derde aflevering volgt Fleur Jurgens het spoor terug van de Franse socioloog en filosoof Bruno Latour. Latour, geboren in 1947 in een wijnfamilie in de Bourgogne, was een intellectueel die meer dan 40 jaar een belangrijke rol speelde in debatten over kennisvorming, politiek en klimaat. Hij zag de praktijk van de wetenschap door een nieuwe, caleidoscopische bril. De wetenschapper in een witte jas was slechts een radartje in het grote geheel en zogenaamde ‘feiten’ waren niet heilig. En daarmee werd zijn gedachtengoed ook meteen controversieel. Zijn prikkelende stelling was: we kunnen de wereld ook vanuit het gezichtspunt van ándere mensen, van dieren, planten en zelfs objecten bekijken. Zo is het mogelijk om ze een stem te geven in een ‘parlement der dingen’.   Bruno Latour overleed in 2022 in Parijs.                                                                                                                                       Fleur praat met filosofisch antropoloog Arjan Kleinherenbrink die een boek over Latour schreef, geluidskunstenaar Harpo ’t Hart, één van de initiatiefnemers van de Ambassade van de Noordzee die de filosofie van Latour in praktijk brengt en hoogleraar wetenschapsfilosofie Huub Dijstelbloem die in de jaren 90 bij Bruno Latour in Parijs studeerde.

Presentator: Lara Billie Rense 

Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman 

Eindredactie: Bram Vollaers  

Productie: Mare de Vries

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort? 
 
In de derde aflevering volgt Fleur Jurgens het spoor terug van de Franse socioloog en filosoof Bruno Latour. Latour, geboren in 1947 in een wijnfamilie in de Bourgogne, was een intellectueel die meer dan 40 jaar een belangrijke rol speelde in debatten over kennisvorming, politiek en klimaat. Hij zag de praktijk van de wetenschap door een nieuwe, caleidoscopische bril. De wetenschapper in een witte jas was slechts een radartje in het grote geheel en zogenaamde ‘feiten’ waren niet heilig. En daarmee werd zijn gedachtengoed ook meteen controversieel. Zijn prikkelende stelling was: we kunnen de wereld ook vanuit het gezichtspunt van ándere mensen, van dieren, planten en zelfs objecten bekijken. Zo is het mogelijk om ze een stem te geven in een ‘parlement der dingen’.  Hij overleed in 2022 in Parijs.                                                                                              Fleur praat met filosofisch antropoloog Arjen Kleinherenbrink die een boek over Latour schreef, geluidskunstenaar Harpo ’t Hart, één van de initiatiefnemers van de Ambassade van de Noordzee die de filosofie van Latour in praktijk brengt, en hoogleraar wetenschapsfilosofie Huub Dijstelbloem die in de jaren 90 bij Bruno Latour in Parijs studeerde. 

De Vlaamse acteur en regisseur Michel van Dousselaere nam in 2018 afscheid van zijn publiek nadat in 2014 een zeldzame vorm van progressieve afasie bij hem werd vastgesteld. Een hersenaandoening waardoor zijn spraakvermogen verdween en hij fysiek aftakelde. Over zijn ziekte maakte hij samen met zijn vrouw, documentairemaker Irma Wijsman, de documentaire Michel, acteur verliest de woorden aan de hand van zijn laatste theaterrol. In het vervolg Michel en de handen op zijn huid portretteert Wijsman vier jonge mensen die voor Michel gezorgd hebben en onderzoekt ze welke impact die zorg op hun jonge leven heeft gehad. Lara Billie Rense spreekt met Wijsman over het werk en leven van Van Dousselaere. Waarom koos hij bewust voor jonge mantelzorgers? En hoe verzorg je iemand zonder woorden?

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken?  En hoe leven zij voort? 

In de tweede aflevering volgt Lotje IJzermans het spoor terug van denker, romancier, feminist en pacifist Virginia Woolf. Ze was oprichter van de Bloomsburygroep, een groep intellectuelen in het literaire leven van Londen en werd bekend met haar boeken ‘Mrs. Dalloway’, ‘Naar de vuurtoren’ en ‘Orlando’. Haar echtgenoot Leonard Woolf noemde haar een genie, maar ook buiten haar intieme kring oogstte ze veel bewondering.  Ze was de pionier van het modernisme en experimenteerde met bijv. the stream of consciousness-techniek. En nog steeds is haar werk actueel, springlevend en een bron van inspiratie. Haar leven was vol diepe dalen en ze werd geplaagd door depressies. In 1941 maakte ze een einde aan haar leven door zich te verdrinken in de rivier de Ouse.  
Lotje praat met drie schrijvers van drie generaties: schrijver en radiomaker Nikki Dekker voor wie Virginia een rolmodel is, schrijver en filosoof Jannah Loontjens die Virginia al sinds haar studententijd bewondert en schrijver en filosoof Joke Hermsen.

Presentator: Lara Billie Rense 

Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman

Eindredactie: Bram Vollaers 

Productie: Mare de Vries

Deze week in Wat blijft: wie was Margaretha van Parma (1522-1586)? Deze buitenechtelijke dochter van keizer Karel V groeide uit tot een van de meest besproken en machtigste vrouwen van Italië en werd in 1559 landvoogdes van de Nederlanden, in de turbulente tijd aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Toch bleef zij lang onderbelicht in de geschiedenisboeken. Te gast is Katrien Lichtert, doctor in de kunstgeschiedenis. Zij deed internationaal onderzoek naar de levensloop van Margaretha van Parma en is curator van de tentoonstelling 'Margaretha. Keizersdochter tussen Macht en Imago’ in het MOU Museum Oudenaarde.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

In de podcast Wat blijft hoor je de komende twaalf weken de serie Grote Geesten, over indrukwekkende denkers uit de geschiedenis. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone de Beauvoir tot James Baldwin. Wat kunnen we leren van hun leven en denken? Wat hebben wij te danken aan deze grote geesten? En hoe leven zij voort in onze samenleving? 

In de eerste aflevering volgt Stine Jensen het spoor terug van Desiderius Erasmus. Met satire en spot vocht hij als schrijver en denker in de zestiende eeuw tegen misstanden in de kerk. Zijn gedachtegoed lijkt actueler dan ooit. Zo verzette hij zich tegen dogmatisch denken en mensen die zich opsluiten in hun eigen gelijk, vertelt hoogleraar intellectuele geschiedenis Han van Ruler. En in zijn boek Lof der Zotheid laat Erasmus zien hoe humor, ironie en zelfkritiek onontbeerlijk zijn. Hoogleraar Ronald van Raak: “Hij zag dat als het cement tussen de stenen, het houdt de samenleving in verband.” Bovendien: Als je mensen echt wil snappen moet je naar hun dwaasheden kijken. Rapper Adison Dos Reis maakte recent kennis met Erasmus en was meteen fan. Hij liet zich inspireren tot een speciaal Erasmus-lied waarin hij rapt hoe Erasmus en hij hetzelfde pad bewandelden als ‘bastaard’ in Rotterdam, maar zeker ook als het gaat om autonomie en spelen met taal als woordkunstenaar. En Sanne Steen vertelt bij het standbeeld van Erasmus voor de Laurenskerk over zijn betekenis voor Rotterdam.

Presentator: Lara Billie Rense 

Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende weken de 12-delige serie Grote Geesten over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken? En hoe leven zij voort? 

In de tweede aflevering volgt Lotje IJzermans het spoor terug van denker, romancier, feminist en pacifist Virginia Woolf. Ze was oprichter van de Bloomsburygroep, een groep intellectuelen in het literaire leven van Londen en werd bekend met haar boeken ‘Mrs. Dalloway’, ‘Naar de vuurtoren’ en ‘Orlando’. Haar echtgenoot Leonard Woolf noemde haar een genie, maar ook buiten haar intieme kring oogstte ze veel bewondering.  Ze was de pionier van het modernisme en experimenteerde met bijv. the stream of consciousness-techniek. En nog steeds is haar werk actueel, springlevend en een bron van inspiratie. Haar leven was vol diepe dalen en ze werd geplaagd door depressies. In 1941 maakte ze een einde aan haar leven door zich te verdrinken in de rivier de Ouse. 
Lotje praat met drie schrijvers van drie generaties: schrijver en radiomaker Nikki Dekker voor wie Virginia een rolmodel is, schrijver en filosoof Jannah Loontjens die Virginia al sinds haar studententijd bewondert en schrijver en filosoof Joke Hermsen.  

In de podcast Wat Blijft hoor je de komende 12 weken de serie Grote Geesten, over indrukwekkende denkers uit de Humanistische Canon. Van Aristoteles tot Hannah Arendt en van Simone De Beauvoir tot James Baldwin. Wat hebben zij betekend? Wat kunnen we leren van hun leven en denken? En hoe leven zij voort?   

In de eerste aflevering volgt Stine Jensen het spoor terug van Desiderius Erasmus. Met satire en spot vocht hij als schrijver en denker in de zestiende eeuw tegen misstanden in de kerk. Zijn gedachtegoed lijkt actueler dan ooit. Zo verzette hij zich tegen dogmatisch denken en mensen die zich opsluiten in hun eigen gelijk, vertelt hoogleraar intellectuele geschiedenis Han van Ruler aan Stine. En in zijn boek ‘Lof der Zotheid’ laat hij zien hoe humor, ironie en zelfkritiek onontbeerlijk zijn. Hoogleraar Erasmiaanse waarden en voormalig politicus Ronald van Raak: 'Hij zag dat als het cement tussen de stenen, het houdt de samenleving in verband. Bovendien: als je mensen echt wil snappen moet je naar hun dwaasheden kijken.’

De Rotterdamse rapper en muzikant Adison dos Reis maakte recent pas kennis met Erasmus en was meteen fan. Hij liet zich inspireren tot een speciale Erasmus-rap waarin hij bezingt hoe Erasmus en hij hetzelfde pad bewandelden, Erasmus als bastaardzoon en Adison als immigrant in Rotterdam. Ook ziet hij overeenkomsten als het gaat om autonomie en spelen met taal. Sanne Steen, promovenda aan de Erasmus Universiteit, vertelt bij het standbeeld van Erasmus voor de Laurenskerk over de betekenis voor de stad Rotterdam. 

Wat blijft als we er niet meer zijn? Welke inspiratie kunnen we halen uit de levensverhalen van anderen? Naast een podcast, duikt presentator Lara Billie Rense op NPO Radio 1 elke zondagnacht in bijzondere en actuele levensverhalen, en gaat die in gesprek met mensen die zich verdiepen in de levensloop van een ander, dood én levend. Ook staat Lara Billie samen met luisteraars stil bij wie er in hun leven een belangrijk spoor naliet.

We duiken in het leven van de 19e eeuwse kunstenaar Rosa Bonheur, een vrouw die een onconventioneel leven leidde, zeker voor die tijd. Ze was een internationale ster, die op haar zelfgekochte landgoed kon ontsnappen aan verwachtingen en ideeën over hoe vrouwen zich moesten gedragen. En, niet onbelangrijk voor haar: ze werd er omringd door dieren, die ze op vernieuwende wijze tot leven bracht op het doek. In de 20ste eeuw raakte ze bij het grote publiek vergeten, maar in haar tijd was ze een internationale ster. De eerste solotentoonstelling van Rosa Bonheur in Nederland is nu te zien in De Mesdag Collectie in Den Haag.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Mathieu Segers was historicus en gold als één van de belangrijkste denkers in het Europa-debat. Hij was hoogleraar hedendaagse Europese geschiedenis en Europese integratie aan de Universiteit van Maastricht. Hij schreef columns, essays en opiniestukken en maakte de podcast Café Europa. Hij werkte tot kort voor zijn dood nog aan een boek dat dit najaar postuum zal verschijnen.

In deze aflevering volgt Annette van Soest zijn spoor terug en praat met hoogleraar politieke economie Catherine de Vries met wie Segers een wisselcolumn in het Financieel Dagblad had, vriend Guido Derks en echtgenote Marèl Segers, die hij al vanaf hun studententijd kende.

Wat blijft na de dood van Mathieu Segers?

Presentator: Lara Billie Rense 

Redactie: Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Mathieu Segers was historicus en gold als één van de belangrijkste denkers in het Europa-debat. Hij was hoogleraar hedendaagse Europese geschiedenis en Europese integratie aan de Universiteit van Maastricht. Hij schreef columns, essays en opiniestukken en maakte de podcast Café Europa. Hij werkte tot vlak voor zijn dood – hij was al lang ziek - aan een boek dat dit najaar postuum zal verschijnen. In deze aflevering volgt Annette van Soest zijn spoor terug en praat met hoogleraar politieke economie Catherine de Vries met wie Segers een wisselcolumn in het Financieel Dagblad had, vriend Guido Derks en echtgenote Marèl Segers, die hij al vanaf hun studententijd kende. 

Shakespeares Romeo en Julia gaat als verhaal al eeuwenlang mee. De onmogelijke liefde tussen Julia Capulet en Romeo Montague, twee jongeren uit elkaar vijandig gezinde families, inspireert nog steeds. Het toneelstuk werd bewerkt tot films, televisieseries, opera’s, musicals en popliedjes. In de meeste interpretaties staat Romeo centraal. Toneelschrijver Melissa Knollenburg vond het tijd voor Julia als middelpunt en schreef een nieuwe versie van het eeuwenoude liefdesverhaal. Lara Billie Rense spreekt met Knollenburg over haar reactie op Shakespeares tragedie en hoe de bijna mythisch geworden Julia in onze tijd past.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Marc Chavannes was journalist en publicist en werkte 42 jaar voor NRC. Hij was respectievelijk correspondent in Parijs, Londen en Washington. Later werd hij ook hoogleraar Journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij gold als het journalistieke geweten van Nederland en verwierf veel ontzag. Hij won de Prijs voor de Dagbladjournalistiek en tweemaal de Anne Vondelingprijs voor politieke journalistiek. De laatste jaren schreef hij voor De Correspondent.

In deze aflevering volgt Botte Jellema zijn spoor terug en praat met vriend, journalist en oud-hoofdredacteur van het AD Hans Nijenhuis, journalist en hoofdredacteur van De Correspondent Rob Wijnberg, vriend en oud vice-president van de Raad van State Herman Tjeenk Willink en twee (van de vier) kinderen van Chavannes: journalist Esther Chavannes en advocaat Remy Chavannes. 

Wat blijft na de dood van Marc Chavannes? 

Presentator: Lara Billie Rense 

Redactie: Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Een bijzondere aankoop van het Rijksmuseum deze zomer: een eerste druk van Metamorphosis insectorum Surinamensium van Maria Sibylla Merian. Het natuurhistorische meesterwerk uit 1705 geldt als een hoogtepunt in de Nederlandse boekproductie van de 18de eeuw. Maria Sibylla Merian (1647-1717), een van oorsprong Duitse kunstenaar en naturalist, was de eerste Europese vrouw die wetenschappelijk onderzoek deed in Amerika. Op gedetailleerde wijze bracht ze de metamorfose van insecten in kaart. Boekhistoricus Marieke van Delft is te gast en vertelt over het ongewone levensverhaal van Merian, haar tijd in Suriname en haar bijdrage aan de wetenschap. Hoe ging Merian als vrouw om met de weerstand van mannen die haar niet serieus namen? Op welke manier verhield zij zich tot de inheemse bevolking en tot slaafgemaakten in Suriname, en in hoeverre is zij aan hen schatplichtig?

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Rapper Def Rhymz, geboren als Dennis Oscar Bouman, werd geboren in Paramaribo, Suriname en groeide op in Rotterdam. Het werd bekend door zijn hits ‘Doekoe’ in 1999 en ‘Schudden’ in 2001 en maakte furore als lid van de eerste generatie rappers in Nederland. Hij sprak een enorm breed publiek aan en ontving tweemaal een TMF Award. Hij was een enorm actieve en enthousiaste artiest – en trouwens ook restauranthouder - tot hartfalen zijn leven bemoeilijkte. Hij was in afwachting van een donorhart, maar overleed op 53-jarige leeftijd. Zijn dood was een grote schok en bracht een mensenmassa op de been. Er werd geld ingezameld om hem een begrafenis in zijn geboorteland Suriname te kunnen geven die in april 2024 plaats vond.  

Nicole Terborg volgt zijn spoor terug en praat met zijn moeder Esmey Ravales, journalist Saul van Stapele, jongere broer Lucien Bouman en jeugdvriend en mede-oprichter van Postmen Martin Bear (G-Boah). 

Wat blijft, na de dood van Def Rhymz?

Presentator: Lara Billie Rense

Redactie: Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Marc Chavannes was journalist en publicist en werkte 42 jaar voor NRC. Hij was respectievelijk correspondent in Parijs, Londen en Washington. Later werd hij ook hoogleraar Journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij gold als het journalistieke geweten van Nederland en verwierf veel ontzag. Hij won de Prijs voor de Dagbladjournalistiek en tweemaal de Anne Vondelingprijs voor politieke journalistiek. De laatste jaren schreef hij voor De Correspondent. 

In deze aflevering volgt Botte Jellema zijn spoor terug en praat met vriend, journalist en oud-hoofdredacteur van het AD Hans Nijenhuis, journalist en hoofdredacteur van De Correspondent Rob Wijnberg, vriend en oud vice-president van de Raad van State Herman Tjeenk Willink en twee (van de vier) kinderen van Chavannes: journalist Esther Chavannes en advocaat Remy Chavannes.

Wat blijft na de dood van Marc Chavannes?

Rapper Def Rhymz, geboren als Dennis Oscar Bouman, werd geboren in Paramaribo, Suriname en groeide op in Rotterdam. Het werd bekend door zijn hits ‘Doekoe’ in 1999 en ‘Schudden’ in 2001 en maakte furore als lid van de eerste generatie rappers in Nederland. Hij sprak een enorm breed publiek aan en ontving tweemaal een TMF Award. Hij was een enorm actieve en enthousiaste artiest – en trouwens ook restauranthouder – tot hartfalen zijn leven bemoeilijkte. Hij was in afwachting van een donorhart, maar overleed op 53-jarige leeftijd. Zijn dood was een grote schok en bracht een mensenmassa op de been. Er werd geld ingezameld om hem een begrafenis in zijn geboorteland Suriname te kunnen geven die in april 2024 plaats vond.  
Nicole Terborg volgt zijn spoor terug en praat met zijn moeder Esmey Revales, journalist Saul van Stapele, jongere broer Lucien Bouman en jeugdvriend en mede-oprichter van Postmen Martin Bear (G-Boah). 
Wat blijft, na de dood van Def Rhymz? 

In de Nederlandse literatuur is de schrijver Belcampo, pseudoniem van Herman Schönfeld Wichers,  uniek. Nederlandse schrijvers beperken zich meestal tot realistische verhalen en romans, terwijl het werk van Belcampo fantastisch en surrealistisch is. Hij verandert één element in de werkelijkheid en fantaseert daar consequent op door. Wat gebeurt er als je jezelf in de trein tegenkomt? Hoe zou de Dag des Oordeels er uit zien in het gereformeerde plaatsje Rijssen en welke rol zou de schrijver daar zelf in kunnen spelen?  Nico Keuning schreef over een biografie over de kleurrijke figuur Belcampo, arts en schrijver. De titel van het boek is Groots en onbekommerd en hierin volgt volgt hij Belcampo als buitenstaander in het Rijssen van toen, als tbc-patiënt in Renkum en Davos, als student in Amsterdam, op zijn zwerftochten in het buitenland en als arts-schrijver in Groningen.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Bob Goudzwaard was econoom en politicus en werkte voor het wetenschappelijk instituut van de ARP. Later werd hij ook Tweede Kamerlid voor die partij, hij was één van de initiators van het CDA. Goudzwaard was de grondlegger van het begrip ‘economie van het genoeg’, ook wel ‘consuminderen’ genoemd. In Nederland moest hij lang op waardering wachten, internationaal genoot hij veel aanzien. Hij was hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Annette van Soest volgt zijn spoor terug en praat met twee van zijn dochters Mariëtte en Annelies, zijn biograaf Joost Hengstmengel en docent filosofie en goede vriendin van Goudzwaard Esther Somers. 

 Wat Blijft, na de dood van Bob Goudzwaard?

Presentator: Nicole Terborg

Redactie: Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Bob Goudzwaard was econoom en politicus en werkte voor het wetenschappelijk instituut van de ARP. Later werd hij ook Tweede Kamerlid voor die partij, hij was één van de initiators van het CDA. Goudzwaard was de grondlegger van het begrip ‘economie van het genoeg’, ook wel ‘consuminderen’ genoemd. In Nederland moest hij lang op waardering wachten, internationaal genoot hij veel aanzien. Hij was hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Annette van Soest volgt zijn spoor terug en praat met twee van zijn dochters Mariëtte en Annelies, zijn biograaf Joost Hengstmengel en docent filosofie en goede vriendin van Goudzwaard Esther Somers.

Wat Blijft, na de dood van Bob Goudzwaard?

In 1993 hielp PvdA-politica Ien Dales de Algemene wet gelijke behandeling door de Kamer te loodsen, waarmee ze een icoon werd binnen de homobeweging. Haar uitspraak ‘Een beetje integer kan niet’ wordt nog regelmatig geciteerd, twee prijzen dragen haar naam, er zijn een lezing en een leerstoel naar Dales vernoemd. Politicoloog, schrijver en journalist Sylvester Hoogmoed schreef dertig jaar na Dales’ overlijden haar biografie. Nicole Terborg spreekt met Hoogmoed over zijn portret van de eerste vrouwelijke minister op het ‘moederdepartement’ van Binnenlandse Zaken.

Marja Pruis vertelt over de gevierde Ierse auteur Edna O’Brien. In een carrière van meer dan zestig jaar bracht ze tientallen romans, toneelstukken, kinderboeken en non-fictie boeken uit. Gedurende haar leven ontsnapte ze uit de verstikkende bekrompenheid van haar omgeving.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Acteur, tekstschrijver en docent George Groot werd het meest bekend als oprichter en één van de leden van cabaretgroep Don Quishocking. De groep maakte maatschappijkritisch cabaret en bracht het geluid van de jaren 70.  Groot gaf les aan de Amsterdamse Toneelschool en de Hogeschool der Kunsten in Utrecht en  schreef voor kleinkunstenaars, zoals Jenny Arean, Paul de Leeuw en Job Schuring. Opvallend was zijn toetreding tot de Bhagwanbeweging, een gebeurtenis die uitgebreid werd behandeld in één van de voorstellingen van Don Quishocking: ‘We zijn volstrekt in de war’. Peter Blom volgt zijn spoor terug en praat met Don Quishocking-collega en radiomaker Jacques Klöters, vriendin en actrice Adelheid Roosen en cabaretcriticus Patrick van den Hanenberg. Wat blijft, na de dood van George Groot?

Presentator: Nicole Terborg

Redactie: Redactie: Jessica Zoghary, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Sushmita Lageman

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Acteur, tekstschrijver en docent George Groot werd het meest bekend als oprichter en één van de leden van cabaretgroep Don Quishocking. De groep maakte maatschappijkritisch cabaret en bracht het geluid van de jaren 70.  Groot gaf les aan de Amsterdamse Toneelschool en de Hogeschool der Kunsten in Utrecht en schreef voor kleinkunstenaars, zoals Jenny Arean, Paul de Leeuw en Job Schuring. Opvallend was zijn toetreding tot de Bhagwanbeweging, een gebeurtenis die uitgebreid werd behandeld in één van de voorstellingen van Don Quishocking: ‘We zijn volstrekt in de war’. 
Peter Blom volgt zijn spoor terug en praat met Don Quishocking-collega en radiomaker Jacques Klöters, vriendin en actrice Adelheid Roosen en cabaretcriticus Patrick van den Hanenberg.  
Wat blijft, na de dood van George Groot? 

Wat blijft als we er niet meer zijn? Welke inspiratie kunnen we halen uit de levensverhalen van anderen? Naast een podcast, duikt presentator Lara Billie Rense op NPO Radio 1 elke zondagnacht in bijzondere en actuele levensverhalen, en gaat die in gesprek met mensen die zich verdiepen in de levensloop van een ander, dood én levend. Ook staat Lara Billie samen met luisteraars stil bij wie er in hun leven een belangrijk spoor naliet.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Beeldend kunstenaar Lizan Freijsen studeerde aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Ze legde een vlekkenarchief aan: een fotoverzameling van schimmels en vochtvlekken. Later maakte ze het tuften, het maken van hoogpolig textiel, salonfähig. Ze exposeerde in Londen, Milaan en New York. Ze overleed door een noodlottig ongeval.

Inge ter Schure volgt haar spoor terug en praat met haar ex-man fotograaf Hans Wilschut, jeugdvriendin en kunstenaar Riemke de Jong, vriendin en collega Karin Zeedijk en beeldend kunstenaar Karin Arink. Wat blijft, na de dood van Lizan Freijsen?

Invalpresentator: Inge ter Schure

Redactie zomeruitzendingen: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Adinda Hijl, Sjoerd Alders, Noah van Diepen, Nienke Spaan

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Beeldend kunstenaar Lizan Freijsen studeerde aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Ze legde een vlekkenarchief aan: een fotoverzameling van schimmels en vochtvlekken. Later maakte ze het tuften, het maken van hoogpolig textiel, salonfähig. Ze exposeerde in Londen, Milaan en New York. Ze overleed door een noodlottig ongeval.

Inge ter Schure volgt haar spoor terug en praat met haar ex-man fotograaf Hans Wilschut, jeugdvriendin en kunstenaar Riemke de Jong, vriendin en collega Karen Zeedijk en beeldend kunstenaar Karin Arink. 

Wat blijft, na de dood van Lizan Freijsen?

In deze Parade-uitzending volgen we het spoor terug naar de 18e eeuw. Deze zomer staat Esther van der Wel op de Parade met hun voorstelling Bet en Aag, over de beroemde schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken. Met hun briefroman Sara Burgerhart belandden ze in de Canon van Nederland en representeren ze de Verlichtingsideeën. Door hun schrijverschap werden ze ware beroemdheden in hun tijd. En ze waren onafscheidelijk. Ze werkten samen, woonden samen en sliepen in hetzelfde bed. Was dit enkel een vruchtbare samenwerking, een hechte vriendschap, of toch meer? Esther van der Wel gaat in hun voorstelling op zoek naar wat zij nog meer van elkaar waren. Wat blijft er van deze beroemde schrijfsters, behalve hun boeken?

Presentatie: Lara Billie Rense.

In het tweede uur de Wat Blijft podcast over Schrijver Esmee Schenck de Jong, gemaakt door Maarten Dallinga.

Redactie zomeruitzendingen: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Adinda Hijl, Sjoerd Alders, Noah van Diepen, Nienke Spaan 

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Schrijver Esmee Schenck de Jong debuteerde in 2023 met het autobiografische 'Omdat mijn lichaam het wil', verhalen over lust en verbinding. Ze viel meteen op door haar vrije seksuele moraal en nieuwsgierigheid naar de ander. Hebban schreef: ‘Een taboe- en genrevrije verhalenbundel om als een grote reep chocola in een enkele zitting te verslinden. Omdat mijn lichaam het wil is zowel een ode aan de vrije liefde en seksualiteit als een viering van het leven. Krachtig en fragiel, soms meer het een, soms het ander.’ Schenck de Jong schreef ook voor de Volkskrant en online platform Vice, werkte in een kinderboekwinkel en was jurylid van de Zilveren Penselen.          

Ze leed aan een bipolaire stoornis en schreef daar openlijk over. In 2023 overleed ze door zelfdoding.                                                                                                                                          Maarten Dallinga volgt haar spoor terug en praat met vriendin en haar redacteur bij uitgeverij Prometheus Emma Mendez Correa, vriendin Anna van Delft, halfbroer James en een stel met wie Esmee een romantische driehoeksverhouding had.

Wat blijft, na de dood van Esmee Schenck de Jong?

Denk jij aan suïcide? Dan kun je terecht bij 113 zelfmoordpreventie: 0800-0113 of 113.nl. 

In deze speciale Parade-uitzending een ontmoeting tussen de Italiaanse operazanger Luciano Pavarotti en de Nederlandse volkszanger Willy Alberti. Opera en het levenslied worden niet zo snel in één zin genoemd, maar deze twee zangers – en hun muziek – hebben meer overeenkomsten dan we in eerste instantie zouden denken. In de voorstelling Pavarotti Meets Alberti, gebaseerd op een waargebeurde ontmoeting, staan de zangers samen op één podium. Lara Billie Rense spreekt met de maker van de voorstelling, pianist en componist Thijs Borsten over hun werk en levens. Waar raken opera en het levenslied elkaar? 

In het tweede uur van Wat blijft de aflevering van Over Leven waarin Coen Verbraak praat met Claudia van Deudekom.

Actrice Chrisje Comvalius werd op Aruba geboren maar startte haar acteercarrière in Nederland. Ze stond 55 jaar op het toneel in Nederland, Suriname en Aruba. Ze werd bekend door haar rol als Dorothea Grantsaan in de tv serie Goede Tijden, Slechte Tijden. Behalve dat was ze een mentor voor jong talent en makers van kleur in Nederland. Toen ze ontdekte dat ze leed aan de Ziekte van Alzheimer – ze werd al geplaagd door hartfalen - besloot ze haar einde niet af te wachten en zette ze een euthanasietraject in. Ze werd het gezicht van de publiekscampagne van Palliatieve Zorg Nederland. In de tv-documentaireserie Roosen & Borst van HUMAN volgen Adelheid Roosen en Hugo Borst mensen die met Alzheimer worden geconfronteerd; één van hun hoofdpersonen is Chrisje Comvalius. 

In de podcast Wat Blijft volgt Nathan de Vries haar spoor terug en praat met Comvalius’ nicht Ernestine Comvalius, actrice en vriendin Meral Polat, schrijver Simone Zeefuik en journalist Hugo Borst. Wat blijft, na de dood van Chrisje Comvalius?

Redactie zomeruitzendingen: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Adinda Hijl, Sjoerd Alders, Noah van Diepen, Nienke Spaan

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Actrice Chrisje Comvalius werd op Aruba geboren maar startte haar acteercarrière in Nederland. Ze stond 55 jaar op het toneel in Nederland, Suriname en Aruba. Ze werd bekend door haar rol als Dorothea Grantsaan in de tv serie Goede Tijden, Slechte Tijden. Behalve dat was ze een mentor voor jong talent en makers van kleur in Nederland. Toen ze ontdekte dat ze leed aan de Ziekte van Alzheimer – ze werd al geplaagd door hartfalen - besloot ze haar einde niet af te wachten en zette ze een euthanasietraject in. Ze werd het gezicht van de publiekscampagne van Palliatieve Zorg Nederland. In de tv-documentaireserie Roosen & Borst van HUMAN volgen Adelheid Roosen en Hugo Borst mensen die met Alzheimer worden geconfronteerd; één van hun hoofdpersonen is Chrisje Comvalius.  

In de podcast Wat Blijft volgt Nathan de Vries haar spoor terug en praat met Comvalius’ nicht Ernestine Comvalius, actrice en vriendin Meral Polat, schrijver Simone Zeefuik en journalist Hugo Borst. Wat blijft, na de dood van Chrisje Comvalius? 

Voor deze aflevering is gebruik gemaakt van materiaal uit het archief van The Need for Legacy.  

De serie Roosen & Borst, seizoen 2, is te zien vanaf 12 augustus elke maandag om 20:35 uur op NPO 2. In de serie proberen Adelheid en Hugo op hun eigen manier ruimte te scheppen om samen met de hoofdpersonen uit deze serie aan te snijden: hoe krijg je het voor elkaar om 'goed' te sterven? Zó dat zoveel mogelijk gezegd is en er zo weinig mogelijk meer dwarszit. Dat er niet een mijnenveld aan onbesproken kwesties blijft liggen. 

In deze Parade-uitzending volgen we het spoor terug naar de voorouders van Kevin Klein. Zijn stamboom vertakt in een Duitse overgrootvader die eind 19e eeuw Suriname fotografeerde en exotische ansichtkaarten maakte. Hij was misschien wel een ‘trendsetter’ in het beeld dat sommigen vandaag de dag nog hebben van het land. Van zijn overgrootouders aan zijn moederskant weet Kevin bijna niets, alleen dat ze van tot slaaf gemaakten afstammen. Kevin is negentien als hij naar Nederland verhuist voor de toneelschool. Het is zijn kans om zichzelf opnieuw vorm te geven. Maar kan dat? Hoeveel van wie we zijn wordt bepaald door onze afkomst en de omgeving waarin we zijn grootgebracht? Zijn er ook dingen waarvan je hoopt dat ze niet blijven? In Bloedknopen probeert hij zich te ontdoen van de ideeën en beelden die aan hem kleven. Presentatie: Lara Billie Rense.

In het tweede uur van Wat blijft de aflevering van Over Leven waarin Coen Verbraak praat met Jan Ommen.

Redactie zomeruitzendingen: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Adinda Hijl, Sjoerd Alders, Noah van Diepen, Nienke Spaan

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Radio- en televisiepresentator Karel van de Graaf werd geadopteerd door zijn tante en groeide op in Hoek van Holland. Dat hij geadopteerd was kwam hij pas later te weten en het speelde een grote rol in zijn verdere leven. Zijn bekendheid verwierf hij met zijn praatprogramma Karel, zijn doorbraak had hij te danken aan een aflevering waarin hij voor- en tegenstanders van het militair regime in Suriname aan het woord liet, een gesprek dat uitliep op een schietincident. Het voorval haalde de wereldpers. Van de Graaf  werkte uiteindelijk bijna veertig jaar bij de AVRO, waar hij vertrok na een conflict over zijn nevenactiviteiten. Hij kreeg een forse ontslagvergoeding mee, waar discussie over ontstond. Op 14 november 2023 overleed hij in zijn woonplaats Amersfoort aan de gevolgen van de ziekte van Alzheimer.

Botte Jellema volgt zijn spoor terug en praat met oud-collega en vriend Cees van der Wel, oud-AVRO directeur Willemijn Maas en Karels weduwe Adrianne van Rheenen. 

Wat blijft, na de dood van Karel van de Graaf?

Dick van den Toorn en Alex Hendrickx zijn deze zomer op De Parade te vinden in knaloranje werkpakken en een abstracte schaftkeet als decor. Wat ze spelen is een van Shakespeare’s grote werken King Lear, bewerkt door Don Duyns. Hoe die werkpakken in verband staan met dit Vroegmoderne drama is te beluisteren in deze Parade-uitzending van Wat blijft. Hierin zijn Alex Hendrickx en regisseur Paul van der Laan te gast en vertellen ze hoe twee acteurs negen verschillende personages spelen (soms meerdere tegelijkertijd) en hoe deze versie van King Lear een ode aan de fantasie is. En wellicht steek je ook nog wat op over hoe je de erfenis vooral niét moet verdelen.

In het tweede uur van Wat blijft de podcast Wat blijft door Eva Koreman met Luc Boyer en de aflevering van Over Leven waarin Coen Verbraak met presentatrice Milouska Meulens spreekt.

Acteur, danser en docent Luc Boyer werd in Djakarta (Indonesië) geboren. Hij kwam in 1953 met zijn familie naar Nederland en ontwikkelde zich tot pionier van de moderne mime. Daar ging eerst een opleiding klassieke én moderne dans aan vooraf, ook studeerde hij voor mimespeler in Parijs. Eenmaal in Nederland combineerde hij zijn podiumkunst met lesgeven; bijna 40 jaar lang was hij docent aan de Theaterschool in Amsterdam. In 2012 werd hij, een man die qua leven en werk afhankelijk was van zijn fysiek, getroffen door een beroerte. Hij raakte deels verlamd, maar maakte desondanks een drieluik over zijn beroerte en ging toch het podium weer op.

Eva Koreman volgt zijn spoor terug en praat met zijn dochter Fay Boyer, vriendin en danseres Anne Affourtit en mimespeler, oud-student van Luc en vriendin Irene Schaltegger. Wat blijft, na de dood van Luc Boyer?  

Redactie zomeruitzendingen: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Adinda Hijl, Sjoerd Alders, Noah van Diepen, Nienke Spaan

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Acteur, danser en docent Luc Boyer werd in Jakarta, Indonesië geboren, kwam in 1953 met zijn familie naar Nederland en ontwikkelde zich tot pionier van de moderne mime. Daar ging eerst een opleiding klassieke én moderne dans aan vooraf en hij studeerde ook voor mimespeler in Parijs. Eenmaal in Nederland combineerde hij zijn podiumkunst met lesgeven; bijna 40 jaar was hij docent aan de Theaterschool in Amsterdam. In 2012 werd hij, een man die qua leven en werk afhankelijk was van zijn fysiek, getroffen door een beroerte. Hij raakte deels verlamd, maar maakte desondanks een drieluik over zijn beroerte en ging het podium weer op. 

Eva Koreman volgt zijn spoor terug en praat met zijn dochter Fay Boyer, vriendin en danseres Anne Affourtit  en mimespeler, oud-student van Luc en vriendin Irene Schaltegger.

Wat blijft, na de dood van Luc Boyer? 

De fragmenten met de stem van Luc Boyer in deze aflevering zijn afkomstig uit een afstudeerfilm van Alinda van Dijk aan de Filmacademie in Amsterdam in 1990.

In deze speciale Parade-uitzending een gesprek over Sjostakovitsj en Stalin. Twee historische figuren die op Theaterfestival de Parade weer tot leven worden gewekt door respectievelijk Dick van den Toorn en René Groothof, in een allerlaatste tekst van de afgelopen jaar overleden Helmert Woudenberg.

Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) was muzikaal wonderkind in het Rusland van de twintigste eeuw. Hij begon toen hij 9 was met pianolessen, mocht al op 13-jarige leeftijd naar het conservatorium van Sint-Petersburg en schreef op zijn 19e al zijn eerste symfonie. Hij werd vermaard om zijn wereldberoemde symfonieën en opera's, maar ook verguisd om zijn rol in de repressieve propaganda van Sovjetdictator Jozef Stalin. Was Sjostakovitsj een meeloper of toch een overlever? Lara Bille Rense spreekt met de twee acteurs over hoe Sjostakovitsj zijn carrière lang heeft moeten omgaan met de autoriteiten in de Sovjet-Unie, waar Stalin met autoritair geweld dood en verderf zaaide. Wat als de kunst die je wilt maken verboden wordt? De muziek waar je naar wilt luisteren niet meer klinkt en de vrijheid die je gewend bent verdwijnt? En hoe vergelijkbaar is de omgang met de kunst van Sjostakovitsj met onze eigen tijd? 

Inge ter Schure volgt voor de Wat blijft podcast het spoor terug van Politicus Rick Brink. Hij zat zijn leven lang in een rolstoel vanwege zijn aangeboren lichamelijke beperking: de ‘broze bottenziekte’. Hij begon zijn politieke carrière bij het CDA en zat vijf jaar in de gemeenteraad van Hardenberg. Rick Brink werd gekozen tot officieus ‘Minister van Gehandicaptenzaken’ en hoopte op een loopbaan in de landelijke politiek, maar het CDA zette Lucille Werner hoger op de kandidatenlijst waarna Brink zich terugtrok. Hij zette zich zijn leven lang in voor de zichtbaarheid en mobiliteit van mensen met een beperking. Zo maakte hij zich - met succes - hard voor inclusieve speeltuinen. Inge ter Schure volgt zijn spoor terug en praat met zijn zus Annelies Overweg-Brink, CDA-collega en vriendin Miranda Wesselink en Cyril Snijders, eindredacteur van het project ‘Minister van Gehandicaptenzaken’. Wat blijft, na de dood van Rick Brink? 

In het tweede uur van Wat blijft spreekt Coen Verbraak met zangeres Aysha Meis de Groot. En het muzikale levensverhaal van componist Harold Arlen.

Redactie zomeruitzendingen: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Adinda Hijl, Sjoerd Alders, Noah van Diepen, Nienke Spaan

Eindredactie: Bram Vollaers

Productie: Mare de Vries

Politicus Rick Brink zat zijn leven lang in een rolstoel vanwege zijn aangeboren lichamelijke beperking, de ‘broze bottenziekte’. Hij begon zijn politieke carrière bij het CDA, hij zat vijf jaar in de gemeenteraad van zijn woon- en geboorteplaats Hardenberg. Hij werd gekozen tot officieus ‘minister van Gehandicaptenzaken’ en hoopte op een loopbaan in de landelijke politiek, maar het CDA zette Lucille Werner hoger op de kandidatenlijst waarna Brink zich terugtrok. Wel werd hij lijsttrekker voor de Provinciale Staten Overijssel in 2022. Hij zette zich een leven lang in voor de zichtbaarheid en mobiliteit van mensen met een beperking; zo maakte hij zich met succes hard voor inclusieve speeltuinen. 

Inge ter Schure volgt zijn spoor terug en praat met zijn zus Annelies Overweg-Brink, CDA-collega en vriendin Miranda Wesselink en Cyril Snijders, eindredacteur van het project ‘Minister van Gehandicaptenzaken’. Wat blijft, na de dood van Rick Brink?

Vanaf deze week start de speciale zomerserie van Wat blijft. Met iedere week een nieuwe uitzending vanaf De Parade, een nieuwe podcast in de serie Wat blijft en de podcastversie van het televisieprogramma Over Leven van Coen Verbraak.

In de eerste Parade-uitzending een poëtische ode aan het escapisme, geïnspireerd op de teksten en het leven van Russische absurdistische schrijver en dichter Daniil Charms. Op De Parade praten we met theatermaker Semna Segal van de voorstelling 'U, Nu!' over de behoefte om gewoon te verdwijnen. Semna kan je daarbij helpen. Als je goed luistert naar wat ze zegt, en precies doet wat ze van je vraagt, zou het zomaar kunnen dat, terwijl de andere bezoekers biertjes wegtikken, rondjes zweven, poffertjes bakken, jij er plots niet meer bent. Presentatie: Lara Billie Rense.

Coen Verbraak praat in het tweede uur van Wat blijft met cabaretier Freek de Jonge.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins, Adinda Hijl. 

Eindredactie: Bram Vollaers.

--- 

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Ontwerper en galeriehouder Julius Vermeulen studeerde af aan de Kunstacademie en werkte als ontwerper voor de befaamde kunst- en vormgevingsafdeling van de PTT/KPN. Hij stuurde veel jonge ontwerpers aan en ontwierp samen met Ootje Oxenaar o.a. postzegels. Toen hij daar moest stoppen, startte hij in 2017 galerie Eenwerk in Amsterdam waar telkens één werk werd geëxposeerd. ‘Ik houd van kleinschaligheid’, zei Vermeulen bij de opening. De eerste kunstenaar die hij tentoonstelde was de Oscar-winnende filmmaker en beeldend kunstenaar Steve McQueen. 

Pieter van der Wielen volgt zijn spoor terug en praat met partner en boekontwerper Irma Boom, architect en goede vriend van Vermeulen Rem Koolhaas en filmmaker Steve McQueen. Wat blijft, na de dood van Julius Vermeulen.

Lara Billie Rense praat in Wat blijft met biograaf Koen Vossen over avonturier, journalist en oorlogscorrespondent Jan Fabius.  Hij was getuige van de Balkanoorlog, bezocht hij de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog, kwam hij na een verhoor door Stalin in een Russische cel en overleefde hij ternauwernood de Japanse bombardementen op Shanghai.  Na 1945 begon hij met zijn eigen weekblad een eenmansguerrilla tegen het establishment. Als overtuigd imperialist en nationalist kon hij het verlies van Nederlands-Indië moeilijk verkroppen. In 1956 belandde hij in de gevangenis nadat hij als een van de eersten had bericht over de invloed van gebedsgenezeres Greet Hofmans op Paleis Soestdijk.

In zijn boek met de veelzeggende titel Groter dan het leven, De roekeloze avonturen van Jan Fabius belicht Vossen het opmerkelijke leven van deze onalledaagse journalist en activist.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Accordeonist Miny Dekkers studeerde als eerste af op accordeon aan het Conservatorium in Amsterdam. Ze ontwikkelde zich tot groot pleitbezorger van accordeon in de klassieke muziek. Ze was ook docent en leidde een hele generatie accordeonisten op. Componisten onder wie Bernard van Beurden, Ton de Leeuw en Tristan Keuris schreven composities voor haar. Regelmatig trad ze buiten de gebaande paden; ze trad op met de Gebroeders Flint, Annemarie Prins en Ischa Meijer. Een kroon op haar werk was een optreden in 2002 in Carnegie Hall, New York met het Koninklijk Concertgebouworkest.

Annette van Soest volgt haar spoor terug en praat met haar echtgenoot en kok Frans Cirkel, accordeonist en oud-leerling van Vincent van Amsterdam en oud-leerling en vriendin Astrid in ‘t Veld. Wat blijft, na de dood van Miny Dekkers?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers.

---

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Accordeonist Miny Dekkers studeerde als eerste af op accordeon aan het Conservatorium in Amsterdam. Ze ontwikkelde zich tot groot pleitbezorger van accordeon in de klassieke muziek. Ze was ook docent en leidde een hele generatie accordeonisten op. Componisten onder wie Bernard van Beurden, Ton de Leeuw en Tristan Keuris schreven composities voor haar. Regelmatig trad ze buiten de gebaande paden; ze trad op met de Gebroeders Flint, Annemarie Prins en Ischa Meijer. Een kroon op haar werk was een optreden in 2002 in Carnegie Hall, New York met het Koninklijk Concertgebouworkest. 

Annette van Soest volgt haar spoor terug en praat met haar echtgenoot en kok Frans Cirkel, accordeonist en oud-leerling van Vincent van Amsterdam en oud-leerling en vriendin Astrid in ‘t Veld. Wat blijft, na de dood van Miny Dekkers?

Ronaldinho werd met zijn unieke speelstijl en eeuwige glimlach een voetbalicoon. Op zijn hoogtepunt was de Braziliaan de beste speler ter wereld en werd hij wereldwijd bewonderd. Ook door schrijver Michel Doodeman, voor wie de voetballer een jeugdheld was en een van de redenen voor zijn liefde voor voetbal. Ronaldinho’s glorietijd was spectaculair maar kort. Na zijn periode bij topclubs PSG, F.C. Barcelona en A.C. Milan verdween hij uit de schijnwerpers. Vanaf dat moment kwam hij vooral nog in het nieuws door vreemde incidenten, met als dieptepunt zijn verblijf in een Paraguayaanse gevangenis. 

Doodeman ging op zoek naar de vragen die hij zelf al jaren heeft over Ronaldinho. Was hij een artiest die zijn publiek verloor of een voetballer die simpelweg alles won en zich niet meer aan de topsportregels wilde houden? Waarom verloor hij hem als fan zelf uit het oog? En wat doet Ronaldinho nu? Nicole Terborg spreekt met Doodeman over zijn portret van deze unieke superster.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Cilly Dartell, geboren als Priscilla Veltmeijer, was actrice en presentatrice. Ze stond vanaf 1974 tot 1990 op het toneel, speelde bij cabaretgroep Nar met Youp van ’t Hek en in musicals. Begin jaren ‘90 stapte ze over naar AVRO Radio waar ze culturele radioprogramma’s presenteerde. Later vertrok ze naar televisie en presenteerde voor SBS6 Hart van Nederland en Shownieuws. Ze werd hét gezicht van Hart van Nederland, maar moest tegen haar zin het veld ruimen voor jongere presentatoren. 

 Eva Koreman volgt haar spoor terug en sprak met Cilly’s echtgenoot Jan Cocheret, vriend en collega Albert Verlinde, Hart van Nederland-presentatrice Marlayne Sahupala en vriendin/collega uit de vroege jaren Carla Delfos. Wat blijft, na de dood van Cilly Dartell? 

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers.

---     

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Cilly Dartell, geboren als Priscilla Veltmeijer, was actrice en presentatrice. Ze stond vanaf 1974 tot 1990 op het toneel, speelde bij cabaretgroep Nar met Youp van ’t Hek en in musicals. Begin jaren ‘90 stapte ze over naar AVRO Radio waar ze culturele radioprogramma’s presenteerde. Later vertrok ze naar televisie en presenteerde voor SBS6 Hart van Nederland en Shownieuws. Ze werd hét gezicht van Hart van Nederland, maar moest tegen haar zin het veld ruimen voor jongere presentatoren.

Eva Koreman volgt haar spoor terug en sprak met Cilly’s echtgenoot Jan Cocheret, vriend en collega Albert Verlinde, Hart van Nederland-presentatrice Marlayne Sahupala en vriendin/collega uit de vroege jaren Carla Delfos.

Wat blijft, na de dood van Cilly Dartell?

Veel vrouwelijke Nederlandse wetenschappers uit de vorige eeuw wijdden hun leven aan de wetenschap, deden belangrijke ontdekkingen, maar kregen daar nooit de credits voor. Wie waren deze vrouwen? Wat dreef ze en welke obstakels moesten ze omzeilen? Wetenschapsjournalist Edda Heinsman dook voor de vijfdelige podcast Alles voor de wetenschap in archieven en ging in gesprek met nabestaanden en intimi, op zoek naar de levensverhalen van vijf van deze vrouwen: sterrenkundige Elsa van Dien (1914-2007), botanica en genetica Tine Tammes (1871-1947), scheikundige en stralingsdeskundige Antonia Korvezee (1899-1978), orthopedagoog Ida Frye (1909-2003) en natuurkundige Caroline Bleeker (1897-1985). Inge ter Schure spreekt met Heinsman over de vooroordelen, mannelijke tegenwerking, maar soms ook onbaatzuchtigheid en liefde die hun carrières in de weg stonden.

Willem Nijholt, geboren in Indonesië, brak al jong door als acteur, zanger en danser. Hij speelde met Wim Sonneveld en Conny Stuart, werd bekend door zijn rollen in de jeugdserie Oebele, de speelfilm De Stille Kracht en het liedjesprogramma ‘Kun je nog zingen, zing dan mee’. Hij speelde eindeloos veel rollen in films, op toneel en televisie en stond vanaf begin jaren tachtig in musicals, waaronder Cabaret, Miss Saigon en Oliver. Ook publiceerde hij drie boeken, waaronder één met de correspondentie tussen hem en schrijver Gerard Reve. Maar ondanks alle roem en succes bleef de onzekerheid aan hem knagen.

Coen Verbraak volgt zijn spoor terug. Hij sprak met acteur Frans Mulder, actrice Gerrie van der Klei, pianist/componist Frans Ehlhart en theaterproducent Joop van den Ende. 

Wat blijft, na de dood van Willem Nijholt?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers.

---    

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Willem Nijholt, geboren in Indonesië, brak al jong door als acteur, zanger en danser. Hij speelde met Wim Sonneveld en Conny Stuart, werd bekend door zijn rollen in de jeugdserie Oebele, de speelfilm De Stille Kracht en het liedjesprogramma ‘Kun je nog zingen, zing dan mee’. Hij speelde eindeloos veel rollen in films, op toneel en televisie en stond vanaf begin jaren tachtig in musicals, waaronder Cabaret, Miss Saigon en Oliver. Ook publiceerde hij drie boeken, waaronder één met de correspondentie tussen hem en schrijver Gerard Reve. Maar ondanks alle roem en succes bleef de onzekerheid aan hem knagen.

Coen Verbraak volgt zijn spoor terug. Hij sprak met acteur Frans Mulder, actrice Gerrie van der Klei, pianist/componist Frans Ehlhart en theaterproducent Joop van den Ende. 

Wat blijft, na de dood van Willem Nijholt?

Wat blijft als we er niet meer zijn? Welke inspiratie kunnen we halen uit de levensverhalen van anderen? Naast een podcast, duikt presentator Lara Billie Rense op NPO Radio 1 elke zondagnacht in bijzondere en actuele levensverhalen, en gaat die in gesprek met mensen die zich verdiepen in de levensloop van een ander, dood én levend. Ook staat Lara Billie samen met luisteraars stil bij wie er in hun leven een belangrijk spoor naliet. 

Tineke Beishuizen, columnist en schrijver, verwierf grote bekendheid door haar persoonlijke rubrieken in weekblad Libelle, zoals Het dagboek van Anne-Wil. Schreef uiteindelijk 50 jaar voor het Libelle dat in de hoogtijdagen miljoenen lezers had. Mede dankzij haar rubrieken die belangrijke maatschappelijke thema’s van die tijd (jaren tachtig) behandelden. Ook schreef ze thrillers, scenario’s en liedteksten voor onder andere Rob de Nijs, Shirley Zweerus en Louis Neefs.  Peter Blom volgt haar spoor terug en praat met haar echtgenoot Jan Ravesteijn, haar uitgever en collega-schrijver Harold de Croon en psycholoog Annette Heffels, ook columnist, met wie ze samen een boek schreef over overspel. Wat blijft, na de dood van Tineke Beishuizen?

---- 

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers.

---    

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

 Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Tineke Beishuizen, columnist en schrijver, verwierf grote bekendheid door haar persoonlijke rubrieken in weekblad Libelle, zoals Het dagboek van Anne-Wil. Schreef uiteindelijk 50 jaar voor het Libelle dat in de hoogtijdagen miljoenen lezers had. Mede dankzij haar rubrieken die belangrijke maatschappelijke thema’s van die tijd (jaren tachtig) behandelden. Ook schreef ze thrillers, scenario’s en liedteksten voor onder andere Rob de Nijs, Shirley Zweerus en Louis Neefs. 

Peter Blom volgt haar spoor terug en praat met haar echtgenoot Jan Ravesteijn, haar uitgever en collega-schrijver Harold de Croon en psycholoog Annette Heffels, ook columnist, met wie ze samen een boek schreef over overspel. Wat blijft, na de dood van Tineke Beishuizen?

Al twee decennia domineren haar albums de hitlijsten en ze breekt record na record: Taylor Swift. Haar concerten brengen miljoenen fans op de been, en als ze in jouw land optreedt kan dat zomaar een economische boost opleveren. Wat is de aantrekkingskracht van Taylor Swift en hoe bereikte de 34-jarige popster dit ongekende succes? Welke stempel drukt zij op de muziekindustrie? En op welke manier houdt ze haar fans, de Swifties, loyaal en tevreden? Te gast is Sophie Rutenfrans, host van de podcast ‘Taylors Era’ en samensteller van de essaybundel ‘T.S.’, waarin dertien schrijvers de betekenis van Taylor Swift onderzoeken.

Verder in Wat blijft: componist Harry van Hoof, dichter Willem van Toorn en pianist Folke Nauta.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

In de podcast Wat Blijft een portret van pianist Folke Nauta. De pianist was een geboren talent; hij studeerde in 1997 met een 10 mét onderscheiding af bij de befaamde leraar Jan Wijn. Hij won in 1994 als eerste Nederlander het Scheveningen Internationaal Pianoconcours. Hij speelde daarna zowel solo als met orkest. Totdat hij in 2010 een spieraandoening aan zijn rechterhand kreeg en zichzelf opnieuw moest uitvinden. Vanaf toen speelde hij alleen met links en bouwde een groot repertoire op voor  piano-linkerhand. En ook toen behaalde hij grote successen. Ondertussen wierpen zijn depressies een grote schaduw over zijn leven. Annette van Soest volgt zijn spoor terug: Wat blijft, na de dood van Folke Nauta?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers.

---     

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

 Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

In de podcast Wat Blijft een portret van pianist Folke Nauta. De pianist was een geboren talent; hij studeerde in 1997 met een 10 mét onderscheiding af bij de befaamde leraar Jan Wijn. Hij won in 1994 als eerste Nederlander het Scheveningen Internationaal Pianoconcours. Hij speelde daarna zowel solo als met orkest. Totdat hij in 2010 een spieraandoening aan zijn rechterhand kreeg en zichzelf opnieuw moest uitvinden. Vanaf toen speelde hij alleen met links en bouwde een groot repertoire op voor piano-linkerhand. En ook toen behaalde hij grote successen. Ondertussen wierpen zijn depressies een grote schaduw over zijn leven.

Annette van Soest volgt zijn spoor terug: Wat blijft, na de dood van Folke Nauta? 

In Wat blijft staat het boeiende maar soms ook problematische werk centraal van Paul Julien, te zien in het Fotomuseum in Rotterdam. Julien was ontdekkingsreiziger, antropoloog, schrijver en fotograaf in de vorige eeuw en maakte furore met zijn reizen dwars door Afrika. Dat continent was toen nog grotendeels gekoloniseerd, en ook Juliens blik was niet vrij van westerse superioriteit. Lara Billie Rense praat in de uitzending met Andrea Stultiens. Zij onderzoekt sinds 2012 hoe het werk van Julien heeft bijgedragen aan de beeldvorming over Afrika en vertelt waarom cancellen van Juliens werk geen goed idee is.

Verder in Wat blijft: fotograaf Bertien van Manen en journalist Peter d'Hamecourt.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Journalist en schrijver Peter d’Hamecourt startte zijn carrière als Rusland-correspondent in Moskou - dat wat hem grote bekendheid gaf - begin jaren tachtig. Hij versloeg alle grote gebeurtenissen in Rusland, waaronder de val van de Sovjet-Unie en de oorlogen in Tsjetsjenië. Hij maakte meer dan drieduizend reportages voor het NOS Journaal. In 2008 stopte hij als correspondent en verhuisde met zijn Russische vrouw naar Frankrijk. Daar werd hij getroffen door een hartinfarct, raakte deels verlamd en schreef er met oud-collega Trix Broekmans een boek over.   

Inge Diepman volgt zijn spoor terug en praat met zijn uitgever Kees de Bakker, collega en goede vriendin Trix Broekmans en historicus en journalist Hubert Smeets. Wat blijft, na de dood van Peter d’Hamecourt?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers 

---     

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

 Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Journalist en schrijver Peter d’Hamecourt startte zijn carrière als Rusland-correspondent in Moskou - dat wat hem grote bekendheid gaf - begin jaren tachtig. Hij versloeg alle grote gebeurtenissen in Rusland, waaronder de val van de Sovjet-Unie en de oorlogen in Tsjetsjenië. Hij maakte meer dan drieduizend reportages voor het NOS Journaal. In 2008 stopte hij als correspondent en verhuisde met zijn Russische vrouw naar Frankrijk. Daar werd hij getroffen door een herseninfarct, raakte deels verlamd en schreef er met oud-collega Trix Broekmans een boek over. 

Inge Diepman volgt zijn spoor terug en praat met zijn uitgever Kees de Bakker, collega en goede vriendin Trix Broekmans en historicus en journalist Hubert Smeets. Wat blijft, na de dood van Peter d’Hamecourt?

Met dank aan: Sylia de Graaf voor extra productiewerk. 

In Wat blijft aandacht voor de Amerikaanse filosoof Judith Butler, die wereldfaam verwierf met Gender Trouble (1990) en Bodies that Matter (1993). De boeken lezen als een revolutionair pleidooi voor gendervrijheid en gendergelijkheid. Te gast is cultuurwetenschapper Margriet van Heesch. Zij schreef met De kleine Butler een toegankelijke inleiding tot Butlers baanbrekende werk en is mede-vertaler van diens nieuwste boek: Wie is er bang voor gender? Nicole Terborg praat met van Heesch over Butlers revolutionaire ideeën, die vleugels gaven aan generaties feministische en queer denkers, en de rol die gender nu speelt op het wereldtoneel.

Verder in Wat blijft: muzikant Steve Albini, cabaretier George Groot en stadshistoricus Beno Hofman.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Stadshistoricus van Groningen Beno Hofman werd  ‘de Indiana Jones van Groningen’ genoemd. Hij maakte meer dan 400 afleveringen van Beno's stad, een rubriek op de stadszender OOG-tv. Iedereen van jong tot oud kende zijn bijdragen; hij had een zeer aanstekelijke, humoristische manier van vertellen.

Nathan de Vries volgt zijn spoor terug en praat met collega’s en familie: Wat blijft, na de dood van Beno Hofman?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers 

---    

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft 

 Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Stadshistoricus van Groningen Beno Hofman werd  ‘de Indiana Jones van Groningen’ genoemd. Hij maakte meer dan 400 afleveringen van Beno's stad, een rubriek op de stadszender OOG-tv. Iedereen van jong tot oud kende zijn bijdragen; hij had een zeer aanstekelijke, humoristische manier van vertellen.

Nathan de Vries volgt zijn spoor terug en praat met collega’s en familie: Wat blijft, na de dood van Beno Hofman?

In Wat Blijft schenken we aandacht aan schrijver en filosoof Albert Camus. Van 1935 tot aan zijn dood in 1960 maakte Albert Camus notities in een negental schoolschriften, zijn cahiers. Na zijn dood verschenen in 1962 en 1964 de eerste zes cahiers als Carnets I en Carnets II. Pas veel later, in 1989, verscheen het derde deel met daarin de laatste drie cahiers. Camus had in 1951 net zijn Mens in opstand, over revolte versus revolutie, afgerond en wilde beginnen aan wat hij zag als de derde periode van zijn schrijverschap: die van de liefde, de levenslust en het geluk. Daaraan kwam op 4 januari 1960 een ontijdig einde door het verkeersongeluk waarbij hij de dood vond. Deze laatste cahiers zijn nu in het Nederlands vertaald. Lara Billie praat met Camus kenner en filosoof Roel Meijvis.

Verder in Wat blijft: saxofonist Dave Sanborn, minister Rick Brink en muzikant Gylan Kain.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Gylan Kain, geboren als Frank Gillen Oates in New York, was dichter, muzikant en acteur en één van de grondleggers van de rap. Hij richtte het spokenword-dichterscollectief The Last Poets op, een Afro-Amerikaans activistisch gezelschap dat furore maakte in de VS en Europa. Kain was een muzikaal voorbeeld voor Dr. Dre en The Prodigy en speelde bij het New Yorkse The Public Theatre. Zijn breuk met The Last Poets tekende zijn verdere leven. Hij emigreerde om die reden naar Amsterdam waar hij tientallen jaren woonde en overleed dit jaar in Lelystad.

Maartje Willems volgt zijn spoor terug en praat met theatermaker Maarten van Hinte, schrijver Christine Otten en zoon Rufus Kain. Wat blijft, na de dood van Gylan Kain?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers 

---    

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft 

 Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Gylan Kain, geboren als Frank Gillen Oates in New York, was dichter, muzikant en acteur. Hij was één van de grondleggers van de rap, mede-oprichter van het spokenword-dichterscollectief The Last Poets, een Afro-Amerikaans activistisch muziekgezelschap. Hij werd een muzikaal voorbeeld voor Dr. Dre en The Prodigy en speelde bij het New Yorkse The Public Theatre. De brute breuk met The Last Poets achtervolgde hem zijn leven lang. Hij emigreerde naar Nederland waar hij tot zijn dood – hij overleed dit jaar in Lelystad – bleef wonen.  
Maartje Willems volgt zijn spoor terug en praat met theatermaker Maarten van Hinte, schrijver Christine Otten en zoon Rufus Kain. Wat blijft, na de dood van Gylan Kain? 

Conservator Margot Jongedijk over kunstenaar Martin Monnickendam.

Verder in Wat blijft: kunstenaar Frank Stella, journalist Jet Bruinsma en actrice Marjon Brandsma.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Actrice Marjon Brandsma stond aan de wieg van de spraakmakende Toneelgroep Baal, die maatschappelijk betrokken en politiek geëngageerd theater wilde maken. Tijdens haar lange toneelcarrière speelde ze bij alle grote toneelgezelschappen van Nederland, waaronder Het Publiekstheater, het Nationale Toneel en Toneelgroep Amsterdam. Judith Herzberg schreef speciaal voor haar de solo ‘De Caracal’, ze ontving de Theo d’Or, ze was buitengewoon serieus in haar werk. Ze hield haar privéleven behoorlijk afgeschermd; ze was soms zwaarmoedig, maar vooral grappig, aldus de mensen die haar goed kenden. 

Maarten Westerveen volgt haar spoor terug en praat met regisseur Gerardjan Rijnders, haar nicht filmregisseur Nanouk Leopold en collega en goede vriendin Olga Zuiderhoek. Wat blijft, na de dood van Marjon Brandsma?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers

---   

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft  

 Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Actrice Marjon Brandsma stond aan de wieg van Toneelgroep Baal, speelde bij alle grote toneelgezelschappen van Nederland, zoals Toneelgroep Amsterdam, speelde de solo ‘De Caracal’ die Judith Herzberg speciaal voor haar schreef en ontving de Theo d’Or. Ze werd geprezen om haar mysterieuze uitstraling en de tragiek in haar stem. 

Ze had een zwaar leven en werd geplaagd door depressies, maar op toneel leefde ze op. Anders gezegd: ze leefde voor het toneel. In Wat Blijft volgt Maarten Westerveen haar spoor terug en praat met vriendin en collega Olga Zuiderhoek, toneelregisseur Gerardjan Rijnders en achternicht filmregisseur Nanouk Leopold. 

Wat blijft, na de dood van Marjon Brandsma? 

In Wat blijft gaat Lara Billie Rense in gesprek met tekstschrijver en regisseur Joeri Vos over het fenomeen Maria. Met muziektheatergezelschap De Veenfabriek maakte Vos de voorstelling MARIA MARIA MARIA, over de bekendste moeder ter wereld. Hij laat daarin Maria het publiek rechtstreeks toespreken: Jacobien Elffers speelt Maria en vertelt, onder begeleiding van muzikanten, over haar leven en dat van haar kinderen. Vos deed onderzoek naar moederschap en liet zich inspireren door verhalen uit de Bijbel en de Koran, persoonlijke verhalen van de muzikanten en liederen over middeleeuwse wonderen. Wat leert Maria ons over menselijkheid en moederschap? Waarom is zij nog altijd zo’n enorme inspiratiebron voor kunstenaars over de hele wereld? 

Verder in Wat blijft: gitarist Duane Eddy, econoom Bob Goudzwaard en theoloog Fred van Iersel.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Theoloog, ethicus, bijzonder hoogleraar en hoofdaalmoezenier van het ministerie van Justitie Fred van Iersel had gedurende zijn leven en loopbaan eigenlijk maar één onderwerp: oorlog en vrede. Of preciezer: de ethiek van de krijgsmacht. Hij was betrokken bij de vredesbeweging Pax Christi en promoveerde in 1993 in de godgeleerdheid op het proefschrift 'Vrede leren in de kerk' dat de polarisatie beschrijft die de kerken doormaakten als gevolg van vredesactivisme.Toen hij ongeneeslijk ziek werd, ging hij op bedevaart naar Lourdes en daarover schreef hij een boek. Peter Blom volgt zijn spoor terug: Wat blijft, na de dood van Fred van Iersel?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers 

---   

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft 

 Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Theoloog, ethicus, bijzonder hoogleraar, hoofdaalmoezenier van het ministerie van Justitie Fred van Iersel was zijn leven lang bezig met het onderwerp oorlog, vrede en de ethiek van de krijgsmacht. Hij was betrokken bij de vredesbeweging Pax Christi, verleende geestelijke bijstand aan militairen, schreef boeken en doceerde in Tilburg; alles wat hij deed was met een enorme betrokkenheid. Hij was als kind al gehandicapt – hij was halfzijdig verlamd– iets dat hem nog meer stimuleerde vooral zijn intellect in te zetten voor de goede zaak. Toen hij uiteindelijk ernstig ziek werd, ging hij op bedevaart naar Lourdes. 

Peter Blom volgt zijn spoor terug: Wat blijft, na de dood van Fred van Iersel?

In het herdenkingsraam in de Aula van de Rijksuniversiteit Groningen zijn slechts twee vrouwen afgebeeld: Aletta Jacobs en Anda Kerkhoven. Iedereen kent Aletta Jacobs, maar wie was Anda Kerkhoven? In Wat blijft praat Nicole Terborg over deze onderbelichte Groningse geneeskundestudente met vader en zoon René en Jesper Westra. Samen schreven ze het boek Anda Kerkhoven, een student in het Gronings verzet, over de enige studente van deze universiteit die in de Tweede Wereldoorlog vanwege verzetsactiviteiten door de bezetter is vermoord. Wat maakte haar een opvallende verschijning in het Groningse studentenleven en welke rol speelde zij in het verzet?

Verder in Wat blijft: filosoof Daniel Dennett, kunstenares Faith Ringgold en weerman Piet Paulusma.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Weerman Piet Paulusma was een autodidact met een grenzeloze werklust. Hij maakte zijn radiodebuut in 1985 bij Omrop Fryslân en brak in 1996 landelijk door bij SBS6 waar hij een jaar later de Elfstedentocht versloeg. Tijdens zijn hoogtijdagen keken er meer dan één miljoen mensen naar zijn weerrubriek.  Hij leek er altijd en overal te zijn, hij was de meest benaderbare Bekende Nederlander. Tot hij ziek werd, want dat hield hij voor zijn publiek geheim. 

In Wat Blijft volgt Botte Jellema zijn spoor terug en praat met zijn tweelingbroer Lume, zijn dochter Martsje, zijn oude collega Sybren Terpstra van Omrop Fryslân en Jan Slagter van Omroep Max.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers 

---  

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft 

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Weerman Piet Paulusma was een autodidact met een grenzeloze werklust. Hij maakte zijn radiodebuut in 1985 bij Omrop Fryslân en brak in 1996 landelijk door bij SBS6 waar hij een jaar later de Elfstedentocht versloeg. Tijdens zijn hoogtijdagen keken er meer dan één miljoen mensen naar zijn weerrubriek.  Hij leek er altijd en overal te zijn, hij was de meest benaderbare Bekende Nederlander. Tot hij ziek werd, want dat hield hij voor zijn publiek geheim.

In Wat Blijft volgt Botte Jellema zijn spoor terug en praat met zijn tweelingbroer Lume, zijn dochter Martsje, zijn oude collega Sybren Terpstra van Omrop Fryslân en Jan Slagter van Omroep Max. 

Te gast Daan Roovers over Immanuel Kant. Op 22 april is de 300e geboortedag van de Duitse filosoof waarmee op 16 april de biografie ‘Kant’ van Marcus Willaschek verschijnt. Een uitnodiging voor een kritische discussie waarmee er een poging wordt gedaan om Kant’s denken voor moderne lezers en lezeressen zonder filosofische achtergrond, levendig te maken. We gaan in gesprek met Daan Roovers, Nederlandse filosoof en politica, over Immanuel Kant als persoon en het belang van zijn revolutionaire werk. Wie was hij? En hoe is zijn denken vandaag de dag nog steeds actueel?

Verder in Wat blijft: zanger en drummer Max Werner en Margot Dijkgraaf, kenner van Franse literatuur, over schrijfster Maryse Condé.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Theatermaker Jozef van den Berg kreeg internationaal succes met zijn poppentheater waarbij hij zélf als speler zichtbaar werd. Hij bekeerde zich in 1989 tot het orthodoxe christendom en beëindigde plotseling zijn carrière. Hij trad nooit meer op, verliet zijn gezin en leefde vanaf nu als kluizenaar in de achtertuin van mensen in Neerijnen. Kees van den Bosch volgt zijn spoor terug en sprak met mensen die hem goed gekend hebben, onder wie zijn dochter, ook theatermaker, Lotte van den Berg. Wat blijft, na de dood van Jozef van den Berg?

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers 

---  

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft 

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Theatermaker Jozef van den Berg maakte internationaal furore in de jaren tachtig met zijn bijzondere voorstellingen, waarin de poppenspeler achter het doek vandaan kwam en dus zichtbaar werd. In 1989 bekeerde hij zich tot het orthodoxe christendom en beëindigde hij plotseling, tijdens een voorstelling, zijn toneelcarrière. Het verliet zijn vrouw en vier kinderen en ging in een hut in de achtertuin van mensen in Neerijnen wonen. Daar leefde hij als een kluizenaar.

In Wat Blijft volgt Kees van den Bosch het spoor van Jozef van den Berg terug en praat met oude vrienden en Jozefs dochter Lotte die zelf ook de toneelwereld inging. 

Jurist, hoogleraar, politicus en diplomaat Dries van Agt was op z’n zachtst gezegd een bijzonder politicus. Toen hij minister president was (1977-1982), maar ook al daarvoor als Minister van Justitie werd hij de spil in politieke commotie rond de Drie van Breda, abortuskliniek Bloemenhove, de zaak Mentens en de Molukse trein- en schoolkapingen. Na zijn politieke carrière schoof hij op naar links, zei zijn lidmaatschap van het CDA op en werd pleitbezorger van de Palestijnse zaak. Hij overleed onlangs op hoge leeftijd, samen met zijn echtgenote Eugenie Krekelberg, als gevolg van duo-euthanasie.

In Wat Blijft volgt Peter Blom zijn spoor terug en praat met journalist Jan Tromp (Volkskrant), voormalig politica Hedy d’Ancona en Van Agt’s kleindochter en profwielrenster Eva van Agt. 

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers 

---  

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Jurist, hoogleraar, politicus en diplomaat Dries van Agt was op z’n zachtst gezegd een bijzonder politicus. Toen hij minister-president was (1977-1982), maar ook al daarvoor als Minister van Justitie werd hij de spil in politieke commotie rond de Drie van Breda, abortuskliniek Bloemenhove, de zaak Menten en de Molukse trein- en schoolkapingen. 

Na zijn politieke carrière schoof hij op naar links, zei zijn lidmaatschap van het CDA op en werd pleitbezorger van de Palestijnse zaak. Hij overleed onlangs op hoge leeftijd, samen met zijn echtgenote Eugenie Krekelberg, als gevolg van duo-euthanasie. 

In Wat Blijft volgt Peter Blom zijn spoor terug en praat met journalist Jan Tromp (Volkskrant), voormalig politica Hedy d’Ancona en Van Agt’s kleindochter en profwielrenster Eva van Agt. 

Piet Hein, de zeevaarder uit Delfshaven, staat vooral bekend om zijn verovering van de Spaanse zilvervloot in 1628 in opdracht van de West-Indische Compagnie. Zijn grafmonument in de Oude Kerk in Delft wordt momenteel gerestaureerd. Parallel hieraan is een tentoonstelling te zien. Wie was de persoon achter deze bekende verovering en hoe paste Hein in zijn tijd? Welke impact had hij op de Nederlandse geschiedenis? Lara Billie Rense spreekt met Nyncke Graafland-van den Berg, directeur Oude en Nieuwe Kerk Delft, over de rol van Nederlandse zeevaarders in de slavenhandel en de reflectie op ons collectieve verleden.

Verder in Wat blijft: componist Angelo Badalamenti, gedragseconoom Daniel Kahneman en keepster Gien van Maanen.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Sportvrouw Gien van Maanen was keepster van Oranje en zat in het eerste officieuze Nederlandse vrouwvoetbalelftal. Officieuze, want de KNVB vond vrouwen en voetbal geen goede combinatie, boycotte het elftal en weigerde het een lidmaatschap. Gien en medespelers regelden vanaf het begin zelf alle zaken; het publiek bleek wél belangstelling te hebben voor vrouwenelftal.

Na een paar jaar stapte Gien over op handbal, ze speelde in het nationale team en beleefde 32 interlands. Buiten de sport leefde ze een enigszins teruggetrokken en solitair bestaan. 

In Wat Blijft volgt Romaneé Rodriguez haar spoor terug en praat met haar nicht, neef en een goede vriendin, met amateur-sporthistoricus Remco Neu en profvoetballer Sherida Spitse.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers 

--- 

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Sportvrouw Gien van Maanen was keepster van Oranje en zat in het eerste officieuze Nederlandse vrouwvoetbalelftal. Officieuze, want de KNVB vond vrouwen en voetbal geen goede combinatie, boycotte het elftal en weigerde het een lidmaatschap. Gien en medespelers regelden vanaf het begin zelf alle zaken; het publiek bleek wél belangstelling te hebben voor vrouwenelftal.

Na een paar jaar stapte Gien over op handbal, ze speelde in het nationale team en beleefde 32 interlands. Buiten de sport leefde ze een enigszins teruggetrokken en solitair bestaan. 

In Wat Blijft volgt Romaneé Rodriguez haar spoor terug en praat met haar nicht, neef en een goede vriendin, met amateur-sporthistoricus Remco Neu en profvoetballer Sherida Spitse.

M.m.v. Veronique Konings, auteur van het boek ‘Vrouwen die muren afbreken; 22 opbouwende verhalen’.

In Wat blijft aandacht voor Kaási, leider van het vroege verzet tegen slavernij in Suriname. Begin achttiende eeuw, al lang voordat het debat over de slavernijafschaffing op gang kwam, voerden tot slaafgemaakten in Suriname een heftige strijd voor hun vrijheid. Veel tot slaafgemaakten wisten weg te komen van de plantages en vestigden zich in de Surinaamse jungle. Tot deze groep, de marrons, behoorde Kaási, leider van de ‘Kaásimarrons’ en aanvoerder van een vijftig jaar durende guerillastrijd tegen de Nederlandse plantagehouders. Te gast is historicus Frank Dragtenstein over zijn boek Kaási de rebellenleider waarin hij het leven van en de gebeurtenissen rondom Kaási reconstrueerde. Hij is gespecialiseerd in slavernij- en koloniale geschiedenis en medeoprichter van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee).

Verder in Wat blijft: Rapper Def Rhymz, schrijfster Toni Morrison en kunstenares PINK de Thierry.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

De beeldend kunstenaar PINK de Thierry maakte performances waarbij de scheidslijn tussen privé en publiek nauwelijks te zien was; je zou haar wat dat betreft een voorloper van de Kardashians kunnen noemen. Toen ze moeder werd, maakte ze haar gezin tot middelpunt van haar performances. Zo woonde ze met man en kind honderd dagen op grote pleinen in verschillende steden. Haar eigenzinnigheid bracht haar dikwijls in botsing met de officiële kunstwereld, maar ze ging stug door.

Dide Vonk volgt haar spoor terug met cultuurhistoricus Anja Novak, bevriende advocaat Chris van Eeghen, dochter Sara Guiducci en haar man Donald Louw.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

--- 

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Beeldend kunstenaar PINK de Thierry (geboren in 1943 als Helena Scheerder) verwierf bekendheid in de jaren tachtig en negentig met haar opmerkelijke performances: zij zette zichzelf en haar gezin (man en kind) centraal in haar werk en was daarmee lang vóór Big Brother iemand die zich begaf op de grens tussen privé en openbaar. Dat werd niet altijd begrepen en gewaardeerd, ze leefde op gespannen voet met de officiële kunstwereld. Maar ze was een vechter en doorzetter en bleef haar leven lang kunst maken. In Wat Blijft volgt Dide Vonk haar spoor terug. Ze praat met haar man Donald Louw, dochter Sara, cultuurhistoricus Anja Novak en advocaat en huisvriend Chris van Eeghen.

Cabaretier en zanger Wim Sonneveld wordt beschouwd als een van de ‘Grote Drie van het Nederlandse cabaret’ van na de Tweede Wereldoorlog, samen met Toon Hermans en Wim Kan. Deze maand is het vijftig jaar geleden dat hij overleed. In hun muzikale voorstelling Het Wim Sonneveld-Complex strijden theatermakers Tim Olivier Somer en Tarik Moree om de beste vertolking van de legende. Kun je anno 2024 nog wel een voorstelling maken over een man die vijftig jaar dood is? En is er ruimte voor nostalgie in tijden van woon-, stikstof-, asiel- en klimaatcrisis? Lara Billie Rense spreekt met theatermakers Somer en Moree over het werk en leven van Wim Sonneveld.

Verder in Wat blijft: primatoloog Frans de Waal, muzikant Cola Boyy en kunstenaar Lizan Freijsen.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Actrice Linda van Dyck kwam uit een echt acteursnest, haar beide ouders stonden op het toneel en haar stiefvader was Ko van Dijk, beroemd acteur. Zelf viel ze op door zowel haar film- als toneelrollen: Ciske de Rat, Twee vorstinnen en een vorst, Ademloos en op toneel Who's Afraid of Virginia Woolf? Aan haar carriere kwam abrupt een einde toen ze werd getroffen door een herseninfarct en deels verlamd raakte. 

Peter Blom volgt haar sppor terug met vriend en collega  Jeroen Krabbe, theatercriticus Hanny Alkema van Trouw en zoon Jamie Trenité.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary, Lieke Bruins.

Eindredactie: Bram Vollaers

---

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

Linda van Dyck kwam uit een acteursnest: haar ouders acteerden allebei en haar stiefvader was de beroemde Ko van Dijk. Ze maakte haar debuut in de speelfilm, ze werd bekend door haar rollen in 'Twee vorstinnen en een vorst', 'Ciske de Rat' en ‘Ademloos’, maar veroverde later ook mooie rollen op het toneel. Ze werkte hard en serieus, totdat ze eerst een burn-out kreeg en vervolgens in 2021 een herseninfarct. Ze raakte deels verlamd. In Wat Blijft volgt Peter Blom haar spoor terug en praat met collega-vriend Jeroen Krabbé, toneelcritica Hanny Alkema van Trouw en Linda’s zoon Jamie Trenité.

Te gast: Mark Schaevers met zijn vuistdikke biografie over de beroemde Vlaamse schrijver Hugo Claus met de veelzeggende titel De levens van Claus. Mark Schaevers werkte op zijn Leuvense zolderkamer 10 jaar aan de biografie. De schrijver met vele talenten en gedaanten. Hij schreef prachtige boeken en toneelstukken, trouwde met Silvia Kristel, maakte films, was kunstschilder en, zo blijkt, loog er tijdens zijn leven lustig op los. Hoe moet je daar een geloofwaardige biografie van maken? Schaevers brengt de lezer dichter bij Claus dan de schrijver zelf ooit heeft toegestaan, en tegelijk is deze biografie een wervelende cultuurgeschiedenis die meer dan een halve eeuw bestrijkt.

Verder in Wat blijft: Meindert Fennema, mangatekenaar Akira Toriyama en toneelmaker Mbongeni Ngema.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft: 

De in Friesland geboren politicoloog en oud-hoogleraar politieke theorie Meindert Fennema was een dwarse denker die de vrijheid van meningsuiting te vuur en te zwaard verdedigde. Gedurende zijn 42-jarige loopbaan aan de Universiteit van Amsterdam kwam hij regelmatig in botsing over zijn denkbeelden. Hij schreef verschillende boeken, waaronder de Wilders-biografie Geert Wilders. Tovenaarsleerling waaraan Geert Wilders zelf niet meewerkte. Hij overleed na een langdurige ziekte op 77-jarige leeftijd. Annette van Soest volgt zijn spoor terug en spreekt met collega’s, zijn weduwe en zijn oudste dochter.'

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

---

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5

De in Friesland geboren politicoloog en oud-hoogleraar politieke theorie Meindert Fennema was een dwarse denker die de vrijheid van meningsuiting te vuur en te zwaard verdedigde. Gedurende zijn 42-jarige loopbaan aan de Universiteit van Amsterdam kwam hij regelmatig in botsing over zijn denkbeelden. Hij schreef verschillende boeken, waaronder de Wilders-biografie Geert Wilders. Tovenaarsleerling waaraan Geert Wilders zelf niet meewerkte. Hij overleed na een langdurige ziekte op 77-jarige leeftijd.
Annette van Soest volgt zijn spoor terug en spreekt met collega’s, zijn weduwe en zijn oudste dochter.

Hiltje Aukes Sipma was een van de vele Friezen die halverwege de negentiende eeuw besloot haar geluk elders te beproeven. Met haar man en zes kinderen waagde ze de oversteek naar het land van de onbegrensde mogelijkheden: Amerika. In de hoop op een beter leven en religieuze vrijheid stichtten ze, samen met achthonderd andere Nederlanders, het dorpje Pella in de staat Iowa. Welke rol had Hiltje in het opbouwen van deze nieuwe, Amerikaanse gemeenschap? Schrijver Anita Terpstra reconstrueerde haar vaak harde bestaan door gebruik te maken van informatie over de mannen in haar leven. Lara Billie Rense spreekt met Terpstra over Hiltje, en andere vrouwen, die uit de geschiedschrijving over deze periode dreigen te verdwijnen.

Verder in Wat blijft: stijlicoon Iris Apfel, muzikant B.B. Seaton, en Barbara Balzerani, leider van de linkse terreurgroep Rode Brigades.

Afgelopen najaar overleed zeer plotseling de 23-jarige succesvolle, charismatische acteur Reiky de Valk. Zijn overlijden was het gevolg van zelfdoding en bracht een schok teweeg onder vrienden en collega’s; niemand had dit zien aankomen.

In tweede uur en de podcast van Wat blijft: het leven en werk van Reiky de Valk:

Reiky was al tijdens zijn opleiding aan de Amsterdamse Jeugdtheaterschool te zien in films en televisieseries. Hij werd bekend door zijn rollen in Dertigers, Hockeyvaders, Oogappels en de Nickelodeon-serie Hunterstreet. 

In Wat Blijft praat Nathan de Vries met regisseur Ties Schenk, vriend Arjan van Hesteren en met Reiky’s moeder Anouk.  

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

---

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5 

Afgelopen najaar overleed zeer plotseling de 23-jarige succesvolle, charismatische acteur Reiky de Valk. Zijn overlijden was het gevolg van zelfdoding en bracht een schok teweeg onder vrienden en collega’s; niemand had dit zien aankomen.
Reiky was al tijdens zijn opleiding aan de Amsterdamse Jeugdtheaterschool te zien in films en televisieseries. Hij werd bekend door zijn rollen in Dertigers, Hockeyvaders, Oogappels en de Nickelodeon-serie Hunterstreet. 
In Wat Blijft praat Nathan de Vries met regisseur Ties Schenk, vriend Arjan van Hesteren en met Reiky’s moeder Anouk. 

Max Beckmann behoorde tot de meest originele schilders van de moderne West-Europese kunst. Vóór de Eerste Wereldoorlog was hij in Berlijn de jonge belofte van de traditionele schilderkunst. Tijdens het interbellum groeide hij uit tot een van de belangrijkste moderne schilders in Duitsland. Totdat de nazi’s aan de macht komen en hem het werken onmogelijk maken. Hij vluchtte naar Amsterdam, en wijdde zich in afzondering volledig aan het schilderen. In het Kunstmuseum Den Haag is een oeuvretentoonstelling van de schilder te zien. Lara Billie Rense spreekt over het leven en werk van Beckmann met conservator Thijs de Raedt.

Verder in Wat blijft: schaatster Joan Haanappel, zangeres Marian Anderson en cartoonist Benoît van Innis.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft: muzikant Tom Pintens.

De Vlaamse muzikant en producer Tom Pintens was alom tegenwoordig in de Belgische muziekscene. Maar niet op de voorgrond: hij was meer een rechterhand dan een frontman. Hij speelde in bands als Het zesde metaal, Roosbeef en Zita Swoon. Ook was Pintens mentor van Tamino. Maarten Westerveen volgt zijn spoor terug met Roos Rebergen van Roosbeef, muzikant Robin Aerts en Toms moeder Gerda Pintens.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

---

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

Zie voor de playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5 

De Vlaamse muzikant en producer Tom Pintens was alom tegenwoordig in de Belgische muziekscene. Maar niet op de voorgrond: hij was meer een rechterhand dan een frontman. Hij speelde in bands als Het zesde metaal, Roosbeef en Zita Swoon. Ook was Pintens mentor van Tamino. Maarten Westerveen volgt zijn spoor terug met Roos Rebergen van Roosbeef, muzikant Robin Aerts en Toms moeder Gerda Pintens.

Al lang is Abdelkader Benali gefascineerd door Jan Janszoon, een onverschrokken Haarlemse kaper uit de 17e eeuw die furore maakte in Noord-Afrika. Met de makers van Andere Tijden  dook Benali in zijn waanzinnige levensverhaal voor de vierdelige televisieserie Jan Janszoon, Piraat van de wereld. Haarlemmer Jan Janszoon verlaat zijn gezin, bekeert zich tot de islam en wordt piraat en handelaar in Europese tot slaafgemaakten, maar ook diplomaat, admiraal en gouverneur. In Noord-Afrika neemt hij een nieuwe naam aan, Mourad Raïs, en onder die naam zal hij naam en faam verwerven, maar ook angst en afkeer zaaien.  In Wat blijft praat Nicole Terborg met Abdelkader Benali over wat het verhaal van Janszoon voor hem betekent en hoe hij de 17e eeuwse kaper tot leven bracht.

Verder in Wat blijft: aandacht voor het leven en werk van muzikant Mark Hollis en Frans Hals. 

In het tweede uur en de podcastserie van Wat blijft volgt Fleur Jurgens het spoor terug van Hannemieke Stamperius.

Stamperius publiceerde haar eerste boeken onder een mannennaam, Hannes Meinkema. Dat was geen toeval. In de boekwinkels van de jaren zeventig had je een stapeltje vrouwenliteratuur en een stapeltje mannenliteratuur. En alleen dat laatste werd serieus genomen door de literaire pers. 

Ze werd beroemd met haar derde boek En dan is er koffie  (1976) en schreef sindsdien nog dertig boeken: over het kwaad en het disfunctionele gezin, over echtscheiding en alleenstaand moederschap. Thema's die raakten aan haar eigen leven zoals haar gewelddadige jeugd.

Fleur Jurgens onderzoekt haar leven en werk met schrijver en emeritus-hoogleraar genderstudies Maaike Meijer, met vriendin  Esselien 't Hart en met pleegdochter Jowi Schmitz. Wat blijft na de dood van Hannemieke Stamperius? 

Stamperius publiceerde haar eerste boeken onder een mannennaam, Hannes Meinkema. Dat was geen toeval. In de boekwinkels van de jaren zeventig had je een stapeltje vrouwenliteratuur en een stapeltje mannenliteratuur. En alleen dat laatste werd serieus genomen door de literaire pers. Ze werd beroemd met haar derde boek En dan is er koffie (1976) en schreef sindsdien nog dertig boeken: over het kwaad en het disfunctionele gezin, over echtscheiding en alleenstaand moederschap. Thema's die raakten aan haar eigen leven zoals haar geweldadige jeugd. Fleur Jurgens volgt het spoor terug met schrijver en emeritus-hoogleraar genderstudies Maaike Meijer, met vriendin  Esselien 't Hart en met pleegdochter Jowi Schmitz. Wat blijft na de dood van Hannemieke Stamperius?

Voor deze podcast is gebruik gemaakt van fragmenten uit de volgende programma’s: 

- Een uur Ischa, 20 augustus 1991, Vpro: Ischa Meijer in gesprek met de schrijfster Hannes Meinkema/Hannemieke Stamperius over haar jeugd, haar werk en hoe het allemaal begon met "En dan is er koffie”, uitgezonden op Radio 1

- Een Monument van Ongeduld, kleine geschiedenis uit de jaren zeventig, documentaire, uitgezonden op 12 november 1995, Vpro, Nederland 3

- Dolle Mina's strijd voor vrouwenrechten: ludiek, maar ook confronterend, NOS-Nieuws, 23 januari 2020

Schrijver Wessel te Gussinklo streefde altijd naar het hoogst haalbare. Hij begon al jong met schrijven maar zijn carrière kwam die eerste jaren niet van de grond. Zijn doorbraak kwam op zijn 45ste met De verboden tuin waarvoor hij de Anton de Wachterprijs won. Te Gussinklo had een muze nodig om romans te kunnen schrijven. Nadat zijn eerste vrouw overleed, stopte hij zo’n twintig jaar met schrijven van literatuur. Toen hij een nieuwe liefde vond, lukte het hem om weer romans te publiceren.

Maartje Willems volgt zijn spoor terug met vriend en collega Frans Thomése, met schrijver Michiel Lieuwma en zijn weduwe Odilia te Gussinklo.

Schrijver Jacob Israël de Haan kende een leven vol schandalen. In 1904 schreef hij de eerste Nederlandse roman waarin een homoseksuele relatie centraal stond. Het leidde onder andere tot zijn ontslag bij dagblad Het Volk. Op zoek naar eerherstel zorgde hij op een slimme manier voor een nieuw schandaal. Een truc die hij later ook politiek inzette: als activist lokte hij protesten uit in Rusland en vanuit Palestina schreef hij over de lokale ontwikkelingen. Zijn uitgesproken mening over de Joodse staat kostte hem in 1924 uiteindelijk het leven. Wat kunnen we honderd jaar na zijn dood van De Haan leren? Lara Billie Rense spreekt met letterkundige Gaston Franssen over de rol die schandalen speelden in het leven en werk van de schrijver.

Verder in Wat blijft: politicus Dries van Agt, gitarist Wayne Kramer (MC5) en kunstenaar Martin Wong.

In het tweede uur en de podcastserie Wat blijft volgt Botte Jellema het spoor terug van acteur Helmert Woudenberg.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Nienke Spaan, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

Helmert Woudenberg was een van de oprichters van het baanbrekende gezelschap Het Werkteater, speelde in films, in televisieseries, en in zijn eigen solovoorstellingen. Zijn leven was getekend door de NSB-geschiedenis van zijn familie. Die geschiedenis nam hij mee het podium op: hij wilde een stem geven aan personages, zonder daar een oordeel over te geven. Hij had een enorme werkdrift en wilde het liefst zo vaak mogelijk spelen. Op de dag van zijn overlijden, zou hij ’s avonds ook weer op het podium staan. Maar die geschiedenis tekende hem ook in zijn privéleven. 

Botte Jellema volgt zijn spoor terug met toneelrecensent Hein Janssen, collega Tjeerd Bischoff en dochter Mose.

Politicoloog Peter Bootsma komt praten over zijn biografie over Jan de Koning, vier keer minister voor het CDA en zeer invloedrijk in Den Haag in de jaren zeventig en tachtig. Jan de Koning was in de jaren tachtig namens het CDA vier keer minister en driemaal kabinetsinformateur. Hij werd nooit minister-president, omdat hij het premierschap liet aan Ruud Lubbers en diens geldingsdrang. In feite was de macht van de beminnelijke De Koning achter de schermen groter dan menigeen kon vermoeden. Een bekende uitspraak van De Koning en de titel van de biografie is: “Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan”, typisch voor de man die altijd pragmatisch naar oplossingen zocht.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Nienke Spaan, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

Geliefd, gehaat en gevreesd: filmmaker, interviewer en columnist Theo van Gogh was het allemaal. Het vrije woord ging bij hem boven alles en hij schuwde er niet voor mensen – bewust – te kwetsen. Eind dit jaar is het twintig jaar geleden dat hij bruut werd vermoord om zijn directe uitspraken. Waar kwam Van Goghs onstilbare zucht tot beledigen vandaan? In hoeverre speelden de oorlogsgeschiedenis van zijn ouders en zijn afstamming van de beroemde schilder een rol? En welke mediaerfenis laat hij na? Historicus en biograaf Jaap Cohen leefde zeven jaar lang met Van Goghs en sprak meer dan 150 familieleden, collega’s, vrienden én vijanden voor zijn biografie. Bij Wat blijft spreekt hij met Lara Billie Rense over zijn inzichten.

Verder in Wat blijft: politiek gevangene, Vadim Hrasko, zangeres Mary Weiss, en muzikant Melanie.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft volgt Annette van Soest het spoor terug van politicus Adri Duivesteijn.

Een lastpak, zo werd hij soms genoemd. Maar ook bevlogen en activistisch. PvdA-politicus Adri Duivesteijn vond het leven te kort om aandacht te besteden aan dingen die hij niet echt belangrijk vond. Hij groeide op in de Haagse Schilderswijk, waar hij al vroeg in zijn leven zag wat ongelijkheid betekent. De overtuiging dat ieder mens het recht en de vrijheid moet hebben om zijn eigen weg te volgen, ongeacht afkomst, liep als een rode draad door zijn leven. 

Annette van Soest volgt zijn spoor terug met partijgenoot Lodewijk Asscher, met documentairemaker Marit Geluk en met zijn partner, Liesbeth Janson.

----

Meer over Wat blijft: https://www.human.nl/wat-blijft

De Wat Blijft Lijst, een playlist met alle muziek uit Wat blijft: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5 

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Nienke Spaan, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

Een lastpak, zo werd hij soms genoemd. Maar ook bevlogen en activistisch. PvdA politicus Adri Duivesteijn vond het leven te kort om aandacht te besteden aan dingen die hij niet echt belangrijk vond. Hij groeide op in de Haagse Schilderswijk, waar hij al vroeg in zijn leven zag wat ongelijkheid betekent. De overtuiging dat ieder mens het recht en de vrijheid moet hebben om zijn eigen weg te volgen, ongeacht afkomst, liep als een rode draad door zijn leven.

Annette van Soest volgt zijn spoor terug met partijgenoot Lodewijk Asscher, met documentairemaker Marit Geluk en met zijn partner, Liesbeth Janson.

Dat er in zeventig jaar veel kan gebeuren is evident, maar dat iemand in diens mensenleven zowel model, fotograaf, oorlogscorrespondent, moeder en surrealistisch kok is, geeft blijk aan een op zijn zachts gezegd bijzonder leven. De Amerikaanse Lee Miller was dit allemaal: ze fotografeerde voor Vogue en Harper’s Bazaar, trok na D-Day achter de geallieerden aan om de operaties en bevrijdingen vast te leggen en kon haar oorlogstrauma’s na de bevrijding pas verwerken dankzij haar surrealistische gerechten waar ze gasten blauwe vis en gifgroene mayonaise voorgeschotelde. Conservator Moderne en Hedendaagse Kunst van Boijmans van Beuningen, Saskia van Kampen-Prein, spreekt met Lara Billie Rense over haar onderzoek naar Lee Miller.

Verder in Wat blijft: hotelier Arie van der Valk, muzikant Bob Marley, en de jonge Rembrandt van Rijn.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft aandacht voor het leven en werk van activist Klaas de Jonge:

Klaas de Jonge had lak aan gezag en conventies. Hij sloot zich in de jaren ‘80 aan bij de anti-apartheidsbeweging in Mozambique en werd opgepakt tijdens het smokkelen van wapens voor het ANC. Toen hij de politie na zijn arrestatie moest laten zien waar een aanslag ophanden zou zijn, leidde hij hen listig naar de Nederlandse ambassade in Pretoria waar hij veilig was. Daar bleef hij maanden zitten, met open raam en op luid volume draaide hij er de hit Free Nelson Mandela. Hoewel hij ontegenzeggelijk aan de ‘goeie’ kant van de geschiedenis stond, is zijn deelname aan een gewapende vrijheidsstrijd in Nederland toch altijd controversieel gebleven.

Peter Blom volgt zijn spoor terug met biograaf Jenne Jan Holtland, Conny Braam (oprichter van de Nederlandse anti-apartheidsbeweging)  en zijn zoon Arjen de Jonge.

----

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Nienke Spaan, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

Klaas de Jonge had lak aan gezag en conventies. Hij sloot zich in de jaren ‘80 aan bij de anti-apartheidsbeweging in Mozambique en werd opgepakt tijdens het smokkelen van wapens voor het ANC. Toen hij de politie na zijn arrestatie moest laten zien waar een aanslag ophanden zou zijn, leidde hij hen listig naar de Nederlandse ambassade in Pretoria waar hij veilig was. Daar bleef hij maanden zitten, met open raam en op luid volume draaide hij er de hit Free Nelson Mandela.

Peter Blom volgt zijn spoor terug met biograaf Jenne Jan Holtland, Conny Braam (oprichter van de Nederlandse anti-apartheidsbeweging)  en zijn zoon Arjen de Jonge.

Nele Marian is een van de eerste schrijfsters van Afrikaanse afkomst in Europa. In de jaren 30 schreef ze de poëziebundel ‘Poèmes & Cahnsons’, hierin beschrijft ze het koloniaal onrecht op aangrijpende wijze. Te gast is Nadia Nsayi. Zij schreef het boek 'Congolia — De erfenis van Nele Marian’.

Verder in Wat blijft: journalist Marc Chavannes, muzikant en producer Amp Fiddler en fotograaf Bernard Rübsamen.

Lara Billie verwijst naar de Wat Blijft Lijst, de playlist met muziek uit Wat blijft. Die vindt u hier: https://open.spotify.com/playlist/1Gu8KXUHeVhLYE9M2jKkwu?si=cf8248e5824a48e5 

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft:

Jeannette Kok was een baken voor Amsterdammers met HIV en aids. Ze werkte als sociaal verpleegkundige en struinde voor de GGD homokroegen op de wallen af om soatesten te doen. Tijdens de HIV- en aidsepidemie van de jaren ‘80 was ze de eerste die het bron- en contactonderzoek uitvoerde. Dide Vonk volgt haar spoor terug met microbioloog en haar voormalig baas Roel Coutinho, met haar goede vriend Ruud van Buren en met dochter Sanna Bakker.

--------

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Nienke Spaan, Geerte Verduijn, Jessica Zoghary.

Eindredactie: Bram Vollaers

Jeannette Kok was een baken voor Amsterdammers met HIV en aids. Ze werkte als sociaal verpleegkundige en struinde voor de GGD homokroegen op de wallen af om soatesten te doen. Tijdens de HIV- en aidsepidemie van de jaren ‘80 was ze de eerste die het bron- en contactonderzoek uitvoerde. Haar betrokkenheid ging zo ver dat patiënten ook thuis bij Jeannette Kok over de vloer kwamen. Dide Vonk volgt haar spoor terug met microbioloog en haar voormalig baas Roel Coutinho, met haar goede vriend Ruud van Buren en met dochter Sanna Bakker.

'De vrijheid om niet alleen een soort te zijn, maar ook een individu, is toch het allerleukst' schrijft Josephine Rombouts in haar boek Opmerkelijke vrouwen. In Schotland stuitte ze op de vraag wat vrouwen met ambities de afgelopen eeuwen hebben moeten doorstaan om te kunnen doen waar ze goed in zijn. Bij Wat blijft spreekt Lara Billie Rense met Rombouts over de levens van drie verschillende vrouwen. Alledrie hebben ze op hun eigen manier door muren van vooroordelen en belemmeringen moeten vechten.

Verder in Wat blijft: Dichter Sytse Jansma over zijn bundel Rozige maanvissen, en leven en werk van muzikant Sandy Denny.

In het tweede uur en de podcastaflevering van Wat blijft aandacht voor het leven van Pierre Kartner:

Pierre Kartner, alias Vader Abraham, was altijd op zoek naar de volgende hit. Het kleine café aan de haven en Het Smurfenlied brachten hem wereldfaam. Veel minder mensen weten dat hij aan het begin van zijn carrière schunnige nummers maakte als onderdeel van het duo Venus en Penis. Kartner had twee kanten: de serieuze songwriter én de carnavaleske artiest. Ondanks zijn succes bleef hij een leven lang zoeken naar erkenning. Annette van Soest volgt zijn spoor terug met muziekjournalist Jan Vollaard, met zanger Jacques Herb, voor wie Kartner de hit Manuela schreef, en met Corry Konings, die op haar zestiende door hem werd ontdekt. 

--------

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Nienke Spaan.

Eindredactie: Bram Vollaers

Pierre Kartner, alias Vader Abraham, was altijd op zoek naar de volgende hit. Het kleine café aan de haven en Het Smurfenlied brachten hem wereldfaam. Veel minder mensen weten dat hij aan het begin van zijn carrière schunnige nummers maakte als onderdeel van het duo Venus en Penis. Kartner had twee kanten: de serieuze songwriter én de carnavaleske artiest. Ondanks zijn succes bleef hij een leven lang zoeken naar erkenning. Annette van Soest volgt zijn spoor terug met muziekjournalist Jan Vollaard, met zanger Jacques Herb, voor wie Kartner de hit Manuela schreef, en met Corry Konings, die op haar zestiende door hem werd ontdekt.  

Als interviewer was Clairy Polak geliefd, bewonderd maar ook gevreesd. Haarscherp wist ze zin van onzin te scheiden, dikwijls met een nauwelijks verhulde glimlach en licht spottende ogen. ‘Ze kon een kwestie helemaal afpellen,’ vertelt collega Jeroen Pauw. ‘Als een politicus wollige taal gebruikte, prikte zij daar feilloos doorheen. Met humor, een frons, en een betoverende blik erbij.’

Clairy Polak deelde niet veel over haar privéleven. Niemand wist dat ze ziek was. Maar, zegt goede vriendin Daan Roovers, ze was niet eenzaam. ‘Ze voelde zich fundamenteel alleen staan in het leven. Maar dat is niet hetzelfde als eenzaamheid denk ik. Ze vond het belangrijk om haar eigen leven te besturen. Soevereiniteit was voor haar een manier van leven.’

Lotje IJzermans volgt haar spoort terug met collega-journalist Jeroen Pauw, goede vriendin en filosoof Daan Roovers en goede vriend Bo van der Meulen.

Fotograaf Erwin Olaf wilde dat zijn werk na zijn dood op een goede plek te zien zou zijn. Dat is gelukt: zijn ‘Hope Portrait 5’ hing als eerste foto ooit in de eregalerij van het Rijksmuseum. Maar ondanks dat hij grote internationale bekendheid verwierf, zijn werk tot Nederlands erfgoed werd benoemd en hij hoffotograaf was, bleef Erwin Olaf ook altijd onzeker.
 
Botte Jellema volgt zijn spoor terug met curator Mattie Boom van het Rijksmuseum, met fotoconservator Wim van Sinderen die een grote omslag zag in zijn werk nadat Erwin aanvankelijk bekendstond om zijn shockerende foto’s van piemels en sperma. En met fotograaf Jasper Groen die veel van hem leerde als zijn stagiair: “Als Erwin de studio in kwam dan vulde hij meteen de ruimte energie, zoiets heb ik met niemand anders meegemaakt.” 

Adriana Valkenburg (1894) was in de jaren twintig en dertig van de 20e eeuw een van de kopstukken van de Amsterdamse penoze. Vanwege haar extreme onbetrouwbaarheid kreeg zij in de onderwereld de bijnaam ‘Jeanne de Leugenaarster’. Bij de politie stond zij te boek als het ‘gevaarlijkste wijf’ van de stad. Klanten werden in haar bordelen stelselmatig beroofd. In de Tweede Wereldoorlog werd Valkenburg tipgeefster van het beruchte bureau Joodsche Zaken, dat op Joodse onderduikers jaagde. Valkenburg heeft tientallen ondergedoken Joden verraden, die vervolgens zijn vermoord in vernietigingskampen. In de officiële geschiedschrijving komt zij echter niet voor. Lara Billie Rense gaat in gesprek met journalist, schrijver en oud-misdaadverslaggever Bart Middelburg, die een boek schreef over Valkenburg.

Verder in Wat blijft: schrijver, hoogleraar en activist bell hooks, muzikant Sara Tavares en presentator Cilly Dartell.

In het tweede uur en de podcast van Wat blijft volgt Maarten Westerveen het spoor terug van schaatster Stien Kaiser:

Een gouden schaatsmedaille op de Olympische Spelen, dat was het ultieme doel voor Stien Kaiser. Het lukte haar in 1972, op 33-jarige leeftijd, als bekroning van een imposante schaatscarrière waar ze keihard voor moest werken. Stien Kaiser was een pionier in het vrouwenschaatsen. Ze was de eerste vrouwelijke Nederlandse wereldkampioen allround, reed negen wereldrecords en doorbrak de hegemonie van de Russische schaatssters.  

Maarten Westerveen volgt haar spoor terug met oud-schaatsster en journalist Jessica Merkens, vriendin en ploeggenoot Carry Geijssen, en Stiens dochter Saskia Mellema.

---

Redactie radio: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Maartje Willems, Nienke Spaan.

Eindredactie: Bram Vollaers

Een gouden schaatsmedaille op de Olympische Spelen, dat was het ultieme doel voor Stien Kaiser. Het lukte haar in 1972, op 33-jarige leeftijd, als bekroning van een imposante schaatscarrière waar ze keihard voor moest werken. Stien Kaiser was een pionier in het vrouwenschaatsen. Ze was de eerste vrouwelijke Nederlandse wereldkampioen allround, reed negen wereldrecords en doorbrak de hegemonie van de Russische schaatssters.  
Maarten Westerveen volgt haar spoor terug met oud-schaatsster en journalist Jessica Merkens, vriendin en ploeggenoot Carry Geijssen, en Stiens dochter Saskia Mellema. 

Hoeveel kanten had Mata Hari, de beruchtste verleidster van de 20e eeuw? De Friese Margaretha Zelle veroverde vele harten met haar dansen. Tot de Fransen haar in 1917 beschuldigden van spionage en executeerden. Journalisten Jessica Voeten en Angela Dekker schreven een biografie over Mata Hari. Bij Wat blijft gaat Lara Billie Rense in gesprek met Jessica Voeten.

Verder in #WatBlijft vannacht: de wereld van dichter Menno Wigman, producent Burny Bos en bluesgitarist Eddie "Guitar Slim" Jones.

In het tweede uur en de podcast aandacht voor Nataniël Tati Gomes, de uitvinder van de Kapsalon.

Shoarma met friet, tomaat, gesmolten kaas, sla, sambal en knoflooksaus. Oftewel: de kapsalon. Deze wereldberoemde snack werd bedacht door kapper Tati Gomes. Hoewel vrienden hem aanspoorden om geld te verdienen aan de snack, vond hij zelf de eeuwige roem voldoende. Tati Gomes had een kapperszaak in Rotterdam. Het was een plek waar iedereen zich familie voelde. Ook speelde hij in verschillende Kaapverdiaanse bands.

Maartje Willems volgt zijn spoor terug met goede vriend en comedian Jandino Asporaat, met Vado Semedo met wie hij jarenlang in een band zat en met zijn neef, Carlos Gomes.

---

Redactie: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Maartje Willems, Nienke Spaan.

Eindredactie: Bram Vollaers

Shoarma met friet, tomaat, gesmolten kaas, sla, sambal en knoflooksaus. Oftewel: de kapsalon. Deze wereldberoemde snack werd bedacht door kapper Tati Gomes. Hoewel vrienden hem aanspoorden om geld te verdienen aan de snack, vond hij zelf de eeuwige roem voldoende. Tati Gomes had een kapperszaak in Rotterdam. Het was een plek waar iedereen zich familie voelde. Ook speelde hij in verschillende Kaapverdiaanse bands.  
Maartje Willems volgt zijn spoor terug met goede vriend en comedian Jandino Asporaat, met Vado Semedo met wie hij jarenlang in een band zat en met zijn neef, Carlos Gomes. 

In Wat blijft spreekt Lara Billie Rense over Theo Thijssen met historicus en journalist Peter-Paul de Baar. Hij schreef de biografie Theo Thijssen: schrijver, schoolmeester, socialist. Over de schepper van Kees de Jongen, die ook geliefd leraar was, vakbondsman én tweede kamerlid. En die zo goed in het hoofd van kinderen wist te kijken. 

Verder in Wat blijft: Hanneke Groenteman over regisseur en producer Ellen Jens, de Nigeriaanse muzikant William Onyeabor en Wereld AIDS-dag.

In het tweede uur en de podcastserie van Wat blijft volgt Nathan de Vries het spoor terug van actrice en regisseur Wimie Wilhelm.

---

Redactie: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Maartje Willems, Nienke Spaan.

Eindredactie: Bram Vollaers

‘De koningin van de bijrol’, zo noemde Wimie Wilhelm zichzelf. Ze speelde in theatergezelschappen als het Noord Nederlands Toneel en Bos Theaterproducties. Ze vertolkte rollen in bioscoopfilms als Zwartbroek, Kruimeltje en het Oscar-winnende Antonia. En bij het grote publiek werd ze bekend als Els Peeters in de populaire serie Baantjer.  De laatste jaren was ze vooral regisseur van cabaretiers als  Richard Groenedijk, Brigitte Kaandorp en Eva Crutzen. Hoe wist ze bij iedereen vertrouwen te winnen met haar karakteristieke bromstem en bloedeerlijke directheid? En hoe ging ze om met haar ziekte en naderende dood? Nathan de Vries volgt haar spoor terug met jeugdvriend Henk Leegte, cabaretier Eva Crutzen en dochter Lute Wilhelm.  

In Wat blijft deze aflevering een uitgebreid gesprek over Theo Thijssen, leraar en schrijver van het legendatische Kees de Jongen. Dit boek maakt hem, een eeuw later, nog altijd een bekend schrijven. Journalist en historicus Peter-Paul de Baar schreef de biografie 'Theo Thijssen: schrijver, schoolmeester, socialist' en spreekt over het leven en werk van Thijssen met Lara Billie Rense. 

Verder in Wat blijft: aandacht voor regisseur Ellen Jens en de Nigeriaanse atypsiche muzikant William Onyeabor.

In het tweede uur en de podcastserie van Wat blijft volgt Nathan de Vries het spoor van actrice Wimie Wilhem terug met jeugdvriend Henk Leegte, cabaretier Eva Crutzen en dochter Lute Wilhelm en staan wij stil bij de Wereld Aids Dag.

---

Redactie: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Maartje Willems, Nienke Spaan.

Eindredactie: Bram Vollaers

In Wat blijft uitgebreid aandacht voor de opvallende cabaretière Adèle Bloemendaal aan de hand van het boek Aaah! Dèle dat Jacques Klöters over haar schreef. Klöters werkte jarenlang samen met Bloemendaal samen en voerde uitgebreide intiemen gesprekken met haar aan haar keukentafel over seks, geld, misdaad en ouder worden. Niet zelden monden die gesprekken uit in liedjes en conferences in haar programma. Bloemendaal was de strenge meesteres van het cabaret en sleurde haar publiek alle kanten op en met haar opvallende lach. Jacques Klöters spreekt over haar leven en werk met Lara Billie Rense. 

Verder in Wat blijft: aandacht voor Surinaams dichter en politicus Dobru, singer-songwriter Judee Sill en schrijver A.S. Byatt.

In het tweede uur en de podcastserie van Wat blijft volgt Stine Jense het spoor terug van zeezeiler Henk de Velde.

---

Redactie: Laura Iwuchukwu, Nina Ramkisoen, Geerte Verduijn, Maartje Willems

Eindredactie: Bram Vollaers