Mwanagenzi Mtafiti

Shairi hili linazungumzia maisha ya chungu cha kupikia, kinachosema kama kimepata haki zake na kujisikia kuonewa na mpishi. Chungu cha kupikia kinaelezea jinsi kinavyopitia mateso na joto la moto mara kwa mara, bila kupata mapumziko wala kupata sehemu ya kupumzika.

Katika shairi hili, chungu cha kupikia kinaonyesha hisia za uchungu na kutoelewana na mpishi, ambaye anatumia chungu bila kujali hali yake. Chungu kinaweka wazi kuwa hakipati haki zake na kinajisikia kuonewa na mpishi, ambaye hakionyeshi huruma wala kujali mateso yake.

Shairi hili linaweza kueleweka kama mfano wa maisha ya watu wanaofanya kazi kwa bidii na kujitolea, lakini hawapati haki zao au kutambuliwa kwa juhudi zao. Kupitia sauti ya chungu cha kupikia, shairi linatoa onyo kwa wale wanaotumia wengine bila kujali hisia na hali zao, na kuwakumbusha juu ya umuhimu wa kuheshimu na kutambua mchango wa kila mtu.

Shairi hili la Kiswahili linasisitiza umuhimu wa hekima katika mahusiano na mawasiliano na wengine. Shairi hili linasema kwamba watu ambao hawana hekima huwa wanapigana na kugombana, lakini watu ambao wana hekima wanapendelea kushauriana. Watu wenye hekima hawachukui muda mwingi kupigana, bali wanajadiliana na kuelewana kwa amani.

Shairi hili pia linasisitiza kwamba watu wapumbavu huwa wanashikilia mambo ya zamani na huwa wanakumbushana yaliyopita, lakini watu wenye hekima huwa wanakumbuka mambo mema na kujifunza kutokana na mambo mabaya yaliyopita. Watu walio na hekima hawapigani na kugombana, badala yake wanajadiliana na kutafuta suluhu.

Shairi hili pia linasisitiza kwamba watu wenye hekima huwa na uwezo wa kusamehe na kuendelea mbele, badala ya kushikilia chuki na hasira. Watu wenye hekima pia wanaweza kuungana na kufanya kazi pamoja kwa lengo moja, hata kama wana maoni na mtazamo tofauti.

Kwa ujumla, shairi hili linatukumbusha umuhimu wa hekima katika mahusiano na mawasiliano na wengine. Linatia moyo kutafuta watu wenye hekima na kujifunza kutoka kwao ili kuwa na mahusiano mazuri na wenye amani.

Profesa Ken Walibora aliyefariki tarehe 10 Aprili 2020, atakumbukwa kwa mchango wake mkubwa katika fasihi ya Kiswahili. Alikuwa mwandishi mashuhuri, mwalimu, na mshauri wa lugha ya Kiswahili. Sanaa yake ilikuwa na athari kubwa katika jamii na alikuwa akijitolea kuhakikisha kuwa lugha ya Kiswahili inapata hadhi yake Katika jamii.

Hii ni shairi linalosisitiza umuhimu wa amani katika Kenya. Linaeleza kuwa vurugu na migogoro hazina faida, badala yake watu wanapaswa kuafikiana na kushirikiana kwa amani. Shairi linasisitiza pia umuhimu wa kuishi kwa amani na upendo na majirani na kujiepusha na vitendo vya uovu na ukatili. Kadhalika, shairi linahimiza watu kutenda mema na kubainisha kuwa ni bora kufanya kazi kwa bidii na kufaidiana kuliko kupigana. Kwa ujumla, shairi hili linalenga kuhamasisha umoja na amani katika jamii ya Kenya.

Raia anapomchagua kiongozi wake, huwa na matumaini kuwa atamwelekeza kwa njia inayofaa. Iwapo atahujumu haki ya waliomchagua, raia huwa na ghadhabu. Hebu sikiliza shairi hili.

Tunapoisherehekea siku ya wanawake duniani, kumbuka huyo mwanamke aliyejitolea kwa bidii zake zote ili uwe ulivyo leo. 

Huu hapa waadhi wa mzazi kwa mwanawe.

Sijui kama unamfahamu vema jirani yako au mtu mnayeshirikiana naye kwa karibu mno. Na suala la "Nyumba Kumi"  linapotajwa sijui linaibua hisia gani kwenye fikra zako. Baadhi ya watu tunaoishi pamoja, huenda wasikufae kwa chochote au lolote. Wengine watakutumia, wakunongeshe na kukudhalilisha, hasara kwako. Wengine ni wanafiki wasio na utu, wasiokutendea lolote la hisani. Hata kama utamwamini aliye karibu nawe, usimtegemee wala ukadhani ni malaika kwako. Hili halimaanishi wewe usimtendee wema. Tenda wema nenda zako.
Shairi lifuatalo linaelezea kwa kina suala hili. Mhusika anahofia kwamba mtoto wake ataumwa na jibwa la jirani. Hili lalinganishwa na maovu anayoweza kufanyiwa na jirani yake. Ni shairi linaloonya kuhusu ushirikiano wako na jirani au mwandani wako wa karibu. Linamfahamisha hatari zinazomkabili kuwa na jirani asiye na matendo mema.

Mapenzi Huwa Hiari. Shairi lililotugwa na Kimani wa Mbogo pamoja na Muna Moons Ahmed

Ni vigumu sana kuelezea wakati ushairi wa Kiswahili ulipoanza. Wapo baadhi ya watu wanoamini kuwa ushairi ulikuwepo tangu Karne Pili. Wapo pia wanaoamini kuwa ushairi ulianza mtu alipobuni lugha. 

Sikiliza kipindi hiki uelewe kuhusu Historia ya Ushairi wa kiswahili.

Jifunze maneno yanayotumiwa katika ushairi wa Kiswahili.

Yote ni ya Mungu. Usiringe na ya huu ulimwengu kwa sababu yote utayaacha humu duniani. Urembo ni kama ua, siku moja litanyauka.

Yapo mengi Katika ulimwengu huu. Ya kutia moyo na ya kuvunja moyo. Ya kuelimisha na ya kupotosha. Sikiliza shairi hili uelewe Zaidi.

Umetenda, la mahaba ukanipa,
Umelinda, la hofu ukalitupa,
Hujakwenda, nalo deni ukalipa,
Umetenda, ewe wangu maridhia.

Wayataka, mazuri ya kupendeza,
Umetaka, yanayofukuza kiza,
Umefika, wendako ukaongoza,
Wayataka, tena yasiyo na shari.

Umedinda, wengine ukahujumu,
Umeshinda, wewe ndiwe wa kudumu,
Hujaranda, wengine wakuhukumu,
Umedinda, ukawa wa kupendeka.

Limetanda, wingu jema la amani,
Limewanda, likakosa walakini,
Umeunda, jina lisilo kifani,
Limetanda, likawa kielelezo.

Yatazame, yajayo ya kuwadia,
Iandame, nyota kukuangazia,
Lisikwame, bali likakufikia,
Yatazame, mengi uliyotimiza.

...

Ushairi ni nini? Ushairi una umuhimu gani Katika jamii? Wakongwe na magwiji wa ushairi wa awali walieleza ushairi ni nini? Sikiliza uelewe ushairi ni nini.

Si kila wakati utanunua vifaa unavyohitaji. Wakati mwingine utajifunza jinsi ya kuviunda mwenyewe.