Szafa Melomana

Dlaczego artyści w Polsce zarabiają tak mało? Autorzy raportu "Policzone i Policzeni" mówią wprost - sytuacja jest dramatyczna! Jak wygląda praca muzyków i z czym muszą się mierzyć? Jaką rolę w tym wszystkim odgrywają media społecznościowe i sztuczna inteligencja? Oprócz tego Wasze pytania: Jak uczyć wychowanków szkół muzycznych krytyki muzycznej i krytycznego myślenia? Z jakich zakamarków muzyki niemieckiej wyłania się Mickiewicz? Czy warto jeszcze nagrywać płyty? Co gdyby AI miała odtworzyć zaginione dzieła muzyczne, np. "Pasję wg. św. Marka" J.S. Bacha? Raport "Policzone i Policzeni" znajdziesz TUTAJ. Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Nie ma dzisiaj krytyki muzycznej poza nowymi mediami. Nawet jeśli tekst wydrukowany jest tylko na papierze, a audycja wyemitowana tylko na żywo w eterze, współczesne narzędzia pozwalają prędko przenieść treść do internetu, gdzie zacznie ona żyć swoim życiem. Media społecznościowe stanowią nieodłączną, ekspansywną część naszego życia i wpływają na to, jak uprawia się krytykę muzyczną. Nie będzie niespodzianką, jeśli powiem, że wpływ ten nie jest korzystny. O tym porozmawiamy w nowym odcinku.

Karol Nepelski i Maria Sławek -Unfollow

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Od kompletnego zapomnienia do fanatycznego uwielbienia – długą drogę przeszła twórczość Jana Sebastiana Bacha w XIX wieku. Gdy zaczynało się dziewiętnaste stulecie, ukazała się pierwsza i wówczas jedyna biografia lipskiego kantora pióra Johanna Nikolausa Forkela. Gdy się kończyło, książek było już ponad 200, istniało Towarzystwo Bachowskie (nie jedno) i na ukończeniu była kompletna edycja jego dzieł. Co sprawiło, że Bach zafascynował romantyków – twórców, którzy mieli na sztandarach walkę z tradycją, ładem i konwencjami w muzyce i literaturze?

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku:

1. F. Liszt, „Fantazja” z „Fantazji i fugi na temat B-A-C-H”, wyk. Zeynep Ucbasaran (fortepian), 2005.

2. J.S. Bach, „Toccata” z „Toccaty d-moll doryckiej” BWV 538, wyk. James Kibbie

3. J.S. Bach, „Toccata” z „Toccaty d-moll” BWV 565, wyk. James Kibbie.

4. F. Meldessohn, „Fuga” z „Preludium i fugi c-moll op. 37 nr 1, wyk. Bernhard Schneider.

5. R. Schumann, „I Preludium i fuga B-A-C-H”, wyk. Wiktoria Ryńska.

6. J.S. Bach, „Grave” z „Sonaty skrzypcowej a-moll” BWV 1003, transkr. skrzypcowa Ferdinanda Davida, wyk. Zbigniew Pilch (2024).

7. J.S. Bach, „Preludium C-dur” z I t. DWK, wyk. Walter Gieseking (1949).

8. F. Chopin, „Preludium C-dur” z 28 Preludiów op. 28, wyk. Alfred Cortot (1942).

9. J.S. Bach Aria z kantaty „Wiederstehe doch der Sünde” BWV 54, transkrypcja fortepianowa i wykonania Víkingur Ólafsson (live, 2019).

Największe na świecie jednostkowe archiwum pieśni obozowej stworzone zostało przez jednego człowieka, który 5 lat siedział w KL Sachsenhausen – Aleksandra Kulisiewicza. Straszliwe przeżycia obozowe odcisnęły piętno na jego życiu. Dzięki swojej znakomitej pamięci najpierw wyniósł z obozu kilkaset wierszy i pieśni, a następnie przez ponad trzy dekady ten zbiór uzupełniał. Zwany bardem kacetów i synem śmierci za swoją życiową misję obrał zachowanie pamięci o bestialsko pomordowanych więźniach obozów koncentracyjnych. Pieśni nie tylko zbierał, ale także je wykonywał, robiąc to w sposób tak poruszający, że do dziś ich słuchanie jet ogromnym wyzwaniem. W Polsce o Kulisiewiczu mówi się niewiele. Czas to zmienić. Oto jego historia.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Badania Narodowego Centrum Kultury dotyczące uczestnictwa Polaków w kulturze nie pokazały niczego nowego - tylko 3-4% ludzi regularnie chodzi na koncerty festiwalowe, do filharmonii oraz opery i stan rzeczy nie zmienił się specjalnie od 2019 roku. Dlaczego tak jest? Co z tym zrobić? Jaką rolę odgrywa edukacja? O tym wszystkim w 10. odcinku LIVE nagranym u progu nowego sezonu koncertowego 2024/2025.
To nie wszystko - w odcinku także o tym, gdzie szukać interesujących koncertów solowych innych niż najpopularniejsze oraz o pułapkach nadmiernego przywiązania do historycznych instrumentów.

Badania NCK:

1. Uczestnictwo Polaków w kulturze w 2023 roku.

2. Preferencje muzyczne.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Renesans był epoką, która wprowadziła muzykę na nowoczesne tory. To wtedy wynaleziono druk, który zrewolucjonizował dystrybucję muzyki, zmienił rolę kompozytora oraz wykonawcy, a także spopularyzował muzykowanie amatorskie i naukę muzycznego rzemiosła. Renesans dowartościował także słowo, które w tej epoce zaczęło determinować styl muzyki. Ta epoka wytworzyła wielu wspaniałych twórców, jednak ani oni, ani ich utwory nie mają tak kultowego statusu jak kompozytorzy późniejsi, i nie mówię o klasykach jak Beethoven czy Mozart, romantykach jak Brahms czy Mendelssohn, ale nawet twórcach dawnych, jak Bach czy Vivaldi. Wielu słuchaczom muzyczna mowa sprzed 500 lat wydaje się obca. W tym odcinku spróbujemy to zmienić i przybliżyć jej historię oraz gramatykę.

Pomogą mi w tym wykonawcy – po solowej części podcastu zapraszam na rozmowę z założycielami najmłodszego polskiego zespołu specjalizującego się w renesansowej polifonii wokalnej: Antoniną Rudą i Markiem Opaską z Polyphonica Ensemble.

Rozmowa Karoliny Kolinek-Siechowicz z Jessem Rodinem

Bartłomiej Gembicki o mitologizowaniu Josquina

Karolina Kolinek-Siechowicz o Nymphes des bois Josquina

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Czy świat, który nas otacza, może zamienić się w piekło? Czy to, co normalne i dobre może naraz zniknąć i zostać zastąpione przez strach, który wygląda z każdego kąta? Strach, którego nie przykryje ani poświęcenie się pracy, ani życie rodzinne, ani romanse? Życie Hugo Distlera, kompozytora, który swoją karierę zaczynał, gdy w Niemczech do władzy doszli naziści, pokazuje, że tak. Był utalentowanym twórcą luterańskiej muzyki sakralnej, jednym z tych, którzy tchnęli w nią nowego ducha po dziesiątkach lat stagnacji w XIX wieku. Był świetnym organistą i klawesynistą, jednym z prekursorów wykonawstwa historycznego. To on z założoną przez siebie Esslingen Sing-Akademie wykonał „Orfeusza” Monteverdiego. Żył jednak zbyt krótko, by w pełni rozwinąć skrzydła, by jego nazwisko zyskało sławę, o którą walczył. Żył krócej niż Mozart. Pokonała go nowa totalitarna rzeczywistość, z którą ani nie potrafił się dogadać, ani jej przeciwstawić.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

„Nie ma wolności bez dyscypliny” – mówiła podobno jedna z najważniejszych nauczycielek muzyki XX wieku. Do salonu Nadii Boulanger przy Rue Ballu 36 w Paryżu oraz do letniej szkoły w Fontainebleau, którą kierowała po wojnie, pielgrzymowały tysiące adeptów sztuki dźwięku z całego świata, nie tylko kompozytorów, ale także śpiewaków i instrumentalistów, którzy wywarli ogromny wpływ na muzykę współczesną i to w różnych jej aspektach. Uczył się u niej zarówno Daniel Barenboim, jak i Astor Piazzolla, Aaron Copland, ale i Philip Glass, Virgil Thomson, ale i Quincy Jones. Ogromne znaczenie miała dla muzyki polskiej. U progu Warszawskiej Jesieni większość czołowych twórców zrzeszonych w Związku Kompozytorów Polskich była jej uczniami. Czego uczyła Nadia Boulanger? Skąd wzięła się ta sława, która zaowocowała tysiącami anegdot i mitologizację „Mademoiselle”. Wreszcie – jak ta nauka wytrzymała próbę czasu? O tym wszystkim w najnowszym odcinku!

 Artykuły Beaty Bolesławskiej-Lewandowskiej o listach Zygmunta Mycielskiego dostępne są w „Ruchu Muzycznym”:

* część 1

* część 2

Artykuł Krzysztofa Meyera w „Dwutygodniku”.

Podcastu można wysłuchać także na Breaker, Pocket Casts, RadioPublic oraz Apple Podcasts. Jest dostępny także na YouTube.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Ponad 45 milionów sprzedanych płyt, 500 platyn, koncerty na 5 kontynentach, własna orkiestra i ogromny majątek, w tym stradivarius. Skala sukcesu André Rieu jest ogromna. Niektóre media okrzyknęły go „rewolucjonistą muzyki klasycznej”, który do tej „trudnej” sztuki potrafi przyciągnąć dziesiątki tysięcy nowych odbiorców. Pogląd ten jest całkowicie fałszywy. Rieu nie jest żadnym rewolucjonistą, nie przyciąga także nowej publiczności do sal koncertowych. Prawdopodobnie jest wręcz odwrotnie. Z jednym jednak trzeba się zgodzić: jest szalenie popularny. To mówi wiele zarówno o nim, jego pomyśle na muzyczny biznes, jak i o publiczności. Nazywany jest „królem walca”, choć to nie pierwszy artysta, który ten tytuł otrzymał. Udamy się zatem w tym odcinku w podróż do XIX-wiecznego Wiednia, aby odnaleźć źródła sukcesu Rieu i prześledzić karierę jego poprzedników – dynastii Straussów.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku:

1. J. Strauss, „Weib, Wein und Gesang”, wyk. Marek Weber i jego orkiestra (1927).

2. J. Strauss, „Waltz Medley”, US Air Force Band aranż. Charles Granofsky.

3. Fragmenty występów André Rieu i Johann Strauss Orchestra w Bukareszcie i Wiedniu.

4. J. Strauss, „Tritsch-Tratsch Polka”, wyk. Akkordeonorchester Hof, aranż. Christoph Waghubinger.

„W chwili, gdy Bach oślepł, a jego zdrowie podupadło, ostatek sił włożył w ukończenie dzieła, które stało się wielkim wytworem ludzkiego umysłu” – napisał austriacki muzykolog Karl Geiringer. Jego amerykański kolega po fachu Paul Henry Lang mówił z kolei o „filozoficznym brewiarzu, którego każdy takt zaprasza do namysłu”. Wreszcie Glenn Gould uważał, że finałowa, potrójna fuga tego cyklu jest najpiękniejszym, co powstało w dziejach muzyki. Mowa oczywiście o „Kunst der Fuge” Jana Sebastiana Bacha – „Sztuce fugi”. Jakie tajemnice kryje ten cykl zbudowany na jednym temacie? Jak to możliwe, że przy zachowaniu ścisłej architektury udało się kompozytorowi wyrazić tak wiele emocji? I wreszcie – co to znaczy, że sztuka fugi jest ukoronowaniem dorobku zachodnioeuropejskiej polifonii?

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Wykład Michaela Parloffa o „Kunst der Fuge”

„Kunst der Fuge” w wykonaniu Marty Czech (2022)

Muzyka w odcinku:

1. J.S. Bach, „Contrapunctus IV” z „Kunst der Fuge”, wyk. Christoph Lahme (fisharmonia), Essen 2011.

2. Kanon „Sumer is icumen in”, wyk. Exeter University Madrigals.

3. G.P. da Palestrina, „Illumina oculos meos”, wyk. Suspicious Cheese Lords (2023).

4. J.S. Bach, „Fuga c-moll” z II t. DWK BWV 871, wyk. Sarara Momokawa.

5. J.S. Bach, „Preludium i Fuga C-dur” BWV 531, wyk. James Kibbie.

6. J.S. Bach, wybrane fugi i kanony z „Kunst der Fuge”, wyk. Helmut Walcha, Marta Czech, Kimiko Ishizaka, Glenn Gould.

„Z wielości form i mnogości gatunków powstała nowa jakość, nowy Waldorff – akceptowany, ale osobny, niby przedwojenny, a przecież doskonale wpasowany w nową powojenną rzeczywistość” – pisał przed laty o swoim przyjacielu Stefan Kisielewski. O bataliach, układach z władzą, o popularyzatorskich książkach i ostrych felietonach, a wreszcie o wyciąganiu czarnych kart z życiorysu opowiadam w drugiej części audycji o Jerzym Waldorffie, publicyście, pisarzu, krytyku muzycznym, który odcisnął trwały ślad w świadomości polskich melomanów.

Wspomnienia Jerzego Waldorffa dla Polskiego Radia.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

15 kwietnia 1912 roku o godzinie 2:17 potężne ciśnienie wody rozerwało przewody parowe na Titanicu. W wyniku tego ostatnie źródło światła na ciemnych wodach Atlantyku zgasło. Noc była bezksiężycowa, wszystko pogrążyło się w ciemności. Z dużej odległości dało się słyszeć krzyki ludzi, którzy nie dostali się do łodzi ratunkowych i ginęli w lodowatej wodzie. Kilka minut później ocean pochłonął największy statek świata, a wraz z nim półtora tysiąca niewinnych osób, w tym ośmiu muzyków, którzy niemal do ostatniej chwili grali ku pokrzepieniu serc. Czy na pewno? Czy wielka mitologia, która zbudowana została wokół tamtej tragedii wytrzymała próbę badań naukowych? Czy bohaterowie tamtych dni byli nimi naprawdę, czy zostali nimi wykreowani?

Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć w drugiej części opowieści o muzykach Titanica. W tym odcinku mamy także gościa specjalnego – p. Krzysztofa Mędralę, znawcę tematyki Titanica, kolekcjonera pamiątek związanych z tym transatlantykiem i firmą White Star Line oraz członka British Titanic Society.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Dziewiąty odcinek na żywo Szafy, czyli cringe na Fryderykach – po co te nagrody są, komu służą i jak robić galę, by nie było zgrzytania piachu w zębach. Oprócz tego pytanie o to, dlaczego instytucje muzyczne stają się prywatnymi folwarkami oraz co jest nie tak z biogramami artystów, które dostajemy przed koncertami.

Podcast powstał dzięki ⁠Mecenasom⁠ Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie ⁠Patronite.pl⁠.

2 godziny i 40 minut – tyle, co typowa opera – trwała tragedia Titanica, największego i najwspanialszego statku pasażerskiego, który powstał w 1912 roku. Gdy na pokładzie, na który wdzierała się lodowata woda Atlantyku, trwały dantejskie sceny ewakuacji, ośmioro dzielnych muzyków postanowiło ukoić nerwy ludzi, którzy stanęli twarzą w twarz ze śmiercią. Za tę duchową pomoc, którą nieśli w czarnej godzinie, wszyscy zapłacili życiem. Byli pierwszymi bohaterami najgłośniejszej morskiej katastrofy w historii. Kim byli? Dlaczego zdecydowali się grać na Titanicu? Jakie nadzieje wiązali z tym zleceniem i wreszcie – czy istotnie cała ósemka wykazała się heroizmem, o którym pisano w gazetach?

Zapraszam na pierwszą część opowieści o muzykach Titanica.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Gdy myślimy o wielkich gwiazdach opery XIX wieku, często nie uświadamiamy sobie, że były one bohaterkami nie masowej wyobraźni, a wyobraźni garstki ludzi – tych, którzy operę profesjonalnie opisywali, ludzi z branży oraz tych, których stać było na bilet. Opera wkroczyła w życie przeciętnego człowieka dzięki fonografii i kinematografii. To tej przemianie sposobu komunikacji swoje blisko 2 miliony odbiorców zawdzięcza dzisiaj Aida Garifullina albo gwiazdy operowego crossoveru. Jedną z artystek, które tę przemianę zapoczątkowały była Lily Pons, której rocznica urodzin przypada w dniu, kiedy publikuję ten odcinek. Kim była, jak zbudowała swoją popularność i z czym musiała się mierzyć, gdy gazety w latach 30 bardziej zwracały uwagę na jej wygląd niż głos? O tym wszystkim opowiadam w #126 odcinku.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Praca doktorska, o której wspomniałem pod koniec jest tu:

G. Bombola, „Can’t Help Singing: The Modern Opera Diva in Hollywood Film”

W opublikowanym cztery lata po śmierci Bacha nekrologu Mizlerowskim czytamy, że lipski kantor pozostawił po sobie 5 opracowań Pasji. Dwie z nich – Mateuszową i Janową znamy bardzo dobrze. Co więcej, to Mateuszowa przyczyniła się do tego, że muzyka Bacha zagościła w salach koncertowych. Co jednak z trzema pozostałymi? Pasja według św. Łukasza jest prawdopodobnie dziełem innego kompozytora, a kojarzymy ją z Bachem, bo własnoręcznie przepisał jej fragmenty. Piąta Pasja to całkowita niewiadoma, aczkolwiek niektórzy badacze uważają, że jest jakimś wariantem Mateuszowej. To, co rozgrzewało i nadal rozgrzewa serca miłośników Bacha, to Pasja trzecia – według św. Marka. Zachowało się wyłącznie jej libretto – partytura zaginęła. Mimo to podjęto blisko 20 prób jej zrekonstruowania.

Jak odtworzyć dzieło, którego ani jedna nuta się nie zachowała? Jak słuchać takiej rekonstrukcji? Czy ona w ogóle ma sens? O tym opowiadam w wielkanocnym 125. odcinku. Zapraszam bardzo serdecznie.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Wieczorem 3 lipca 1812 roku Ludwig van Beethoven opuścił hotel „Pod czarnym koniem” w Pradze. Wyszedł szybkim krokiem, bardzo wzburzony. Był tak przejęty tym, co się wydarzyło, że zapomniał o umówionym spotkaniu z Karlem Augustem Varnhagenem, weteranem wojennym, który obracał się w kręgach austriackiej arystokracji i był łącznikiem między kompozytorem, a księciem Ferdinandem Kinskim, jednym z kilku mecenasów Beethovena.

O tym, że do tajemniczego spotkania w hotelu doszło, wiemy z listu, który odnaleziony został w prywatnych zbiorach Beethovena, gdy ten zmarł w 1827 roku. Widnieje na nim data 6-7 lipca. Nie znamy jednak adresata tekstu zapisanego ołówkiem na kilku niewielkich kartkach papieru. Z treści wnioskować można, że chodziło o kobietę – Wieczną miłość (Unsterbliche Geliebte) – z którą Beethoven nie po raz pierwszy próbował ułożyć sobie życie.

Anton Schindler, osobisty sekretarz Beethovena i autor wydanej 23 lata po  śmierci biografii kompozytora napisał, że była nią Giulietta Guicciardi, uczennica Beethovena i adresatka dedykacji Sonaty „Księżycowej”. Ale to nieprawda. Co więcej, Schindler wiedział, że to nieprawda. Dlaczego skłamał? Kim była tajemnicza kobieta, z którą Beethoven spotkał się w Pradze? Jakie znaczenie miało to dla jego życia i twórczości?

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku:

1. L. van Beethoven, „14 Sonata cis-moll”, op. 27 nr 2, wyk. Artur Schnabel (1934), cz I i III.

2. L. van Beethoven, „Wariacje na temat ‘Ich denke dein’ na cztery ręce” WoO 74, wyk. Magdalena Galka, Claudia Großekathöfer.

3. L. van Beethoven, „Sonata fortepianowa nr 23 f-moll op. 57” (cz. I), wyk. Jonathan Biss.

4. L. van Beethoven, „An die ferne Geliebte” (cz. I „Auf dem Hügel sitz ich spähend”), wyk. Ellio Bataglia (baryton), Erik Werba (fort.).

5. L. van Beethoven, „ Sonata fortepianowa nr 31 As-dur op. 110” (cz. III), wyk. Julia Froschhammer.

Był barwnym ptakiem PRL-u i ludowym impresariem przybliżającym operę masom pracującym miast i wsi, jak powiedział o nim złośliwie Jerzy Waldorff. Był bez wątpienia nietuzinkowym popularyzatorem i wyrazistą osobowością medialną, celebrytą minionego ustroju. Choć Bogusław Kaczyński zmarł w 2016 roku, pamięć o nim nie gaśnie i w ciągu raptem dwóch ostatnich lat ukazały się aż dwie jego biografie – jedna Anny Lisieckiej, wydana została w 2022 roku, druga Bartosza Żurawieckiego premierę miała 13 marca tego roku. Pierwsza pomnikowa, druga obrazoburcza. Kim był Bogusław Kaczyński? Na czym polegał jego fenomen i dlaczego wciąż budzi zainteresowanie? Czy dla muzyki zrobił więcej dobrego, czy złego?

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Co sprawiło, że uznany na świecie skrzypek, grający 260 koncertów rocznie porzucił instrument i z własnej woli ubrał mundur oraz poszedł na front? Na to pytanie pomaga odpowiedzieć wojenna historia Fritza Kreislera, jednego z największych wirtuozów minionego stulecia. „Cztery tygodnie w okopach” to tytuł wspomnień, które podyktował jednemu z dziennikarzy podczas swojej rekonwalescencji, gdy ranny wrócił z walk o Galicję w 1914 roku. Wydane zostały w Stanach Zjednoczonych rok później. Są cennym świadectwem koszmaru Wielkiej Wojny, ale pozwalają także zrozumieć, dlaczego Europa stanęła w płomieniach, które pochłonęły miliony istnień ludzkich.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku:

1. M. de Falla, „Taniec hiszpański nr 1” z „La Vida breve” (w aranżacji F. Kreislera), wyk. Franc Rupp (fp.), Fritz Kreisler (skrzypce), Naxos 2005 (reedycja).

2. F. Kreisler, „Liebesleid” (wyk. F. Kreisler, 1910 i S. Rachmaninow 1921 we własnym opracowaniu).

3. F. Kreisler, „Marche miniature viennoise”, wyk. Victor Syymphony Orchestra, Charles O’Connell,

4. C.M. von Weber, „Sonata na skrzypce i fortepian nr 1”, cz. 2, wyk. Michael Raucheisen (fp.), Fritz Kreisler (skrzypce), 1930, źródło: Wikimedia commons, domena publiczna.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Historia Bedřicha Smetany, „ojca muzyki czeskiej”, który język czeski dobrze opanował dopiero po czterdziestce, a swój najważniejszy cykl symfoniczny „Moja ojczyzna” napisał, całkowicie utraciwszy zmysł słuchu, była wielokrotnie wykorzystywana politycznie. Smetana, chyba bardziej niż Dvořák czy inni współcześni mu kompozytorzy padł ofiarą politycznych manipulacji – częściowo za życia, przez swoje politycznie zaangażowanie, a szczególnie po śmierci. Interes w tym, aby wziąć Smetanę na propagandowy sztandar, mieli zarówno ci, którzy o niepodległość Czechosłowacji, jak i ci, którzy usiłowali ją zniewolić – naziści czy sowieci.

W dniu dwusetnych urodzin kompozytora przyglądamy się, na czym te polityczne manipulacje polegały i kto próbował Smetanę zawłaszczyć.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Jednym z wielu mitów historii muzyki jest to, że po śmierci Bacha jego muzyka została całkowicie zapomniana na blisko 80 lat, a następnie cudownie wskrzeszona dzięki wykonaniu „Pasji Mateuszowej” w Berlinie w 1829 roku pod kierunkiem Felixa Mendelssohna.

Mit ten, choć zawiera ziarno prawdy, nie opisuje rzeczywistości. Powstał zaś dlatego, że świadomość przeszłych pokoleń często oceniamy własną miarą – dla nas jest oczywiste, że Bach był wielkim twórcą i należy grać jego muzykę. Jemu współcześni nie zawsze byli tego zdania. To, co znali, oceniali krytycznie przez pryzmat nowego stylu klasycznego. Co więcej, nie było wówczas w zwyczaju wykonywanie muzyki przeszłości. I jeszcze jedno – dla wielu Bachowskich dzieł nie było odpowiedniego formatu publicznych koncertów.

Jak więc doszło do tego, że bogata żydowska rodzina z Berlina przechowała arcydzieło luterańskiej muzyki, i jak doszło do jego powtórnego wykonania ponad 100 lat po premierze w Lipsku? Jak to się sstało, że Bach dzisiaj należy do kanonu? O tym wszystkim opowiadam w nowym odcinku. Zapraszam bardzo serdecznie!

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku:

1. J.S. Bach, „Canzona d-moll” BWV 588, wyk. James Kibbie (nagranie własne JK).

2. J.S. Bach, preludium chorałowe „Von deiner Thron” BWV 668, wyk. James Kibbie (nagranie własne JK).

3. Carl Heinrich Graun, „Sinfonia C-dur”, wyk. Concerto Brandenburg.

4. J.S. Bach, „Singet dem Herrn ein neues Lied” BWV 225, wyk. Sing-Akademie Tsukuba (2000).

5. J.S. Bach, „Kommt ihr Tochter, helft mir klagen” z „Pasji Mateuszowej” BWV 244, wyk. Orkiestra i Chór Gewandhausu w Lipsku, chór kościoła św. Tomasza, Günther Ramin (dyr.), 1941.

6. J.S. Bach, „Wir setzen uns mit Tränen nieder” z „Pasji Mateuszowej” BWV 244, transkr. na fortepian Salmer Bagge, wyk. Rushi Sun.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.(odcinki w styczniu i lutym stanowią jeszcze realizację stypendium, w ramach którego byłem zobowiązany do nagrania 50 audycji)

To jeden z najbardziej wstrząsających utworów w historii muzyki. Gustav Mahler, który od najmłodszych lat czuł lodowaty oddech śmierci na karku, sięgnął po kronikę przepracowywania żałoby – monumentalny zbiór ponad 500 pieśni na śmierć dzieci Friedricha Rückerta. Te wiersze nigdy nie miały zostać opublikowane. Rückert pisał dwa, trzy dziennie po tym, jak w straszliwych cierpieniach na szkarlatynę zmarła dwójka jego dzieci. Mahler stracił ukochanego brata – Ernesta. Zmarły syn Rückerta również nosił to imię. Ta zbieżność zafascynowała kompozytora, który wybrał pięć pieśni i na przestrzeni kilku lat skomponował cykl „Kindertotenlieder” – „Treny na śmierć dzieci”. Jak muzyką wyrazić ból? Jak opowiedzieć o bezpowrotnej stracie? Wydaje się, że Mahler wiedział to doskonale, jednak dopiero, gdy sam stracił dziecko, zrozumiał, że tego cierpienia opowiedzieć się nie da.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku:

„Kindertotenlieder” (całość), wyk. Norman Foster (baryton), Orkiestra Symfoniczna z Bambergu, Jascha Horenstein (dyr.), VOX 1955 (nagranie na licencji Creative Commons 4.0)

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.(odcinki w styczniu i lutym stanowią jeszcze realizację stypendium, w ramach którego byłem zobowiązany do nagrania 50 audycji)

W odcinku na żywo m.in. o zmianach kierownictwa w Radiowej Dwójce, awanturze wokół Jakuba Józefa Orlińskiego i jego spotu promującego film „Maestro”, a także o Wasze pytania: o książki Rogera Scrutona, o kompozytora, do którego ciągle wracam, o Pragę, pióra, maszyny i wiele innych! Podcast powstał dzięki ⁠⁠⁠Mecenasom⁠⁠⁠ Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie ⁠⁠⁠Patronite.pl⁠⁠⁠.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. (odcinki w styczniu i lutym stanowią jeszcze realizację stypendium, w ramach którego byłem zobowiązany do nagrania 50 audycji).

Jego mottem była „oryginalność poprzez niekompetencję. Johann Christian Bach, jego brat, miał powiedzieć, że nigdy nie spotkał kompozytora, którego muzy omijałyby tak szerokim łukiem. Żył na tym samym świecie, co Haydn i Mozart, ale w takich jego rejonach, w które żadnej z nich się nie zapuszczał, szczególnie po zmroku. Mowa oczywiście o P.D.Q. Bachu, najmłodszym i najdziwniejszym synu kantora z Lipska – fikcyjnej postaci stworzonej przez Petera Schickele, jednego z najciekawszych amerykańskich kompozytorów i satyryków, popularnością i sympatią ze strony publiczności dorównującemu Victorowi Borge czy Annie Russel. 16 stycznia Schickele zmarł. Podobnie jak wielu melomanów i ja zawdzięczam mu mnóstwo ciepłych wspomnień o chwilach, gdy śmiałem się do rozpuku z dzieł P.D.Q. Bacha. Postanowiłem więc ten odcinek poświęcić Peterowi Schickele, a także przypomnieć, że oprócz tego, co nas tak bawi, w jego dorobku jest mnóstwo muzyki na poważnie – ponad setka kompozycji, które w dużej mierze dopiero czekają na swoje odkrycie.

Podcast powstał dzięki ⁠Mecenasom⁠ Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie ⁠Patronite.pl⁠.

Muzyka w odcinku (fragmenty)

1. P.D.Q Bach, „The Seasonings” cz. VII i VIII., recytatyw i aria „Open Sesame Seeds”, wyk. The Royal P.D.Q. Bach Festival Orchestra, The Okay Chorale, Jorge Mester (dyr.).

2. S. Jones & City Slickers, „Serenade to a Jerk” (1945), BMG Music.

3. P.D.Q Bach, „Last Tango in Bayreuth”, wyk. Tennessee Bassoon Quartet, Telarc 1992.

4. P.D.Q. Bach „Notebook for Betty Sue Bach”, Allemande left i Corrate, wyk. Mary Norris.

5. „Peter Schickele Presents an Evening with P.D.Q. Bach” Vanguard Records 1965 (fragment początku).

6. P.D.Q. Bach, „Erotica Variations”, wariacja IV Lasso d’amore.

7. P. Schickele, I Symfonia „Songlines”, wyk. Louisville Symphony Orchestra, dy. Leonard Slatkin (1996).

8. P. Schickele, „Kwartet na klarnet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian, cz. I, wyk. Viklarbo Chamber Ensemble (1994).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. (odcinki w styczniu i lutym stanowią jeszcze realizację stypendium, w ramach którego byłem zobowiązany do nagrania 50 audycji)

Na jedynym zachowanym portrecie olejnym François Joseph Gosseca kompozytor w dumnej pozie siedzi z piórem w dłoni. Na pulpicie za nim widnieje „Marche lugubre”, a na półce poniżej jego drugie „Te Deum” – obie kompozycje napisane dla upamiętnienia poległych bohaterów Rewolucji Francuskiej. O Gossecu powiedział jeden z krytyków, że był najbardziej zaangażowanym politycznie kompozytorem Europy. Czy to prawda? Nie całkiem. Owszem, oddał swój talent Rewolucji, ale w przeciwieństwie do wielu swoich kolegów po fachu nigdy nie był oportunistą. Za swoje oddanie ideom wolności, równości i braterstwa otrzymał przydomek Tyrteusza Rewolucji, ale jednocześnie przez szalonego Robespierre’a niemal stracił głowę na gilotynie. Dziś jednak to nie jego rewolucyjna twórczość, ale wielka symfoniczna msza żałobna „Grande Messe des Morts” skomponowana w wieku zaledwie 26 lat uchodzi za dzieło życia Gosseca. Wzorowali się na niej wszyscy – Mozart, Cherubini, a szczególnie Berlioz.

Kim był François Joseph Gossec, kompozytor trzech epok, który zaczynał karierę u Rameau, a umarł na rok przed premierą „Symfonii Fantastycznej” Berlioza? Z okazji 290 rocznicy jego urodzin, która przypadała 17 stycznia (w dniu również moich urodzin!) zapraszam na kolejną podcastową opowieść.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku (fragmenty):

1. F.J. Gossec, „Te decet hymnus” „Grande Messe des Morts”, wyk. Orkiestra i Chór Radia Szwajcarii Włoskiej, Collegium Vocale Cantemus, Claude Darbellay, Howard Crook, Maite Arruabarrena, Roberta Invernizzi, dyr. Diego Fasolis.

2. F.J. Gossec, „Judicandus” „Grande Messe des Morts”, wyk. Orkiestra i Chór Radia Szwajcarii Włoskiej, Collegium Vocale Cantemus, Claude Darbellay, Howard Crook, Maite Arruabarrena, Roberta Invernizzi, dyr. Diego Fasolis.

3. J.P. Rameau „Pièces de clavecin en concert nr 5 (La Marais)”, wyk. Il Giardino Armonico, flet/dyr. Giovanni Antonini.

4. J.A. Stamtiz, „Trio orkiestrowe E-dur op. 5 nr 3”, wyk. New Zealand Chamber Orchestra, dyr. Donald Armstrong.

5. F.J. Gossec, „Tuba mirum”, „Grande Messe des Morts”, La Grande Ecurie et la Chambre du Roy, Choeur de Chambre de Namur, dyr. Jean-Claude Malgoire,K617, live (2022).

6. F.J. Gossec, „Mors stupebit”, „Grande Messe des Morts”, La Grande Ecurie et la Chambre du Roy, Choeur de Chambre de Namur, dyr. Jean-Claude Malgoire,K617, live (2022).

7. F.J. Gossec, „Confutatis”, „Grande Messe des Morts”, La Grande Ecurie et la Chambre du Roy, Choeur de Chambre de Namur, dyr. Jean-Claude Malgoire,K617, live (2022).

8. F.J. Gossec, „Symfonia d-moll", op. 4, nr 6, cz. I Allegro, wyk. Niemiecka Orkiestra Kameralna Neuss, dyr. Simon Gaudenz, Deutsche Rundfunk (2019).

9. F.J. Gossec, „Symfonia D-dur", op. 4, nr 1, cz. I Allegro, wyk. Niemiecka Orkiestra Kameralna Neuss, dyr. Simon Gaudenz, Deutsche Rundfunk (2019).

10. W.A. Mozart, „Symfonia D-dur", wyk. Czeska Filharmonia w Pradze, wyk. Jiří Bělohlávek, Harmonia Mundi (2005).

11. F.J. Gossec, „Marche lugubre”, wyk. Orchestre d'Harmonie des Gardiens de la Paix de Paris, dyr. Claude Pichaureau

12. F.J. Gossec, „Symphonie à 17 parties”, wyk. Les Siècles, dyr. François-Xavier Roth, Harmonia Mundi (2020).

13. F.J. Gossec, „Vado et non revertar” „Grande Messe des Morts”, wyk. Orkiestra i Chór Radia Szwajcarii Włoskiej, Collegium Vocale Cantemus, Claude Darbellay, Howard Crook, Maite Arruabarrena, Roberta Invernizzi, dyr. Diego Fasolis.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. (odcinki w styczniu i lutym stanowią jeszcze realizację stypendium, w ramach którego byłem zobowiązany do nagrania 50 audycji)

Pośród utworów naznaczonych piętnem II wojny światowej „Kwartet na koniec czasu” Oliviera Messiaena jest jednym z tych, które najsilniej działają na wyobraźnię. Oto w mroźną styczniową noc czwórka muzyków, jeńców wojennych więzionych w niemieckim stalagu gra blisko 50-minutowy niełatwy utwór, a słuchają go nie wytrawni melomani, ale inni osadzeni oraz strażnicy, wszyscy przejęci i skupieni. Tryumf muzyki, człowieczeństwa w nieludzkim, wojennym koszmarze. Mało kto jednak wie, jak wielkie znaczenie w premierze tej kompozycji mieli polscy jeńcy, a w szczególności Zdzisław Nardelli, poeta, dramaturg i reżyser pochodzący z Cieszyna, który stworzył Messiaenowi warunki do komponowania. Dwoje zupełnie różnych ludzi, z różnych krajów i światów, z odmiennym bagażem doświadczeń spotkało się i jeden pomógł drugiemu. Jak do tego doszło, opowiadam w najnowszym odcinku cyklu „Muzyka czasu wojny”.

Podcast powstał dzięki Mecenasom Szafy Melomana. Jeśli chcesz stać się jednym z nich i wspierać pierwszy polski podcast o muzyce klasycznej, odwiedź mój profil w serwisie Patronite.pl.

Muzyka w odcinku:

O. Messiaen „Kwartet na koniec czasu” (fragmenty), wyk. Olivier Messiaen, Jean Pasquier, Etienne Pasquier, André Vacellier (1956, reedycja Accord 2001).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.(odcinki w styczniu i lutym stanowią jeszcze realizację stypendium, w ramach którego byłem zobowiązany do nagrania 50 audycji)

Obiecałem sobie, że nie zacznę tej audycji po sienkiewiczowsku, mówiąc, że rok 2023 to dziwny rok. Tak naprawdę nie był dziwniejszy niż pandemiczne 2020 i 2021. Nawet 2022 wydawał się dziwniejszy z wybuchem pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę. W istocie jednak w 2023 na rynku muzyki klasycznej doszło do znacznego przewartościowania, którego symbolem jest logo nadgryzionego jabłuszka. Koncern Apple dokonał zakupu szwedzkiej wytwórni BIS i podpisał szereg umów, także na wyłączność z prestiżowymi instytucjami muzycznymi. Na naszych oczach kończy się tradycyjna fonografia, a Apple niczym konkwistador wyruszył na podbój świata melomanów, bo idealnie wpisuje się on zarówno w wizerunek firmy, jak i w postępującą dominację streamingu jako formy odbioru muzyki.

To oczywiście nie wszystko – w podsumowaniu przegląd najważniejszych wydarzeń od sukcesu Karola Mossakowskiego mianowanego głównym organistą Saint-Sulpice, przez nominację Gustavo Dudamela na kolejnego szefa Nowojorskiej Filharmonii, po film „Maestro” o Bernsteinie i promujący go żenujący spot z Jakubem Józefem Orlińskim. Zapraszam do słuchania!

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Napoleon lubił muzykę, bo nie przeszkadzała mu w myśleniu o innych sprawach” – odnotował jeden z francuskich pamiętnikarzy. Ta opinia nie ma jednak z prawdą wiele wspólnego. W rzeczywistości Bonaparte muzykę lubił, a także rozumiał jej rolę w oddziaływaniu na społeczeństwo. Nie bez powodu, mimo wielu toczonych kampanii wojennych, gruntowanych reform politycznych i innych zajęć, którym oddawał się władca połowy świata, zdążył w swoim niespełna 52-letnim życiu zobaczyć 163 opery i był na łącznie 319 przedstawieniach. Miał swoje ulubione arie i pieśni, faworyzowanych kompozytorów, których obdarowywał stanowiskami i kosztownościami.

Ale to nie wszystko – jego niezwykła historia, mit, który sam konstruował, stały się dla twórców ważnym tematem, nawet wiele lat po śmierci (a może przede wszystkim wtedy). Jak ważnym, pokazuje historia III SymfoniiLudwiga van Beethovena, początkowo przecież Napoleonowi dedykowanej, ale także liczne kompozycje Hectora Berlioza. Między innymi o tym opowiadam w najnowszym odcinku – nie ukrywam – sprowokowanym głośnym filmem Ridleya Scotta o Napoleonie, który niedawno miał swoją kinową premierę.

Muzyka w odcinku (fragmenty):

1. G. Paisiello, „Messe du Sacre de Napoléon”, cz. „Domine salvum fac imperatorem nostrum Napoleonem”, wyk. P. Cochereau (organy), Yves Bisson (bas), Association Chorale Contrepoint, Orchestre et Chœurs, dyr. Armand Birbaum (1969).

2. M. Phipps, „Napoleon's Piano” z filmu „Napoleon” w reż. Ridleya Scotta, 2023 (soundtrack from the Apple Original Film).

3. L. Cherubini, „Marche funèbre”, wyk. Boston Baroque, dyr. Martin Pearlman, TELARC 2007.

4. F.J. Gossec, „L'offrande à la liberté ou La Marseillaise”, wyk. Concerto Köln, dyr. Gianluca Capuano, NIFC 2019.

5. „Malbrough s'en va-t-en guerre” (pieśń, wyk. nieznane).

6. „Chant du départ”, wyk. Georges Thill (tenor), Garde Républicaine, Pierre Dupont (dyr.), nagranie archiwalne, źródło: Wikimedia commons.

7. E. Mehul, „L'irato, ou L'emporté”, aria Scapina „Promènerons-nous bien longtemps”, wyk. Miljenko Turk (bas), L’arte del mondo, Werner Ehrhardt (dyr.), Capriccio, 2006.

8. G. Paisiello, „Nina, o sia la Pazza per Amore”, aria: „Il mio ben quando verrà, wyk. Teresa Berganza (sopran), Orchestra of the Royal Opera House, Alexander Gibson (dyr.), Decca, 1961.

9. J.-F. Le Sueur, „Oratorio pour le couronnement des princes souverains de la chrétienté” cz. 1, Allegro fieramente, wyk. Chorus Musicus, Das Neue Orchester, Christoph Spering (dyr.), Naïve, 1993.

10. L.v. Beethoven, „Zwycięstwo Wellingtona”, op. 93, Argovia Philharmonic, Douglas Bostock dyr. (live, 2017).

11. H. Berlioz, „Te Deum”, cz. I, wyk. połączone chóry, European Youth Orchestra, Claudio Abbado (dyr.), Deutsche Grammophon, 1982.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

O Tatianie Nikołajewej głośno zrobiło się w 1950 roku, gdy zwyciężyła w wielkim, międzynarodowym Konkursie w Lipsku, zorganizowanym z okazji 200-lecia śmierci Jana Sebastiana Bacha. Podobno w kategorii fortepianu trzeba było wykonać jedno wybrane preludium i fugę z „Das Wohltemperierte Klavier”, a ona poprosiła jurorów, by sami zdecydowali, co ma zagrać, ponieważ zna na pamięć oba tomy. Przewodniczącym był Dmitrij Szostakowicz, który zachwycony jej wykonaniem napisał dla niej własny cykl „24 Preludiów i Fug” op. 87. Ten cykl, podobnie jak dzieła Bacha, zdefiniowały karierę Nikołajewej, a dla jej życia okazały się muzycznym epilogiem – „Preludium b-moll” Szostakowicza było ostatnim utworem, który zagrała przed nagłą śmiercią po koncercie w Herbst Theater w San Francisco w listopadzie 1993 roku. W tym roku przypada 30 rocznica śmierci Nikołajewej, więc jej poświęcam ten odcinek.

Za udzielenie komentarza serdecznie dziękuję Dominice Peszko.

Muzyka w odcinku:

1. P. Czajkowski, „I Koncert fortepianowy” op. 23 (cz. III), wyk. T. Nikołajewa, orkiestra lipskiego Gewandhausu, dyr. K. Masur [live, 1990].

2. P. Czajkowski, „I Koncert fortepianowy” op. 23 (cz. III), wyk. T.a Nikołajewa, orkiestra lipskiego Gewandhausu, dyr. K. Masur, Eterna 1960.

3. D. Szostakowicz, „Preludium i fuga C-dur” z cyklu „24 Preludiów i Fug” op. 87, wyk. T. Nikołajewa, Mełodia 1960 (reedycja dla DOREMI 2017).

4. J.S. Bach, „Fuga d-moll” BWV 565, wyk. T. Nikołajewa, lata 80, rejestracja telewizyjna.

5. D. Szostakowicz, „II Koncert fortepianowy F-dur” op. 101, wyk. T. Nikołajewa, BBC Symphony Orchestra, dyr. A. Davies [live, Las Night of the Proms, 1992].

6. D. Szostakowicz, „Preludium b-moll” z cyklu „24 Preludiów i Fug” op. 87, wyk. T. Nikołajewa, Mełodia 1960 (reedycja dla DOREMI 2017).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Praga była pierwszym miastem na świecie, które w pełni poznało się na geniuszu Mozarta. Dla Pragi napisał on swoją najlepszą operę – „Don Giovanniego” oraz najsłabszą – „Łaskawość Tytusa”. Prażanie starali się okazać Mozartowi jak najwięcej uwielbienia i docenienia, zarówno za jego życia, jak i po śmierci. Choć za życia nie mogli dać mu tego, czego pragnął, czyli stanowiska kapelmistrza, to po śmierci uczcili jego pamięć tak godnie, jak na to zasługiwał. Pierwsze wielkie upamiętnienie przedwcześnie zmarłego twórcy odbyło się w Kościele św. Mikołaja na Małej Stronie i zgromadziło 120-osobową orkiestrę, chór, solistów oraz cztery tysiące żałobników. To do Pragi przeprowadziła się wdowa po Mozarcie, Konstancja, wraz z osieroconymi synami. W drugiej części audycji przybliżam okoliczności powstania i premiery Don Giovanniego, opowiadam o tajemniczym spotkaniu Mozarta z Casanovą, a także o uwikłaniu „Łaskawości Tytusa” w wielką politykę. Zapraszam do słuchania!

Muzyka w odcinku:

1. Jaromír Nohavica, „Árie Leporella” [live] wyk. Janáčkova filharmonie Ostrava, dyr. Marko Ivanović (23.10.2013)

2. Fragment ścieżki dźwiękowej filmu „Amadeusz”, reż. Miloš Forman (1984), finałowa scena „Don Giovanniego” z monologiem F. Murraya Abrahama (Salieri).

3. W.A. Mozart „Bella mia fiamma” KV 528, wyk. Markéta Böhmová, Janáčkova filharmonie Ostrava, dyr. Stanislav Vavřínek [live] (12.11.2020).

4. W.A. Mozart „Don Giovanni”, uwertura, RSO-Berlin, dyr. Ferenc Fricsay, Deutsche Grammophon (1958).

5. W.A. Mozart „Fantazja (improwizacja na organach Strahova)”, KV 528a, wyk. Nieznane.

6. W.A. Mozart, aria „Parto, ma tu mio ben” z opery „Łaskawość Tytusa”, wyk. Marianne Crebassa, MusicAeterna, dyr. Teodor Currentzis reż. Peter Sellars [live], Salzburger Festspiele (2017).

7. F.A. Rossler/Rosetti „Requiem aeternam” z „Requiem für Mozart”, wyk. La Gioia, Camerata Filarmonica Bohemia, dyr. Johannes Moesus, Ars Produktion (2011).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dzielnica, w której zamieszkałem w Pradze, Smíchov, jeszcze nie istniała, gdy po raz pierwszy Mozart przybył do Pragi w styczniu 1787 r. Na jej obecnym terenie znajdowała się w zasadzie tylko jedna budowla – Willa Bertramka należąca do małżeństwa wpływowych muzyków – kompozytora i pianisty Františka Xavera Duška i jego żony, Josefíny Duškovej.  Mozart był ich gościem i to na ich zaproszenie przybył do miasta. Tam też w pocie czoła, w przeddzień premiery kończył pisać uwerturę do „Don Giovanniego” – opery dla Pragi napisanej. Bertramka, dzisiaj mieszcząca muzeum Mozarta, jest jednym z wielu miejsc świadczących o bliskich relacjach kompozytora z Pragą – miastem, które pokochało go bezgraniczną miłością, którego mieszkańcy, doskonale muzycznie wyedukowani, głodni nowej muzyki i potrafiący ją docenić, od razu poznali się na geniuszu wiedeńskiego twórcy.

Jakie znaczenie dla Mozarta miała Praga, a jakie dla Pragi Mozart zarówno za życia, jak i po śmierci? Opowiadam o tym w dwóch najbliższych odcinkach Szafy.

Muzyka w odcinku:

W.A. Mozart, „Wesele Figara”, aria „Non piu andrai”, wyk. Renato Capecchi, Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, dyr. Ferenc Fricsay (DG, 1961) W.A. Mozart, „Symonia D-dur” nr 38 KV 504, cz. III i II, wyk. Philharmonia Orchestra, Herbert von Karajan (EMI, reedycja 1989)

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Rok 1978. Avery Fisher Hall, Nowy Jork. Jeszcze na estradę nie wyszła Victoria de los Angeles, a już na widowni rozlega się gorący aplauz, który zdaje się nie mieć końca. Publiczność klaszcze, gwiżdże, pokrzykuje. Ta sama publiczność  od wielu lat nie słuchała głosu artystki na operowej scenie, a jest go ciągle tak samo spragniona. „Vicky z Los Angeles”, jak ją nazywano w USA, miała wówczas 55 lat, z wolna żegnała się z karierą śpiewaczki operowej, stawiała już głównie na recitale. Była to kariera trwająca dekadę (choć na estradach Victoria de los Angeles spędziła ponad pół wieku) i odcisnęła w sercach melomanów głęboki ślad, zostało po niej mnóstwo fenomenalnych nagrań, a dzięki niej muzyka hiszpańska zyskała międzynarodową popularność. Droga dla takich śpiewaczek, jak Montserrat Caballé czy Teresa Berganza, stała otworem.

Dzisiaj mija dokładnie setna rocznica urodzin Victorii de los Angeles. Kim była? Skąd pochodził jej słodki, anielski głos o niezrównanej technice i co dzisiaj możemy odkryć w jej nagraniach? O tym wszystkim posłuchacie w nowym odcinku!

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zapraszam do posłuchania odcinka na żywo, który w całości poświęciłem omówieniu wyników II Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego na Instrumentach Historycznych, który zakończył się 14 października 2023 roku w Warszawie. Opowiadam, dlaczego słucham Konkursów Chopinowskich, czemu na końcu dostajemy uśrednione wyniki, a indywidualności odpadają po drodze, czego poszukujemy na tym Konkursie i dlaczego "The Real Chopin" to utopia.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Arnold Rosé, znakomity skrzypek, przez pół wieku koncertmistrz nie tylko Wiedeńskich Filharmoników, ale także opery, bez mrugnięcia okiem w wieku 75 lat został wyrzucony z zespołu, któremu poświęcił niemal całe życie. Powód był prosty – z pochodzenia był Żydem, a w nazistowskim państwie, którym Austria stała się po Anschlussie, dla Żydów, nawet tak zasłużonych, nie było miejsca.

O tej historii, podobnie jak o wielu innych, przez lata niewiele się mówiło. Archiwa Filharmonii Wiedeńskiej aż do 2013 roku były pilnie strzeżoną tajemnicą. O tym, co kryły, opowiadam w drugim odcinku cyklu „Muzyka czasu wojny” poświęconym Wiedeńczykom. Opowiadam m.in. o wojennym repertuarze orkiestry, o tym skąd wziął się słynny Koncert Noworoczny, o kontaktach orkiestry z nazistowskimi zbrodniarzami, a wreszcie o denazyfikacji, do której tak naprawdę nigdy nie doszło.

Więcej informacji o archiwach Filharmonii Wiedeńskiej znajduje się tutaj.

Muzyka w odcinku (fragmenty):

J. Strauss II, „Russischer Marsch”, wyk. Filharmonicy Wiedeńscy, dyr. Clemens Krauss (1941). J. S. Bach,„Koncert podwójny d-moll” (cz. I Vivace) BWV 1043, wyk. Arnold i Alma Rose, orkiestra kameralna Filharmonii Wiedeńskiej (1928), reedycja dla NAXOS (2019). J. Strauss II, „Wiener Blut”, wyk. Filharmonicy Wiedeńscy, dyr. Clemens Krauss (1941). G. Mahler, „IX Symfonia” (cz. IV), wyk. Filharmonicy Wiedeńscy, dyr. Bruno Walter (1938).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wojenna przeszłość Filharmonii Wiedeńskiej przez lata trzymana była w tajemnicy.  Filharmonia broniła dostępu do swoich archiwów, a na pojawiające się po wojnie niewygodne pytania dziennikarzy odpowiadała wymijająco, zasłaniając się tym, że ważna jest muzyka i nią orkiestra chce się zajmować, a nie polityką.

Trudno się dziwić, że instytucja tak pilnie strzegła swoich tajemnic. Jej sumienie obciążały poważniejsze grzechy niż w przypadku Reichsorchester, czyli Filharmonii Berlińskiej. Ponad połowa muzyków miała w kieszeniach legitymacje NSDAP, żydowskich artystów wyrzucano, zanim Hitler dokonał Anschlussu, orkiestra uhonorowała złotym pierścieniem nazistowskiego zbrodniarza Baldura von Schiracha i nigdy się tego daru nie wyrzekła, wreszcie po wojnie prawie w ogóle nie przeprowadzono w jej szeregach denazyfikacji.

Jak do tego doszło?  I co kryły archiwa otwarte dopiero w 2013 roku? O tym opowiadam w pierwszym z dwóch odcinków poświęconych wojennym losom Filharmonii Wiedeńskiej.

Muzyka w odcinku:

L. van Beethoven, uwertura „Ruiny Aten” op. 113, wyk. Filharmonia Wiedeńska, dyr. Arnold Rose, RCA Victor (1936). J. S. Bach,„Koncert podwójny d-moll” (cz. I Vivace) BWV 1043, wyk. Arnold i Alma Rose, orkiestra kameralna Filharmonii Wiedeńskiej (1928), reedycja dla NAXOS (2019).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Gdy Andrea Bocelli wystąpił w 1999 roku jako tytułowy Werther w operze Masseneta w wystawianej w Detroit, poniósł sromotną klęskę. Jak wielką, wystarczy sięgnąć do recenzji owego spektaklu. Wcale mu to jednak nie zaszkodziło. Dostał owacje na stojąco i niczym się nie przejmując, dalej twierdził, że jego kariera dzieli się na popową i klasyczną. Owszem, wyciągnął wnioski i rzadko pojawiał się na operowych deskach, chyba, że dało się załatwić nagłośnienie. Dzielnie nagrywa komplety operowe (w tym roku „Otello!”) i daje rozmaite koncerty swoich crossoverowych wiązanek, powiększając sumę sprzedanych albumów idącą w dziesiątki milionów. Na czym polega ten sukces? Skąd wzięła się ta oszałamiająca kariera i czy jest ona szkodliwa dla świata muzyki klasycznej? A może stanowi dla niego przestrogę? O tym opowiadam w kolejnym odcinku.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Należał do paryskiej bohemy, przyjaźnił się z Verlainem. Był duszą towarzystwa, miłośnikiem malarstwa oraz wyznawcą Wagnera. Gdy w Monachium usłyszał po raz pierwszy „Tristana”, powiedział: „Na to A w wiolonczelach czekałem całe życie”. Kompozytorem na poważnie stał się dopiero po czterdziestce i na zrealizowanie marzeń miał tylko kilkanaście lat. Ale dobrze je wykorzystał: niepozorna operetka „Król mimo woli”, której bohaterem tytułowym jest niesławny Henryk Walezy, była dla Ravela muzycznym objawieniem – według niego wyznaczyła nowy kierunek harmonii muzyki francuskiej. Poulenc stwierdził, że „Idylle”, jedna z miniatur fortepianowych Chabriera, to „pierwszy miłosny pocałunek”, o którym jego muzyka nigdy nie zapomniała.

Kim był Emmanuel Chabrier, kompozytor-samouk, którego twórczość bezpośrednio poprzedzała wielki przełom XX wieku? O tym opowiadam w najnowszym odcinku Szafy.

Muzyka w odcinku:

Chabrier, „Fête polonaise” z opery „Le roi malgré lui”, Detroit Symphony Orchestra, dyr. Paul Paray, Mercury 1959. Auber, Entr’acte do Aktu III opery „La bergère châtelaine”, Czeska Orkiestra Kameralna Filharmonii w Pardubicach, dyr. Dario Salvi, NAXOS 2019. Wagner, Uwertura do „Tannhäusera” [fragment], Orchester der Bayreuther Festspiele, dyr. Joseph Keilberth (live, 1954) Chabrier, „España” [fragment], aranż. C. Chevillard, wyk. A. Ciccolini Erato 1969. Chabrier, „Mauresque” i „Idylle” z „Dix Pièces pittoresques pour piano”, wyk. Marcelle Meyer, EMI 1955. Chabrier, „Gwendoline” [finał], wyk. Orchestre National de France Choers de Radio-France, Ana-Maria Miranda (Gwendoline), Claude Méloni (Harald), Peyo Garazzi (Armel), dyr. Henri Gallois, 1977. E. Chabrier, „Feuillet d'album” z „Cinq pièces posthumes”, wyk. Marcelle Meyer, EMI 1955.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W szóstym odcinku na żywo m.in. o tym, czy edukacja muzyczna w Polsce to katastrofa, czy inscenizacje operowe powinny wystartować w wyścigu o uwagę widza z popularnymi serialami, a także, czy można grać Bacha na gitarze (Można, jeszcze jak!). Ponadto: wyzwania współczesnej krytyki muzycznej, poglądy Elżbiety Chojnackiej na HIP, a także odpowiedź na pytanie, czy ułożę TOP 10 utworów muzyki klasycznej (nie).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa i Kultury Dziedzictwa Narodowego.

„Nie siedzieliśmy bezczynnie, zanosząc się łzami na brzegach Babilonu, a nasze pragnienie kultury było tak samo silne, jak wola życia” – napisał w eseju „Goethe i getto” Viktor Ullmann. Uprawienie muzyki, chodzenie na koncerty, przygotowywanie recitali i widowisk dla wielu mieszkańców getta Theresienstadt było sposobem przetrwania – starali się odtworzyć życie i świat, którego zostali przez nazistów pozbawieni. Nie wiedzieli jednak, że nawet najszlachetniejsze próby ocalenia sztuki w piekle, jakim stał się dla nich Terezin, mogą zostać wykorzystane przeciwko nim samym, a nawet przeciw wszystkim Żydom brutalnie mordowanym w sieci obozów koncentracyjnych. Sztuka miała strać się propagandowym narzędziem w rękach nazistowskich władz, a wreszcie powodem, dla którego jej twórcy zostali skazani na śmierć.

Jak do tego doszło? W jaki sposób hitlerowcy próbowali skapitalizować walkę o przetrwanie terezińskich Żydów? Wreszcie – co działo się w getcie pod koniec wojny? O tym opowiadam w trzecim i ostatnim odcinku poświęconym sztuce getta Theresienstadt.

Muzyka w odcinku (fragmenty):

E. Kalman „Kommt mit nach Varasdin” (aranżacja), wyk. Christian Gerhaher, Gerold Huber, Deutsche Grammophon 4777147 (2007). K. Švenk, „Všechno jde!”, wyk. Anne Sophie von Otter, Bengt Forsbergh, Bebe Risenfors, Deutsche Grammophon 4777147 (2007). K. Švenk, „Ukolébavka”, wyk. Lucia Diaferioo Azzellino, Francesco Lotoro, „KZ Musik” Vol. 21 (2012). H. Krása, „Brundibár“, „Tohle je malý Pepíček”, „Brundibár poražen”, wyk. Radiowy chór dziecięcy Disman z Pragi, dyr. Joža Karas, Channel Classics 1993. K. Švenk, „Všechno jde!” (w 3 językach), wyk. Ruth Elias, Christophorus (2010).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podróż do getta Theresienstadt przypomina podróż do kolejnych kręgów piekła Dantego. Poznajemy mroczny świat, słuchając opowieści jego mieszkańców, których przedstawia przewodnik – Wergiliusz. Naszych bohaterów od  tych u Dantego różni  jedno – wszyscy byli winni tego samego „przestępstwa” – swojego pochodzenia. Naszym Wergiliuszem będzie w tej podróży Viktor Ullmann, jeden z najaktywniejszych muzyków getta – urodzony w Cieszynie kompozytor, pianista, dyrygent, ale także kronikarz, piszący artykuły i recenzje odbywających się w getcie koncertów, dokumentujący i opisujący walkę o godność i nieposkromioną wolę życia.

Muzyka w odcinku (fragmenty)

V. Ullmann, „Berjoskele” z „Drei Jiddische Lieder”, wyk. Emilie Berendsen, David Bloch, prod. Alexander Goldscheider, Romantic Robot (1991). V. Ullmann, „Warum sind wir gefangen?” z opery „Der Sturz des Antichrist”, wyk. Orkiestra Filharmonii z Bielefeld, dyr. Rainer Koch, CPO 2013. L. v. Beethoven, „XIV Sonata fortepianowa cis-moll” op. 27 nr 2 (cz. I), wyk. Alice Herz-Sommer, fragment filmu dokumentalnego „From Hell to Paradise”, reż. Michael Teutsch (2005). V. Ullmann, „Fünf Liebeslieder”, nr 2 „Am Klavier”, wyk. Anne Sofie von Otter, Bengt Forsberg, Deutsche Grammophon 4777147 (2007) V. Ullmann, „Čtyři písně na slova čínské poezie” (I), wyk. Karel Bermann, Alfred Holeček, Channel Classics 1991. V. Ullmann, „Der Kaiser von Atlantis” (fragmenty), wyk. (live), Prinzregenten Theater Munich 10.10.2021, Monachiijska Orkiestra Radiowa, dyr. Patrick Hahn, BR Klassik 2022.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Jak to możliwe, by w piekle, które naziści urządzili Żydom w niewielkim garnizonowym mieście Terezin, mogło zaistnieć życie kulturalne godne europejskich miast? „Modelowe getto”, jak je nazwali hitlerowcy, było miejscem kaźni i upodlenia: co najwyżej półtora metra kwadratowego przestrzeni na jednego człowieka. Brak wody, jedzenia, katastrofalne warunki sanitarne i śmierć na ulicach jako codzienny widok przecież nie mogły stanowić inspiracji dla kompozytorów czy kabareciarzy. A jednak – oto w Terezinie spotkała się śmietanka artystyczna pochodzenia żydowskiego z ówczesnej Europy: znakomici śpiewacy, pianiści, kompozytorzy, dyrygenci. Uprawianie muzyki stało się sposobem zapomnienia o koszmarze, jaki zgotowali im hitlerowcy. Było też rozpaczliwą próbą udowodnienia własnej przydatności i ostatnią deską ratunku przed transportem do jeszcze straszliwszego miejsca – Oświęcimia.

W nowej trzyczęściowej serii odcinków cyklu „Muzyka czasu wojny” przyjrzymy się muzyce z Terezina – jednemu z największych fenomenów społecznych i artystycznych czasów II wojny światowej. W tym odcinku opowiadam o historii Theresienstadt, utworzeniu getta, panujących w nim warunkach oraz o tym, jak rodziło się życie kulturalne, a  także o jednym z najzdolniejszych czeskich pianistów, jacy zostali do getta deportowani: Gideonie Kleinie.

Muzyka w odcinku (fragmenty)

Ilse Weber „Ich wandere durch Theresienstadt”, wyk. Anne Sofie von Otter, Bengt Forsberg, Bebe Risenfors, Deutsche Grammophon 4777147 (2007). Bedřich Smetana, „Sprzedana narzeczona ”, duet „Věrné milování”, wyk. soliści, Prague National Theatre Chorus, Prague National Theatre Orchestra, Otakar Ostrč Gideon Klein, „Sonata fortepianowa” cz. III Allegro vivace, wyk. Ivo Kahanek (2007). Gideon Klein, „Tri smyczkowe”, cz. I Lento. Wariacje na temat morawskiej ludowej pieśni, wyk. Jan Krejči, Ladislav Doluhý, Jan Širc, prod. Alexander Goldscheider, Romantic Robot (1991)

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Sara Scuderi była jedną z największych śpiewaczek lat trzydziestych. Zadebiutowała w wieku zaledwie 19 lat. Niedługo później dostała propozycję z La Scali, gdzie tryumfowała przez siedem sezonów, występując m.in. u boku Beniamina Gigli. Gdy pod koniec lat czterdziestych przeszła na emeryturę, pamięć o niej zaczęła gasnąć. Ostatnie lata życia spędziła w Casa Verdi – pierwszym domu spokojnej starości dla muzyków, utworzonym przez Giuseppe Verdiego. Kompozytor uważał to miejsce za swoje największe dzieło.

To właśnie tam w 1984 roku odwiedził Sarę Scuderi Daniel Schmid, szwajcarski reżyser, który postanowił nakręcić dokument o Casa Verdi. Śpiewaczka stała się przewodniczką reżysera po miejscu, gdzie „przeszłość staje się teraźniejszością”. Jak doszło do powstania Domu Verdiego? Czym jest dzisiaj? Kim są jego mieszkańcy?

PS. Chór „Va, pensiero” zabrzmiał w archiwalnym wykonaniu Orchestra Sinfonica e Coro di Roma della RAI pod batutą Fernando Previtalego (1951).

Link do oficjalnej dystrybucji filmu „Pocałunek Toski”.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Była wielką gwiazdą opery czasów Króla Słońca i bohaterką masowej wyobraźni. Równie dobrze władała niskim głosem, który dzisiaj określilibyśmy kontraltem, co szpadą. Podobno potrafiła w jednym pojedynku położyć trzech mężczyzn. Wychowana w królewskich stajniach wspięła się na sam szczyt operowego świata, a jej zbrodnie (miała na koncie podpalenie klasztoru w Awinionie!) oraz głośne romanse, także te z kobietami, wybaczał jej sam Ludwik XIV. Jednak nie tylko o skandal i sensację w tej opowieści chodzi. La Maupin, bo pod takim pseudonimem znała ją publiczność operowa Paryża, była uczestniczką rozwoju nowego gatunku muzycznego we Francji – opery. Publiczność dla niej przybywała do teatrów, kompozytorzy pisali dla niej role i na jej popularności budowali powodzenie swoich dzieł. „Tankred” André Campry był  takim sukcesem, że nie schodził z afisza wiele lat po śmierci swojego twórcy. Kim była La Maupin? Zapraszam do posłuchania!

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Wyglądam jak wszystkie inne upiory, same kości i pomarszczona skóra” – wspominała jedna z mieszkanek Leningradu. Ludzie uwięzieni w pułapce, zamknięci w oblężeniu, czuli się więźniami własnych ciał, domagających się posiłku. Nie poznawali się w lustrach, a czasem własne odbicie doprowadzało ich do szaleństwa. Głód odczłowiecza, sprawia, że umiera wszystko, co było ważne w przeszłości: wartości, przyjaciele, rodzina, miłość, poczucie godności, a nawet wiek i płeć. Mimo to radziecka prasa twierdziła, że ci, którzy przetrwali mroczną zimę 1942 roku, „byli nowymi ludźmi sowieckimi, zrodzonymi w ogniu wojny, niezrównanie twardymi”. Nie byli – sami uważali, że przestali być ludźmi. Tymczasem w sierpniu 1942 roku w cieniu kolejnego niemieckiego uderzenia na miasto odbyła się w nim premiera „Siódmej” Szostakowicza. Według Eliasberga był to moment, gdy „całe miasto odzyskało swoje człowieczeństwo”. Czy faktycznie tak było? Jak doszło do tej premiery? Jakie dziedzictwo pozostawiło po sobie to wydarzenie i jak było wykorzystywane politycznie, nawet w XXI wieku? O tym wszystkim opowiadam w ostatnim odcinku serii „Symfonia oblężonego miasta”.

Nagranie w 11:32 to fragment Moderato z VII Symfonii Szostakowicza, gra NBC Orchestra pod batutą Leopolda Stokowskiego (1942).

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W oblężonym Leningradzie zaczęła się zima. Temperatury spadały do -30 stopni, racje żywnościowe zmniejszono. Armia Czerwona nie była w stanie przełamać niemieckiego okrążenia, a utrudnione dostawy sprawiły, że liczba odnotowywanych oficjalnie zgonów z powodu głodu rosła z każdym tygodniem. Nadzieję zaczęło budzić załamanie niemieckiej ofensywy pod Moskwą. W dalekim Kujbyszewie poruszony tym wydarzeniem Szostakowicz ukończył „VII Symfonię”, co ogłosił w Nowy Rok. Trzy miesiące później dzieło miało swoją premierę, a informacja o tym trafiła na Zachód, prędko stając się znakomitym narzędziem do zmiany poglądów zachodnich społeczeństw na nowego czerwonego sojusznika aliantów – ZSRR. Szostakowicz stał się pierwszym kompozytorem, którego amerykański tygodnik „Time” umieścił na swojej okładce. Więcej o tym wszystkim opowiadam w kolejnej części „Symfonii oblężonego miasta”.

Za tydzień odcinek trzeci i ostatni, w którym opowiem o leningradzkiej premierze „Symfonii” i powojennych losach kompozycji.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W tragicznej historii XX wieku trudno o drugie takie dzieło. „VII Symfonia Leningradzka” Dmitrija Szostakowicza, pełna rozmachu kompozycja została w radzieckiej prasie okrzyknięta „tryumfem człowieczeństwa zrodzonym z sumienia radzieckiego narodu, który bez wahania podjął, walkę z siłami zła”. Tryumf ten, którego najpełniejszym wyrazem była prezentacja utworu w oblężonym, zrujnowanym i głodującym mieście miał wysoką cenę ludzkiego życia oraz prawdy, która na wojnie zawsze ginie jako pierwsza. Czy „VII Symfonia” była wyrazem niezłomności ludzkiego ducha, czy narzędziem propagandy – elementem gry politycznej Stalina, podobnie jak mieszkańcy oblężonego Leningradu, których cierpienie miało posłużyć w równym stopniu jak czołgi i armaty do walki z III Rzeszą?

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Gdyby nie Bach, być może nigdy nie zostałbym pianistą” – powiedział niegdyś Glenn Gould, którego nazwisko z Bachem połączyło się tak ściśle, że nagrane przez niego „Wariacje Goldbergowskie”, obecnie sprzedane już w łącznej liczbie ponad 2 milionach płyt, Stefan Rieger nazwał „Gouldbergowskimi”. Skąd to połączenie? Dlaczego akurat Bach? Jak daleko sięgają granice interpretacji? Jak mają się interpretacje Goulda do dominującej dziś praktyki historycznej? O tym wszystkim opowiadam w najnowszym odcinku podcastu, trzeciej części opowieści o wielkim kanadyjskim pianiście.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

To było krótkie życie, w którym wydarzyło się więcej niż w niektórych trzykrotnie dłuższych. Vítězslava Kaprálová zmarła w wieku 25 lat. 9 lat z tego poświęciła komponowaniu i jako pierwsza Czeszka stanęła na czele Praskiej Filharmonii, a także jako pierwsza kobieta zadyrygowała BBC Symphony Orchestra. Te lata były bardzo owocne – pozostawiła po sobie 50 kompozycji, w tym utwory fortepianowej, orkiestrowe i ukochane przez nią cykle pieśni, ale także dziennik, fotografie, spory zbiór korespondencji. Z prywatnych zapisków wyłania się obraz jej bliskiej i skomplikowanej relacji z Bohuslavem Martinů, który podczas studiów Vity w Paryżu stał się jej mentorem, przyjacielem i w końcu kochankiem. Zmarła 16 czerwca 1940 – z okazji 83 rocznicy jej śmierci zapraszam do posłuchania:

PS. Ogromne wyrazy wdzięczności i uznania kieruję do Karli Hartl, badaczki, która całe życie poświęciła Kaprálovej, m.in. napisała jej obszerną monografię, przygotowała katalog kompozycji, zainicjowała wiele projektów nagraniowych i w znacznym stopniu przyczyniła się do wskrzeszenia pamięci o tej kompozytorce.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Gdy jeden z pierwszych krytyków muzycznych, Johann Adolph Scheibe wyliczał największych kompozytorów swojej epoki, obok Telemanna, Händla, Keisera wymienił nazwisko Johanna Kuhnaua. Gdy w zeszłym roku, dokładnie 5 czerwca minęło 300 lat od jego śmierci, nikogo ta rocznica specjalnie nie obeszła. Czy to sprawiedliwe, że pamiętany jest dzisiaj głównie jako poprzednik Bacha? Czy to słuszny wyrok historii, że skryty jest w cieniu swojego monumentalnego następcy? Dlaczego twórczość Kuhnaua popadła w zapomnienie, skoro – wbrew temu, co twierdzili jego uczniowie – wcale nie był wstecznikiem. Co więcej, to właśnie on był jednym z prekursorów muzyki programowej, wiele lat przed Berliozem! Na te pytania staram się odpowiedzieć w nowym odcinku, do którego słuchania serdecznie zapraszam.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W odcinku zabrzmiały następujące utwory:

J. Kuhnau, Tristis est anima mea, Camerata Lipsiensis & Opella Musica, Gregor Meyer (dyr.), Kuhnau: Complete Sacred Works, Vol. 1, CPO (777868-2), 2015

J. Kuhnau, Ach Gott, wie läßt du mich verstarren (fragment), Camerata Lipsiensis & Opella Musica, Gregor Meyer (dyr.), Kuhnau: Complete Sacred Works, Vol. 4, CPO (555190-2), 2019

J. Kuhnau, I Sonata z cyklu Sonat biblijnych, cz. IV, Colin Tilney (klawesyn), oryg. Philharmonic Records PRL 0201, 1960.

J. Kuhnau, Magnificat, cz. X-XII, Bach Collegium Japan, Masaaki Suzuki (dyr.), BIS (BISCD1011), 1999.

J.S. Bach, Magnificat, cz. XI-XII, Bach Collegium Japan, Masaaki Suzuki (dyr.), BIS (BISCD1011), 1999.

Sale koncertowe już są martwe - powiedział Glenn Gould w 1966 roku, dwa lata po tym, jak przestał publicznie występować i zamknął się w studiu nagraniowym. Jego zdaniem technologia rejestracji dźwięku miała walnie przyczynić się do upadku filharmonii. Co więcej, nagrania miały fundamentalnie zmienić słuchacza, który stanie się równym partnerem wykonawcy i kompozytora, bo będzie miał wpływ na ostateczny kształt brzmieniowy słuchanego utworu - właśnie poprzez technologię. To nie jedyne poglądy na przyszłość Goulda. Jak rzeczywistość cyfrowa oraz pandemia je zweryfikowały? Co powiedziałby np. na wielką popularność playlist z klasyką, w tym tych spod znaku Dark Academia? Zapraszam do słuchania!

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W odcinku zabrzmiały następujące utwory:

J.S. Bach, Inwencja dwugłosowa c-moll nr 7, BWV 778, Glenn Gould (fp.), Sony Classical (SS 6622), 1999.

J.S. Bach, Das Wohltemperierte Klavier, Fuga a-moll nr 20, BWV 865, Glenn Gould (fp.) Sony Classical (SM2K 52 600), 1993.

J. Brahms, Taniec węgierski nr 1 g-moll (fragment), Joseph Joachim (vn.), Victor D 803-B, 1903.

16 kwietnia 1945 roku Filharmonia Berlińska zagrała swój ostatni koncert przed ostatecznym upadkiem III Rzeszy. W programie znalazł się poemat symfoniczny “Tod und Verklärung” Ryszarda Straussa i był to wybór symboliczny - “Reichsorchester” umarła, aby niedługo później odrodzić przemieniona. Można jednak popatrzyć na to inaczej - Filharmonia Berlińska jako demokratycznie zarządzane przedsiębiorstwo o autonomii artystycznej umarła 12 lat wcześniej, stając się w 1933 roku zespołem podlegającym Ministerstwu Propagandy, którym kierował Joseph Goebbels. Dlaczego wolni ludzie, doskonale wykształceni muzycy, ugięli się przed nazistami? Dlaczego nie protestowali, gdy ich żydowscy koledzy zostali zmuszeni do odejścia i opuszczenia kraju? Jak z morderczą władzą układał się szef zespołu Wilhelm Furtwängler? O tym wszystkim opowiadam w najnowszym odcinku - pierwszej części cyklu “Muzyka czasu wojny”. Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W odcinku zabrzmiały następujące utwory:

G.F. Handel, Concerto grosso d-moll op.6 nr 10, HWV 328 (fragment I oraz II części), W. Furtwängler (dyr.), Berliner Philharmoniker, Deutsche Grammophon (427 777-2), lata nagrania 1942-1944, rok wydania: 1989

L.v. Beethoven, V Symfonia c-moll op. 67, (fragment III części Allegro), W. Furtwängler (dyr.), Berliner Philharmoniker, US Brunswick 25005/9 [Polydor 69855/9], rok nagrania: 1926

L.v. Beethoven, V Koncert fortepianowy Es-dur op. 73 (fragment I części), A. Rother (dyr.), Walter Gieseking (fp.), Berlin Reichsender Orchestra, Pristine Audio (PASC 390), rok nagrania: 1944, rok wydania: 2013

L.v. Beethoven, Uwerutra Coriolan op. 62 (fragment), W. Furtwängler (dyr.), Berliner Philharmoniker, Andromeda (ANDRCD 5061), rok nagrania: 1943, rok wydania: 2011.

W piątym odcinku na żywo sporo pianistyki: wspomnienie o „świetlistym pianiście”, czyli Menahemie Presslerze, kilka słów o Ingrid Haebler i jej (zbyt) perfekcyjnej pianistyce, o tym, jak Liu gra „V Suitę francuską” Bacha i dlaczego to nie mój klimat.

Są także odpowiedzi na Wasze pytania i m.in. o to, dlaczego bogowie wjechali do Walhalli polonezem oraz jak wykształcić w sobie umiejętność oceny wykonań muzyki klasycznej.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W jej grze było wszystko – płacz, radość, modlitwa i skarga. Całe życie spędziła w Związku Radzieckim, kraju niewoli, w którym do końca pozostała wolna w swoim duchowym świecie przepełnionym wiarą prawosławną, europejską literaturą i filozofią. Wszystko, co robiła, robiła otwarcie i  płaciła za to wysoką cenę. Nie miała niczego – nie kolekcjonowała przedmiotów, nie gromadziła majątku. Nie miała nawet własnego fortepianu. Co tylko mogła, oddawała innym, łącznie z samą sobą. Przeżyła obie wojny światowe i przetrwała epokę Stalina. Zostało po niej kilkanaście tysięcy rubli długów, ale wierzyciele nie chcieli tych pieniędzy – dała ludziom bowiem coś cenniejszego od pieniędzy, czyli muzykę. W najnowszym odcinku przybliżam sylwetkę Marii Judiny, legendarnej pianistki, którą Aleksiej Lubimow nazwał „kimś prawdziwym w fałszywym świecie”. 

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

For a long time, I wanted to ask this question to someone who has been at the top of the opera world. The opportunity recently arose when Ermonela Jaho, one of the most outstanding opera singers, announced as the Artist of the Year 2022 by the International Classical Music Award, came to Wrocław. She performed for the first time in Poland during a gala at the National Forum of Music. The tremendous performance of Violetta in Traviata, moving Cio Cio San in Madame Butterfly, or the eye-watering creation of Sister Angelica in Puccini's Triptych - to speak of just some of the roles that Ermonela Jaho sang on the stage of the Metropolitan Opera, Royal Opera House and Paris Opera. Who today needs the emotions that these creations bring? What will be the future of opera in the era of new technologies? What does the singer regret, and what does she dream of? Our conversation is available in two languages.

Co-financed by the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland

To pytanie od dawna chciałem zadać komuś, kto znalazł się na operowym szczycie świata. Okazja nadarzyła się niedawno, gdy do Wrocławia przybyła Ermonela Jaho, jedna z najwspanialszych śpiewaczek operowych, ogłoszona Artystą Roku 2022 przez International Classical Music Award. Wstrząsająca kreacja Violetty w Traviacie, poruszająca Cio Cio San w Madamie Butterfly czy wyciskająca łzy kreacja Siostry Angeliki w Pucciniowskim Tryptyku – to tylko niektóre z ról, które Ermonela Jaho śpiewała na scenach Metropolitan Opera, Royal Opera House, czy Opery Paryskiej. Kto dzisiaj potrzebuje emocji, które te kreacje niosą? Jaka będzie przyszłość opery w czasach nowych technologii? Czego śpiewaczka żałuje, a o czym marzy?

Tłumaczenie: Gosia Fraser, czyta: Joanna Kołodziejska, realizacja nagrania tłumaczenia: Łukasz Dziedziuch.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Jeszcze wiele czasu musi się nałożyć na wiele miłości, aby prawdziwie doceniono geniusz Glenna Goulda” – powiedział kiedyś Yehudi Menuhin. Gould to muzyczny Światowid: kunszt pianistyczny to tylko jedna z jego wielu twarzy, innymi są: myśliciel, popularyzator, publicysta, dyrygent, kompozytor, autor audycji i słuchowisk. W najnowszym odcinku staram się spojrzeć w oczy przynajmniej kilku z tych twarzy. To pierwszy odcinek, którego celem jest zarysowanie sylwetki. W kolejnych przyjrzymy się m.in. proroctwom Goulda dotyczącym przyszłości świata muzyki klasycznej.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Partia skrzypiec w arii "Gebt mir meinen Jesum wieder" symbolizuje dźwięk srebrników rzucanych na posadzkę świątyni przez Judasza boleśnie żałującego haniebnej zdrady – twierdził w swoich audycjach Piotr Orawski. Brzmi efektownie, ale czy słuchając muzyki dawnej, nie przesadzamy w wyszukiwaniu ukrytych znaczeń? Może wyobraźnia podpowiada nam zbyt wiele? Z drugiej strony przecież retoryka była sposobem myślenia o tworzeniu zarówno dzieł literackich, mów politycznych, jak i komponowaniu muzyki. Co więcej, odkrywanie retoryki udowadnia, że niewiele się zmieniliśmy przez wieki, bo pewne chwyty działają na nas podobnie, jak na naszych przodków. O tym wszystkim rozmawiamy z prof. Zbigniewem Pilchem, koncertmistrzem Wrocławskiej Orkiestry Barokowej, Wrocław Baroque Ensemble, kierownikiem katedry muzyki dawnej Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Słynny film Todda Fielda miał zdobyć co najmniej jedną statuetkę Oscara. Nie zdobył, ale i tak zrobiło się o nim bardzo głośno, a to za sprawą sugestywnej tytułowej roli Cate Blanchett. Nie wszystkim w świecie muzyki klasycznej ta figura wszechwładnej i niestroniącej od przemocy dyrygentki się spodobała – film skrytykowała Marin Alsop, która stwierdziła, że reżyser stracił szansę na pokazanie kobiety za pulpitem od dobrej strony. Czy istotnie tak jest? O tym rozmawiam z Gosią Fraser, dziennikarką, specjalistką w zakresie prywatności, nowych technologii, cyberbezpieczeństwa, zajmującą się tematyką feministyczną od wielu lat, autorką serwisu Techspresso.cafe oraz bloga Okruchy Kultury.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Tytularny organista w paryskim kościele Saint-Sulpice to jedno z najważniejszych stanowisk muzycznych we Francji – od wieków zarezerwowane dla rodowitych Francuzów. Miarę prestiżu tej funkcji wyznaczają wielkie nazwiska kompozytorów i organistów, którzy je zajmowali – na czele z Charlesem-Marie Widorem i Marcelem Dupré. Niedawno jednak gruchnęła informacja, że nowym organistą zostanie tam Karol Mossakowski, jeden z najwybitniejszych wirtuozów tego instrumentu, znakomity improwizator i laureat tegorocznej nagrody ICMA. O drodze do sukcesu, ale także o interpretacjach, instrumentach i zagadnieniach registracji rozmawiamy w najnowszym odcinku podcastu.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Od wenezuelskiego Barquisimeto do Nowojorskiej Filharmonii. To była długa i interesująca droga. Gustavo Dudamel, bez wątpienia jeden z najbardziej popularnych dyrygentów na świecie, niedawno został ogłoszony nowym szefem Nowojorskiej Filharmonii. Po kilkunastu udanych latach opuszcza Los Angeles Philharmonic i idzie ścieżką takich mistrzów, jak Arturo Toscanini czy Leonard Bernstein. Skąd wzięła się ta wielka kariera i jaki ma związek z Wenezuelą – krajem o trudnej historii, a zarazem jedynym, który prawo do edukacji muzycznej ma wpisane do konstytucji. Zapraszam tym razem na odcinek solowy.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Ileż to razy po spektaklu operowym, który nie odbywał się w historycznym kostiumie, słyszałem w korytarzach narzekania i utyskiwania. Towarzyszyły im sentymenty rodem z czasów Bogusława Kaczyńskiego za wielkimi wieczorami w La Scali, diwami i tradycyjną scenografią. Byłem ciekaw, jak na taki sentyment reaguje reżyser Cezary Tomaszewski, który od dawna raczy publiczność czymś zupełnie innym – „Wesołą Wdówkę” Lehara realizuje z udziałem czterech polskich sprzątaczek, zabiera Mendelssohna do Lasku Wolskiego, Monteverdiego do baru mlecznego, a z oratorium Schumanna „Raj i Peri” robi „queerową baśń”, jak określił to Adam Suprynowicz.

Rozmowę nagraliśmy z próbą w tle (przepraszamy za drobne zakłócenia!) tuż przed ostatnią prezentacją „Raj i Peri” na tegorocznym festiwalu Opera Rara w Krakowie.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wrzaski na próbach, wyzwiska, przemoc fizyczna i psychiczna, a wreszcie molestowanie seksualne. Te i inne zachowania zdarzały się w zawodzie dyrygenta nie raz, choć kojarzyły się głównie z postaciami historycznymi. Figurę tyrana z batutą niejako wskrzesił Todd Field w swoim głośnym filmie o fikcyjnej dyrygentce Lydii Tár (Cate Blanchett w tej roli). O tym, jakie korzenie ma ta figura, o przypadkach przemocowych dyrygentów i wręcz przeciwnie – dyrygentach-partnerach rozmawiam z dyrygentem i dyrektorem artystycznym Filharmonii Poznańskiej Łukaszem Borowiczem (pierwszy raz w Szafie!) oraz z Oskarem Łapetą, muzykologiem, krytykiem muzycznym i autorem bloga Klasyczna Płytoteka.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Z jednej strony to rodzaj violi da gamba, ale z drugiej także technika gry, która zmienia sposób brzmienia tego instrumentu i to na 59 różnych sposobów. Gambę kojarzymy głównie z repertuarem francuskim, a tymczasem wielka moda na na ten instrument zapanowała w Anglii. Skąd się to wszystko wzięło i na czym owa technika polega, opowiada Mateusz Kowalski, znakomity gambista, autor płyty „Antologia lyra viol”, wydanej przez Fundację inCanto i artykułu opublikowanego niedawno w „Ruchu Muzycznym”.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W 2020 roku Narodowe Forum Muzyki wzbogaciło się o organy, które zaprojektowała i zbudowała pracownia Philippa Klaisa z Bonn. Teraz z kolei ukazała się pierwsza solowa płyta nagrana na tym instrumencie i to płyta monograficzna, zawierająca wybrane dzieła jednego z najgenialniejszych organistów francuskich Marcela Dupré. O tej płycie i o fascynujących szczegółach związanych z instrumentem rozmawiam z jego kuratorem, Tomaszem Głuchowskim. W odcinku można także posłuchać fragmentów albumu.

Serdeczne podziękowania składam Narodowemu Forum Muzyki za udostępnienie na potrzeby nagrania sali koncertowej i instrumentu oraz fragmentów płyty.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Oto czeska superprodukcja – film o kompozytorze, którego dziedzictwo jest starannie pielęgnowane, którego Czesi doceniają, słuchają i wykorzystują do pokazania, że w XVIII stuleciu mieli twórcę, któremu Mozart zaglądał w nuty. Mowa o Josefie Myslivečku, znakomitym autorze włoskich oper, którego bogate, ale zarazem pełne tragedii i mroku, przedwcześnie zakończone życie zafascynowało reżysera Petra Václava, który najpierw nakręcił dokument „Pamiętnik zapomnianego”, a następnie „Il Boemo”, czyli właśnie ową kasową produkcję zaprezentowaną w zeszłym roku. O kompozytorze, filmie i o tym, jak Czesi traktują muzykę klasyczną rozmawiam z filmoznawcą, krytykiem filmowym i autorem bloga Praski Łącznik, Mikołajem Góralikiem.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Po tym jak Chińczycy zaprezentowali androida zdolnego grać na fortepianie, postanowiłem tematowi robotów-pianistów przyjrzeć się nieco bliżej. Nie jest on nowy, bo sięga XVIII wieku i uwielbianych wówczas automatów. Jednak wraz z rozwojem sztucznej inteligencji traci wymiar cyrkowej ciekawostki, a staje się poważnym problemem, tym bardziej, że kilka lat temu mieliśmy już do czynienia z upiornym koncertem, w którym dzięki sztucznej inteligencji wystąpił… nieżyjący pianista. Zapraszam do posłuchania tym razem solowego odcinka.

Podcast został zrealizowany w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Giovanni Antonini zaczynał działalność w latach osiemdziesiątych na fali rosnącej popularności wykonawstwa historycznego. Przez wiele lat  wypracował jednak własny styl, który coraz bardziej odchodzi od autentyzmu i zmierza w kierunku własnego, indywidualnego stylu oraz innowacyjnych pomysłów łączenia muzyki dawnej z nową. W najnowszym odcinku pytam wybitnego włoskiego dyrygenta i flecistę o Haydna, którego komplet symfonii nagrywa ze swoim zespołem, o to, jak zmieniła się publiczność i dlaczego współcześnie tak chętnie sięga po muzykę przeszłości, a tak niechętnie po muzykę nową.

Giovanniemu Antoniniemu na potrzeby tłumaczenia głosu użyczył Paweł Riess.

Podcast został zrealizowany w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wkraczaliśmy w ten rok z bagażem pandemii na plecach. Prędko nasz świat dotknął inny kryzys, czyli inwazja Rosji na Ukrainę. Oprócz tego sztuczna inteligencja i galopujący postęp nowych technologii, wysokie ceny energii, inflacja, spadki frekwencji. Jaki był ten rok w świecie muzyki klasycznej? Czy wyłącznie kryzysowy?

Co było wydarzeniem muzycznym 2022 roku? Którego artystę najbardziej podziwialiśmy? Którą płytę uznajemy za album roku? Co nas zdziwiło, co rozczarowało, a co zwyczajnie wkurzyło? Czym się zachwycaliśmy? Podsumowują: Mateusz Borkowski i Oskar Łapeta.

Serdeczne podziękowania kieruję do Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, która ugościła nas i umożliwiła realizację nagrania.

„Między próbą a planowaniem zakasujemy rękawy i... gruntujemy, malujemy, zrywamy, wiercimy, naprawiamy, budujemy, odświeżamy i dekorujemy!” – mówią członkowie zespołu Hashtag Ensemble, który przygotowuje wielkie otwarcie swoją siedziby pod nazwą Przestrzeń Muzyki Współczesnej Hashtag Lab. O tym, jaką rolę we współczesnym świecie i w promowaniu muzyki nowej powinna spełniać taka siedziba rozmawiam z flecistką Anią Karpowicz, laureatką Paszportu Polityki oraz dyrygentką Lilianną Krych, nominowaną do tej nagrody.

Zbiórka na wsparcie remontu znajduje się TUTAJ. Serdecznie zachęcam do udziału w niej!

Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Lidia Grychtołówna Plays in 2022” to najnowsza płyta legendarnej pianistki. Nagrana bezkompromisowo, zarówno w sensie jakości interpretacyjnej, jak i wysiłku włożonego w jej osiągnięcie. Album ma w tym tygodniu swoją premierę. Rozmawiam z jego twórcami – Bohaterką tytułową oraz Markiem Musiołem szefem Fundacji Art & Progress i spiritus movens przedsięwzięcia, m.in. o utworach, o tym, jakie miejsce zajmują w bogatym i długim życiu pianistki, a także o tym, czy łatwo ją było namówić do nagrania. W odcinku zamieszczam również fragmenty albumu. Zapraszamy do posłuchania!

Płytę zarówno w wersji CD, jak i na winylu można zakupić TUTAJ. 

Historia muzyki pełna jest zapomnianych twórców. Jednym z nich był syn Grzegorza Fitelberga, wielkiego dyrygenta, kompozytora, współpracownika Karola Szymanowskiego i promotora jego twórczości. Jerzy był przeciwieństwem apodyktycznego ojca – introwertyczny, skupiony do szaleństwa na pisaniu muzyki, ponad siły pracowity – konflikt charakterów nie pomógł tej relacji i częściowo zmarginalizował twórczość tego młodszego. A tymczasem w jego dorobku dokonała się interesująca fuzja kierunków, prądów oraz stylów – swoiste nawarstwianie doświadczeń zebranych w różnych środowiskach artystycznych Warszawy, Berlina, Paryża i Nowego Jorku. Osiągnął wiele, miał na koncie kilka światowych sukcesów, był grany w Stanach Zjednoczonych. W ostatnich dwóch latach życia jego kariera za oceanem zaczynała się pomyślnie rozwijać – otrzymał kilka prestiżowych nagród i szereg zamówień kompozytorskich, m. in. od Juilliard School oraz Fundacji Kussevitzkich. Śmierć przyszła zbyt prędko i popadł w zapomnienie. Dzisiaj jego twórczość, olśniewająca wielością pomysłów wraca za sprawą płyty, którą nagrał Fitelberg Quartet, z dwoma późnymi kwartetami. O Jerzym Fitelbergu rozmawiam z altowiolistą Pawłem Riessem.

Niedawno postawiłem w Szafie pytanie o to, dlaczego słuchamy muzyki klasycznej. Odezwał się do mnie Mateusz Rusowicz, dyrygent, dyrektor artystyczny festiwalu Radix Poloniae i popularyzator muzyki (kanał na YouTube MrusTalks), który dał prostą odpowiedź: ponieważ nas to uszczęśliwia. Jak przekazać dalej tę prostą prawdę? Co ona oznacza? Jak wiąże się ona z emocjami, które przeżywamy na koncertach i jakich emocji potrzebuje tzw. przeciętny odbiorca muzyki klasycznej (o ile taki w ogóle istnieje). Nad tym zastanawiamy się w najnowszym odcinku.

Dźwięki i ich układy bardziej niż kolory i figury kształtują społeczeństwa – twierdził francuski ekonomista i pisarz, Jacques Attali. W najnowszym odcinku podcastu z muzykolożką i redaktorką magazynu „Glissando” Adrianą Borowską przyglądamy się tragicznym wydarzeniom, które odbyły się w sierpniu w Pradze, kiedy to wojska pięciu państwa Układu Warszawskiego rozpoczęły inwazję na Czechosłowację. Pierwszym zjawiskiem, które obwieściło ten najazdy był właśnie hałas - dudnienie stalowych gąsienic czołgów i huk nadlatujących samolotów, któremu Prażanie przeciwstawili swój hałas – klaksony samochodów, gwizdy i krzyki. Rozmawiamy o tym, jak kształtowała się audiosfera tamtych dni i jaki to ma związek z dzisiejszym konfliktem za naszą wschodnią granicą.

Artykuł Adriany Borowskiej poświęcony temu tematowi można przeczytać na stronie magazynu „Glissando”.

Artur Rodziński (1892-1958) był tym polskim dyrygentem, który zrobił największą karierę w Stanach Zjednoczonych. Trafił tam jako asystent Leopolda Stokowskiego, który zachwycił się jego talentem w Warszawie jeszcze przed wojną. Samodzielną pracę z orkiestrami rozpoczął od Los Angeles Philharmonic, potem były orkiestry w Cleveland, Nowym Jorku i Chicago. Zapracował na przydomek „budowniczy” – miał sławę twórcy potęgi orkiestr składających się na amerykańską wielką piątkę, ale także opinię dyktatora batuty. W 1947 roku wylądował na okładce magazynu Time. To on dokonał pierwszych amerykańskich prezentacji „Harnasi” Szymanowskiego, „V Symfonii” Prokofiewa czy „Lady Makbet mceńskiego powiatu” Szostakowicza. To dzięki niemu na szczyt wspiął się Leonard Bernstein, który zaczynał jako asystent Rodzińskiego. O życiu, dorobku nagraniowym, konfliktach i sukcesach tego mistrza batuty rozmawiam z Oskarem Łapetą, muzykologiem, krytykiem muzycznym i autorem bloga Klasyczna płytoteka.

To miała być wielka historiozoficzna rozprawa, w centrum której znalazła się kultura niemiecka, która wydała Beethovena, Schuberta, Brahmsa z jednej strony, a z drugiej Adolfa Hitlera. „Doktor Faustus” Tomasza Manna wywołał ogromną dyskusję w chwili premiery. Wokół tej powieści, licznych zagadnień filozoficznych i muzycznych w niej poruszonych powstała ogromna ilość pytań: Czy muzyka nowa to regres kultury czy jej postęp? Dlaczego człowiek wybiera zło, dlaczego daje się mu uwieść? Co los Adriana Leverkühna mówi o wyborach estetycznych dokonywanych przez awangardowych kompozytorów XX wieku? Jaka była rola Arnolda Schönberga w teorii muzyki Theodora W. Adorna? Wreszcie czy nowoczesna muzyka może być postrzegana jako metafora, uwidoczniająca ważne zmiany na płaszczyźnie cywilizacyjnej? W ramach cyklu „Spotkania muzyki i literatury” organizowanego przez Goethe-Institut Krakau porozmawialiśmy z Małgorzatą Łukasiewicz, wybitną tłumaczką literatury niemieckiej, autorką książki „Jak być artystą. Na przykładzie Tomasza Manna” oraz Tomaszem Górnym, muzykologiem specjalizującym się w muzyce Jana Sebastiana Bacha, autorem artykułów poświęconych „Doktorowi Faustusowi”. Podcast jest zapisem otwartego spotkania, które odbyło się w Krakowie w siedzibie Goethe-Institut 29 września 2022 roku.

Krytycy kościoła katolickiego – zarówno konserwatywni, jak i postępowi – twierdzą, że w muzyce kościelnej nastąpił kompletny upadek. Faktycznie, gdy słucha się sacro-polo, widzi się keyboardy zastępujące organy, czy obserwuje w kościoły, w których nie odbywają się żadne koncerty, można tak pomyśleć. Jednak to, co razi najmocniej, nie zawsze definiuje całość. Aby poszerzyć horyzont tego problemu, zaprosiłem do rozmowy  Siostrę Wojciechę A. Tarnawską OP, która promuje śpiewanie chorału gregoriańskiego (także na Instagramie!). Siostra jest muzykolożką, gra na organach, śpiewa i propaguje piękno muzyki kościelnej i robi to w niewielkiej miejscowości Bobowa w Małopolsce.  Pytam siostrę także o to, skąd muzyka wzięła się w jej życiu, jak jej zdaniem należy wykonywać chorał i o obecność muzyki w zakonach żeńskich.

Kim była dla świata muzyki klasycznej niedawno zmarła Królowa Elżbieta II? Co dla niego zrobiła? Jakie dzieła były jej dedykowane i czy wszystkie odniosły sukces? Kim na dworze królewskim był Master of the Queen's Music i jak Elżbieta II zrewolucjonizowała to stanowisko? Czy wreszcie lubiła muzykę klasyczną, czy aktywnie się nią zajmowała? O tym wszystkim opowiadam w pierwszym solowym odcinku Szafy Melomana. Zapraszam do posłuchania nie tylko opowieści, ale także muzyki związanej z Elżbietą II. 

W trzecim odcinku na żywo aktualności: o publiczności, która niechętnie wraca do sal koncertowych po pandemii, szczególnie w USA, o tegorocznych nagrodach Opus Klassik i nagrodzonych polskich zespołach i artystach, a także o tym, dlaczego sztuczna inteligencja zasiadła w jury i dlaczego za najlepiej sprzedającą się płytę z muzyką klasyczną uznała płytę z muzyką filmową. Omawiam także temat elitaryzmu muzyki klasycznej w odniesieniu do słów Olgi Tokarczuk, o tym, że książek nie pisze dla idiotów, i nawiązującego do tej głośnej wypowiedzi artykułu Dariusza Kosińskiego opublikowanym w "Tygodniku Powszechnym". 

Odpowiadam także na pytania słuchaczy, m.in. o to, dlaczego przeprowadziłem się z Krakowa do Kłodzka, gdzie w Kłodzku można wypić najlepszą kawę, jakie dzieła muzyki klasycznej niesłusznie weszły do kanonu, a także jak uporać się ze "wzorcowymi" nagraniami ulubionych dzieł, gdy słucha się wykonań nowych. 

Malarstwo operuje w zasadzie nieskończoną ilością barw. Muzyka przez wieki opierała się na skalach i wciąż uczy się jej przez pryzmat skal, czyli zestawu dźwięków o określonych wysokościach. Skąd to ograniczenie? Czy wynika ono z tego, że ludzki rozum potrzebuje kategoryzowania i porządkowania? A może chodzi o to, że utwór trzeba zanotować, albo że nie dałoby się zapamiętać melodii, która składa się ze zbyt wielu dźwięków o nieokreślonej wysokości? I wreszcie – jakie znaczenie dla muzyki ma przełamanie porządku skal w czasach awangardy i muzyki konkretnej? O tym rozmawiam z prof. Krzysztofem Guczalskim, zajmującym się filozofią muzyki, związanym z Instytutem Filozofii UJ, który niedawno opublikował w kwartalniku „Muzyka” artykułna ten temat.

Jego życie ktoś nazwał „najdłuższym samobójstwem w historii”. Odszedł przedwcześnie, mając zaledwie 51 lat, był chorobliwie nieśmiały i bardzo samokrytyczny, a pozostawił niezatarty ślad w historii jazzu. Bill Evans zrewolucjonizował koncepcję tria, stworzył własny, rozpoznawalny styl, na który składała poetyckość gry, umiarkowana, liryczna ekspresja, zdolność grania niewielkim, cichym dźwiękiem i indywidualna umiejętność improwizowania, wyprowadzona w dużej mierze z dorobku francuskich impresjonistów. Wiele jego albumów to ulubione płyty na półkach miłośników jazzu. Skąd się to wzięło, kim był Evans i co zadecydowało o jego sławie opowiada Piotr Jagielski, dziennikarz muzyczny, autor niedawno wydanej książki „Święta tradycja, własny głos. Opowieści o amerykańskim jazzie” (Wydawnictwo Czarne).

Miłośnicy muzyki klasycznej często mają poczucie uwięzienia w oblężonej twierdzy, za której murami czai się Zenek na czele hordy discopolowych barbarzyńców. Ten niezdrowy układ sprawia, że uczestnictwo w kulturze muzycznej staje się sztucznie elitarne. Powinno być dokładnie odwrotnie. Słuchanie muzyki, branie udziału w koncertach czy spektaklach powinno być odruchem, codziennością, jedną z wielu intelektualnie atrakcyjnych form spędzania czasu. Wspólne słuchanie muzyki daje szczęście, uczy krytycznego myślenia, pomaga budować więzi społeczne. O tym, po co nam jest muzyka klasyczna, rozmawiam z Gosią Fraser, filozofką, programistką, specjalistką w zakresie prywatności oraz cyberbezpieczeństwa, prowadzącą blog Okruchy Kultury.

Na końcu odcinka proponuję posłuchanie Elegii na wiolonczelę i orkiestrę G. Fauré w wykonaniu Janosa Starkera i Kölner Rundfunk-Sinfonie-Orchester pod batutą Deana Dixona.

Takie rozmowy lubię najbardziej! Umówiliśmy się z prof. Anną Chęćką, pianistką i filozofką, aby pod pretekstem trwającego w Dusznikach-Zdroju Festiwalu Chopinowskiego podsykutować o współczesnej pianistyce. Okazało się jednak, że temat stał się trampoliną do czegoś więcej. W muzyce są bowiem dwie strony – nadawcy i odbiorcy. Jacy jesteśmy jako publiczność? Czy pianista do ktoś, kogo uważnie słuchamy, bo ma coś zajmującego i głębokiego do powiedzenia? A może to ktoś, na kogo ostrzymy sobie zęby, aby go skonsumować, a jeśli nam nie posmakuje, gotowi jesteśmy cisnąć w niego gromy: „nudny”, „przewidywalny”, „egzaltowany”? Czy słuchanie i dyskutowanie o tym wszystkim jest snobizmem? Jak słuchać, aby coś poczuć? Jak otworzyć się na piękno muzyki?

Na końcu odcinka proponuję posłuchanie pieśni Claude’a Debussy’ego „Auprès de cette grotte sombrer” z cyklu „Le promenoir des deux amants” (1904) w wykonaniu Alfreda Cortota i Maggie Teyte.

Kontrapunkt wydaje się zagadnieniem fachowym, które słuchacza raczej nie interesuje. A do pewnego stopnia powinno. Muzyczna logika, jak kontrapunkt nazywa klawesynista Aleksander Mocek związany z Capellą Cracoviensis, wykładowca Akademii Muzycznej w Krakowie, to jednocześnie siła twórcza. Jeśli wgłębić się w jego historyczną rolę, można zauważyć, jak wiele dzieli wykonawcę czasów na przykład baroku od współczesnego – o ileż więcej miał wolności, w jak wielu aspektach ufał mu kompozytor! Studiowanie kontrapunktu zmienia nasz punkt widzenia na ruch wykonawstwa historycznego i każe pytać, czy na przykład Bach, którego słuchamy na nagraniach, to jedyny możliwy Bach? Czy urtekst to najlepsze źródło do wykonania? Czy dzisiaj – zamiast wzorować się na mistrzach baroku – nie próbujemy rekonstruować wykonań i to nie zawsze tych najlepszych?

Nagranie zrealizowaliśmy w trakcie Festiwalu Bachowskiego w Świdnicy.

Czy „Madama Butterfly” to spektakl karykaturalnie przedstawiający Azjatów? Czy Aidę można ucharakteryzować na czarno? Czy Carmen to fałszywy obraz kobiet w społeczności romskiej? Co można skreślić z libretta?  Czy nie zmierzamy w tym wszystkim do cancel culture? Czy awantura o blackface, która rozpętała się niedawno wokół Anny Netrebko, to wiele hałasu o nic? O zjawisku politycznej poprawności w operze zmianach dokonywanych we współczesnych inscenizacjach kanonicznych dzieł rozmawiam z dwójką gości – śpiewakiem Pawłem Konikiem oraz reżyserką Karoliną Sofulak.

Rozmowę uzupełniają nagrania:

Zaskakujące otwarcie nowego sezonu przygotowała Semperoper Dresden. Teatr planuje premierę pierwszej opery w dziejach tej sceny i historii gatunku, która zostanie częściowo skomponowana i wykonana przez sztuczną inteligencję. „Chasing Waterfalls” („Goniąc wodospady”) to opowieść o istocie ludzkiej, która trafia do równoległego świata wirtualnego, gdzie spotyka swoje cyfrowe odbicie lustrzane i przeżywa wiele przygód. Informacja o tej premierze stała się dla mnie pretekstem do podjęcia tematu coraz głębszego wkraczania nowych technologii w świat muzyczny.

O zagrożeniach, które ten proces ze sobą niesie dla kultury, jej odbiorców oraz twórców, rozmawiam z Gosią Fraser, filozofką, programistką, analityczką , dziennikarką portalu CyberDefence24.pl, specjalizującą się w zagadnieniach bezpieczeństwa cyfrowego, prywatności i geopolityki. Prywatnie Gosia zajmuje się także szeroko rozumianą kulturą, co można śledzić na jej profilu Instagramowym oraz stronie internetowej „Okruchy Kultury”.

Temat podjął także „Ruch Muzyczny”. Serdecznie zachęcam do lektury:

„Sztuczna muzyka, prawdziwe lęki” – Wioleta Żochowska

„Nie nadążamy” – z Rafałem Zapałą rozmawia Wojtek Krzyżanowski

„Sztuczny BEETHOVEN” – Radosław Wieczorek

O spektaklu „Chasing Waterfalls” w Semperoper Dresden pisałem również na łamach RM.

W drugim odcinku na żywo aktualności: finał sezonu Berliner Philharmoniker i bojkot muzyki rosyjskiej na konkursach muzycznych. O francuskich uczniach i Ave verum Mozarta w Lourdes – czy to zamach na laickie szkolnictwo we Francji? O likwidacji McGill Conservatory w Montrealu i rozwiązaniu orkiestry symfonicznej w San Antonio, w Teksasie. O darmowych lekcjach muzyki w Luksemburgu i Narodowym Programie Edukacji Muzycznej w Wielkiej Brytanii. O rozbudowie Akademii Muzycznej w Katowicach oraz nowym dyrektorze Opery Krakowskiej.

Omawiane płyty:
„Cello Works” Mateusza Ryczka
„Farewells” Jakuba Józefa Orlińskiego i Michała Biela
„Colombina” Fahmiego Alqhaia i Accademia del Piacere

Odpowiedzi na Wasze pytania, m.in.: na jakim sprzęcie słucham muzyki, czy byłem kiedyś wykonawcą, jakie jest najlepsze niepolskie miasto na koncerty oraz jaka muzyka tworzy intro mojej audycji.

Ta rekonstrukcja była przedsięwzięciem unikatowym po II wojnie światowej – w Kościele św. Elżbiety we Wrocławiu dokonano całkowitej odbudowy bezcennych organów Michaela Englera (młodszego), które strawił pożar w 1976 roku. Od najmniejszego gwoździa po największą piszczałkę – wszystko wykonano zgodnie z duchem epoki, aby odtworzyć arcydzieło barokowego budownictwa organowego. O dziejach tego instrumentu i jego fenomenalnych możliwościach opowiada organista Piotr Rojek, dziekan Wydziału Instrumentalnego Akademii Muzycznej we Wrocławiu oraz kierownik Katedry Organów, Klawesynu i Muzyki Dawnej.

PS. Od początku podcastu marzyłem o odcinku poświęconym organom. Długo zastanawiałem się, o jakim instrumencie warto opowiedzieć i kto zrobi to najlepiej. Ten odcinek jest spełnieniem tego marzenia.

Mówi się, że to najważniejszy konkurs wokalny na świecie. W minioną sobotę w Warszawie zakończył się 11 Konkurs Moniuszkowski. Z jednym z jego tryumfatorów, barytonem Szymonem Mechlińskim rozmawiam na gorąco, m.in. o tym, co poczuł, gdy dowiedział się, że w kategorii głosów męskich pierwszej nagrody nie przyznano, a drugą dzieli z Wołodymyrem Tyszkowem, o adrenalinie konkursowej i o znaku firmowym mojego Gościa, czyli przywracaniu do życia koncertowego i scenicznego nieznanych polskich oper.

Nasz odcinek uzupełnia aria Angelosa „Boże! Sędzio! Mścicielu” z opery „Wyrok” Zygmunta Noskowskiego w wykonaniu Szymona Mechlińskiego z Orkiestrą Opery Śląskiej pod batutą Tadeusza Kozłowskiego.

Serdecznie polecam także relacje z Konkursu publikowane na łamach „Ruchu Muzycznego”, można je znaleźć tutaj i tutaj.

Dla kogo my piszemy? Po co? Czy krytyka to tylko narzekanie na złe wykonania, czy może ustanawianie kanału komunikacji pomiędzy słuchaczem a wykonawcą. Czym jest dzisiaj krytyka muzyczna i czy kogoś obchodzi to, co krytyk ma do powiedzenia? O tym wszystkim rozmawiam z Oskarem Łapetą, muzykologiem i publicystą, autorem bloga „Klasyczna Płytoteka”.

Czy trema jest zawsze przeszkodą w występie, czy też siłą mobilizującą? Czy artysta, który nie odczuwa tremy zepsuje występ? Czy obecność publiczności wzmaga tremę, czy może być na nią lekarstwem? Na te i wiele innych pytań odpowiada Julia Kaleńska-Rodzaj, autorka książki „Psychologia tremy”, wydanej niedawno przez Wydawnictwo Naukowe PWN, psycholożka związana z Instytutem Psychologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, specjalizująca się w psychologii muzyki, zwłaszcza w zagadnieniach psychologicznego przygotowania muzyka do występu publicznego.

Recenzja książki pióra Łucji Siedlik na łamach Ruchu Muzycznego dostępna jest TUTAJ. 

Muzyka, która pojawia się w nowej czołówce podcastu, to „Idylle” Emmanuela Chabriera z cyklu „Pièces pittoresques” (1880) w archiwalnym wykonaniu Marcelle Meyer, francuskiej pianistki współpracującej z grupą Les Six.

Z okazji okrągłego 50 odcinka podcastu zorganizowałem pierwsze Q&A, czyli sesję pytań od Słuchaczy i odpowiedzi. Mówię m.in. o tym, czy w krytyce muzycznej obowiązuje zasada „o gustach się nie dyskutuje?”, jak krytyk muzyczny słucha koncertów i czy wiedza przeszkadza mu w odbiorze, jakie płyty w Szafie cenię najwyżej, którego kompozytora mógłbym słuchać do końca życia, co sądzę o modzie koncertowej i stosowności ubioru publiczności oraz artystów, a także o tym, czy wysoki poziom zespołu może usprawiedliwiać mobbing. Odcinek publikuję tak, jak wyszedł – bez skrótów czy montażu. Zapraszam do posłuchania!

Dorzucam też solidną partię tekstów z Ruchu Muzycznego o obyczajach koncertowych, o których wspominałem, odpowiadając na jedno z pytań:

Danuta GwizdalankaCeremonia koncertowa

Łucja SiedlikObyczaje koncertowe

Słuchać każdy może... – spostrzeżenia Zygmunta Krauzego o przemianach publiczności i obyczajów (notował Michał Mendyk)

Pozwolić, by muzyka była nasza– z Marcinem Maseckim rozmawia Krzysztof Stefański

Archiwalia o publiczności – opr. Katarzyna Ryzel

„Kim pan jest, panie Aleksandrze?” – wzorem francuskiego dziennikarza pytającego o Messiaena rozpoczynam rozmowę z perkusistą Aleksandrem Wnukiem, specjalizującym się w muzyce współczesnej. Perkusista to instrumentalista grający w zasadzie na nieograniczonej ilości instrumentów. Kim zatem jest? Jaka jest jego tożsamość? Jak ćwiczy? Jaki jest jego status w środowisku muzycznym? Czym jest postperkusja?

Naszą rozmowę prowadzimy zainspirowani artykułem Aleksandra Wnuka w Ruchu Muzycznym. Na końcu odcinka słuchamy utworu Nicole Lizée Katana of Choice w wykonaniu mojego gościa.

W Polsce znajduje się 13 teatrów operowych. W Niemczech ponad 80, co daje naszemu zachodniemu sąsiadowi gigantyczną przewagę, ale także zapewnia mu pozycję operowej potęgi na świecie. Liczy się, że 1/3 wszystkich przedstawień operowych na świecie granych jest właśnie w Niemczech. Na tamtejszych scenach nie brakuje polskich śpiewaków. O tym, co znaczy związać się z niemieckim teatrem operowym, jakie niesie to wyzwania, co daje w życiu, a co zabiera, rozmawiam ze śpiewakiem, barytonem Pawłem Konikiem, absolwentem Katowickiej Akademii Muzycznej i solistą Staatsoper Stuttgart od sezonu 2018/2019.

Czym jest autentyczność w wykonywaniu muzyki dawnej i co z ma z nią wspólnego zmartwychwstanie kompozytora, czyli odwrotność „śmierci autora”? Czy autentyczność można stopniować? Co decyduje o tym, że jedno wykonanie przeżywamy, a innego po prostu słuchamy? Czy historyczna precyzja nie odbiera nam metafizycznego odczuwania wykonywanej muzyki? O tym w specjalnym wielkanocnym odcinku podcastu rozmawiam z Karoliną Kolinek-Siechowicz, moją koleżanką z redakcji „Ruchu Muzycznego”, specjalizującą się w muzyce dawnej, doktorantką na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego.

Artykuł, który sprowokował naszą rozmowę, znajduje się tutaj, a artykuły Karoliny w „Ruchu Muzycznym”, które polecamy, tutaj i tutaj.

„Komponowanie zawsze będzie echem inspiracji; improwizacja jest żywą inspiracją, czymś, co dzieje się właśnie w tym momencie. Nie bój się błędów. Nie ma czegoś takiego” – mówił Miles Davies. O sile improwizacji jako naturalnym sposobie tworzenia muzyki, o jej miejscu w edukacji muzycznej, o tym, czy lepiej jest improwizować samemu czy w zespole i o wielu innych impro-tematach rozmawiam ze znanym i lubianym gościem mojego podcastu – gitarzystą, improwizatorem i kompozytorem Michałem Lazarem.

W odcinku słuchamy m.in. fragmentów jego debiutanckiej solowej płyty „Z miasta historie”, a także fragmentu improwizacji „Blokersi”, nagranego wspólnie z Aleksandrem Wnukiem i Wiktorem Krzakiem, zrealizowanego w ramach Partnerstwa dla muzyki 2.0 dla Krakowskiego Biura Festiwalowego.

O blaskach i cieniach rynku fonograficznego, o tym, dlaczego w Polsce muzycy płacą za produkowanie swoich płyt (i to niemało), komu się ten interes opłaca, kto na nim traci, jak nagrać dobrą płytę, jak płyt potrzebujemy, a które omijamy szerokim łukiem – o tym wszystkim rozmawiam z Adamem Suprynowiczem krytykiem muzycznym dziennikarzem radiowym przez latach związanym z Polskim Radiem, laureatem Złotego Mikrofonu.

Podobno to najlepsza z oper Pucciniego. Jedyna, której nie ukończył, jedyna, w której tytułowa bohaterka nie umiera i jedyna z tak dużym udziałem chóru. O „Turandot” rozmawiałem z reżyserką Karoliną Sofulak oraz z kierownikiem muzycznym Opery Krakowskiej Tomaszem Tokarczykiem na kilka dni przed pierwszym wystawieniem dzieła w historii tego teatru. Odcinek jest zapisem spotkania z publicznością, które poprowadziłem w ramach cyklu „Inspiracje”.

Moim gościem jest Yaroslav Shemet, kierownik artystyczny Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Śląskiej oraz wykładowca Akademii Muzycznej w Poznaniu. Po ponad dwóch tygodniach rosyjskiej agresji na Ukrainę, rozmawiamy o Charkowie i krzywdach tego miasta, o tym, że średnio co 50-70 lat pacyfikowana jest kultura ukraińska, a mimo to znalazła wiele sposobów na przetrwanie i obronienie swojej niepodległości. Wspominamy wielkich ukraińskich kompozytorów i ich walkę o własną tożsamość. Mówimy także o bojkocie kultury rosyjskiej i o tym, dlaczego w czasie wojny trudno o szarości i półśrodki.

Pretekstem do naszej rozmowy jest koncert „Solidarni z Ukrainą”, który odbędzie się 18 marca w Filharmonii Śląskiej. Wieczór całkowicie wypełni muzyka ojczyzny Yaroslava Shemeta, a wystąpi on sam za dyrygenckim pulpitem, Orkiestra FŚ oraz znakomita ukraińska skrzypaczka Eva Rabchevska.