Đảo Địa Lý

Núi có thể ảnh hưởng nhiều đến khí hậu thông qua hiệu ứng địa hình. Các ngọn núi tạo rào cản cho khối không khí di chuyển, thay đổi nhiệt độ và độ ẩm. Kết quả là một bên có lượng mưa dư thừa trên sườn núi và và một bên bị khô nóng không gió.

Các yếu tố chung ảnh hưởng đến khí hậu Bắc Mỹ. Đầu tiên, hầu hết Hoa Kỳ và Canada nằm ở vĩ độ trung bình và cao, và có sự biến đổi nhiệt độ rõ ràng theo mùa. Thứ hai, đối với phần lớn Hoa Kỳ và Canada, hướng gió thường thổi từ phía tây nhờ vào hệ thống gió tây và các dòng khí lạnh phản lực của nó, đẩy các hệ thống thời tiết từ phương Tây sang phương Đông. Thứ ba, dãy núi chạy theo hướng bắc-nam ở phía Tây thường gây ảnh hưởng đến các khối không khí khi di chuyển về phía đông, làm cho chúng khô hơn. Thứ tư, cấu trúc của hệ thống núi và kích thước của lục địa tạo ra một điều kiện được gọi là tính lục địa trong lục địa (continentality), trong đó bầu khí quyển mang các đặc tính làm nóng và làm mát khắc nghiệt hơn trên đất liền so với trên nước; mùa đông có xu hướng lạnh và mùa hè có xu hướng nóng hơn. Cuối cùng, Vịnh Mexico (Gulf of Mexico ) cung cấp một nguồn độ ẩm quan trọng cho Vùng ven biển Vịnh (Gulf Coast) và Vùng đất thấp nội địa (Interior Lowlands).

Ở kỳ trước chúng ta đã tìm hiểu về Tấm khiên Canadian hùng vĩ và vùng cao nguyên Appalachian. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những vùng đất kỳ vĩ của Canada và Hoa Kỳ. Bây giờ chúng ta sẽ cùng bắt đầu tại phía nam của Hoa Kỳ theo dãy núi Appalachia, rồi tiền dần lên phía Bắc đến Canada.

Hoa kỳ và Canada cùng nằm trên một lục địa. Chia sẽ với nhau một mảnh đất khổng lồ. Biên giới của hai quốc gia tuy giáp với nhau. Nhưng phần biên giới còn lại hầu như là không cần phải bảo vệ. Đặc biệt là Canada. Cho nên hai quốc gia này được xem là có đường biên giới không có người bảo vệ dài nhất trên thế giới. Lịch sử của cả hai quốc gia đều có những nét tương đồng, giống như cả hai đã từng là thuộc địa của đế quốc Anh. Nhưng người Canada nói điểm khác biệt của họ là nhanh chóng tách ra khỏi chế độ thuộc địa, và chọn cách phát triển hoà bình, hơn là phải trải qua những cuộc chiến tranh đẫm máu.

Đăng ký kênh: https://www.youtube.com/@daodialy Khi nói về tấm bản đồ đầu tiên trên thế giới. Người ta thường hay nhắc tới tấm bản đồ thế giới của người Babylonian. Tấm bản đồ được khắc trên đá, có những dòng chữ của người Akkadian. Người Tân Babylonian đã tạo ra nó vào trong khoảng từ thế kỷ thứ 9 đến thứ 6 TCN. Tuy nhiên tấm bản đồ đầu tiên xuất hiện trước đó lâu hơn nhiều. Nó đơn giản hơn rất nhiều so với tấm bản đồ của người Akkadian. Bản đồ đầu tiên mà con người từng biết đến xuất hiện cách đây 6200 TCN. Hình vẽ mô tả một ngôi làng của người cổ đại tại khu vực mà ngày nay là Thổ Nhĩ Kỳ. Trên tấm bản đồ nhà những hình chữ nhật, được xếp nối tiếp nhau. Và đặc biệt là có hình của ngọn núi lửa Hasan đang phun trào, với đặc trưng là ngọn núi có hai đỉnh núi. Núi lửa Hasan nằm cách ngôi làng 140 km về phía đông bắc. Bằng chứng khảo cổ cho thấy lúc người cổ đại vẽ bản đồ này, cũng là lúc mà núi lửa đang phun. Hiện tại tấm bản đồ này đang được bảo quản tại Bảo tàng khảo cổ Konya.

Tưởng tượng Bạn đang lái xe trên đường cao tốc ở bên Hoa Kỳ.Lúc này bạn cảm thấy bắt đầu đói bụng.Và nếu là một người bình thường thì bạn sẽ không nghĩ đến những vấn đề về địa lý lúc này.Bây giờ bạn chỉ nghĩ tới thấy có một cái nhà hàng nào gần nhất là tấp vào ngay.Bạn đi đến điểm giao nhau đầu tiên trên đường cao tốc.Thì không có một cái nhà hàng nào ở gần đó cả.Lúc này cơn đói hành hạ bạn. Cho nên bạn mới quyết định chạy ra khỏi đường cao tốc.Bạn thấy một ngã tư tiếp theo.Lúc này một cửa hàng McDonald's rất lớn xuất hiện trước mặt bạn.Lần lượt sau đó xuất hiện là những cửa hàng thức ăn nhanh.Lúc này bạn mới tự hỏi tại sao ở những ngã tư trước đó nhưng cửa hàng này nó lại không xuất hiện.Khi bạn đặt ra những câu hỏi này nó cũng chính là những câu hỏi của địa lý.Những thứ này xuất hiện ở chỗ nào và tại sao chúng lại xuất hiện ở đây.Đó chính là những câu hỏi liên quan đến Địa Lý. Khi nhắc về địa lý thì có nhiều người nghĩ rằng địa lý chỉ liên quan đến nước non sông suối và những thứ tương tự.Nhưng thật ra khái niệm địa lý có nhiều ứng dụng hơn là họ nghĩ.Và những ứng dụng của nó là thứ mà chúng ta đang sử dụng hàng ngày.Các nhà địa lý họ không chỉ cảm thấy hứng thú về các địa điểm của các nhà hàng McDonald's trên toàn thế giới.Nếu quan sát những cửa hàng của McDonald's bạn sẽ thấy chúng được đặt không chỉ ở những lối ra tại các đường cao tốc ở Mỹ. Mà còn nhiều vị trí đắc địa khác nữa.Như ở Việt Nam Cái cửa hàng McDonald cũng có vị trí rất có chủ đích.Không phải tự nhiên mà chủ nhà hàng này phát triển mạnh mẽ đến như vậy.Từ một nhà hàng vào năm 1955.Đến nay đã lên con số hơn 40.000 nhà hàng trên khắp thế giới.

Tại sao lại có những người quá giàu và những người khác thì lại quá nghèo? Phải chăng đang có một thế lực mờ ám nào đó chi phối những con số trong tài khoản ngân hàng của bạn? Ở Hàn Quốc, một quốc gia được xem là một cường quốc kinh tế trên thế giới. Nhưng không phải ai cũng giàu có như ai. Những con số được cộng gộp lại có thể đánh lừa bạn. Phần lớn của cải của quốc gia này đều nằm trong tay một nhóm người. Mà chúng ta hay gọi họ là tài phiệt. Do đó mà chênh lệch về của cải vật chất giữa người dân Hàn Quốc là rất lớn. Cũng do đó mà dẫn đến nhiều vấn đề về xã hội đã nảy sinh. Người dân trong và ngoài nước phải lên tiếng báo động. Đó chính là mặt tối của xứ sở kim chi. Những nguyên do dẫn đến sự phân cấp giàu nghèo có thể kể đến 3 yếu tố. Yếu tố đầu tiên đó chính là chính sách kinh tế, thứ hai là giáo dục và thứ ba là sự kỳ thị. Nhưng yếu tố ảnh hưởng lớn nhất vẫn là chính sách kinh tế của chính phủ Hàn Quốc. Vài chục năm trước, sau khi được Hoa Kỳ và Nhật Bản đầu tư công nghệ và cho phép hàng hoá của Hàn Quốc bán vào trong hai thị trường tỉ đô này. Hàn Quốc đã có cơ hội chuyển mình. Nhưng cũng không thể kể không đến chính sách kinh tế của chính phủ Hàn Quốc. Thứ đã giúp cho quốc gia này vượt lên và hiện đang là một trong những cường quốc kinh tế. Đó chính gọi là chính sách cạnh tranh tập trung vào kinh tế. Nhưng nó cũng đã gây ra những hệ luỵ về phân cấp giàu nghèo trong xã hội của Hàn Quốc.

Đăng ký kênh để không bỏ lỡ số ra kế tiếp

Sự BẤT CÔNG ở NHẬT BẢN Về mặt lịch sử, tính đồng nhất về văn hóa của Nhật Bản bắt nguồn từ những tập quán hạn chế cơ hội cho những người nằm ngoài dòng chính văn hóa và xã hội. Theo truyền thống, người Nhật tự coi mình là một dân tộc độc nhất, đôi khi tự coi mình là người Yamato, liên quan đến Đồng bằng Yamato xung quanh Kyoto, nơi văn hóa Nhật Bản đã phát triển trong nhiều thế kỷ trước và từ đó bắt nguồn tổ tiên của gia đình hoàng gia. Vẫn còn một dòng chảy mạnh mẽ trong xã hội Nhật Bản để bảo vệ sự trong sạch của đa số Yamato; bất kỳ ai khác đều là người ngoài cuộc và không bao giờ có thể hy vọng được chấp nhận hoàn toàn vào dòng chính. Hiến pháp năm 1947 nghiêm cấm phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, tín ngưỡng, giới tính, địa vị xã hội hoặc nguồn gốc gia đình. Nhưng điều khoản do Hoa Kỳ áp đặt đó về cơ bản đã không thay đổi thái độ và tập quán hàng thế kỷ.

Một hệ quả gián tiếp khác của Mô hình Nhật Bản là mô hình đã thay đổi mạnh mẽ các mẫu mực xã hội và dân số. Các quốc gia công nghiệp khác đã trải qua những thay đổi tương tự, nhưng mức độ thay đổi ở Nhật Bản còn được phóng đại hơn nữa. Đất nước này đã bước vào giai đoạn bốn của mô hình biến động dân số, với dân số là 127,6 triệu người vào năm 2012, tăng chỉ đôi chút so với con số 123,6 triệu người vào năm 1990. Tỷ lệ sinh toàn bộ giảm từ 1,6 xuống 1,4 trong cùng giai đoạn này. Một số dự đoán cho rằng dân số có thể giảm xuống còn 95,5 triệu người vào năm 2050. Sự chuyển đổi dân số nhanh chóng này được đặc trưng bởi sự giảm đáng kể của tỷ lệ người trẻ tuổi trong quần thể và tăng đồng thời tỷ lệ người cao tuổi, cả hai đều có tác động kinh tế nghiêm trọng liên quan đến lực lượng lao động đủ và chăm sóc người già.

Vào những năm 1970, Nhật Bản đã nhận ra giá mà họ phải trả cho chiến lược phát triển của mình. Sự chú ý của quốc gia đã tập trung vào tăng trưởng kinh tế bằng giá của phúc lợi xã hội và môi trường. Những chi phí của kỳ tích kinh tế của Nhật Bản đã rất đắt đỏ.

Một trong những đặc điểm của nền kinh tế Nhật Bản vào những năm 1970 là sự dịch chuyển đáng kể của các ngành công nghiệp ra nước ngoài. Đến cuối những năm 1980, Nhật Bản đã trở thành nguồn FDI lớn nhất trên thế giới. Ba khu vực tiêu thụ lớn nhất của FDI toàn cầu của Nhật Bản là Bắc Mỹ (48,2%), châu Âu (21,0%) và Đông Nam Á (12,2%). Giữa năm 2000 và 2010, các khu vực nhận FDI của Nhật Bản đã thay đổi khi Bắc Mỹ giảm xuống còn 25,6%, châu Âu vẫn giữ nguyên với 26,2%, và châu Á, bởi vì Trung Quốc, tăng lên 26,7%. Có một số yếu tố trong và ngoài nước đằng sau sự chuyển động địa lý này trong sản xuất. Giai đoạn sớm nhất của FDI vào những năm 1960 là trong lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên. Như một quốc gia thiếu tài nguyên, FDI đáng kể được thực hiện trong các ngành công nghiệp khai thác tài nguyên để đảm bảo cung cấp nguyên liệu quan trọng cho sản xuất trong nước; tập trung FDI này đặc biệt mạnh ở Đông Nam Á. Cuối cùng, các ngành công nghiệp trong nước tập trung vào tài nguyên như sản xuất hợp kim nhôm đã di chuyển đến Đông Nam Á. Vào những năm 1970, sản xuất lao động mạnh cũng được dịch chuyển đến Đông Nam Á với lao động giá rẻ để lắp ráp sản phẩm cuối cùng cho thị trường khu vực hoặc sản xuất các bộ phận để xuất khẩu về Nhật Bản để lắp ráp.

Chính phủ Nhật Bản đã thành công trong việc hướng dẫn một nền kinh tế dựa trên chủ nghĩa tư bản, nhưng phù hợp với bối cảnh Nhật Bản. Thông qua các cơ quan chính phủ chủ chốt như Bộ Công Thương Quốc Tế và Công Nghiệp (MITI), sau này đổi tên thành Bộ Kinh Tế, Thương Mại và Công Nghiệp (METI), các ngành công nghiệp tăng trưởng đã được nhắm mục tiêu, sau đó được hỗ trợ rộng rãi để tối đa hóa lợi thế so sánh của đất nước. Sự kết hợp giữa chính sách chính phủ và vốn tư nhân để đạt được mức tăng trưởng kinh tế cao thường được gọi là chủ nghĩa quản trị. Ngành dệt may và chế biến thực phẩm, đã chiếm ưu thế trước đây, đã giảm nhanh về tầm quan trọng sau năm 1950 do sự cạnh tranh tăng lên của các khu vực khác. Sự kích thích của chính phủ đã chuyển sang các sản phẩm có giá trị cao hơn như sắt thép, hóa chất dầu khí, máy móc, ô tô và các thiết bị vận chuyển khác, dụng cụ chính xác và điện tử tiêu dùng. Ô tô và thiết bị điện tử là những sản phẩm có lẽ phổ biến nhất đối với người tiêu dùng trên toàn thế giới. Tỷ lệ sản xuất công nghiệp của các ngành công nghiệp nặng đã vượt qua mốc 50% vào khoảng năm 1965.

Sau nhiều thế kỷ đóng cửa không trực tiếp giao thương với nước ngoài. Nhật Bản đã thay đổi, họ đã mở cửa cho những thương nhân đến từ châu âu và những tàu thương mại Nhật Bản đã mạo hiểm đến các vùng biển châu Á khác. Thời đến một quốc gia mở cửa, là một cơ hội để cho những quốc gia khác mở rộng thị trường. Năm 1543, những người đầu tiên từ châu âu đến Nhật Bản là người bồ đào nha. Sau đó người Tây Ban Nha người Hà Lan và người ăn lần lượt mở rộng vào thị trường Nhật Bản trong nửa thế kỷ tiếp theo. Tuy nhiên, vào thời điểm mở cửa không chỉ có Nhật Bản hưởng lợi, mà những quốc gia khác cũng đạt được nhiều lợi ích từ Nhật Bản. Giống như là nước đến thì thuyền lên. Người châu âu đến giúp cho chiếc thuyền của Nhật Bản được dong buồm ra khơi. Và ở trên chiếc thuyền đó cũng có những thứ mà thế giới đang cần. Những người ghé thăm Nhật Bản, họ bị ấn tượng bởi thành tựu văn hóa và công nghệ nơi đây. Con người Nhật thì bị những hàng hóa thương mại của châu âu thu hút. Bao gồm những thứ như súng, thuốc lá, và những thứ hàng xa xỉ đến từ Trung Quốc. Tuy nhiên lúc đầu thì sự giao thương này xảy ra chủ yếu tại đảo Kyushu. Cũng có những sự du nhập về tôn giáo và văn hóa từ bên ngoài vào Nhật Bản. Đạo cơ đốc giáo chủ yếu là công giáo la mã đã chiêu mộ được khoảng 200.000 người ở đảo kyushu vào cuối những năm 1500. Tuy nhiên, tôn giáo là một trong những khía cạnh quan trọng nhất của một quốc gia.

Sau nhiều thế kỷ đóng cửa không trực tiếp giao thương với nước ngoài. Nhật Bản đã thay đổi, họ đã mở cửa cho những thương nhân đến từ châu âu và những tàu thương mại Nhật Bản đã mạo hiểm đến các vùng biển châu Á khác. Thời đến một quốc gia mở cửa, là một cơ hội để cho những quốc gia khác mở rộng thị trường. Năm 1543, những người đầu tiên từ châu âu đến Nhật Bản là người bồ đào nha. Sau đó người Tây Ban Nha người Hà Lan và người ăn lần lượt mở rộng vào thị trường Nhật Bản trong nửa thế kỷ tiếp theo. Tuy nhiên, vào thời điểm mở cửa không chỉ có Nhật Bản hưởng lợi, mà những quốc gia khác cũng đạt được nhiều lợi ích từ Nhật Bản. Giống như là nước đến thì thuyền lên. Người châu âu đến giúp cho chiếc thuyền của Nhật Bản được dong buồm ra khơi. Và ở trên chiếc thuyền đó cũng có những thứ mà thế giới đang cần. Những người ghé thăm Nhật Bản, họ bị ấn tượng bởi thành tựu văn hóa và công nghệ nơi đây. Con người Nhật thì bị những hàng hóa thương mại của châu âu thu hút. Bao gồm những thứ như súng, thuốc lá, và những thứ hàng xa xỉ đến từ Trung Quốc. Tuy nhiên lúc đầu thì sự giao thương này xảy ra chủ yếu tại đảo Kyushu. Cũng có những sự du nhập về tôn giáo và văn hóa từ bên ngoài vào Nhật Bản. Đạo cơ đốc giáo chủ yếu là công giáo la mã đã chiêu mộ được khoảng 200.000 người ở đảo kyushu vào cuối những năm 1500. Tuy nhiên, tôn giáo là một trong những khía cạnh quan trọng nhất của một quốc gia.

Xin chào các bạn chào mừng đã quay trở lại với Podcast số thứ tư series về Nhật Bản. Ở kỳ trước thì chúng ta đã nói về vụ khủng hoảng nổ nhà máy điện hạt nhân hạt nhân ở Fukusima. Do đất nước Nhật Bản thiếu nhiều tài nguyên thiên nhiên, và họ cũng không muốn phụ thuộc vào quá nhiều một loại nhiên liệu để tạo ra năng lượng. Do đó họ đã phát triển các nhà máy hạt nhân ở trên khắp các đảo. Các nhà máy điện hạt nhân của Nhật Bản đã tạo ra 30 % lượng điện tiêu thụ cho quốc gia trước khi thảm họa xảy ra. Nhưng sau đó do sức ép từ người dân sau vụ thảm họa các nhà máy điện hạt nhân dần bị đóng cửa. Để rồi chỉ còn mười lăm phần trăm nhưng liệu tiêu thụ của Nhật Bản được sản xuất từ các nhà máy điện hạt nhân. Ở trong podcast lần này chúng ta sẽ nói một khía cạnh khác về Nhật Bản đó là văn hóa và lịch sử của đất nước này.

Chào mừng bạn đã quay trở lại podcast số thứ 3 của series về Quốc đảo hoa anh đào. Trước khi đi vào nội dung của số này mình sẽ tóm tắt podcast số trước. Ở podcast số thứ 2 chúng ta đã nói về thảm hoạ tự nhiên ở Nhật Bản chủ yếu đến từ Núi lửa, Động đất và sau đó là sóng thần. Những lần trời giáng xuống thảm hoạ thì người Nhật Bản phải hứng chịu cảnh nhà cửa tan hoang, chia ly cách biệt. Sau đó là chúng ta đã nói tới tài nguyên thiên nhiên của Nhật Bản. Đất nước mặt trời mọc không được ưu ái với rừng vàng biển bạc như đất nước của chúng ta. Do đó, họ phải nhập khẩu rất nhiều nhiên liệu thô để phục vụ cho việc sản xuất. Từ đó, Nhật Bản phải phụ thuộc rất nhiều vào các quốc gia khác về tài nguyên thiên nhiên. Ở số lần này, chúng ta sẽ nói về Thảm hoạ năng lượng hạt nhân tại Fukushima. Năng lượng hạt nhân của nhật bản như một chiếc hộp Pandora, vừa hấp dẫn vừa nguy hiểm?

Do hoạt động địa chất tại Nhật Bản, mà các mối nguy hiểm tự nhiên có rất nhiều. Nhưng động đất là hiểm hoạ đe doạ tính mạng nhiều nhất. Vì địa chất Nhật Bản dù chỉ nằm một phần nhỏ thuộc vành đai núi lửa Thái Bình Dương, nên phải hứng chịu những cơn thịnh nộ từ mẹ thiên nhiên. Có nhiều núi lửa đang hoạt động. Mỗi năm có từ 500 đến 1.000 trận động đất có thể xảy ra. Nhưng chỉ một số ít là gây thiệt hại về người hoặc tài sản. Trung tâm của các trận động đất thường xảy ra ngoài biển, dọc theo khu vực kiến tạo chìm dưới đáy biển; và dọc theo các vùng đứt đoạn, chạy dài lên trung tâm của đảo Kyushu, Honshu và Hokkaido. Khi mà động đất xảy ra ngoài khơi, năng cao sẽ có sóng thần (tiếng nhật gọi là tsunami).

Tại một quần đảo nằm ngoài khơi bờ biển phía đông châu Á, có 127 triệu dân Nhật Bản điều hành một nền kinh tế chỉ đứng sau Trung Quốc và Hoa Kỳ. Quốc gia này là một cỗ máy kinh tế ngự trị trên những vùng đất núi đồi, đông dân cư, và nghèo tài nguyên. Diện tích tương đương với Việt Nam. Và dân số thì đông hơn chúng ta khoảng 30 triệu người. Nhật Bản đã trỗi dậy mạnh mẽ trong đống tro tàn của Thế chiến II. Vị thế kinh tế sau đó cũng đã chuyển mình mạnh mẽ.