ETEN IS WETEN

Zelfs een voedsel- en landbouwpodcast kan er niet om heen: de overwinning van Carrot Man. Onze nieuwbakken host Atoesa Farokhi doet een deep dive in Trumps landbouwplannen, die neerkomen op minder milieuregels en meer steun voor familiebedrijven. En wat betekenen de geplande importheffingen voor de Amerikaanse boer? Joris doet aan soul searching als blijkt dat de potentieel Amerikaans landbouwminister Robert F Kennedy (RFK) niet alleen corona-scepticus en hardcore anti-vaxx is, maar ook fervent aanhanger blijkt te zijn van regeneratieve landbouw. Als laatste probeert Hidde te verklaren waarom steeds meer Nederlandse boeren zich aangetrokken voelen tot complottheorieën.

Shownotes

Feitje Atoesa

🥕Investigate Midwest over de invloed van een overwinning van Trump op de Amerikaanse landbouw

⚖️SP Global vergelijkt het landbouwbeleid van Harris en Trump

🌎ABC News podcast over wat het Amerikaanse landbouwbeleid betekent voor een duurzame wereld

🧱Tariffs, agricultural subsidies, and the 2020 US presidential election - Choi - 2023 - American Journal of Agricultural Economics - Wiley Online Library

Feitje Joris

🧑‍🌾Robert F. Kennedy’s plannen voor Amerika mocht hij minister worden van gezondheid en voedsel

⛪Een beetje achtergrond over Joel Salatin, regeneratieve landbouw goeroe en recent aangesteld adviseur van Trump inzake landbouwbeleid

Feitje Hidde 

🛸Onzekerheid in sector wakkert geloof in complottheorieën aan - Nieuwe Oogst

👾BBC- Podcast over complottheorieën, waar Hidde aan meewerkte 

Een volledig plantaardige aflevering deze keer. Joris wijdt ons in in de koffieboon. Die eigenlijk geen boon is. En waar je veel meer mee blijkt te kunnen doen dan alleen koffie brouwen. Hidde onderzoekt of de voorliefde voor pittig eten aangeboren of aangeleerd is. En waarom noemen we kruidig eten eigenlijk heet, terwijl het niks met temperatuur te maken heeft? Het feitje van Karsten is aanzienlijk angstaanjagender. Hij voorspelt dat de volgende pandemie wel eens een plantemie zou kunnen worden. Over de hele wereld liggen plantenziektes klaar om onze oogsten te decimeren. Zijn wij hier op voorbereid? 

Lit! we hebben een GenZ-er in the house. Eentje met veel rizz.  Atoesa Farokhi van de Green Campus van de Universiteit van Amsterdam. Als een van de eerste neemt ze een wetenschappelijk artikel mee. Een interessante nota bene, over hoe ons eten via de bacterien in het microbioom ons gemoedstoestand beinvloeden. Karsten geeft allesbehalve droge geschiedenisles over de Dust Bowl, terwijl Hidde in de strijd om voedselnaamgeving duikt. Havermelk die geen melk mag heten, Vegetarische hamburgers die geen vlees genoemd mag worden en witte kaas die eigenlijk Feta is, maar toch ook niet.

Shownotes

Karsten:

⌛Op wikipedia zijn foto’s te vinden van de zandstormen door erosie van landbouwgronden tijdens de Dust Bowl van de jaren 1930

🍇The Grapes of Wrath - Wikipedia

Hidde:

🧑‍💻Innovation and Its Enemies: Why People Resist New Technologies | Oxford Academic

🧈Margarine als melkkoe - Strijd tussen zuivel- en margarinesector

🧫Geruzie over Kweekvlees

🥩Vleesconsumptie in Nederland in 2023 licht gestegen | Pigbusiness.nl - Nieuws voor varkenshouders

Atoesa

🧠Feeding gut microbes to nourish the brain: unravelling the diet–microbiota–gut–brain axis | Nature Metabolism
🩵Blue zones bestaan niet

De meest (on)smakelijke aflevering tot nu toe. Hidde start nog betrekkelijk neutraal met een uitleg van de clusterfuck die mestderogatie heet. Joris gaat full frankenfood met de Piggy Sooy, een genetisch gemodificeerde sojaboon die voor bijna een kwart bestaat uit varkenseiwit en daardoor roze uitslaat. Als laatste topt Karsten het af met het verhaal van een Japanse wetenschapper die menselijke uitwerpselen omtovert tot een eetbaar product. Maar is zijn feitje nu echt of een broodje poep?

Shownotes

Feitje Hidde:

🥛Melkveehouder Geert Jan Kloosterboer legt uit wat verdwijnen derogatie betekent voor hem

💩‘De problemen zag je van mijlenver aankomen’ – De Groene Amsterdammer

🍴BO akkerbouw voorman André Hoogendijk over derogatie

Feitje Joris:

🐽Piggy Sooy - Vleeseiwitten met een plant als draagmoeder - Foodlog

🍆In de documentaire Well Fed onderzoeken Hidde en Karsten de weerstand tegen gentech

🍌Delen mensen en bananen echt 50 procent van hetzelfde DNA? | ISNCA

🍄De evolutionaire boom van het leven. Planten, schimmels en mensen zitten vlak bij elkaar en delen daarom veel DNA

🐟De gemodificeerde vis in Japan

Feitje Karsten:

🌭De film van Ome Willem

🐦‍⬛Deze poep is een delicatesse (vice.com)

🐈‍⬛Het geheim achter kopi loewak, de duurste koffie ter wereld (nationalgeographic.nl)

🦠Is Karstens feitje wellicht een broodje poep? 

🐇Caecotrofie: Mijn Konijn eet zijn keutels, maar wat is dat?

We zijn weer terug! Seizoen 3 gaat eindelijk weer los, met elke week een podcast. Nadat we heel even terugkijken op de Zembla uitzending over glyfosaat waarin we werden genoemd, mag Joris voordragen uit eigen werk. De man heeft een boek geschreven! Boter, Kaas en Havermelk. Het gaat onder andere over plofkip, waar Joris een onverwachtse liefde voor heeft? Karsten neemt ons mee op een reis door de geschiedenis van Michelinsterren, terwijl Hidde weer een de nerd moet uithangen als hij vertelt over hoe moeilijk het is om kunstmest te vervangen door plantaardige alternatieven.

Shownotes

📺De Zembla-uitzending met daarin in een rol voor de podcast Eten is Weten

Feitje Joris

📖Het boek van Joris, Boter, Kaas en Havermelk, koop je bij Spectrum

🐔Meer weten over het sterrensysteem van de Dierenbescherming.

Feitje Karsten

🛣️De geschiedenis van de Michelinsterren

🪵Restaurant de nieuwe winkel

Feitje Hidde

💩'Plantaardige bemesting is geen alternatief voor kunstmest' - Nieuwe Oogst

🌏World population supported by synthetic nitrogen fertilizers (ourworldindata.org)

🧑‍🌾Plasmatechnologie maakt kunstmest bereikbaar voor kleine boeren (tue.nl)

Deel 2 van de Zembla-special! Met de echte klapper: de confrontatie tussen Ton van der Ham en Hidde Boersma. Ton ondervraagt Hidde over zijn klussen voor het grootkapitaal, terwijl Hidde Ton probeert uit te leggen waarom hij pesticiden soms als noodzakelijk kwaad ziet. Heeft Zembla een beetje netjes gemonteerd, of is er flink op los geframed in de uitzending? Oordeel zelf.

Zembla in de uitzending! Na een verlengde zomerstop beginnen we deze herfst met een klapper, een special. Een dubbeluitzending waarin Zembla-redacteur Ton van der Ham te gast is. Op 29 september zendt BNNVARA een Zembla-uitzending uit over glyfosaat, en een van uw hosts, Hidde Boersma, wordt daarin op de korrel genomen. Hidde zou in de zak zitten van de pesticide-industrie. Weten hoe het echt zit? Luister dan naar het hele gesprek - zonder ge-edit - tussen de mannen van Eten is Weten en Van der Ham.

Seizoen 2, aflevering 17. De laatste van het tweede seizoen, live vanaf de Greentech in de RAI.! Met als gasst Pieter Kwakernaak, een Fries die met het bedrijf Hoogendoorn de ruimte van Canada aangreep om daar overdekte tomaten te telen. Hij vertelt hoe hij er achter kwam dat zijn in de kas geteelde planten last hadden van de onkruidverdelger die zijn buitenbuurman sproeide op de akker. Hidde zet voor eens altijd het spookfeitje recht dat kleine boeren de meerderheid van al ons voedsel telen, terwijl Joris ons nuchter voorpiegelt dat ondanks al het beleid de schaalvergroting in de Nederlandse landbouw al maar doordendert. En mocht u ons in de zomer echt niet kunnen missen, dan verklappen we alvast dat er een paar specials op stapel staan.

Seizoen 2, aflevering 16. Tjokvol informatie zit hij weer, de een-na-laatste aflevering voor de zomerstop. Live vanaf de Greentech, met de inhoudelijk goeroe van ENZA zaden als gast: Jeroen Rouppe van der Voort. Volgens hem staat de veredeling pas in de kinderschoenen, en is er nog een wereld aan genetische eigenschappen te ontdekken voor bedrijven als de zijne. Hidde ziet ondertussen dat China inzet op de aardappel, een duurzamer en gezonder alternatief dan rijst, terwijl joris zich verdiept in de beschrijfsgeschieenis van de Van der Valk keten. Waarom hebben zij eigenlijk een toekan als logo?

Seizoen 2, aflevering 15. Wie wel eens een honingtomaat at, weet: lekkerdere tomaten bestaan bijna niet. Onze gast Margriet looij zwaait de scepter over het bedrijf dat ze maakt. Ze verbaast zich erover dat er niet meer merkfruit en groente in de supermarkt ligt? Waarom staat er wel een merkje op de melk, maar zelden op groente of fruit? Karsten doet vervolgens zijn best om die tomaten totaal te vergeten door over poep te praten. Joris brandt vervolgens het boek ‘De mens is een plofkip’ van Teun van de Keuken, terwijl Hidde de onze nationale vogel, de grutto, onder de bus gooit. Dat beest hoort volgens hem helemaal niet in Nederland thuis. 

Shownotes:

Het boek van Teun van de Keuken:

https://www.bruna.nl/boeken/de-mens-is-een-plofkip-9789400410565?gad_source=1&gclid=EAIaIQobChMIso6C0MrThgMVHLKDBx3ADQcKEAQYASABEgKST_D_BwE

De stand van boerenlandvogels, waar de grutto ook toe behoort:

https://www.clo.nl/indicatoren/nl147915-trend-van-boerenlandvogels-1915-2023

Seizoen 2, aflevering 14: Een vegan kaas wint een internationale kaaswedstrijd, en wordt gediskwalificeerd. Wat een verhaal. Meer hoef je eigenlijk niet te weten om deze aflevering gelijk aan te zetten. Een nieuw tijdperk is aangebroken, het tijdperk dat imitatie beter is dan het origineel. Gemaakt bovendien met AI, zo vertelt Karsten. Maar ook de rest van de uitzending is niet te versmaden. Zo vraagt Joris zich af of Nederland nu eigenlijk de wereld voedt. Spoiler: het kan zichzelf niet eens voeden. En Hidde  doet weer contrair door te stellen dat voedselcultuur maar overrated is. De aanleiding is het verbod dat verschillende landen overwegen op kweekvlees, omdat het niet in hun cultuur zou passen. Alsof die cultuur niet altijd aan verandering onderhevig is!

Shownotes:

Het verhaal over de prijswinnende vegan kaas:

https://www.technologyreview.com/2024/04/24/1091118/climax-foods-vegan-blue-cheese-ai-dairy-free-machine-learning/

De prijswinnende kaas in beeld:

https://climax.bio

Nederland dat zich niet zelf kan voeden: 

https://www.vee-en-gewas.nl/artikel/298774-nederland-heeft-te-weinig-landbouwgrond-om-eigen-bevolking-te-voeden/

Italie overweegt verbod kweekvlees:

https://www.politico.eu/article/italy-environment-lab-grown-meat-threatens-culture-meloni-minister/ 

Het boek Meals to Come, over veranderende voedselcultuur:
https://www.amazon.nl/Meals-Come-History-Future-Food/dp/0520250354

Het geweldige Low Food Lab:

https://www.lowfood.nl/low-food-labs

Seizoen 2, aflevering 13. Manmanman, wat een zuur begin. Hidde praat een kwartier over de evolutie van de citrusvrucht. De limoen en de citroen: totaal onnatuurlijk, aldus hem. En dat terwijl Joris weer terug is! Nadat hij zijn afwezigheid heeft uitgelegd, neemt hij het op voor de in plastic verpakte komkommer. Karsten heeft een klap van de molenwiek gehad, en vertelt alles over de geschiedenis en de betekenis van de molen. Geloof me, na deze podcast kijk je er met volledig ander ogen naar.

Het houdt maar niet op met de waanzinnige gasten. Vandaag een heuse BAFTA-genomineerde: Haukje Heuff. Wij kennen haar als de editor van de film Paved Paradise, gemaakt door twee van de uw 3 podcasthosts. Haukje is onlangs over op de soja-yoghurt, en vrienden verwijten haar dat ze daarmee de ontbossing van de Amazone aanjaagt. Maar klopt dat wel? Hidde geeft een ode aan het ultieme recycledier het varken, terwijl Karsten zich afvraagt: bestaat groente eigenlijk wel? Het antwoord zal je verbazen.

Voor alles een eerste keer: te laat! Maar zeker niet minder scherp. We hebben misschien wel de leukste en beste politicus van de afgelopen kabinetsperiode als gast: Nilufer Gundogan. Als rastovenaar ergert ze zich kapot aan het conservatie landbouwbeleid van de EU - en ze heeft sappige anekdotes op dat te staven. Naast het uitstekend uitspreken van Nilufers achternaam, legt Karsten het concept Health as Stealth uit. Geen morele preken, maar wit brood gewoon net zo gezond maken als bruin brood. En Hidde neemt het weer eens op voor bestrijdingsmiddelen: volgen hem is 99,9 procent van alles pesticiden die je binnenkrijgt van natuurlijke oorsprong, dus die paar uit de landbouw kunnen daar best nog bij.

Weer met gast, weer zonder Joris, weer bij de Mulders. De gast deze week is Esther van Etten, een topdiëtiste met een voorliefde voor betutteling, die Karsten ooit hielp afvallen. Tussendoor probeert Hidde Jezus tot vegan te bombarderen, terwijl Karsten de gevaren van microplastics onder de loep neemt. Zijn die kleiner dan we denken?

S2: #9. Terug bij de Muldertjes aan tafel. Met een echte boer, Johan Barendregt, maar zonder Joris Lohman deze keer. In deze aflevering brengt Karsten ons up to speed qua weer maken. Het blijkt dat al bijna 50 landen aan Regen Maken doen - het jatten van wolken van je buren om je eigen landbouw te verbeteren. Johan vertelt over het werk van zichzelf en zijn collega’s: hun pootaardappelen voorzien indirect meer dan een half miljard mensen van aardappelen Als laatste brengt Hidde een unicum: een genuanceerd discussie op X, voorheen twitter. Over of het Europese landbouwbeleid al dan niet vee- en zuivelboeren bevooroordeelt. Komen we er aan deze tafel wel uit?

Seizoen 2, aflevering 8. Voorlopig de laatste die we op de boerderij van Boy Griffioen opnemen. Volgende week mogen de Muldertjes zich weer warmlopen voor onze aanwezigheid. In deze aflevering lukt het Karsten bijna om iets interessant te halen uit het feitje dat Steve Jobs vaak een appel at, maakt Joris een noodlereis naar Pluto en mag Hidde eindelijk praten over het onderwerp dat de rode draad vormt in zijn carriere, land sparing, het idee dat intensieve landbouw eigenlijk goed is voor de planeet.    

SHOWNOTES

Feitje 1: Steve Joba at een appel voor ontbijt

Past het steeltje van het Apple logo in de hap? (spoiler: nee)

https://www.youtube.com/watch?v=Ob61JxEiQp0

Het instagram-account waar iemand net zo lang rauw kip eet tot hij ziek wordt:

https://www.instagram.com/rawchickenexperiment/

Het Vogue Egg & white dieet https://en.m.wikipedia.org/wiki/Egg_and_wine_diet

Wie diep wil duiken in diëten en hun matige werkzaamheid op de lange termijn:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5764193/

Feitje 2  Als je alle instant-noodles die per jaar verkocht worden, achter elkaar legt, heb je rij die reikt tot pluto.

https://www.foodlog.nl/gespot/2024-03-14/

Feitje3. Land sparing leidt wel degelijk tot meer natuur.

https://thebreakthrough.org/issues/food-agriculture-environment/raising-agricultural-yields-spares-land 

De film Paved Paradise is te zien op Pathe

https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise

Hidde over het driecompartimentensel om de biodiversiteit te rijden:

https://www.weplanet.org/post/to-save-nature-we-need-to-redesign-the-world

Dezelfde man over palmolie:

https://replanet.nl/verbod-op-palmolie-is-niet-de-oplossing/

Aflevering 7 van seizoen 2. De setting is nog steeds de boerderij van Boy Griffioen op de rand van stad en platteland. Wie goed kijkt ziet hidde in de verte rijden op een stokpaard: eten uit je eigen tuin kan zo ongezond zijn, dat de NVWA adviseert om het af te wisselen met producten uit de geïndustrialiseerde voedselketen. Joris maait ondertussen het gras weg voor de voeten weg van Boy’s bedrijf door te pleiten voor een actief beleid om vlees en zuivelconsumptie te verminderen. slalommend door suikerbietenveld probeert Karsten te begrijpen hoe het is vredesnaam mogelijk is dat ook op  light en zeroproducteneen suikertaks wordt geheven, terwijl zuiveldranken buiten schot blijven.

Bronnen

Hiddes feitjes: Eigen eten is ongezond

https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2024/03/12/advies-wissel-je-hobbykipeieren-af-met-eieren-uit-de-supermarkt

Joris’ feitjes

Jumbo stopt met korting op kiloknallers

https://www.volkskrant.nl/economie/jumbo-stopt-als-eerste-grote-supermarkt-met-kiloknaller~bc2df3f6/#:~:text=De%20kiloknaller%20verdwijnt%20bij%20Jumbo,en%20online%20in%20de%20ban.&text=Nederlanders%20eten%20nog%20steeds%20te%20veel%20vlees%2C%20ziet%20ook%20de%20Jumbo.

Karstens feitje

light en zero krijgen ook een suikertaks

https://eenvandaag.avrotros.nl/item/welke-dranken-krijgen-een-belastingverhoging-en-hoe-wordt-dat-bepaald-en-andere-vragen-over-de-suikertaks-beantwoord/#:~:text=De%20belasting%20geldt%20ook%20op,1%20januari%202024%20juist%20afgeschaft.

Andermaal dient de boerderij van bioboer Boy Griffioen als toneel voor de nieuwste aflevering van de podcast Eten is Weten. Karsten leidt ons via een onnavolgbare wikipediasessie naar landbouwkundige betekenis van de vlag van Brazilie. Hidde legt uit hoe het in vredesnaam mogelijk is dat bijna driekwart van alle groentezaden op de wereld haar oorsprong heeft Nederland, terwijl Joris een pleidooi houdt culinaire eigenwaarde als basis voor een duurzame landbouw.

Feitje #1:

Mocht je nog meer willen weten over de vlag van Flevoland

Wikipedia lemmaover de ontbossing van de Amazone

Feitje #2: 70% van alle groentezaden komt uit Nederland

Artikelin de Groene over Seed Valley

feitje #3: Gezonde landbouw begint met culinaire eigenwaarde.

Interview met Carlo Petrini, de grondlegger van de Slow Food beweging.

https://www.nrc.nl/nieuws/2024/03/14/gezonde-landbouw-begint-met-culinaire-eigenwaarde-a4193040

In aflevering 5 (seizoen 2) van ETEN IS WETEN, verwelkomen we Pieter de Wolf, onderzoeker bij De Boerderij van de Toekomst in Flevoland, voor een diepgaande verkenning van landbouwpraktijken en duurzaamheid.

Joris belicht hoe vleeskippen gekweekt worden in Ivoorkust, uit via Schiphol geïmporteerde Belgische eieren. Eieren uit Nederland en België staan bekend als de beste in de wereld. Waarom is deze bijzondere exportconstructie op deze manier georganiseerd? En is die wel zo bijzonder?

Pieter daagt de gangbare opvatting uit dat Nederlandse landbouwbodems uitgeput zijn. Hij betoogt dat kunstmest, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, juist bijdraagt aan bodemverrijking. Dit inzicht zet Joris en Hidde aan het denken, gezien de bredere impact van de Nederlandse landbouw op gronden wereldwijd (die worden wél uitgeput door onze landbouwmethoden).

Karsten heeft zich verdiept zich in de zijdeproductie, een proces dat een stuk minder diervriendelijk en natuurlijk is dan vaak wordt aangenomen. Er worden parallellen getrokken met de veehouderij en genocides. Breed genomen hebben we de neiging om industriële processen als negatief te zien, terwijl natuurlijke processen automatisch als goed worden beschouwd.

Het gesprek gaat ook over voedselverspilling en het concept van buitenbeentjes in de voedselproductie. Ze bespreken hoe een beetje overproductie eigenlijk kan bijdragen aan voedselzekerheid en prijsstabiliteit, ondanks dat strenge schoonheidsnormen voor voedsel onnodig lijken.

Feit #1 In Ivoorkust eten ze kippen uit eieren die gelegd zijn in België

Bron: Boter, kaas en havermelk - het boek dat Joris aan het schrijven is.

Feit #2 Nederlandse landbouwbodems zijn niet uitgeput

Feit #3 Zijde is het Auswitch van de mode-industrie

🐛Bron: Recovo https://recovo.co/nl/blog/wat-is-silk-en-hoe-wordt-het-gemaakt-alles-wat-je-moet-weten/

Feit #4 Koop geen buitenbeentjes
🍌Foodloghttps://www.foodlog.nl/artikel/lelijke-groenten-moet-je-niet-redden-maar-onderploegen-of-aan-de-koeien-voe/

Deze week aan tafel bij ETEN IS WETEN: Iris Bouwers, boer en CDA-lid, die dit jaar verkiesbaar is voor het Europees Parlement. Iris brengt de reden voor de protesten van Europese boeren, van Spanje tot Ierland, op tafel. Zij hebben grotendeels dezelfde zorgen: het gebrek aan perspectief. De Europese Green Deal landde niet zo goed omdat dit vooral met verboden kwam. Iris doet een oproep: we moeten gezamenlijk komen tot een voedselstrategie.

Hidde brengt aan dat moestuinen qua CO2-uitstoot niet kunnen concurreren met de efficiëntie van grootschalige landbouw, ondanks de populariteit van korte ketens tijdens de coronapandemie. Hij onderstreept dat voedselkilometers niet de enige maatstaf zijn voor duurzaamheid en dat lokale voedselproductie in Nederland verrassend laag is. Hij stelt Community Supported Agriculture voor als een duurzaam alternatief.

Joris duikt in de essentiële rol van fossiele brandstoffen in de moderne landbouw, zoals beschreven door Vaclav Smil. Hij belicht hoe onze afhankelijkheid van deze energiebronnen heeft geleid tot welvaart, maar ook hoe het mondiale voedselsysteem decennialang op fossiele brandstoffen zal blijven leunen, of we nu brood eten of vis.

De aflevering sluit af met een verrassende onthulling: de aardbei is een schijnvrucht en in botanische zin zijn tomaten, komkommers en bananen bessen. Vooral de banaan, met al zijn klonen, staat onder druk.

Feit #1 Als je begaan bent met het milieu, verbouw je niet je eigen eten (in een moestuin)

🌱Telegraph

🥦Our World in Data

👨🏼‍🌾Herenboeren

Feit #2 De protesterende boeren in de EU hebben best een punt

💡De Europese Green Deal

Feit #3 We eten en drinken aardolie

🌶Vaclav Smil- How the world really works

Feit #4 De banaan is een bes en een aardbei niet

🍌Grounded Grub

Aflevering 3 van dit seizoen begint met een belangrijke luisteraarsvraag: “Wie zijn toch de Mulders?”. Terwijl ze dit mysterie ontrafelen, duikt Hidde in de invloed van klimaatverandering op onze voedselproductie met een spitsvondig rijmpje: "ui in mei is kans op prei." Ze belichten hoe klimaatverandering voedsel niet alleen schaarser, maar ook duurder maakt om te verzekeren, met weerschade als een significant, maar vaak over het hoofd gezien gevolg. Van Ghana's bananenteelt tot de Europese boeren, de seizoensveranderingen vormen nu al een uitdaging.

Een verrassend feit komt aan het licht: 80% van de werknemers in de Nederlandse glastuinbouw en vleesindustrie komt uit het buitenland, belast met taken die veel Nederlanders vermijden. Dit roept onder andere de vraag op of Nederland deze sectoren moet willen behouden als het werk zelf als onwenselijk wordt beschouwd.

De mannen bespreken ook het concept van ontkoppeling, waarbij economische groei gepaard gaat met een afnemende milieudruk, en zelfs absolute ontkoppeling, waar de milieudruk daalt terwijl de economie groeit. Voorbeelden zoals de efficiëntere productie van frisdrankblikjes illustreren hoe innovatie kan leiden tot een verminderd gebruik van grondstoffen, met Nederlanders die nu 20% minder grondstoffen per hoofd van de bevolking gebruiken. Maar toch is zeker niet álles te danken aan innovatie.

Feit #1 Ui in mei is kans op prei

🧅Bron: Akkerwijzer

Feit #2 80% van de arbeiders in de glastuinbouw en de vleesindustrie komt uit het buitenland

🍅Bron: Glastuinbouw Nederland

🐖Bron: FNV

🫑Nieuwsartikel: NOS

Feit #3 Welvaart is een voorwaarde voor duurzaamheid

🐄Bron: NU.nl

🛍️Bron: Albert Heijn

📚Boek van Andrew McAfee over Decoupling McKinsey

#2 Kunst is geen mening met Heleen Hoogendijk

Deze week in ETEN IS WETEN schuift Heleen Hoogendijk aan, de kracht achter de documentaire Paved Paradise, een docu die zich richt op vaak over het hoofd geziene thema binnen de voedselproductie: landgebruik. Heleen deelt over de kracht van film en kunst om nieuwe perspectieven te openen en vastgeroeste debatten te doorbreken.

Het gesprek verkent ook hoe de mensheid zich verhoudt tot het domesticeren van dieren, zoals het feit dat kippen niet kunnen vliegen door menselijke interventie, tegenover de ontembaarheid van zebra's. Dit leidt tot de bredere vraag: hoe domesticeerbaar zijn wij zelf?

Er wordt diep ingegaan op de noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, gezien de beperkte hoeveelheid koolstof die nog gebruikt kan worden zonder de globale temperatuurstijging boven de 2% te laten uitkomen. Dit brengt een aantal richtingen naar voren voor voedselproductie: meer intensieve landbouw, het halveren van voedselverspilling, gezondere diëten, het toepassen van de beste landbouwpraktijken, en een verschuiving naar plant-rijke diëten.

Hidde brengt punt naar voren over het aandeel van de landbouw in het BNP versus het Europese budget, en wil korte metten maken met de boodschap die rondgaat dat boeren subsidieslurpers zouden zijn. De episode sluit af met een reflectie op de intentie achter de slogan "nooit meer honger", die naast het voeden van de na-oorlogse bevolking, vooral ook de positie van de boerenstand wilde verbeteren. 

Luister naar deze aflevering voor een dialoog over de nuances van ons voedselsysteem, de invloed van kunst op maatschappelijke debatten en de complexiteit van landbouwbeleid.

Feit #1 De langst geregistreerde vlucht van een kip duurde 13 seconden

🐔Live Science https://www.livescience.com/57139-why-chickens-cannot-fly 

🐣Live Science https://www.livescience.com/33870-domesticated-animals-criteria.html

🌾Salon https://www.salon.com/2022/09/11/did-humans-domesticate-plants-or-did-they-domesticate-us 

Feit #2 Kunst is geen mening

📽Paved Paradise op Pathé https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise 

🔥Nuclear Now https://www.nuclearnowfilm.com/ 

Feit #3 Stop the food fight, save the planet

💰Our World in Datahttps://ourworldindata.org/food-emissions-carbon-budget 

🍅EAT Lancet dieet https://eatforum.org/eat-lancet-commission/the-planetary-health-diet-and-you/ 

#4 Boeren zijn geen subsidieslurpers

👨🏼‍🌾Column NRC https://www.nrc.nl/nieuws/2024/02/02/de-boerenprotesten-in-europa-zijn-vooral-een-goed-getimede-driftbui-a4188925 

S2: #1 Een bunder is geen koffiehuis met Boy Griffioen

Het tweede seizoen van ETEN IS WETEN trapt af met een knaller 🎉! Boer Boy Griffioen schuift aan voor een diepgaand gesprek over de nieuwste inzichten en ontwikkelingen in de landbouw. Terwijl ze terugblikken op het dynamische eerste seizoen, duiken ze meteen in het hart van actuele landbouwkwesties.

Joris opent de discussie met een interessant feit over strokenteelt, een landbouwtechniek die recent veel aandacht heeft gekregen als potentiële oplossing voor biodiversiteit. Ondanks de voordelen is strokenteelt niet zonder gebreken, en het gesprek benadrukt dat er meerdere wegen leiden naar een meer verantwoordelijke en duurzame teelt.

Het gesprek neemt een verrassende wending naar de rol van koeien in klimaatverandering. Het is niet zozeer het aantal koeien dat problematisch is, maar eerder de toename en de benodigde inputs. De heren bespreken de koolstofcyclus en concluderen dat het verminderen van fossiele brandstoffen effectiever is dan het verminderen van het aantal koeien.

De koffie, die bijdroeg aan de verlichting, komt ook aan bod. Was het de koffiecultuur of de cafeïne die de verlichting stimuleerde? Koffiehuizen speelden een cruciale rol in deze periode van verlicht denken, mede dankzij de introductie van de koffieplant in Europa via de Hortus Botanicus in Amsterdam.

Hidde sluit af met positief nieuws: Europa ziet jaarlijks een bos ter grootte van Cyprus erbij komen, en de piek van ontbossing in de tropen lijkt achter ons te liggen. Hoewel ontbossing nog steeds een probleem is. Boy legt twee stelregels uit: intensieve teelt leidt tot nutriëntenverlies, terwijl extensieve teelt meer energie vereist. Het vinden van een evenwicht is essentieel.

Feit #1 strokenteelt ziet er mooi uit maar werkt niet

🚜Resource online https://www.resource-online.nl/index.php/2024/02/03/boeren-met-toekomst/ 

🧑‍🌾Cornelis Mosselman https://vooruitboeren.com/contact 

🧑‍🌾Erf 1 https://erf1.nl/ 

Feit #2 bij een gelijkblijvend aantal koeien blijft klimaatverandering stabiel

Feit #3 koffie heeft bijgedragen aan de verlichting

💡Bron https://www.bol.com/nl/nl/f/the-enlightenment/9200000013335583/ 

🚢The Columbian Exchange https://scholar.harvard.edu/files/nunn/files/nunn_qian_jep_2010.pdf 

📚The Dawn of Everything https://libris.nl/a/david-graeber--david-wengrow/the-dawn-of-everything/9780374157357 

Feit #4 Europa is in 1000 jaar niet zo groen geweest

🌽Paved Paradisehttps://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise 

#17 Een tractor is geen trekker

In de nieuwste aflevering van ETEN IS WETEN, zitten Hidde, Joris, en Karsten weer aan de bekende keukentafel van de Mulders. Ze duiken direct in de aquacultuur, met data van Joris die licht werpt op de visserij: sinds 2012 is er meer vis gekweekt dan in het wild gevangen. Dit leidt tot een korte maar inzichtelijke discussie over duurzaam gevangen vis en de mythes rondom het leegvissen van de zeeën. Zalm blijft de onbetwiste favoriet bij de Nederlandse consument, een vis die in werkelijkheid wit is maar synthetisch roze wordt gekleurd. Dat leidt tot de vraag of het ethisch is om met de genen van dieren te knutselen.

Vervolgens schakelen ze over naar het land waar de "mooiste trekker ooit" werd bekendgemaakt, de IH International 1455 XL. Een punt van lichte teleurstelling voor John Deere fans. Joris licht strokenteelt toe, een voorbeeld van innovatie uit trekkerland waarbij optimaal rekening wordt gehouden met het voorkomen van verdichting van de bodem. 

Afsluitend werpt Hidde een gevoelig punt op met een discussie over het verlies van optimisme in de maatschappij, ondersteund door een analyse van het taalgebruik in miljoenen boeken. De heren bespreken hoe een veranderende houding ten opzichte van de toekomst ons perspectief op voedsel en duurzaamheid beïnvloedt. Is optimisme nodig om échte oplossingen te komen of heeft “doemdenken” zin?

Feit #1 In zeeën en oceanen zijn we nog steeds jager-verzamelaars

🚢Mark Soetman op X https://twitter.com/Soetman 

🐟Our World in Datahttps://ourworldindata.org/fish-and-overfishing 

🐬Crisp-R Cas vis https://www.nature.com/articles/s41587-021-01197-8 

🐄Dikbil koe https://nl.wikipedia.org/wiki/Dikbil 

Feit #2 de mooiste trekker aller tijden is de Case IH international 1455 XL

🚜De trekkerverkiezingen https://www.boerderij.nl/case-ih-1455-xl-is-mooiste-trekker 

Feit #3 We zijn het geloof in de vooruitgang verloren

🌍Boek van Hidde - Meer: https://www.bol.com/nl/nl/f/meer/9200000132048260/ 

🌆Het landschap, de mensen - Auke van der Woud https://libris.nl/a/auke-van-der-woud/het-landschap--de-mensen/500766360#gebonden-9789044645934 

#16 Een alien is geen kweekvlees

Welkom bij alweer de zestiende aflevering van ETEN IS WETEN, opgenomen vanuit de Amsterdam Green Campus. Deze week schuift Ira van Eelen aan, dé stem van cultured meat in Nederland, om ons mee te nemen op een buitenaardse reis door de wereld van voedselinnovatie.

In deze aflevering onthult Karsten een fascinerend feit: we zijn misschien allemaal een beetje alien. Hidde, Joris, Karsten en Ira duiken in de impact van een meteorietinslag op de rotatiesnelheid van de aarde en de verrassende link met de landbouw, die maar liefst 70% (!) van al ons zoetwater op aarde gebruikt.

Hidde deelt zijn enthousiasme voor Ozempic, niet zomaar een afslankmiddel, maar een mogelijke oplossing in de complexe strijd tegen obesitas. Met de hoogste obesitascijfers in het Midden-Oosten en Noord-Amerika en een wereld die diëten vaak zinloos maakt, biedt Ozempic een lichtpuntje. Kan dit middel helpen bij het aanleren van nieuwe (gezonde) eetnormen?

Ira brengt een persoonlijk verhaal mee over haar vader, de pionier achter de eerste patenten voor cultured meat, ofwel: kweekvlees. Ondanks tegenstand uit vele hoeken heeft hij vastgehouden aan zijn visie voor een wereld zonder de bio-industrie. Kweekvlees, geproduceerd uit dierlijke stamcellen, belooft een toekomst waarin geen dieren meer hoeven te worden gedood. Met landen als Amerika, Singapore en Israël die al groen licht hebben gegeven, staat ook Nederland op het punt om deze nieuwe vleesrevolutie te proeven. Een toekomst voor kweekvlees ziet Iraj samen met boeren, op zoek naar nieuwe, duurzame oplossingen. 

Feit #1 water is buitenaards

💧Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Origin_of_water_on_Earth

Feit #2 8% van de mondiale sterfgevallen worden veroorzaakt door obesitas

💊The Atlantic https://www.theatlantic.com/health/archive/2023/12/obesity-drugs-ozempic-pills-injections/676359/ 

Feit #3 kweekvlees is niet zoiets als een plantaardige hamburger

🥩De Correspondent https://decorrespondent.nl/14912/kweekvlees-is-de-toekomst-en-nederland-kan-de-weg-wijzen/f91633e9-e5a2-0f51-2ea7-2a7756f0b8ad

🧑‍🔬Stichting cellulaire agricultuur https://www.cellulaireagricultuur.nl/ 

🐄Respect Farms https://www.respectfarms.com/

#15 Bioromeo is geen bioromeo

Deze week schuift bij Joris, Hidde, Karsten regenboogwortelboer 🥕🌈 Krispijn van den Dries aan tafel. Ze ontleden de betekenis van biologische landbouw, een term die iedereen denkt te begrijpen, maar niet altijd volledig kan uitleggen. Ondanks dat de grootste afzet van biologische producten naar het buitenland gaat, ontkracht Krispijn het argument dat biologisch niet rendabel zou zijn en ziet hij een toekomst voor mengvormen zoals regeneratieve landbouw.

Het gesprek neemt een historische wending naar de introductie van de aardappel in Nederland, die het land en de mensen letterlijk groot en sterk maakte. Ze bespreken de unieke status van de aardappel en de laatste trends binnen de aardappelcultuur.

Krispijn breekt ook een lans voor het gebruik van meer klaver in de akkerbouw, een praktijk met vele voordelen die vaak over het hoofd wordt gezien vanwege hogere kosten. Ze verkennen hoe hoogproductieve landbouw en biologische principes hand in hand kunnen gaan, met een speciaal pleidooi voor klaver.

Tot slot kaart Hidde een controversieel onderwerp aan: het neokolonialisme van Westerse NGO's die zich met genetisch gemodificeerde, vitamine-rijke bananen in Afrikaanse landbouw bemoeien. Dit brengt een discussie op gang over de noodzaak van modernisering binnen de landbouw, zoals in de aardappelsector, waar - zo wordt duidelijk - nog geen vrede heerst.

Feit #1 Het biologische landbouwareaal is toegenomen tot 4,5% van alle Nederlandse landbouw

🌱Bron: Foodlog https://www.foodlog.nl/artikel/biologisch-groeit-maar-worstelt-met-hoge-doelstellingen/s 

📺Paved Paradise https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise

🌱 Bionext https://bionext.nl/bionext

Feit #2 De aardappel zorgt voor minder oorlog

🥔Bron: Wikipedia https://nl.wikipedia.org/wiki/aardappel 

🌍 1491 door Charles C. Mann https://libris.nl/vangrinsven/boek?authortitle=charles-c-mann/before-columbus-the-americas-of-1491--9781416949008 

Feit #3 Klaverbloemige gewassen zorgt ervoor dat je minder mest kunt gebruiken

Feit #4 Westerse NGO’s hebben een kwalijke invloed op de acceptatie van gentech in Afrikaanse landen

Bron 🍌 The Cooldown: https://www.thecooldown.com/green-tech/super-banana-uganda-vitamin-a/

#14 kalium is geen macadamia

In aflevering 14 van ETEN IS WETEN duiken Joris, Hidde en Karsten in de wereld van landgebruik en duurzaamheid, met als startpunt de excentrieke boerderij van Facebookbaas Mark Zuckerberg, waar koeien macadamianoten en bier geserveerd krijgen. Ze bespreken hoe grasgevoerde koeien, ondanks hun duurzame imago, een inefficiënte bron van vlees en melk zijn vanwege de grote hoeveelheid benodigd land.

De aflevering werpt ook licht op een onderzoek van een Duits marketingbureau naar het eet- en drinkgedrag van voetbalfans, waarmee de impact van marketing op ongezonde leefgewoontes onder de loep wordt genomen. Is voetbal nu sport of entertainment, en hoe verhoudt dit zich tot de inspanningen van de politiek om ons naar een gezonder leven te sturen, zoals minder zout in onze voeding door Europese convenanten?

Verder bespreken ze de cruciale rol van bemesting in de landbouw. Het historische moment waarop kunstmest werd uitgevonden, markeerde een keerpunt waardoor de mensheid de overvloedige stikstof uit de lucht kon benutten, wat leidde tot een bevolkingsexplosie. Maar nu, met een stikstofoverschot en de lessen van de Es, staan we op een kruispunt: is het mogelijk om enkel met dierlijke mest onze landbouwgronden vruchtbaar te houden? Moeten we dat eigenlijk wel willen?

Feit #1 Mark Zuckerberg is een volledige idioot

🐦Xhttps://x.com/rzhongnotes/status/1745096765831827625?s=20

🐄Boek George Monbiot https://libris.nl/boek?authortitle=monbiot-george/regenesis--9780241447642 

🍿Paved Paradise bij Pathé https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise 

Feit #2 bier en chips horen bij voetbal

🍺Foodlog https://www.foodlog.nl/artikel/flash/voetbal-bier-en-chips-zijn-onafscheidelijk/ 

🍹Ronaldo die frisdrank aan de kant zet https://www.youtube.com/watch?v=zKqRmQc-HRw 

🍟Snackspert op Instagram https://www.instagram.com/snackspert/ 

Feit #3 een landbouw zonder kunstmest is een utopie

🌱Wizard and the Prophet https://libris.nl/boek?authorTitle=charles-c-mann/the-wizard-and-the-prophet--9781509884186/ 

🌾Our world in data https://ourworldindata.org/grapher/world-population-with-and-without-fertilizer

🍎De les van de Es https://www.foodlog.nl/artikel/de-les-van-de-es/ 

#13 drijfzand is geen pratende plant 

In aflevering 13 van ETEN IS WETEN verkennen Karsten, Joris en Hidde de veranderende natuur van Nederland en de complexe relatie tussen voedsel en politiek. Ze blikken terug op de jaren '50, vanaf wanneer grote stukken 'woeste' land in Nederland getransformeerd werden in landbouwgrond. Heide, vaak gezien als natuurlijk landschap, blijkt een product van menselijk ingrijpen te zijn. Ze vragen zich af: was deze transformatie echt nodig? En waarom maakte Karsten zich zo druk over drijfzand?

Verder duiken ze in de controverse rond Nutri-Score en Nutella in Italië, waar het systeem wordt bekritiseerd om traditionele producten te benadelen. Deze voedselstrijd onthult hoe diep voedsel en politiek met elkaar verweven zijn, zelfs leidend tot onverwachte allianties tussen politieke stromingen in Italië over het behoud van voedselcultuur. Ook in Nederland zien we dit fenomeen, zoals Thierry Baudet die ‘groente-woke’ wordt met zijn lokale voedselbox.

Tot slot bespreken ze het fascinerende onderzoek over plantencommunicatie. Zo blijkt dat acaciabomen reageren op vraat door chemische signalen uit te zenden naar buurbomen. Planten blijken zelfs geluid te kunnen maken onder stress. Dit roept de vraag op: hoe gaan we om met het 'gevoelsleven' van planten en wat betekent dit voor onze interactie met de natuur?

Luister naar deze aflevering van ETEN IS WETEN voor een diepgaande kijk op de verbanden tussen natuur, voedsel en maatschappij.

Feit #1 Nederland was een woest land in de jaren 50

📚Bron: Het landschap, de mensen - Auke van der Woud uitgeverijprometheus.nl/boeken/landschap-de-mensen-gebonden

🌸Moeras in Drenthe https://nl.wikipedia.org/wiki/Bourtangermoeras 

🍃Onderzoek Frans Vera https://research.wur.nl/en/publications/grazing-ecology-and-forest-history 

Feit #2 Italiaanse voedingsnationalisten verzetten zich tegen de Nutri-Score

🍎Bron: Foodlog www.foodlog.nl/artikel/nutri-score-strijd-tussen-voedingsmodernisten-en-gastro-nationalisten-nog-n/

🐌Slow Food https://slowfood.nl/ 

🧀Arc of Taste https://www.fondazioneslowfood.com/en/what-we-do/the-ark-of-taste/ 

Feit #3 Planten praten

🌱Bron: Scientas https://scientias.nl/klik-klik-planten-blijken-geluid-te-maken-als-ze-het-moeilijk-hebben/ 

🌳NRC https://www.nrc.nl/nieuws/2023/04/14/neem-de-belangen-van-planten-serieus-a4162140

#12 Een aardappeleter is geen nutriscore

In deze aflevering van ETEN IS WETEN nemen Karsten, Joris en Hidde je mee op een reis door de kunstgeschiedenis. Ze belichten het verhaal van Gordina de Groot, vaak geportretteerd door Vincent van Gogh en bekend als de Mona Lisa van het dorpje Gerwen. Ontdek haar fascinerende portret in de shownotes.

Ze duiken ook in het recente onderzoek dat aantoont dat de focus op koolhydraten in de veredeling heeft geleid tot een afname van nutriënten in onze groenten, fruit en vooral granen. Ze verkennen de historische context van deze ontwikkeling en hoe toegankelijkheid van groenten en fruit is veranderd in de afgelopen eeuw. Nu we genoeg koolhydraten hebben, is het tijd voor veredelaars om hun focus te verleggen?

Verder bespreken ze de verwachting dat boodschappen dit jaar niet goedkoper zullen worden. Met een prijsstijging van 31% in twee jaar tijd, en specifiek de kaas die veel duurder is geworden, vragen ze zich af: wat is de rol van supermarkten in de voedseltransitie, en zijn zij echt de schuldigen van deze prijsstijgingen?

Feit #1 Gordina de Groot wordt ook wel de Mona Lisa van Gerwen genoemd

🖼 Van Gogh Museum https://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0139V1962

Feit #2 Groenten en fruit bevatten vroeger meer nutriënten dan nu

🍐Chemistry World https://www.chemistryworld.com/features/is-modern-food-lower-in-nutrients/4018578.article 

Feit #3 Boodschappen worden dit jaar niet goedkoper

🏪 NPO1 Radio

https://www.nporadio1.nl/podcasts/sven-op-1/100882/marc-jansen-centraal-bureau-levensmiddelenhandel-denkt-dat-de-prijs-van-boodschappen-niet-daalt-22-december-2023

Aflevering #11 vruchtgroenten zijn geen schimmels met Jelte van Kammen

Deze week verwelkomen we in ETEN IS WETEN een nieuwe gast: Jelte van Kammen, een ware 'titan of industry' uit het Westland en drijvende kracht achter paprika's, tomaten en het platform Stop the Food Fight, dat deze podcast mogelijk maakt. Jelte deelt zijn visie op een duurzame toekomst voor de glastuinbouw, die verder reikt dan de vaak genoemde 'hoogtechnologische' aspecten. Hij brengt een boodschap van optimisme en innovatie, die de complexiteit van deze sector belicht.

Hij gaat in op de toenemende maatschappelijke kritiek op glastuinbouwpraktijken en hoe de sector, ondanks uitdagingen zoals het energievraagstuk en het nog niet behalen van de Parijsdoelstellingen, vooroploopt met oplossingen. Jelte bespreekt ook hoe glastuinbouw bijdraagt aan het energienetwerk door stroom terug te leveren en af te nemen en waarom kassen meestal aan de kust te vinden zijn.

Verder duiken ze in het belang van vitamine D, een vetoplosbare micronutriënt. Van het belang van vetrijk voedsel tot het nuttigen van supplementen, eieren of shiitakes, er zijn vele manieren om voldoende vitamine D binnen te krijgen.

Tot slot maken ze een diepe duik in de wereld van derogatie, de regeling die Nederland toestond meer mest te gebruiken dan andere Europese landen, en die recentelijk is afgeschaft. Ze bespreken de lange geschiedenis van het mestprobleem in Nederland en de noodzaak om deze uitdagingen niet langer te negeren.

Feit #1 De CO2-uitstoot van de glastuinbouw daalt

🍅GF actueel https://www.gfactueel.nl/correctie-co2-uitstoot-glastuinbouw 

🌟WKK www.energids.be/nl/vraag-antwoord/wat-is-een-wkk-of-warmtekrachtkoppeling/615/ 

 🧪WUR https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/economic-research/show-wecr/energiegebruik-en-co2-emissie-glastuinbouw-in-2022-sterk-beinvloed-door-hoge-energieprijzen.html

Feit #2 door dataverzameling over CO2 footprint kunnen we als sector betere keuzes maken

💫Horti Footprint https://hortifootprint.nl/ 

Feit #3 Als je een vitamine D tekort hebt, eet dan ei

🍳 Aavalabs https://aavalabs.com/blogs/news/10-myths-and-little-known-facts-about-vitamins

Feit #4 Boeren hebben een groot probleem met het verdwijnen van derogatie

 🐄Volkskrant https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-peperdure-mesthoop-groeit-de-boer-straks-boven-het-hoofd-als-vanaf-1-januari-de-beperkingen-gaan-gelden~b87328a8/

🌎Kaderrichtlijn Water https://unievanwaterschappen.nl/waterkwaliteit/kaderrichtlijn-water-krw/

💡Brundtland definitie https://www.cbs.nl/nl-nl/economie/landbouw/monitor-duurzame-agro-grondstoffen-2016/duurzaamheid

#10 Tonijn is geen zalm

Vandaag luister je naar alweer de 10e (!) aflevering van ETEN IS WETEN. Met meer dan honderden vaste luisteraars dé podcast waar de zin en onzin van voedsel wordt besproken. Om dat te vieren behandelen Hidde, Joris en Karsten een luisteraarsvraag over tonijn 🐟. Kunnen we na deze aflevering massaal de vriezer een paar graden warmer zetten. Onthult Hidde dat rauwe zalm pas vanaf de jaren 90 in sushi zit om een verrassende reden. Heeft Karsten samen met ChatGPT een speciaal menu samengesteld met enkel lokaal verkrijgbare ingrediënten in januari. Lokaal is beter, horen we vaak, maar is dat wel altijd zo?

Links en bronnen:

Feit #1 De temperatuur van je vriezer kan drie graden hoger ingesteld worden

🥶Bron Food Business www.foodbusiness.nl/ondernemen/artikel/10907023/temperatuur-vrieshuizen-kan-3-graden-hoger

Feit #2 Zalm zit pas sinds de jaren 90 in sushi

🍣Bron NPR https://www.npr.org/2015/09/18/441530790/how-the-desperate-norwegian-salmon-industry-created-a-sushi-staple

📚 Innovation and it’s enemies https://www.bol.com/nl/nl/f/innovation-and-its-enemies/9200000055729376/

Feit (of eigenlijk vraag) #3 Wat zou je in januari eten in Nederland wanneer je alleen lokaal zou eten?

📚 Eating to Extinction - Dan Saladino https://libris.nl/boek?authortitle=dan-saladino/eating-to-extinction--9780374605322

🍺Jopen brouwerij https://www.jopenbier.nl/

#9 De broodcultuur is geen ijskast

🥂 Gelukkig nieuwjaar van ETEN IS WETEN! 🎉 Deze week schuiven Joris, Hidde en Karsten aan tafel met Sigrid Wertheim-Heck, professor aan de Wageningen Universiteit. Aan het begin van het nieuwe jaar maken ze zich zorgen over de Nederlandse broodcultuur en het tekort aan groenten in onze dagelijkse voeding. Ook bespreken ze de introductie van de suikertaks - is dit de oplossing waar we op hebben gewacht?

Ze duiken in de fascinerende wereld van regeneratieve landbouw, een richting die nu ook door bedrijven als Nestlé en Cargill wordt omarmd. Ze verkennen waarom dit wellicht een positieve ontwikkeling is, en waarom duurzame landbouw complexer is dan het lijkt.

De urban legend dat de oranje kleur van wortels een eerbetoon is aan het koningshuis komt ook aan bod. Wist je dat 50% van alle zaden zijn oorsprong vindt in Nederland?

Tot slot bespreken ze het feit dat een groot deel van ons voedsel uit het buitenland komt. Gaan we naar meer lokale productie toe? Ze verkennen de vraag: wat gaan we waar eten, gezien onze expertise in exporteren en het verwaarden van producten. Een intrigerende aflevering die licht werpt op de herkomst van ons dagelijks brood en groenten. Nu te beluisteren! 🍞🌱🌍

Feit #1 Een kwart van alle mensen haalt de richtlijn van voldoende groente en fruit 

🍽Bron NOS https://nos.nl/artikel/2490186-basisscholen-noord-limburg-testen-warme-schoollunch-vol-groenten 

🧃Suikertaks bij EenVandaag https://eenvandaag.avrotros.nl/item/welke-dranken-krijgen-een-belastingverhoging-en-hoe-wordt-dat-bepaald-en-andere-vragen-over-de-suikertaks-beantwoord/ 

🍊Preventieakkoord https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gezondheid-en-preventie/nationaal-preventieakkoord

Feit #2 De voedingsindustrie zet vol in op regeneratieve landbouw

Bron Foodlog 🌱https://www.foodlog.nl/artikel/gun-regeneratieve-landbouw-het-voordeel-van-de-twijfel/

🥬Regeneratieve framework https://saiplatform.org/wp-content/uploads/2023/09/sai-platform_-regenerating-together_september-2023.pdf 

🍽Table Debates https://tabledebates.org/ 

🧑‍🌾Boerderij Bodemzicht https://www.bodemzicht.nl/ 

Feit #3 De wortel is oranje vanwege ons koningshuis (of niet?)

🥕Culy https://www.culy.nl/inspiratie/waarom-zijn-wortels-oranje/ 

🥕Nature https://www.nature.com/articles/d41586-023-03035-0 

Feit #4 75% procent van ons dagelijks voedsel komt uit het buitenland

#8 Een regenworm is geen cheerleader

In de achtste aflevering van ETEN IS WETEN 🧠🍴 gaan Joris, Hidde en Karsten opnieuw de diepte in met drie boeiende voedsel- en landbouwfeiten. Ze onthullen het verrassende verhaal van de regenworm: niet zo onschuldig als we denken en zeker niet overal ter wereld een vanzelfsprekendheid. Hoe heeft dit kleine beestje zich dan wereldwijd verspreid en wat betekent dit voor de biodiversiteit?

Ook wordt de controversiële oproep van de FAO om de wereldwijde vleesproductie te verhogen tegen het licht gehouden. Is een mondiale herverdeling van eiwitten de sleutel tot het oplossen van honger en voedseltekorten? Wat denkt de WUR ervan, en is het mogelijk om de wereld te voeden met enkel plantaardige eiwitten? De meningen zijn verdeeld en de zoektocht naar consensus blijft een uitdaging.

En dan is er Hidde’s enthousiasme over de veredelingsmethode Crispr Cas, een technologie om zacht fruit langer houdbaar te maken (en meer..). Maar is deze techniek echt nodig om de wereldbevolking te voeden, of verliezen we de nuance in het gepolariseerde debat? Een oproep aan experts om hun licht te laten schijnen in een toekomstige aflevering!

Mis deze intrigerende aflevering niet en laat je verrassen door de complexe wereld van voedsel en landbouw.

Feit #1 Er waren geen regenwormen in Amerika voor de komst van Columbus

🪱Bron: The Columbian Exchange

https://eu.newsleader.com/story/life/2014/09/27/thank-columbian-exchange-modern-foods/16243549/ 

📚1493 (ipv 1491) - Charles C. Mann: https://libris.nl/boek?authortitle=charles-c-mann/1493--9789041713001

Feit #2 In een nieuw rapport suggereert de FAO dat de vleesproductie omhoog moet om wijdverspreide honger en voedingstekorten in ontwikkelingslanden aan te pakken

🥩Bron: Financial times https://www.ft.com/content/2eb93884-0aa3-4590-98ec-5b15cc1d9f44 

🌽Onderzoek WUR https://www.wur.nl/nl/nieuws/wereld-is-te-voeden-met-alleen-plantaardige-voeding.htm#:~:text=Er%20worden%20voldoende%20plantaardige%20eiwitten,plantaardig%20dieet%20in%20westerse%20landen.

Feit #3 Dankzij Crispr-Cas is het mogelijk om framboos langer houdbaar te maken

Dit alles wordt op je bord gelegd dankzij Stop the Food Fight, een platform dat zich richt op een nieuw, verbindend voedselverhaal. 

Het is bijna kerst! 🎄Daarom luister je deze week in ETEN IS WETEN naar Hidde, Joris, Karsten en onze geluidsman Benno die een kerstquiz doen: “Wat zegt de bijbel over landbouw?” 👼🏻 Met verrassende wijsheden en inzichten over het verbouwen van de meest vruchtbare gewassen, (inmiddels) onconventionele teelttechnieken, de reinheid van vissen, de schijf van vijf meets de bijbel en een pleidooi voor de herintroductie van het jubeljaar. Pak pen en papier en verzamel een paar mede-luisteraars en doe mee.

In aflevering zes van ETEN IS WETEN verwelkomen Hidde, Joris en Karsten Joszi Smeets, voedselonderwijsmaker en expert op het gebied van regeneratieve landbouw. Samen bespreken ze de evolutie van het boerenberoep, waarbij boeren steeds meer andere activiteiten ontplooien naast traditioneel boeren. Deze trend roept vragen op over de toekomst van de landbouw: Is verbreding een noodzaak of een probleem?

Ze stippen het belang van dieren in ons voedselsysteem aan voor zowel mest als upcycling, zoals varkens die M&M's verwerken. Hidde werpt een ethisch vraagstuk op met zijn voorkeur voor een voedselsysteem zonder dieren. Dit onderstreept hoe voedselkeuzes niet alleen berusten op kennis, maar ook diep geworteld zijn in ons gevoel.

Joszi deelt het inspirerende verhaal van Fannie Lou Hamer, een Amerikaanse burgerrechtenactiviste en pionier van gemeenschapslandbouw. Haar werk met Freedom Farm illustreert hoe voedsel een sleutelrol speelt in het aanpakken van ongelijkheid en afhankelijkheid binnen het systeem.

Tot slot bespreken ze de rol van “hoeksteenorganismes” - op z’n CDA’s gezegd - zoals bijen en wolven. De conclusie? Als je de bijen echt wil helpen, kun je het beste inheemse bloemen zaaien. Of laat je tuinrewilden (daar hoef je weinig voor te doen). 

#1 Het aantal boeren met nevenactiviteiten groeit

🏦Onderzoek Rabobank https://www.rabobank.nl/kennis/d011400285-landbouwtransitie-de-bijdrage-van-neveninkomsten 

💱Boer en de wereldmarkt https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/lever-boeren-niet-langer-uit-aan-de-lage-prijzen-op-de-wereldmarkt~b9bf0707/

👪Landbouwakkoord https://www.landbouwakkoord.nl/ 

📦Support Your Locals https://www.supportlocals.nl/ 

#2 Een voedselsysteem met dieren is beter dan een systeem zonder dieren

🐖Circulair voedselsysteem, Imke de Boer https://www.youtube.com/watch?v=aIachRGCvdc 

#3 De voedsel is de sleutel voor aanpakken van ongelijkheid

🌾Fanny Lou Hamer https://lifeandthyme.com/commentary/fannie-lou-hamer-and-farming-as-activism/ 

🏙️Bloei en Groei https://www.bloeiengroei.org/https://www.bloeiengroei.org/

#4 De bijenkorf is slecht voor de bijen

🐝

🌸The Pollinators https://www.thepollinators.org/

☘️Kwekerij De Hessenhof https://www.hessenhof.nl/ 

In de nieuwste ETEN IS WETEN aflevering ontrafelen we de complexe relatie tussen media, maatschappij en landbouw.

We bespreken hoe een gebrek aan stedelijk inzicht in het boerenleven heeft geleid tot wijdverspreide misvattingen. Ook duiken we in de historie van 'agrarisch exceptionalisme', de periode na de Tweede Wereldoorlog waarin boeren vrij spel hadden, wat een immense invloed heeft gehad op hoe de samenleving vandaag de dag over boeren denkt.

We verkennen ook de 'tovenaarsdroom' Neom, de toekomstige Saoedische stad, die een voorbeeld is van voedselproductie onder extreme omstandigheden, met high-tech Nederlandse kassen, kweekvis en -vlees. Vraag is: zal de rest van de wereld hiervan profiteren?

Ook gaan we in op de schrikbarende impact van vleesverspilling, die veel verder gaat dan een beschimmeld stuk brood. Tenslotte beantwoorden we vragen van luisteraars over de complexe aard van duurzaamheid en emoties rondom glyfosaat.

Feit #1 de media weet niks van landbouw

🪡 Glyfosaat uit de giertank: https://x.com/Hiddemhigh/status/1725609362712862936?s=20 

📇Hidde in De Groene Amsterdammer https://www.groene.nl/artikel/de-problemen-zag-je-van-mijlenver-aankomen  

🐦Jeroen Candel op X https://twitter.com/JeroenCandel 

Feit #2 Er komen Nederlandse kassen in Saoedische stad van de toekomst

🏙️Bron Nederlands Dagblad https://www.nd.nl/nieuws/economie/1190558/deze-westlandse-kassenbouwer-gaat-in-de-saoedische-megastad-n 

🐟Neom food system https://www.constructionweeksaudi.com/news/neom-bluenalu-sustainable-food 

Feit #3 Jaarlijks sterven 18 miljard dieren zonder dat ze op je bord belanden

🐄Bron onderzoek Universiteit Leiden https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2023/11/18-miljard-dieren-per-jaar-ze-sterven-wel-maar-belanden-niet-op-je-bord 

Luisteraarsvraag #1: Wat is jullie definitie van duurzaamheid?

🧠Brundtland definitie van duurzaamheid https://www.un.org/en/academic-impact/sustainability 

Luisteraarsvraag #2: Hoe verklaar je de brandbrief van minister Adema over glyfosaat?

🌱Reactie op glyfosaat https://www.foodlog.nl/artikel/pan-europa-sleept-europese-commissie-voor-de-rechter-over-glyfosaattoelatin/ 

In deze aflevering van ETEN IS WETEN verwelkomen we Nadia Zerouali, een veelzijdige chef, presentator, schrijver, ondernemer en voedselsysteemveranderaar. We ontdekken waarom tomaten beter niet in de koelkast bewaard kunnen worden en waarom ze een slechte match zijn met aubergines. De discussie neemt een interessante wending als we het hebben over het gebruik van gewasbescherming/ landbouwgif (afhankelijk van je standpunt).

We blikken terug op de verrassende evolutie van onze eetgewoonten: van brood met gips en krijtmeel tot de rijke diversiteit aan gezonde opties nu, en hoe dit ironisch genoeg mede te danken is aan de opkomst van fabrieksvoedsel.

We verkennen de implicaties van de verkiezingen op ons dagelijks eten en sluiten af met Nadia's ultieme keukentip: schaf een airfryer aan. Maar zou Geert Wilders het daarmee eens zijn?

Luister naar ETEN IS WETEN voor een smaakvolle verkenning van kennis, historie en politiek 🧠🥦.

Links:

🥦Low Food: www.lowfood.nl 

Feit #1 Een tomaat mag niet in de koelkast

🍅Bron Voedingscentrum:

https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/welke-groenten-bewaar-je-buiten-de-koelkast.aspx

🖼Tentoonstelling Kadir van Lohuizen https://www.hetscheepvaartmuseum.nl/doen/tentoonstellingen/verwacht/food-for-thought 

Feit #2 Het Europees Parlement heeft het plan voor halvering gewasbescherming in 2030 afgeschoten

🇪🇺Bron NOS: “Europarlementariers stemmen pesticidenplan weg” https://nos.nl/artikel/2498867-onverwachte-wending-in-brussel-europarlementariers-stemmen-pesticidenplan-weg 

🧪Trends in gewasbescherming https://www.clo.nl/indicatoren/nl001516-afzet-gewasbeschermingsmiddelen-in-de-land--en-tuinbouw 

Feit #3 De eerste avocado kwam pas in de jaren 80 naar de nederlandse supermarkten

 🥑Bron Holy shit - Jaffe Vink: https://libris.nl/boek?authortitle=jaffe-vink/holy-shit---9789044637076 

Feit #4 De PVV zegt dat al het voedsel BTW-vrij moet worden

📜Bron: partijprogramma PVV https://www.pvv.nl/images/2023/PVV-Verkiezingsprogramma-2023.pdf 

🛒AD over boodschappen uit buitenland https://www.ad.nl/economie/boodschappen-duurder-door-onmogelijk-maken-van-inkoop-buitenlandse-producten~a0877fa3/#:~:text=Klanten%20in%20de%20supermarkt%20zijn,het%20ministerie%20van%20Economische%20Zaken.

🧸Swipswap om speelgoed te ruilen: https://www.swipswap.nl/ 

📺Binnenste Buiten: https://binnenstebuiten.kro-ncrv.nl/ 

Een laatste stemadvies! Deze week analyseren Joris, Hidde en Karsten partijprogramma’s van GL-PvdA, VVD en BBB op de thema’s voedsel en landbouw. Hoe gaan we voedsel produceren en consumeren als het aan politiek Den Haag ligt? Waar zou je (niet) op moeten stemmen? De uitkomst is verrassend: waar ‘duurzaamheid’ een 180 graden draai gemaakt heeft van links naar rechts, past bij de ander zowel biologisch als kweekvlees in het programma en komt de ‘boerenpartij’ met een onverwacht genuanceerd verhaal.

Voor welke partij je ook kiest: STEM STEM STEM!

Feit #1 De kloof tussen generaties wordt steeds groter

👼🏼Bron: Ipsos (2019) https://www.ipsos.com/nl-nl/politiek-met-sjoerd/een-politieke-generatiekloof

🌾Over Sicco Mansholt https://cagnet.be/page/sicco-mansholt

Standpunten van GL-PvdA

💡Partijprogramma GL-PvdA https://groenlinkspvda.nl/standpunten/

🍊De Volkskantine https://www.volkskantine.nl/

Standpunten van VVD

💡Partijprogramma VVD https://www.vvd.nl/standpunten/ 

👨🏼‍⚕️RePlanet https://replanet.nl/ 

🌱CRISPR-Cas https://www.wur.nl/nl/dossiers/dossier/crispr-cas-nauwkeurige-aanpassing-van-dna.htm 

🥕Liberaal Groen https://www.liberaal-groen.nl/ 

Standpunten van BBB

💡Partijprogramma BBB https://boerburgerbeweging.nl/#speerpunten 

🐦Cor Pierik op X https://x.com/CrPierik?s=20 

🎥Bekijk Paved Paradise op Pathé Thuis https://www.pathe-thuis.nl/film/35381/paved-paradise 

🌳Het drie compartimenten stelsel door Martha Bakker https://edepot.wur.nl/585650 

🌷Natura 2000

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/natuur-en-biodiversiteit/natura-2000 

Samenvatting

In de nieuwste aflevering van ETEN IS WETEN verwelkomen we Charles C. Mann, een gerenommeerde Amerikaanse auteur en journalist. Mann, bekend van zijn baanbrekende werk in The Atlantic en The New York Times, brengt een cruciaal perspectief op de Nederlandse stikstofcrisis, die hij beschouwt als een wereldwijd probleem van dezelfde orde als klimaatverandering. We bespreken hoe Nederland, door eigen problemen aan te pakken, wereldwijde oplossingen kan bieden, waarmee de stikstofcrisis zelfs een mondiaal businessmodel zou kunnen worden.

Duik met ons in de diepte van fermentatie als redder van ons oerwoud, de transformatie van landbouw naar laboratoriumvoedsel, tot het gebruik van precisiefermentatie voor efficiëntere voedselproductie. We bespreken de evolutie van de groene revolutie: Hoeveel Haber-Bosch zit er in jouw eten?

Zet je schrap voor een rit door het landschap van moderne voedselproductie, waarbij we niet alleen ons bord, maar ook onze wereld opnieuw vormgeven. 🎙️🍴

De podcast ETEN IS WETEN wordt op je bord gelegd dankzij Stop the Food Fight, een platform dat zich richt op een nieuw, duurzaam voedselverhaal. 

Shownotes

ETEN IS WETEN is een wekelijkse voedselpodcast waarin de zin en onzin van de voedselwereld aan de kaak wordt gesteld. Onze gastheren Joris, Hidde en Karsten fileren, samen met een selectie van deskundige en ondeskundige gasten, de voor de hand liggende en soms complexe voedselthema's van vandaag. In de geest van ‘horen, zien en zwijgen', geven zij ons een frisse kijk op duurzame voedselkwesties. Schuif aan en laat je geest voeden en je ziel drinken.

Dit alles wordt op je bord gelegd dankzij Stop the Food Fight, een platform dat zich richt op een nieuw, duurzaam voedselverhaal. 

Introductie

📕1491 https://libris.nl/boek?authortitle=charles-c-mann/1491--9781400040063 

📕1493 https://libris.nl/boek?authortitle=charles-c-mann/1493--9789041713001   

📕The Wizard and The Prophet: https://libris.nl/boek?authorTitle=charles-c-mann/the-wizard-and-the-prophet--9781509884186/

Feit #1 palmolie is niet slecht 

👩🏼‍🔬Precisiefermentatie van olie C16 www.c16bio.com 

Feit #2 Tot 100 jaar geleden verkregen mensen de helft van hun eiwitten door jagen en verzamelen 

Feit #3 De vleesconsumptie is in 2022 met 1,4 procent afgenomen

🐷Onderzoek naar vleescomsumptie Wageningen Economic Research https://www.nieuweoogst.nl/nieuws/2023/10/05/nederlander-consumeert-14-procent-minder-vlees-in-2022  

Feit #4 De groene revolutie heeft niet bestaan

🥕 Over de Groene Revolutie theconversation.com/the-green-revolution-is-a-warning-not-a-blueprint-for-feeding-a-hungry-planet-182269?utm_source=twitter&utm_medium=bylinetwitterbutton

🌱Het Haber-Bosch proces https://nl.wikipedia.org/wiki/Haber-Boschproces

💩The Metabolic Rift https://en.wikipedia.org/wiki/Metabolic_rift 

🥦Stop the Food Fight www.stopthefoodfight.nl 

#1 -  Speculaas is geen landbouwgif

ETEN IS WETEN is een wekelijkse voedselpodcast waarin de zin en onzin van de voedselwereld aan de kaak wordt gesteld. Onze gastheren Joris, Hidde en Karsten fileren, samen met een selectie van deskundige en ondeskundige gasten, de voor de hand liggende en soms complexe voedselthema's van vandaag. In de geest van ‘horen, zien en zwijgen', geven zij ons een frisse kijk op duurzame voedselkwesties. Schuif aan en laat je geest voeden en je ziel drinken.

Dit alles wordt op je bord gelegd dankzij Stop the Food Fight, een platform dat zich richt op een nieuw, duurzaam voedselverhaal. 

Samenvatting

In de openingsaflevering van ETEN IS WETEN ontrafelen Joris, Karsten en Hidde drie intrigerende feiten uit de voedselwereld. Ze verkennen de potentie voor een onverwachte alliantie tussen Extinction Rebellion en de conventionele landbouw, die ondanks gedeelde belangen gehinderd wordt door het verhitte debat over glyfosaat. Daarnaast overwegen ze de voordelen van een antiek Pompeiaans eetpatroon als een creatieve strategie tegen voedselverspilling. Tot slot graven ze diep in het onderwerp van voedselprijsspeculatie en hoe deze paradox leidt tot honger in een wereld die eigenlijk overloopt van voedsel.

Luister naar ETEN IS WETEN voor een smakelijke mix van feiten, diepgang en oplossingen 🧠🥦

Shownotes

Introductie

💼Bedrijf Joris Lohman, Food Hub: https://foodhub.nl/

🌱RePlanet: www.replanet.nl

🎬Sugar Rush Film: https://www.sugarrushfilm.nl/

🎥Documentaire: Well fed (2017) over de voordelen van Gentech bij BNN VARA https://www.bnnvara.nl/groenlicht/videos/290278

🍎Stop the Food Fight: www.stopthefoodfight.nl

Feit 1: Extinction Rebellion weet meer over klimaat dan glyfosaat🐦Tweet van Extinction Rebellion:  twitter.com/NLRebellion/status/1709600808512172188?t=BfIsUu-QP5K0AjyfrAu64A&s=19

Feit 2: Horecaondernemers gooiden 5 miljoen kilo minder voedsel weg

🍊15 Quick tips voor minder voedselverspilling van de FAO: fao.org/fao-stories/article/en/c/1309609

🍇Samen tegen voedselverspilling: samentegenvoedselverspilling.nl 

🍴Cloud Kitchens: cloudkitchens.com

Feit 3: Speculeren met voedsel maakt eten duurder

📈Cijfers over voedselproductie van de VN: https://news.un.org/en/story/2019/10/1048452

🌏Opiniestuk in Volkskrant over Wereldhandelsverdragen:https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/lever-boeren-niet-langer-uit-aan-de-lage-prijzen-op-de-wereldmarkt~b9bf0707

🌾 World Cereal initiatief vito.be/nl/nieuws/vito-brengt-wereldwijd-ongezien-gedetailleerd-landbouw-kaart 

Aflevering #2 met Charles C. Mann verschijnt op woensdag 15 november. Stay tuned!