Over Leven

Als ouder wil je alleen het beste voor je kind. Toch zijn er ook moeders die hun kinderen expres ziek maken. Nina Blom had zo’n moeder. Vanaf haar negende jaar wordt Nina thuis gehouden en ziek gemaakt. Ze komt in een rolstoel terecht, en belandt uiteindelijk voor lange tijd in het ziekenhuis.Een oplettende arts betekent haar redding. Hoe leefde Nina Blom verder met de wetenschap dat de vrouw die haar het leven gaf, haar dat leven probeerde af te nemen?

Wat begint met een vlekje, eindigt met een doodsbericht. Claudia van Deudekom staat nog midden in het leven wanneer ze de diagnose uitgezaaide huidkanker krijgt. Ze heeft hooguit nog een paar jaar te leven. Maar, tegen alle verwachtingen in is ze nu al enkele jaren tumorvrij. Hoe leef je als je denkt dat het einde nabij is? Wat doet het met een mens als het onvermijdelijke einde plotseling uitblijft?

Op vakantie in Indonesië besluiten Jan van Ommen en zijn vrouw een tochtje te maken met een toeristenboot. Hun bestemming zullen ze nooit bereiken. Midden op zee zinkt hun schip, zonder dat er noodsignaal wordt verzonden. En: er is maar één reddingsboot. Werk je samen met de andere drenkelingen - of is het ieder voor zich? Wat voor gesprekken voer je eigenlijk met je partner als je denkt te zullen sterven?

Veertien jaar lang is Milouska Meulens het gezicht van het Jeugdjournaal. Een generatie kinderen groeit met haar op. Haar wortels liggen op Curaçao, haar carrière maakt ze in Nederland, als journalist en als schrijver. Op foto’s en tv is er altijd de lach. Maar wanneer zij zelf nog een kind is, maakt Milouska iets verschrikkelijks mee. Iets dat haar leven zal beïnvloeden. Moet je je als migrant meer bewijzen dan een ander? En: hoe vergeef je je vader wanneer hij geprobeerd heeft je moeder te vermoorden?

Chaja Polak overleefde als kind de Tweede Wereldoorlog. Omdat ze zelf weet wat geweld aanricht, schreef Polak eerder dit jaar ‘Brief in de nacht’ een veelgeprezen essay over de oorlog in Gaza. Hoe is het eigenlijk om Joods te zijn in deze tijd? Waarom is het belangrijk om in gesprek te blijven met je medemensen? En: kun je nog genieten van het leven wanneer je behalve je man ook je eigen zoon overleeft?

Aysha Meis de Groot maakte vorig jaar haar debuut als solozangeres. Opgegroeid in een muzikale familie met vader Marcel en opa Boudewijn de Groot. Meis verloor als kind haar moeder aan maagkanker, en moest zelf haar maag laten verwijderen. Over deze ingrijpende gebeurtenissen schreef ze liedjes voor haar debuutalbum Zwart/Wit. Maar hoe neem je zo'n ingrijpende beslissing? En, mag je spijt hebben van iets dat je leven redt?

Eind jaren zestig breekt Freek de Jonge door met Bram Vermeulen: samen vormen zij Neerlands Hoop. Na een pijnlijke scheiding gaat Freek solo verder met o.a. boeken en films. De succesvolle komiek merkt dat met het klimmen van de jaren ook fysiek ongemak komt. Wat doet zoiets met je zelfvertrouwen? Hoe is het om als taalkunstenaar plotseling naar woorden te moeten zoeken? En hoe geef je zin aan het leven wanneer je je kind én een kleindochter verliest?

Egbert Myjer is oud- rechter bij het Europese hof voor de rechten van de mens in Straatsburg. Hij maakt zich zorgen over aantasting van de rechtsstaat in sommige delen van Europa. Volgens Myjer zouden we het Europese Hof moeten koesteren als iets zeer waardevols. Myjer werd recent, samen met zijn vrouw, slachtoffer vaneen ernstig auto-ongeluk. Zijn vrouw Marja ondervindt er nog altijd veel problemen van. Myjer is de vader van cabaretier Jochem Myjer.

Paul Blokhuis was in het vorige kabinet Rutte Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Tijdens die periode overleed zijn jongste dochter Julia plotseling aan een zeldzame ziekte. Ondanks het immense verdriet dat hij met zich meedroeg werkte Blokhuis toch door. Tot zijn spijt werd hij niet teruggevraagd voor kabinet Rutte IV. Inmiddels is hij voorzitter STZ (Samenwerkende Topklinische opleidings Ziekenhuizen).

Shirin Bemelmans-Lalezari is hartchirurg in het UMC Utrecht. Al sinds haar negende jaar droomt ze ervan om dit vak te beoefenen. In 2009, wanneer ze net is begonnen als hartchirurg, maakt ze een medische fout waardoor haar patiënt tijdens een relatief eenvoudige ingreep overlijdt. Dat raakt haar diep. Bemelmans-Lalezari merkt dat er onder collega’s wel wordt gepraat over de feiten: wat ging er mis, wat kan er beter? Maar er is nauwelijks aandacht voor gevoelens: wat doet zo’n fout met je? Hoe voorkom je dat je angstig wordt en niet meer durft te opereren? Bemelmans-Lalezari pleit nu voor meer kwetsbaarheid en openheid over medische fouten in de zorg. 

De vader van Rinke Smedinga was in de Tweede Wereldoorlog overtuigd nazi: NSB-lid, volgde de SS-opleiding, was bewaker in Kamp Westerbork en trad aan het eind van de oorlog in dienst bij de Ordnungspolizei van het Duitse leger in Groningen. Rinke schaamde zich als kind enorm voor zijn afkomst en ging er bijna aan onderdoor. Nu reist hij langs scholen om te vertellen over zijn ervaringen. Smedinga ziet zijn vader als zijn voorbeeld van hoe het niet moet en probeert nog dagelijks om zijn eigenleven wél aan de goede kant te staan.

Lisa van Ginneken is het eerste openlijke transgender Kamerlid in Nederland en krijgt daarom veel haat over zich heen. Als klein kind wist ze al dat ze liever een meisje wilde zijn maar verzweeg dat. Pas als veertiger ging ze in transitie, waardoor ze uit ervaring weet hoe verschillend de maatschappij mannen en vrouwen benadert. Ze heeft heel wat privileges opgegeven door haar transitie, maar dat voelde voor haar nooit als een keuze. 

De Koerdisch-Nederlandse zangeres Naaz gold een paar jaar geleden als een grote belofte in de Nederlandse muziekwereld. Met haar betoverende liedjes sleepte ze twee Edisons in de wacht. Maar plotseling werd het stil rond Naaz. Ze keerde zich af van de commerciële muziekindustrie, scheidde van haar man, en kampte metpsychische problemen. Dit jaar kwam Naaz terug in de schijnwerpers met haar alom lovend ontvangen debuutalbum Never Have I Ever, en met een reeks concerten.

Voetbalcoach en voormalig international Vera Pauw is een van de belangrijkste pioniers van het Nederlandse vrouwenvoetbal en werkt nu als bondscoach in Ierland. Ze kreeg te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag bij voetbalbond KNVB en vertelt hoe ze daarmee om heeft leren gaan.

In de eerste aflevering ontvangt Coen Verbraak strafpleiter Gerard Spong. Geboren in Paramaribo werd hij advocaat in geruchtmakende historische strafzaken. Spong ontsnapte twee keer aan de dood; in 1980 bij een schijnexecutie in Suriname en in 2022 toen hij met corona op de Intensive Care belandde. "De nachten waren het ergste, dan ben je alleen overgeleverd aan je angsten. Als je zo dicht bij de dood hebt verkeerd, dan besef je hoe kwetsbaar en nietig een mens is."

Gijs van der Sanden (1986) is journalist, schrijver en docent. Hij schrijft essays en achtergrondverhalen over de tijdsgeest, identiteit en existentiële vraagstukken voor onder andere NRC Handelsblad en Trouw. Begin 2021 verscheen zijn literaire non-fictie debuut De Dingen die je vergeet. Daarin bespiegelt hij op zijn rouwproces, nadat hij als vroege twintiger allebei zijn ouders plotseling verloor.

Edu Nandlal (Paramaribo, 1963) is een voormalig voetballer van Hindoestaans-Surinaamse afkomst. Hij kwam uit voor FC Utrecht, FC Emmen en Vitesse. Als selectielid van het Kleurrijk Elftal was hij in 1989 een van de weinige overlevenden van de SLM-vliegtuigramp. Het toestel stortte neer bij een mislukte landing nabij Zanderij in Suriname. Van de 187 mensen aan boord overleefden slechts 11. Nandlal raakte ernstig gewond en hield er een gedeeltelijke dwarslaesie aan over. Aanvankelijk werd gedacht dat hij nooit meer zou kunnen lopen, maar het is hem uiteindelijk alsnog gelukt. Ondanks zijn ernstige motorische stoornis kon hij zelfs weer op recreatief niveau zaalvoetballen.  

Aaltje van Zweden-van Buuren heeft samen met dirigent Jaap van Zweden vier kinderen. De diagnose autisme van zoon Benjamin leidde in 1996 tot de oprichting van Stichting Papageno, die steun verleent aan gezinnen met kinderen met autisme. In 2015 opende ze het Papageno Huis, een huis voor begeleid wonen en werken voor jongvolwassenen met autisme. Een jaar later ontving Aaltje de prestigieuze Helene de Montigny-prijs voor haar inzet voor mensen met autisme. In 2017 verscheen haar bestseller Om wie je bent, waarvan de opbrengst naar Stichting Papageno ging. Nu is er een 2e boek: Waar ben je thuis? Over hoe er tijdens de Tweede Wereldoorlog werd omgegaan met kwetsbare mensen.  

Joseph Oubelkas was 24 toen zijn IT -onderneming werd ingehuurd voor een klant in Marokko. Maar als Joseph aankomt op locatie blijkt het bedrijf betrokken bij een grote drugsdeal. Joseph komt aan op locatie terwijl de politie een inval doet. Hij stapt uit zijn auto en vraagt een agent wat er aan de hand is. Of hij even wil meekomen naar het bureaus voor wat vragen. Maar ze laten Joseph niet meer gaan. Hij krijgt 10 jaar celstraf en belandt onschuldig in de gevangenissen van Marokko, ondanks onafhankelijk onderzoek van het ministerie van Buitenlandse Zaken wat uitwijst dat er geen enkel bewijs is. 4,5 jaar later komt hij dan toch vrij. Terug in Nederland vecht hij tegen het stigma waarmee hij kampt als veroordeelde Marokkaan, en geeft lezingen over mentale vrijheid.  

Jeroen van der Waal (Sliedrecht, 1974) is socioloog en hoogleraar aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij is deskundig op het gebied van politiek, sociale ongelijkheid en gezondheidsverschillen. Hij signaleert een grote ‘empathiemuur’ tussen hoog- en laagopgeleiden. Hij weet waarover hij praat, kent beide werelden. Voor hij zijn academische carrière begon, verliet hij de Mavo zonder diploma en werkte hij tien jaar op de binnenvaart. Daarna draaide hij ploegendiensten in de Rotterdamse haven, tot zijn 31ste. In zijn milieu was studeren niet gewoon. Maar het werk bevredigde niet en hij wilde verder leren. Sociologie was een van de weinige studies aan de Erasmus Universiteit met een avondopleiding. Zo lukte het Van der Waal op te klimmen van student tot hoogleraar sociologie.  

Jolande Withuis is socioloog, feminist en schrijver. Haar vader was de bekende schaakjournalist Berry Withuis, een fanatieke Amsterdamse communist. Het leven van Jolande kantelde toen ze als jongvolwassene het communisme afwees. In het boek Raadselvader. Kind in de koude Oorlog, doet ze verslag van die grote omwenteling.

Dalilla Hermans is een Vlaamse schrijver, columnist, theatermaker en antiracisme activist van Rwandese afkomst. Zij en haar zus werden als kleine meisjes van drie en vijf jaar door hun moeder ter adoptie gesteld om de burgeroorlog in Rwanda te ontkomen. Zij kwamen terecht bij hun Vlaamse ouders, in een wit dorp. Toen Dalilla’s oudste twee kinderen drie en vijf werden, wierp dat een ander licht op haar biologische moeder en op haar plek in de wereld, als maker en als mens.  

Jules Tielens is psychiater. Jarenlang werkte hij als straatpsychiater, vaak met psychotische mensen. Tielens weet uit eigen ervaring hoe ingrijpend psychisch leed kan zijn. Hij verloor zijn broer aan suïcide en worstelde zelf met een zware depressie. 

Jochem Myjer is cabaretier en kinderboekenschrijver. In 2011 kreeg hij een tumor in het ruggenmerg in zijn nek. Tijdens een dertien uur lange operatie is deze verwijderd. De kans dit te overleven is zeer klein en sinds deze gebeurtenis staat Jochem anders in het leven. Van kinds af aan had hij een intrinsiek gevoel dat hij jong zou doodgaan. Hij leefde 35 jaar met deze angst. Tot hij de dood in de ogen keek en wist: het is goed zo.

Nadia Zerouali heeft verschillende kookboeken op haar naam staan. Ze heeft een eigen Arabische productenlijn in de supermarkt, is mede-eigenaar van twee couscousbars en reist voor tv-programma BinnensteBuiten naar bijzondere plekken om daar te koken. 

Drie maanden na de geboorte van hun zoon overleed de man van Nadia. Hij kwam om het leven door een verkeersongeluk. Nadia moest verder, zonder haar man Hakim. Ze vond troost en houvast in de Oosterse en de Westerse cultuur.  

Jurriën Hamer is filosoof en jurist. Hij schreef  het boek Waarom Schurken Pech hebben en Helden Geluk. Daarin stelt hij de rol van de vrije wil ter discussie – met alle gevolgen van dien. Welke implicaties heeft dat voor onze manier van leven, onze politiek en onze relaties? Heeft een miljonair recht op zijn rijkdom? En kun je een moordenaar eigenlijk wel aansprakelijk stellen voor zijn misdaad? Kan een mens ooit zijn lot veranderen? Het hangt allemaal af van ons antwoord op een fundamentele vraag: hebben we een vrije wil? 

Marieke Poelmann was 22 toen haar ouders omkwamen bij een vliegramp. Ze schreef het boek Alles om jullie heen is er nog, wat ze opdroeg aan de toekomstige kleinkinderen van haar ouders. Maar hun komst blijft misschien uit. Haar dertiger jaren staan in het teken van haar ongewenste kinderloosheid, hierover schreef ze het boek Een Eiland in de Tijd. Hoe geef je betekenis aan het leven als er geen voor én geen na is? 

Margôt Ros speelde met tomeloze energie in onder meer de komische televisieserie Toren C. Maar als ze in 2018 tijdens een voorstelling tegen een decorstuk botst loopt ze hersenletsel op en komt haar wereld tot stilstand. Ze verliest grip op haar brein en wordt ziek van de geringste prikkels. Veroordeeld tot isolatie en revalidatie gaat ze door een zeer donkere periode. “Het voelde alsof ik in een lijkkist lag”. Maar ze leert ook dat je je hersens opnieuw kunt trainen, en over de dingen die écht je energie waard zijn in het leven.

Astronaut en ambassadeur van de aarde André Kuipers studeerde geneeskunde, maar de fascinatie voor het heelal was al heel vroeg aanwezig. Na jaren van training vloog hij in 2004 voor het eerst naar het ISS, het permanent bewoonde internationale ruimtestation. In 2011 verbleef hij er 193 dagen voor missie PromISSe, de langste ruimtevaartmissie tot dan toe. Toen hij de aarde vanuit de ruimte zag, realiseerde hij zich pas goed hoe klein en kwetsbaar de aarde is.

We hebben het leven allemaal cadeau gekregen. Ongevraagd. En zonder dat er een gebruiksaanwijzing bij zat. Maar hoe doe je dat eigenlijk, leven? Heeft het leven zin? Of is dat onzin? Is een mens verantwoordelijk voor zijn eigen geluk? Hoe ga je om met tegenslag? Waar put je troost uit als het tegenzit? In Over Leven praat Coen Verbraak met uiteenlopende gasten als cabaretier Jochem Myjer, culinair schrijver Nadia Zerouali, astronaut André Kuipers, vliegramp overlevende Edu Nandlal en actrice Margôt Ros over wat het leven -ondanks alles- de moeite waard maakt.