Χίλιες και μία λέξεις, με τον Πάνο Δημάκη

Αυτή τη φορά θα σας συστήσω δύο ρήματα που πλέον δεν έχουμε στα νέα ελληνικά, αλλά δεν είναι νεκρά. Είναι ολοζώντανα μέσω των αμέτρητων λέξεων που βγαίνουν από αυτά. Το ίημι και το είμι! Ένεση και άνεση, κάθετος και εφετείο, ιός και αφετηρία, όλα παιδιά του ίημι. Για να μην πω για την τρισκατάρατη οικονομική ύφεση. Το είμι, πάλι, είναι η μητέρα της εφόδου και των εσόδων, του εισιτηρίου και του ανεξίτηλου, του ισθμού και της μεθόδου! Και φυσικά, μας δίνει το ηρωικό Ίτε παίδες Ελλήνων!

Σήμερα θα σας γυρίσω 3000 χρόνια πίσω σε μια εποχή με παντοδύναμους θεούς, πολυμήχανους βασιλιάδες, τρομακτικά τέρατα, πανέμορφες γυναίκες, αοιδούς και μαγικά ζώα. Θα ταξιδέψουμε στην ηρωική περίοδο της Οδύσσειας, όπου οι Έλληνες ανακάλυπταν τον κόσμο και γύριζαν τα πέρατα του κόσμου, προσπαθώντας να εξηγήσουν τον μαγευτικό κόσμο που τους περιβάλλει. Τι σημαίνει Χάρυβδη και Κύκλωπας, Πηνελόπη και Ναυσικά; Τι σχέση έχουν οι Φαίακες με τη φαιά ουσία και τι σημαίνει έπος; Και φυσικά, ρίχνουμε φως στο όνομα του μεγάλου Ομήρου.

Μουρέλλ' ιμ, τα ματέλλια σ' αραμπαδέλλια τσλούν. Θέλετε τη μετάφραση αυτής της υπέροχης φράσης από το μυτιληνιό ιδίωμα; Μωρό μου, τα μάτια σου κάνουν μέχρι και άμαξες να κυλήσουν. Ένα γλωσσικό (και γευστικό ταξίδι) στη Λέσβο, για να την ανακαλύψετε, παρέα με το εθνικό μας ποτό, το Ούζο Πλωμαρίου Ισιδώρου Αρβανίτου. Ακούστε το επεισόδιο με ουζάκι και ποικιλία και ανακαλύψτε άλλη μια φορά τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας μέσα από φοβερές (και ενίοτε αστείες) λέξεις!

Είναι ωραίο το άτιμο το ποτό, όταν συντροφεύει τις όμορφες στιγμές διασκέδασης αλλά και χαλάρωσης. Ένα επεισόδιο αφιερωμένο στην τέχνη του πίνειν. Από ποιο αρχαίο ποτήρι πήρε το όνομά του το κυλικείο και τι σχέση έχει το μεθύσι με το μέλι; Γιατί δεν πρέπει να γράφουμε τη μπίρα με ύψιλον και ποια είναι η ελληνική λέξη για το γλέντι; Είναι η αλήθεια ότι νταμιτζάνα σημαίνει η κυρα-Γιάννα; Ελάτε στον μεθυστικό κόσμο των ποτών!

Η μεγάλη γιορτή του αθλητισμού έφτασε: το Παρίσι υποδέχεται τους Ολυμπιακούς Αγώνες κι εμείς θα καταδυθούμε στη θάλασσα των λέξεων των αγώνων. Τι σχέση έχει το αργυρό μετάλλιο με τον πελαργό; Μαραθώνας σημαίνει όντως το χωράφι με τα μάραθα; Γιατί τα "Πάρθια βέλη" ήταν η τέλεια πολεμική τακτική και πώς σχετίζεται η αφή της Ολυμπιακής φλόγας με έναν ταπεινό αναπτήρα;

Το καλοκαίρι είναι συνυφασμένο με το φαγητό. Όχι ότι ο υπόλοιπος χρόνος δεν είναι, αλλά πώς να το κάνουμε; Άλλη γλύκα έχει το καλοκαίρι. Γιατί το μενού λέγεται εδεσματολόγιο στα ελληνικά, τι σχέση έχει ο άτρωτος Ηρακλής με ένα τρωκτικό, γιατί το επιστημονικό όνομα του κακάο είναι θεόβρωμα και πώς συνδέεται με τον σαρκοβόρο; Και τελικά, τι είναι ο αγλέουρας, ο άμπακος και το καταπέτασμα; Καλή σας όρεξη!

Το Euro 2024 ξεκίνησε και ήρθε η ώρα για ένα επεισόδιο για τον βασιλιά των σπορ, ένα άθλημα με τόσες συγκινήσεις όσο και περίεργες λέξεις. Θα μάθουμε τι σημαίνουν όλοι αυτοί οι αγγλικοί όροι που έχουν περάσει στην καθομιλουμένη, ακόμα και ανθρώπων που δεν βλέπουν μπάλα. Τι είναι το λάκτισμα, ποια η σχέση τέρματος και τερηδόνας και τέλος, από πού κι ως πού ο προπονητής συνδέεται ετυμολογικά με την πείνα;

Λέμε έμφαση, απόφαση, κατάφαση και πρόφαση. Κι όμως τα πρώτα δύο βγαίνουν από το ρήμα φαίνω ενώ τα άλλα δύο από το φάσκω ή αλλιώς φημί. Τι φάση; Βασικά και η λέξη φάση είναι περίεργη γιατί αποτελεί το ουσιαστικό και των δύο. Δύο υπέροχα ρήματα που μας δίνουν τη φαντασία, το φαινόμενο, τη φήμη και τη φωνή! Και τελικά, αληθεύει ότι ο συκοφάντης είναι αυτές που φανερώνει ποιος έκλεψε τα σύκα; 'Η μήπως σας τρολάρω!

Μπορεί να τελείωσε η Eurovision και για φέτος, μα η Ελλάδα συμπλήρωσε το 2024 πενήντα χρόνια στον διαγωνισμό. Aυτό είναι μια τέλεια ευκαιρία να ανακαλύψουμε λέξεις που ακούγονται στις συμμετοχές μας με ελληνικό στίχο, οπότε ξεχάστε Παπαρίζου, Σάκη και Καλομοίρα και πάμε να μάθουμε ετυμολογία μέσω της διασκέδασης! Let the fun begin!

Το απαύγασμα της λαϊκής σοφίας είναι οι παροιμίες, αυτές οι σύντομες φράσεις που περικλείουν ένα μεγαλείο του νου και που οι απλοί άνθρωποι ανέκαθεν χρησιμοποιούσαν για να καυτηριάσουν τα κακώς κείμενα και μη. Το σημερινό concept; Μαθαίνουμε πιο σπάνιες παροιμίες και βλέπουμε το φοβερό ταξίδι κάποιων λέξεων που περιέχουν. Και αν δεν ξέρεις να σφυρίζεις, τότε τι σόι βοσκός θα γίνεις; Εεεε;

Ήρθε το Πάσχα με όλα τα παρελκόμενα: ύμνοι και κοκορέτσι, κατάνυξη και κουλουράκια, λαμπάδες και αρνιά! Μα είναι αλήθεια ότι το όνομα του Ενρίκε Ιγκλέσιας είναι ελληνικό και σημαίνει Ερρίκος Εκκλησίας; Τι σχέση έχει το μυστικό με τη μυωπία και ποια είναι η μυστική προέλευση της παρθενίας; Μάθετε τις εξαίσιες λέξεις που σχετίζονται με τον εσπερινό και το δείπνο και φυσικά την ετυμολογία της πιο τραγανής λέξης: πετσούλα!

Στο σημερινό επεισόδιο σας μαθαίνω ελληνική ετυμολογία μαζί με τη Βλαχοπούλου, τον Μιχαλόπουλο, τον Παπαμιχαήλ, τη Νοταρά, τον Σταυρίδη και τον Βογιατζή. Ταινίες που αγαπήσαμε, γεμάτες υπέροχες ελληνικές λέξεις, άλλες πανάρχαιες κι άλλες δάνεια από τους γείτονές μας. Λίγο πριν το Πάσχα, γελάστε με την καρδιά σας!

Άτιμη κοινωνία που άλλους τους ανεβάζεις κι άλλους τους κατεβάζεις, όπως έλεγε και η αείμνηστη Μίτση Κωνσταντάρα. Άνοδος και κάθοδος το θέμα μας σήμερα με τα εκπληκτικά ρήματα δύω και αίρω. Τι σχέση έχει η Δύση με το ντύνω και τον λωποδύτη; Και από πού κι ως πού η άρση βαρών συνδέεται με τα Μετέωρα, την αιώρα και τους αντάρτες; Και τέλος: τι πραγματικά σημαίνει το "άρον άρον" που λέμε τόσο συχνά όταν βιαζόμαστε;

Έτσι ρωτάει ο Σάκης Ρουβάς μιας και είναι σημαντικό να εκφράζουμε τις επιθυμίες μας και να κάνουμε γνωστή τη θέλησή μας. Τι σχέση έχει η Βουλή με το επιβουλεύομαι και πώς το θέλω κατέληξε να μας δώσει το μόριο "θα"; Πώς σχετίζεται η επιθυμία με τον θυμό και από ποιο επίθετο λαμβάνουμε το λιμπίζομαι; Ελάτε να εξερευνήσουμε γλωσσικά τις επιθυμίες μας!

Για να δούμε: είναι ελληνικές οι ακόλουθες λέξεις; Καρναβάλι, κομφετί, σερπαντίνα, χαλβάς, τουρσί. 0/5 θα πω εγώ αλλά και πάλι είναι υπέροχη η ετυμολογία τους. Ξέρατε ότι το Τριώδιο είναι από την ίδια ρίζα με το άσμα και την αοιδό; Ότι η καλούμπα του χαρταετού έρχεται από τη λέξη χάλασμα; Για να μην πω για τη φοβερή προέλευση της λέξεις νηστεία! Καλές Απόκριες!

Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον ή μπας κι έχουμε τη δύναμη να ορίσουμε το μέλλον μας; Τι σχέση έχει η Καλομοίρα με το μοιρολόι και πώς συνδέεται η συνέντευξη με τον τυχάρπαστο; Μάθετε τι σημαίνει η πανάρχαια λέξη πότμος κι ελάτε σ' ένα συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο της μοίρας και της τύχης.

Part 2 αφού είναι τόσες πολλές οι πόλεις μας. Είναι αλήθεια ότι η Θεσσαλονίκη ήταν στην πραγματικότητα πριγκίπισσα; Μήπως η Ηγουμενίτσα δεν έχει καμία σχέση με κάποια ηγουμένη; Πώς συνδέεται η Φλώρινα με τη Φλόριντα αλλά και η Έδεσσα με τη βότκα; Γιατί οι ξένοι λένε Corfu αντί για Κέρκυρα και τι σχέση έχει η Σάμος με τη Σαμοθράκη; Τα ονόματα των ελληνικών πόλεων έχουν πολλά να μας πουν!

Έχετε σκεφτεί ποτέ αν η Τρίπολη είναι όντως τρεις πόλεις μαζί; Ή γιατί το τραγούδι λέει "Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά" αντί να πει "Στην Άμφισσα..."; Μήπως λέξεις που φαίνονται ξεκάθαρα ελληνικές, όπως το Μεσολόγγι, είναι ιταλικές; Το ξέρατε ότι το τοπωνύμιο Κόρινθος είναι τουλάχιστον 3500 ετών; Ελάτε μαζί μου σε μια περιήγηση στη συγκλονιστική ετυμολογία των ελληνικών πόλεων. Και επειδή είναι πολλές, θα έχουμε και Part 2.

Όλοι τρέχουν πίσω από μια μπάλα! Αιώνες τώρα τρέχουμε, πηδάμε, αποκρούουμε, χτυπάμε. Κι όλα αυτά γρηγορότερα, ψηλότερα, δυνατότερα. Ένα επεισόδιο αφιερωμένο στα αθλήματα. Τι σχέση έχει η σφαίρα με τη σφύρα; Γιατί λέμε άλμα επί κοντώ και ποιος είναι αυτός ο κοντός τέλος πάντων; Από πού κι ως πού το ακόντιο είναι από την ίδια ρίζα με την ακίδα; Πόσα στάδια μακριά ήταν ο ναός της Αφροδίτης της Ξελογιάστρας και πώς σχετίζεται η κωπηλασία με το ελατήριο;

Σήμερα τα Φώτα και ο φωτισμός! Επ' ευκαιρία της γιορτής των Φώτων, ένα επεισόδιο λουσμένο στο φως! Τι σχέση έχει άραγε ο Φώσκολος με το φεγγάρι; Μήπως η Λάμψη δεν ήταν τόσο τυχαίος τίτλος. Άλλωστε είναι από την ίδια ρίζα με το λαμπρό φως. Λύκη, αίγλη και στίλβη! Πόσες λέξεις για να περιγράψουν αυτό που αχνοφέγγει ή αστράφτει! Ελάτε μαζί μου σε ένα ταξίδι στο φως!

Χριστούγεννα Πρωτούγεννα κι εμείς μάθαμε ότι οι Τρεις Μάγοι ακολούθησαν το φωτεινό αστέρι για να βρουν το μικρούλη Ιησού. Γι' αυτό κι εμείς σήμερα μιλάμε για άστρα και φεγγάρια, σύννεφα και ηλιοβασιλέματα. Θα θέλατε να καταστεριστείτε, δηλαδή να γίνετε αστέρι; Ποιο νησί έχει το καλύτερο ηλιοβασίλεμα στην Ελλάδα και τι σχέση έχει η σελήνη με το βόρειο σέλας; Ελάτε μαζί μου σε ένα ταξίδι στο βασίλειο των Ουρανών ή πιο απλά και αστρονομικά, στο βασίλειο του ουρανού.

Στο σημερινό επεισόδιο σας διδάσκουν ελληνικά και όχι μόνο η Κοντού, η Στυλιανοπούλου, ο Σταυρίδης, η Βουγιουκλάκη, η Καραγιάννη, ο Αλεξανδράκης, η Καρέζη, ο Βογιατζής, η Νοταρά, ο Παπαμιχαήλ, ο Παπαγιαννόπουλος και πολλοί άλλοι που μεγαλώσατε μαζί τους. Μαζί θα δούμε από πού βγαίνουν λέξεις όπως μπουνταλάς, ακριβός, λουλούδι, τσιγάρο, συμπεθέρα και σοβαρός μέσα από αξέχαστες ελληνικές κωμωδίες.

Η γνώση είναι δύναμη. Η γλώσσα είναι ενέργεια. Δεν είχαν άδικο οι αρχαίοι σοφοί όταν μιλούσαν για το γνώθι σαυτόν! Ο Κικέρων έλεγε ότι αρκεί στη ζωή να έχεις έναν κήπο και μια βιβλιοθήκη. Για τη γνώση λοιπόν αυτό το επεισόδιο! Τι σχέση έχουν άραγε ο ευγνώμων με το διάβασμα και γιατί το συγγνώμη έχει μια από τις πιο συγκλονιστικές ετυμολογίες στην ελληνική γλώσσα; Καλώς ήρθατε στον κόσμο του γιγνώσκω, του οίδα και του ξέρω!

Έτσι τελειώνουν όλα τα παραμύθια και εμείς ζούμε καλύτερα από τους ήρωές τους. Κι ο βίος και το βιος ή ζωή και το ζώο είναι από τις ίδιες ρίζες, τι σχέση έχει το ζήτω με την τραγιάσκα; Ανακαλύψτε πώς το νέκταρ και η αμβροσία εμπεριέχουν την έννοια του θανάτου αλλά και τις μύριες λέξεις και εκφράσεις που μιλούν για το ταξίδι στον άλλο κόσμο! Και τέλος, δείτε τι έλεγε ο φιλόσοφος Λάο Τσε για τη ζωή και τον θάνατο, σε ένα podcast που εξερευνά το μυστήριο της ζωής.

Μια φράση που δεν θες ν' ακούσεις, πόσο μάλλον να είναι αληθινή. Μα ας είναι κάποιου είδους παρηγοριάς ότι το ρήμα "στέλλω" αλλά και το συνώνυμό του "πέμπω" είναι τόσο πλούσιες λέξεις. Γιατί λέμε αποδιοπομπαίος τράγος και είναι αλήθεια ότι αυτό το εβραϊκό έθιμο είχε κάτι αντίστοιχο στη Βοιωτία; Τι σχέση έχει ο στόλος με το στολίζω και γιατί η πομπή πήρε τη σημασία της ατιμίας; Όλα αυτά σε ένα απολαυστικό επεισόδιο!

Κόβουμε την τράπουλα, κόβουμε κίνηση, κόβουμε μια παλιά συνήθεια΄αλλά και το ψωμί. Μα το κόβω αρχικά σήμαινε χτυπώ κι από εκεί έχουμε τον κόπο και τον κοπετό! Το άλλο ρήμα μας είναι το πιο άγνωστο κείρω, που όμως μας δίνει το κέρμα και τον κορμό. Γιατί το κουράζω βγήκε από το κουρεύω; Και γιατί στην Κρήτη λένε κουράδι το κοπάδι; Μα και το κοπάδι βγαίνει από το κόπτω; Ελάτε, λοιπόν, μαζί μου σε ένα γλωσσικό ταξίδι-τομή!

Ένα επεισόδιο για τα μέρη του προσώπου! Μάθετε τι συμβολίζουν το Ω και το Ρ στο πιο δυσπρόφερτο επάγγελμα στα ελληνικά: τον ΩΡΛ ή ωτορινολαρυγγολόγο. Τι είναι ο κανθός του ματιού και πώς λέγεται η γριά φαφούτα στα αρχαία ελληνικά; Ποιου ελληνικού νησιού το αρχικό όνομα ήταν Γαϊδουροσάγονο; Και τι σχέση έχουν τα μαξιλάρια με τα μάγουλα; Σας υποδέχομαι με πρόσωπο γελαστό!

Ίσως η πιο σημαντική αίσθηση είναι η όραση! Κι έτσι, σήμερα μιλάμε για τα μάτια. Το βλέπω και το σκέπτομαι όντως σήμαιναν αρχικά στρέφω το κεφάλι μου (για να δω); Ποιο είναι το μαγικό ρήμα ορώ που μας δίνει αμέτρητες λέξεις από το όραμα, τον καθρέφτη και τον οφθαλμό ως το είδωλο, την όψη και τον Κύκλωπα; Και ποια σχέση έχει το κοιτάζω με το… κρεβάτι; Καλωσήρθατε στο βασίλειο των ματιών.

Τα λεφτά κάνουν τον κόσμο να γυρίζει, λέει το τραγούδι. Βέβαια, εγώ θα έλεγα ότι τον κάνει να γυρίζει η αγάπη αλλά κακά τα ψέματα, το χρήμα δεν το εμίσησε κανείς. Δεν είναι κακό να υπάρχει, αρκεί να το έχεις βγάλει τίμια και όχι εις βάρος των άλλων. Μετά από αυτό το κήρυγμα από άμβωνος από τον παπα-Γεράκη, να σας παρουσιάσω το σημερινό θέμα, που είναι το… χρήμα!

Είχατε ένα υπέροχο καλοκαίρι! Γεμάτο συγκινήσεις! Ήταν ένα δώρο για σας, ένα δώρο που βγαίνει από το πανάρχαιο ρήμα δίδωμι, το δίνω! Πώς η δόση από ποσότητα κατέληξε να δηλώνει μια χρονική περίοδο; Γιατί τα ανέκδοτα έχουν την ίδια ρίζα με το εκδοτήριο των εισιτηρίων και γιατί ο προδότης βγαίνει μπροστά; Επίσης, μάθετε τη συγκλονιστική ετυμολογία των λέξεων σκορ και τραγιάσκα. Νέα σεζόν, λοιπόν! Καλό φθινόπωρο σε όλους!

Μπορεί η λέξη μπιτσόμπαρο να μην υπήρχε στα αρχαία Ελληνικά μα οι λέξεις άμμος, ωκεανός και κύμα είναι ίδιες και απαράλλακτες χιλιάδες χρόνια. Μα ποια σχέση έχουν μεταξύ τους τα κύματα με τα κουκιά και πώς η Κολομβία σχετίζεται με ρήμα κολυμπώ; Μάθετε τι είναι το αντιδάνειο αλλά και πώς η ιταλοπρεπής λέξη μπράτσο δεν είναι και τόσο ιταλική τελικά. Ελάτε μαζί μου στην παραλία, στο τελευταίο επεισόδιο για το καλοκαίρι!

Πολλά τα φρούτα, λίγος ο χρόνος, εξού το δεύτερο επεισόδιο για τους υπόλοιπους καρπούς (και τους ξηρούς)! Με ποιο φρούτο έμοιαζε το πραγματικό επώνυμο της Τζένης Καρέζη; Ποιος καρπός έκανε πλούσια την Ελλάδα και όταν ήρθε μια κρίση παραλίγο να την καταστρέψει; Ποια γλωσσική σχέση έχουν τα ποντίκια με τα φουντούκια και ποιο φρούτο στην κυριολεξία σημαίνει "αυτό που είναι σαν αίμα;" Ελάτε μαζί μου στον ζουμερό κόσμο των φρούτων

Καλοκαιράκι έχουμε και ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τα φρούτα! Τι καλύτερο από λίγο καρπουζάκι μετά από το μπιφτέκι, να φύγει και η κρεατίλα; Βέβαια, θα μιλήσουμε για πολλά φρούτα, όχι μόνο για τα καλοκαιρινά. Γιατί οι αρχαίοι αποκαλούσαν τα μισά φρούτα μήλα; Τι ετυμολογική σχέση έχει το κυδώνι με τα Χανιά; Με ποια παλιοκουβέντα έμοιαζε η λέξη απίδι και προτιμήθηκε η λέξη αχλάδι; Ακολουθήστε με λοιπόν στον δροσερό κόσμο των καρπών!

Ο Ηράκλειτος το είπε (ή κάπως έτσι τέλος πάντων) πριν χιλιάδες χρόνια. Αυτό το ρει είναι από ένα τόσο δα μικρό ρήμα, το ρέω, που μας δίνει λέξεις όπως ροή, ρεύμα και ρυθμός. Μα τι σχέση έχει το υπέροχο ρόδι με το όχι και τόσο υπέροχο ρήμα ρεύομαι; Κατά τον ρουν των γεγονότων και εν τη ρύμη του λόγου, θα περιπλανηθούμε στα μονοπάτια του ρέω!

Είδαμε ήδη τα οικόσιτα ζώα, ας δούμε τώρα μερικά από τα άγρια ζώα: Λύκοι, αλεπούδες, γεράκια και ζαρκάδια θα παρελάσουν μπροστά σας αποκαλύπτοντας από πού βγαίνει το όνομά τους. Μα είναι δυνατόν; Οι σκίουροι λέγονται έτσι επειδή η ουρά τους κάνει σκιά; Οι κουκουβάγιες ήταν σημάδι κακοτυχίας και για τους αρχαίους; Έλεγαν και οι αρχαίοι "Άει στον κόρακα"; Ελάτε, λοιπόν, μαζί μου στο θαυμαστό βασίλειο των ζώων.

Τι σχέση μπορεί να έχει ένα τροπάριο, όπως αυτό της Κασσιανής, με τον πολύτροπο Οδυσσέα και τη Μοίρα Άτροπο, που έκοβε το νήμα της ζωής των ανθρώπων στην ελληνική μυθολογία; Ελάτε μαζί μου σε μια συναρπαστική γλωσσική Οδύσσεια μέσα από λέξεις όπως υποτροπιάζω, ευτράπελος και ντροπή. Το να γνωρίζεις τη γλώσσα σου είναι τρόπαιο. Να κι άλλη μια λέξη από το σπουδαίο ρήμα τρέπω!

Οι εκλογές είναι η γιορτή της δημοκρατίας και εδώ είμαστε να μιλήσουμε για το πώς πήραν το όνομά τους η κάλπη, η ψήφος αλλά και η Βουλή. Γιατί λέμε «τον μαύρισαν» οι ψηφοφόροι; Από πού βγήκε το μονοκούκι και το δαγκωτό; Ένα ποδέκαστο (podcast) με πολλές λέξεις αλλά και απίστευτα περιστατικά από την εκλογική ιστορία του τόπου μας.

Οι εκλογές είναι προ των πυλών, οπότε τι πιο ταιριαστό από ένα επεισόδιο για το σεξ! Καυτό, λάγνο μα και ρομαντικό και τρυφερό, μιας και σας μιλάω επίσης για τον έρωτα και την αγάπη και όλες τις μαγικές λέξεις που περιγράφουν τα πιο γλυκά συναισθήματα.

«Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος» είπε ο Μένιππος στον Χάροντα, όταν δεν είχε να του δώσει τον οβολό που όφειλε να του δώσει αφού τον πέρασε με τη βάρκα του από τον Αχέροντα. «Δεν μπορείς να πάρεις κάτι από εκείνον που δεν έχει!» Είχε και τα δίκια του ο Μένιππος. Υποδεχθείτε το λαμβάνω, το ρήμα που μας χάρισε το λάφυρο, την Ανάληψη, τη συλλαβή αλλά και τον εργολάβο!

Μήπως τα τσουρέκια, ο οβελίας (το αρνί ντε!) και το κοκορέτσι γίνονται πιο εύγευστα αν γνωρίζεις την ετυμολογία τους; Ακόμα κι αν δεν συμβαίνει αυτό, σε αυτό το επεισόδιο θα ανακαλύψουμε την πραγματική σημασία λέξεων όπως έαρ, δεύρο και δεύτε, αλλά επίσης τη σχέση του ψέλνω με το ψηλαφώ. Κάντε πιο ανεκτή την περίοδο της νηστείας με λίγη χορταστική γνώση!

Καλώς ήρθατε στον κόσμο που τα κλαρίνα σε ξεκουφαίνουν στα πανηγύρια το καλοκαίρι, εκεί που τα γάργαρα νερά κυλούν από τις πέτρινες βρύσες, που στα δάση ζει ο Πάνας και στους κάμπους και τις πλαγιές βελάζουν πράα πρόβατα. Σε αυτό το επεισόδιο ο Πάνος Δημάκης σας υποδέχεται στο βασίλειο της ορεινής Πελοποννήσου και σας συστήνει το χωριό του, τα Βέρβενα Αρκαδίας, και το ιδίωμά τους, για να δείτε πώς μιλούσαν παλιά (και όλο και πιο λίγοι σήμερα) στην Πελοπόννησο.υποδέχομαι στο βασίλειο της ορεινής Πελοποννήσου και σας συστήνω το χωριό μου, τα Βέρβενα Αρκαδίας, και το ιδίωμά τους, για να δείτε πώς μιλούσαν παλιά (και όλο και πιο λίγοι σήμερα) στην Πελοπόννησο.

Ύστατο καταφύγιο για κάποιους, το μοναστήρι έρχεται από το «μονάζω». Αυτό από τη λέξη «μόνος», που με τη σειρά του έρχεται από το «μένω». Καλώς ήρθατε σε αυτό το ρήμα που θα σας εκπλήξει με τις λέξεις που γέννησε. Μα ακόμα περισσότερη θα είναι η έκπληξη από το αδερφάκι του, το «νέμω». Τι σχέση έχει η Νεμέα με τον νόμο; Πώς συνδέονται η νέμεση με το νόμισμα;

Πώς σας λένε; Βαγγέλη ή Αγαμέμνονα; Δέσποινα ή Κλειώ; Όπως και να είναι το όνομά σας, κάτι σημαίνει. Αυτό το επεισόδιο θα σας αποκαλύψει την κρυφή έννοια που φέρει αυτή η λέξη που σας συντροφεύει όλη τη ζωή σας. Με μια εξαίρεση: σήμερα μιλάμε μόνο για ονόματα με ελληνική προέλευση. Ελάτε μαζί μου σε ένα ταξίδι στον χρόνο!

Σίγουρα λέτε όλοι αυτή τη φράση όταν θέλετε να αποφύγετε έναν πειρασμό που σας κοιτάει λάγνα, ακόμα κι αν είναι ένα ζουμερό μπέργκερ. Μα ξέρατε ότι το υπάγω μάς δίνει το διάσημο ρήμα πηγαίνω και το άγω με τη σειρά του μας χαρίζει τόσο διαφορετικές λέξεις όπως άγριος, αγώνας, αγελάδα, φορτηγό, άμαξα αλλά και ο αγροφύλακας; Θα είμαι ο ξεναγός σας (κι άλλη λέξη από το άγω) σε αυτό το μαγικό ταξίδι στον κόσμο της ελληνικής γλώσσας!

Μια συζήτηση με τον Νίκο Παντελίδη, Καθηγητή Ιστορικής Γλωσσολογίας, δεν φτάνει! Part 2 λοιπόν! Γιατί έχουμε την τάση να κοροϊδεύουμε τις διαφορετικές προφορές της γλώσσας μας; Τι συμβαίνει με τις ξένες λέξεις στα Ελληνικά και πόσο θολό είναι το τοπίο; Είναι εύκολη η εκμάθησή τους; Και τέλος, γιατί μπορούμε να είμαστε περήφανοι για τη γλώσσα που μιλάμε; Ελάτε μαζί μου σε ένα ταξίδι στον θαυμαστό κόσμο των Ελληνικών!

Το πρόβατον βληχάται, ο ίππος χρεμετίζει, ο κύων αλυκτά, ο χοίρος γρυλλίζει, ο βους μυκάται και ο όνος ογκάται! Κι όσο τα εξημερωμένα ζώα μας κάνουν αισθητή την παρουσία τους με τις υπέροχες φωνές τους, σας καλώ σε ένα ταξίδι με γάτες και προβατάκια, κόκορες και γουρουνάκια μέσα από τη γλώσσα! Θα σας πω για το age shaming που κάνουν στις γίδες, για τον ρατσισμό για τη νοημοσύνη των αλόγων αλλά και για τη σχέση που έχουν τα γουρούνια με τους σκαντζόχοιρους!

Μια συζήτηση για τη γλώσσα μας με τον Νίκο Παντελίδη, Καθηγητή Ιστορικής Γλωσσολογίας. Τι είναι η ετυμολογία; Ποιες είναι οι ελληνικές διάλεκτοι και πώς και γιατί δημιουργήθηκαν; Σε τι διαφέρουν από τα ιδιώματα; Τι γλωσσικά ευτράπελα είχαμε στην Ελλάδα μετά την Ελληνική Επανάσταση; Ελάτε μαζί μου σε μια περιδιάβαση στον πολυποίκιλτο κόσμο των Ελληνικών!

Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας! Ας αφήσουμε τι έφερναν οι Δαναοί, όμως το φέρω προσφέρει πολλά δώρα στους ακροατές, με τόσες λέξεις που δεν φαντάζεστε πώς συνδέονται μεταξύ τους. Ανακαλύψτε το μαγικό ρήμα που μας φέρνει λέξεις όπως: διένεξη, φαρέτρα, δορυφόρος, φορείο, φέρελπις και συμφορά!

Ήρθαν τα Χριστούγεννα, μια από τις πιο όμορφες στιγμές του χρόνου! Ακολουθήστε με σε ένα γλωσσικό ταξίδι ανάμεσα σε κάλαντα και μελομακάρονα, Τρεις Μάγους και φάτνες και ανακαλύψτε τι σχέση έχουν τα καραβάκια με τις καραβίδες αλλά και πόσο αστεία είναι η ελληνική λέξη για το γκυ!

Η φωτιά, η γυναίκα και το νερό για τους αρχαίους ήταν τα τρία κακά της μοίρας μας. Εμείς δεν συμφωνούμε με αυτά τα απαρχαιωμένα αλλά απολαμβάνουμε τις πολυάριθμες λέξεις που προέρχονται από εκεί. Γιατί τι σχέση έχει η ζήλεια με τον ζεστό, η κλεψύδρα με τη Λερναία Ύδρα αλλά και η νυμφομανής με τη νυφίτσα; Όλες οι απαντήσεις εδώ!

Υποδεχθείτε το τιτάνιο τίθημι, το ρήμα που ξετρύπωσε από τα βάθη των αιώνων για να μας δείξει τη δύναμη ενός Τιτάνα που κρύβει μέσα του․ Αναρίθμητες οι λέξεις που γέννησε αυτό το ρήμα, αλλιώς θέτω (για τους νεότερους)․ Ποια άραγε είναι η σχέση μεταξύ του θησαυρού και του θεμελίου; Πώς σχετίζεται ο αθώος με τον πολυθεσίτη; Ο συνθέτης και το ανάθεμα βγαίνουν από την ίδια ρίζα; Ελάτε σε ένα ταξίδι λέξεων που διατρέχουν τους αιώνες, πετώντας σε έναν ουρανό από ήχους και έννοιες, για να μας δείξουν πόσο πλούσια είναι η γλώσσα μας․

Το βασιλικό βάλλω κάθεται στον θρόνο του αυτάρεσκα ως ένα από τα αρχοντικά ρήματα που μας έχουν δώσει άπειρες πανέμορφες λέξεις, από τη βελόνα ως τον βολεψάκια και από τη ζαβολιά ως το μπαλώνω! Ελάτε σε ένα ταξίδι μέσα από λέξεις που διαπερνούν τους αιώνες, πλέοντας μέσα σε μια θάλασσα από ήχους και έννοιες, για να μας δείξουν πόσο πλούσια είναι η γλώσσα μας․