Filtrar por género
Η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την αμάθεια και η ψευδής Ιστορία γίνεται κάποτε εξίσου επικίνδυνη με τις ψευδείς ειδήσεις – τα λεγόμενα fake news. Με αφορμή την επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής, σ’ αυτή τη δεύτερη σειρά μαθημάτων ο καθηγητής Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος θέλει να διορθώσει μερικά λανθασμένα ιστορικά στερεότυπα που επικρατούν στη χώρα μας σχετικά με το 1922.
- 67 - Η τελειωτική αποτυχία της βασιλείας
Στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου Β΄ συντελέστηκε η ύστατη αποτυχία και απαξίωση της βασιλείας στη Νεότερη Ελλάδα. Το 1965, μιμήθηκε τον παππού του εξαναγκάζοντας σε παραίτηση πρωθυπουργό που διέθετε κοινοβουλευτική πλειοψηφία, χωρίς μάλιστα να προσφύγει αμέσως σε εκλογές αποδεχόμενος το αποτέλεσμά τους. Το 1967, πρώτα υπέκυψε στη χούντα, ορκίζοντας την πρώτη κυβέρνηση, και ύστερα, με το δικό του παιδαριώδες κίνημα, σπατάλησε ανώφελα τη δυνατότητα άμεσης ανατροπής της χούντας από τον στρατό.
Tue, 11 Apr 2023 - 25min - 66 - Οι τρεις γιοι
Έγιναν βασιλείς και οι τρεις γιοι του Κωνσταντίνου Α΄, όχι όμως με την κανονική σειρά. Πρώτα ο δευτερότοκος Αλέξανδρος αποδείχθηκε καλύτερος από το αναμενόμενο. Αντίθετα, ο πρωτότοκος Γεώργιος Β΄ κατάφερε επανειλημμένα να απογοητεύσει ακόμη και τους βασιλόφρονες. Μετά τα Δεκεμβριανά, η βασιλεία απέκτησε ευρύτερη αποδοχή ως πόλος συσπείρωσης κατά του κομμουνισμού. Τον νέο ρόλο της ενσάρκωσαν ο Παύλος με τη Φρειδερίκη, με επιτυχία στην αρχή, αλλά έλλειψη προσαρμοστικότητας στη συνέχεια.
Tue, 4 Apr 2023 - 22min - 65 - Ο «Δωδέκατος»
Ο Κωνσταντίνος Α΄, ο επονομαζόμενος «Δωδέκατος» ως συμβολικός διάδοχος του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα, απέτυχε οικτρά ως βασιλέας. Επηρεασμένος και από το περιβάλλον του και από την αρρώστια του, παραβίασε το πολίτευμα της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας και προσκολλήθηκε τελικά στο άρμα της Γερμανίας σε βάρος των συμφερόντων του κράτους του. Απόδειξη της ακαταλληλότητάς του ήταν και η πεισματική άρνησή του να παραιτηθεί έγκαιρα, σε όφελος της χώρας, αλλά και της δυναστείας.
Tue, 28 Mar 2023 - 29min - 64 - Η βασιλεία στη Νεότερη Ελλάδα
Στη Νεότερη Ελλάδα, «ξενόφερτη» υπήρξε αναγκαστικά όχι η βασιλεία, αλλά η δυναστεία (όπως και σε άλλες χώρες). Δεν αρκεί όμως αυτό για να εξηγηθεί η αποτυχία της βασιλείας στη σύγχρονη Ελλάδα. Ο πιο επιτυχημένος βασιλέας ήταν ταυτόχρονα και ο πιο ξένος. Ο Γεώργιος Α΄ συμπλήρωσε πενήντα χρόνια βασιλείας, επιδεικνύοντας αξιοθαύμαστη προσαρμοστικότητα στις κρίσεις. Αντίθετα, ο γιός του Κωνσταντίνος Α΄ υπήρξε κατά βάθος ο πιο Ρωμιός βασιλιάς, αλλά απέτυχε οικτρά.
Wed, 22 Mar 2023 - 16min - 63 - Οι βασιλευόμενες δημοκρατίες
Πιο πολύ μοιάζουν μεταξύ τους οι κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, βασιλευόμενες και αβασίλευτες, παρά οι αβασίλευτες με τα προεδρικά πολιτεύματα (όπως των ΗΠΑ). Εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχουν επτά ακόμη βασιλευόμενες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες στην Ευρώπη. Εξακολουθούν να προτιμούν την κληρονομική βασιλεία ως εγγύηση της συνταγματικής νομιμότητας, αλλά και ως ενσάρκωση της κρατικής υπόστασης, ιστορικής συνέχειας και ενότητας, όπως φάνηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν πολλά κράτη βρέθηκαν υπό εχθρική κατοχή.
Wed, 15 Mar 2023 - 17min - 62 - Μοναρχία και βασιλεία
Στις ξένες γλώσσες χρησιμοποιούν μόνο τον (ελληνικό) όρο «μοναρχία», ενώ στα ελληνικά υπάρχει και ο όρος «βασιλεία». Μπορεί λοιπόν να γίνει λόγος και για «βασιλευόμενη δημοκρατία», ενώ στις ξένες γλώσσες το ίδιο ακριβώς κοινοβουλευτικό πολίτευμα το ονομάζουν αναγκαστικά «συνταγματική μοναρχία». Αντίστροφα, στα ελληνικά η λέξη «δημοκρατία» σημαίνει άλλοτε το αβασίλευτο πολίτευμα και άλλοτε το δημοκρατικό, που στις ξένες γλώσσες ονομάζονται republic (από τα λατινικά) και democracy (από τα ελληνικά) αντίστοιχα.
Wed, 8 Mar 2023 - 16min - 61 - Περί βασιλείας
Το τελευταίο διάστημα, δύο θάνατοι εστεμμένων προκάλεσαν μεγάλη συζήτηση για το ζήτημα της βασιλείας. Στη χώρα μας, η σχετική συζήτηση χαρακτηρίστηκε από απίστευτες ανοησίες και ανακρίβειες. Υπάρχει λοιπόν ανάγκη για μερικά διορθωτικά μαθήματα Ιστορίας, πρώτα για τη βασιλεία γενικά και ύστερα για τη βασιλεία στη Νεότερη Ελλάδα. Χρειάζεται πρώτα να συνειδητοποιήσουμε την οικουμενικότητα της βασιλείας στην παγκόσμια ιστορία. Για χιλιάδες χρόνια η βασιλεία υπήρξε το πιο συνηθισμένο πολίτευμα στον κόσμο.
Wed, 1 Mar 2023 - 16min - 60 - Επίλογος
Ποιες συνέπειες είχαν οι εξαιρέσεις από την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, δηλαδή η παραμονή του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Ελλήνων στην Πόλη (και Ίμβρο και Τένεδο) με αντιστάθμισμα την παραμονή των Τούρκων (και άλλων μουσουλμάνων) στη Δυτική Θράκη; Μία χριστιανική εκκλησία με θεωρητικά οικουμενική εμβέλεια παραμένει αιχμάλωτη σε μουσουλμανικό κράτος. Επιπλέον, ενώ η ελληνική μειονότητα σχεδόν εξαφανίστηκε, η παρουσία τουρκικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη δημιουργεί ανησυχίες για την ασφάλεια της Ελλάδας.
Sun, 5 Jun 2022 - 22min - 59 - Πολυδιάσπαση ίσον αφομοίωση
Το ΚΚΕ αύξησε την επιρροή του μεταξύ των προσφύγων χάρη στην πρωτοφανή αλληλεγγύη και ώσμωση μεταξύ οπαδών της Αβασίλευτης Δημοκρατίας μετά το αποτυχημένο Κίνημα του 1935. Στην Κατοχή, οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν πολλούς πρόσφυγες στο ΕΑΜ, όχι όμως όλους. Από αντίδραση στη συνεργασία του ΚΚΕ με τους Σλαβομακεδόνες, άλλοι μετακινήθηκαν προς τα δεξιά. Η πολυδιάσπαση των προσφύγων ισοδυναμούσε με αφομοίωσή τους, αφού κατανεμήθηκαν στις ίδιες με τους γηγενείς μεταπολεμικές παρατάξεις.
Sun, 29 May 2022 - 21min - 58 - Η ριζοσπαστικοποίηση των προσφύγων
Ως εθνοτική ομάδα που γνώριζε δυσμενείς διακρίσεις, αλλά και ως αγρότες ή ως εργάτες, οι πρόσφυγες ήταν εύλογο να στραφούν στο Αγροτικό Κόμμα και στο ΚΚΕ αντίστοιχα. Φαίνεται λοιπόν ότι η απήχηση των δύο κομμάτων ήταν μεγαλύτερη μεταξύ των προσφύγων. Το ενδιαφέρον του ΚΚΕ για τους πρόσφυγες εκδηλώθηκε αμέσως, με εντολή της Κομμουνιστικής Διεθνούς, της οποίας αποτελούσε «Ελληνικό Τμήμα» (ΕΤΚΔ). Υπήρξαν όμως σημαντικά αρχικά εμπόδια, όπως το λεγόμενο «εθνικό ζήτημα».
Sun, 22 May 2022 - 18min - 57 - Οι «χωριστικές» τάσεις των προσφύγων
Οι πρόσφυγες αποδείχθηκαν ευάλωτοι στη δημαγωγία και διαθέσιμοι για αλλοπρόσαλλα πολιτικά εγχειρήματα (ακόμη και φασιστικού τύπου). Με τον εκβιασμό ότι θα απόσχουν από τις εκλογές, κατάφεραν το 1926 να αρχίσει αμέσως η μερική προκαταβολή αποζημιώσεων. Ο Βενιζέλος όμως έκλεισε οριστικά το ζήτημα της «πλήρους» αποζημίωσης το 1930. Στις εκλογές του 1933, αρκετοί πρόσφυγες παρασύρθηκαν από την ψεύτικη υπόσχεση του Αντιβενιζελισμού για πρόσθετες αποζημιώσεις ώστε να του χαρίσουν την εκλογική νίκη.
Sun, 15 May 2022 - 19min - 56 - Ο Αντιβενιζελισμός κατά των προσφύγων
Η αδιαφορία του Αντιβενιζελισμού (ή πάντως μεγάλης μερίδας του) για τους αλύτρωτους μεταμορφώθηκε σε απροκάλυπτη εχθρότητα όταν ήρθαν ως πρόσφυγες. Όχι μόνο απουσίασε από το έργο της προσφυγικής αποκατάστασης, αλλά και υποσχόταν ότι θα το ανατρέψει, κρατώντας ζωντανές τις ελπίδες των γηγενών ότι θα έπαιρναν κάποτε τη γη των προσφύγων. Αρχικά αξίωσε τον αποκλεισμό ή διαχωρισμό των προσφύγων από το πολιτικό σύστημα, ενώ τους απέκλειε από τα δικά του ψηφοδέλτια.
Sun, 8 May 2022 - 15min - 55 - Οι πρόσφυγες ως ρυθμιστές των εκλογών
Οι πρόσφυγες εξασφάλισαν μετά το 1922 την εκλογική επικράτηση του Βενιζελισμού και της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Χωρίς τη διαρροή προσφύγων, ο Βενιζελισμός θα είχε παραμείνει στην εξουσία και η Αβασίλευτη θα είχε εμπεδωθεί. Ως αλύτρωτοι, είχαν στραφεί στον Βενιζελισμό ήδη από το 1914-15. Μετά την Καταστροφή, μόνο χάρη στον Βενιζελισμό απέκτησαν περίθαλψη, σπίτια, χωράφια, αποζημιώσεις, πολιτικά δικαιώματα και προστασία απέναντι στην εχθρότητα των γηγενών. Υπήρχε επιπλέον οιονεί θρησκευτική προσήλωση στον Βενιζέλο.
Sun, 1 May 2022 - 19min - 54 - Στα όρια του ρατσισμού
Οι αντιλήψεις και συμπεριφορές πολλών γηγενών απέναντι στους πρόσφυγες άγγιξαν τα όρια κανονικού ρατσισμού. Αμφισβητούσαν την ίδια την «ελληνικότητα» των προσφύγων, αλλά και την ηθική των γυναικών προσφύγων. Γι’ αυτούς, οι πρόσφυγες ήσαν «ξένοι» που ήρθαν να τους πάρουν τη γη τους και τις δουλειές τους, στη βιομηχανία και στο εμπόριο. Η επιδίωξη των γηγενών να διώξουν τους πρόσφυγες και να αρπάξουν τα χωράφια τους τροφοδοτούσε συνεχείς συγκρούσεις στην ύπαιθρο.
Sun, 24 Apr 2022 - 16min - 53 - Το τραύμα του ξεπεσμού
Οι περισσότεροι πρόσφυγες βίωσαν μία βίαιη διαδικασία κοινωνικού υποβιβασμού. Αγρότες βρέθηκαν σε αστικές παραγκουπόλεις, ενώ αστοί βρέθηκαν στην ύπαιθρο. Ως ξεπεσμός βιώθηκε και η απώλεια της περιουσίας, η μετάβαση από μη χειρωνακτική σε χειρωνακτική εργασία, από θέση αφεντικού σε θέση εργάτη, η ανάγκη να βρουν οι γυναίκες εξωτερική εργασία. Γλωσσικές και άλλες ιδιαιτερότητες δημιούργησαν χάσμα «εθνοτικό» (ethnic) με τους γηγενείς, που διευρύνθηκε και συντηρήθηκε από την οικιστική απομόνωση των προσφύγων.
Sun, 17 Apr 2022 - 16min - 52 - Ανθεκτικοί μύθοι, προσφυγικά χρέη και αποζημιώσεις
Η αγροτική αποκατάσταση περιέλαβε περισσότερους από τους μισούς πρόσφυγες. Οι υπόλοιποι δεν μπορούσαν να βρουν απασχόληση παρά μόνο στις μεγάλες πόλεις. Τους πρόσφυγες ταλαιπώρησαν για δεκαετίες τα χρέη που δημιούργησε η αποκατάστασή τους, αλλά και η προσδοκία αποζημιώσεων για τις περιουσίες που άφησαν πίσω. Μόνο μία μειοψηφία μπορεί να θεωρηθεί ότι έλαβε ικανοποιητική ή και υπερβολική αποζημίωση. Τελικά έμειναν σοβαρές ανισότητες και αδικίες, σε βάρος κυρίως των προσφύγων στις πόλεις.
Sun, 10 Apr 2022 - 17min - 51 - Η προσφυγική κατάσταση και αποκατάσταση
Οι πρόσφυγες από την Τουρκία μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήσαν περίπου ένα εκατομμύριο. Η αγροτική προσφυγική αποκατάσταση μέχρι το 1938 περιέλαβε 167.000 οικογένειες. Από αυτές, 83% είχαν ήδη εγκατασταθεί μέχρι τα μέσα του 1926. Περίπου 90% του συνόλου εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία και στη Θράκη. Αντίθετα, η «αστική» προσφυγική αποκατάσταση (στις πόλεις), δηλαδή η στέγαση, προχώρησε με πολύ βραδύτερο ρυθμό και έμεινε για δεκαετίες ανολοκλήρωτη για τουλάχιστον 30.000 οικογένειες.
Sun, 3 Apr 2022 - 16min - 50 - Το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα
Η αποκατάσταση και αφομοίωση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής υπήρξε το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους και έθνους. Πέρα από το μέγεθος, υπήρξε μοναδική και η ταχύτητα. Αξιοποιήθηκε αποτελεσματικά η ξένη βοήθεια και συνεργάστηκαν γόνιμα Έλληνες και ξένοι στο πλαίσιο της ΕΑΠ. Έτσι επιτεύχθηκαν οι ανθρωπιστικοί, εθνικοί και κοινωνικοί στόχοι που επιδιώχθηκαν. Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι πρόσφυγες έγιναν ιδιοκτήτες μικροαστοί της πόλης και του χωριού, όπως οι γηγενείς.
Sun, 27 Mar 2022 - 17min - 49 - Οι εξαιρέσεις από την υποχρεωτική ανταλλαγή
Στόχος της υποχρεωτικής ανταλλαγής ήταν να πάψουν να υπάρχουν ελληνικοί πληθυσμοί σε τουρκικό έδαφος και τουρκικοί πληθυσμοί σε ελληνικό έδαφος, ώστε να μην προκύπτουν πλέον αφορμές για συγκρούσεις. Όμως ο Βενιζέλος πέτυχε την παραμονή του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη (και στην Ίμβρο και Τένεδο), με αντιστάθμισμα την παραμονή των Τούρκων και άλλων μουσουλμάνων στην ελληνική Δυτική Θράκη. Έτσι, οι ελληνοτουρκικές διενέξεις διαιωνίστηκαν και εξαιτίας αυτών των εξαιρέσεων.
Mon, 21 Mar 2022 - 19min - 48 - Η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών
Το φθινόπωρο του 1922, η Ελλάδα είχε άμεση ανάγκη μίας συμφωνημένης υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών, αφού η Τουρκία απέκλειε την επιστροφή όσων Ελλήνων είχαν φύγει, αλλά και την παραμονή των υπολοίπων. Αντίθετα, στην Ελλάδα παρέμενε σχεδόν μισό εκατομμύριο Τούρκων. Ήταν αδύνατο να εκδιωχθούν χωρίς συμφωνία υποχρεωτικής ανταλλαγής. Η υποχρεωτικότητα υπήρξε συνέπεια της τουρκικής στάσης. Χάρη στον Βενιζέλο, η σχετική ελληνοτουρκική σύμβαση υπογράφηκε έξι μήνες πριν από την ίδια τη Συνθήκη Ειρήνης.
Mon, 14 Mar 2022 - 18min - 47 - Ο Βενιζέλος στη Λωζάνη
Το 1922, μόνο ο Βενιζέλος μπορούσε να ελαχιστοποιήσει στη Λωζάνη τις συνέπειες της ήττας, επιβάλλοντας πρώτα δυσάρεστες αποφάσεις: την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών. Μόνο εκείνος μπορούσε επίσης να αναστήσει τη συμμαχία της ηττημένης Ελλάδας με τις νικήτριες Μεγάλες Δυνάμεις. Κατάφερε έτσι να αποφύγει άλλες εδαφικές απώλειες και την πληρωμή πολεμικών επανορθώσεων, ενώ η Τουρκία αναγνώρισε επιτέλους την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Sun, 6 Mar 2022 - 15min - 46 - Η εκτέλεση των Έξι
Υπό την πίεση των πιο ακραίων, η λεγόμενη «Επανάσταση του 1922» προχώρησε στη δίκη και εκτέλεση των Έξι που κρίθηκαν υπεύθυνοι για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ανεξάρτητα από το όποιο άμεσο θετικό αποτέλεσμα, η εκτέλεση των Έξι είχε μακροπρόθεσμα εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις. Όπως και στη Γερμανία νωρίτερα, η απαλλαγή των στρατιωτικών και η ενοχοποίηση των πολιτικών για την ήττα υπονόμευσε καίρια τη δημοκρατία. Επιπλέον, παρατάθηκε ο Εθνικός Διχασμός ως εμφύλιος πόλεμος.
Mon, 28 Feb 2022 - 21min - 45 - Οίκαδε… οι Πομερανοί
Παρά τις επίσημες διακηρύξεις, η τύχη του Ελληνισμού της Τουρκίας δεν απασχολούσε τους Αντιβενιζελικούς, τουλάχιστον ως πρώτη προτεραιότητα. Υπερίσχυε μάλιστα σε πολλούς το μίσος που προκαλούσε η πίστη των περισσοτέρων Ελλήνων της Τουρκίας στον Βενιζέλο. Τα κύρια άρθρα «Οίκαδε…» και «Οι Πομερανοί» στην εφημερίδα «Καθημερινή» δεν πρόλαβαν να συμβάλουν στη στρατιωτική κατάρρευση, όπως υποστηρίχθηκε ύστερα. Φανέρωναν όμως αδιαφορία για τους ελληνικούς πληθυσμούς, που μέχρι την τελευταία στιγμή εμποδίστηκαν να φύγουν.
Mon, 21 Feb 2022 - 17min - 44 - Περιμένοντας ένα χρόνο το μοιραίο
Οι Αντιβενιζελικοί απέκρουαν τις διπλωματικές λύσεις όσο το γόητρο και το ηθικό του ελληνικού στρατού ήσαν ακμαία και τις αποδέχτηκαν μόνο όταν είχαν πλέον καταρρακωθεί και τα δύο. Ακόμη και όταν προεξοφλούσαν την καταστροφή, δεν προχώρησαν στην επιβαλλόμενη εκκένωση της Μικράς Ασίας από τον ελληνικό πληθυσμό και τον στρατό. Άφησαν ιδίως τη Στρατιά αποτελματωμένη σε ένα μέτωπο που ήταν ευάλωτο ακριβώς στο σημείο όπου εκδηλώθηκε η απόλυτα προβλέψιμη τουρκική επίθεση.
Mon, 14 Feb 2022 - 15min - 43 - Πώς σπαταλήθηκε και εξανεμίστηκε η ελληνική στρατιωτική ισχύς
Για τη συνέχιση του πολέμου, οι Αντιβενιζελικοί επέλεξαν ως υπουργό Στρατιωτικών τον ανίδεο Νικόλαο Θεοτόκη και ως αρχιστράτηγο τον αστοιχείωτο Αναστάσιο Παπούλα, προκαλώντας ανταγωνισμό και πολυφωνία μεταξύ διαφόρων στρατιωτικών. Έτσι αποφασίστηκε το καλοκαίρι του 1921 η προέλαση προς την Άγκυρα. Χωρίς σαφείς στόχους, η Στρατιά Μικράς Ασίας υπέστη εξαντλητικές πορείες, μεγάλες στερήσεις και σκληρές μάχες στον Σαγγάριο, με πολλές απώλειες. Έχασε έτσι το ηθικό της και τη μαχητική της ικανότητα.
Mon, 7 Feb 2022 - 15min - 42 - Η ανευθυνότητα και ιδιοτέλεια των Αντιβενιζελικών
Αντί να εκμεταλλευθούν τρεις διαδοχικές ευκαιρίες διπλωματικής διεξόδου, με βρετανική μεσολάβηση και υποστήριξη, οι Αντιβενιζελικοί επιδίωξαν οριστική στρατιωτική λύση στη Μικρά Ασία από μόνο τον ελληνικό στρατό. Ήθελαν να αποδείξουν προπαντός στη Μεγάλη Βρετανία ότι θα τα καταφέρουν εξίσου καλά ή και καλύτερα από τον Βενιζέλο. Αντίστροφα, τους κατείχε ο φόβος ότι τυχόν απαγκίστρωση εκ μέρους τους από τη Μικρά Ασία θα επέφερε μοιραία την επιστροφή του μισητού εχθρού.
Mon, 31 Jan 2022 - 13min - 41 - Η πολιτική εκμετάλλευση του άρρωστου Κωνσταντίνου
Οι Αντιβενιζελικοί οργάνωσαν το νόθο δημοψήφισμα του 1920 για να μεταθέσουν την ευθύνη της επανόδου του Κωνσταντίνου στον ίδιο τον Λαό. Για να εκμεταλλευθούν το γόητρό του ως νικηφόρου Στρατηλάτη, δημιούργησαν ύστερα την πλαστή εντύπωση ότι τάχα αναλάμβανε ξανά «αρχιστράτηγος», όπως στους Βαλκανικούς Πολέμους. Γι’ αυτό τον περιέφεραν στη Μικρά Ασία επί τρεις μήνες σαν ζωντανό ακόμη σύμβολο, μολονότι ήταν βαριά άρρωστος και δεν είχε αρκετή επαφή με την πραγματικότητα.
Mon, 24 Jan 2022 - 14min - 40 - Οι ευθύνες του άρρωστου βασιλέα Κωνσταντίνου Α’
Ο Κωνσταντίνος Α΄ δεν έχει στρατιωτικές ευθύνες για τη Μικρασιατική Καταστροφή επειδή δεν υπήρξε στ’ αλήθεια «αρχιστράτηγος», όπως τον παρουσίασαν. Η κυριότερη ευθύνη του είναι ότι επέμεινε να επιστρέψει το 1920 παρά τις προειδοποιήσεις της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας ότι η επάνοδός του θα προκαλούσε απαλλαγή τους από κάθε δέσμευση απέναντι στην Ελλάδα, καθώς και τη διακοπή κάθε οικονομικής βοήθειας. Μολονότι βαριά άρρωστος, έμεινε προσκολλημένος στον θρόνο.
Mon, 17 Jan 2022 - 14min - 39 - Οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920
Ο Βενιζέλος ήταν βέβαιος ότι θα κέρδιζε τις εκλογές που έγιναν την 1η Νοεμβρίου 1920. Δεν μπορούσε άλλωστε να τις καθυστερήσει άλλο, αφού παρουσίασε τη Συνθήκη των Σεβρών σαν οριστική τάχα συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία. Ωστόσο, ο απροσδόκητος θάνατος του βασιλέα Αλεξάνδρου μετέτρεψε τις εκλογές σε άτυπο δημοψήφισμα υπέρ της επιστροφής του Κωνσταντίνου, εξασφαλίζοντας σαρωτική νίκη στους Αντιβενιζελικούς, χάρη στην πλειοψηφία της Παλαιάς Ελλάδας και των αλλοεθνών της Μακεδονίας.
Mon, 10 Jan 2022 - 14min - 38 - Η κατάληψη της Σμύρνης ως σημείο χωρίς επιστροφή
Μετά την κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό το 1919 προέκυψε ένας φαύλος κύκλος στρατιωτικών επιχειρήσεων, με διαδοχική διεύρυνση της κατεχόμενης έκτασης και αύξηση του τουρκικού πληθυσμού της. Η Συνθήκη των Σεβρών παρουσιάστηκε σαν οριστική συνθήκη ειρήνης. Υπογράφοντάς την, ωστόσο, το σουλτανικό οθωμανικό καθεστώς της Κωνσταντινούπολης ολοκλήρωσε την απαξίωσή του, σε όφελος της εθνικιστικής επανάστασης του Κεμάλ. Έτσι, αντί για ειρήνη, η συνθήκη έφερε πόλεμο για την εφαρμογή της.
Mon, 3 Jan 2022 - 13min - 37 - Η τύφλωση με τη Σμύρνη
Τον Μάιο του 1919 παρουσιάστηκε μοναδική ευκαιρία για κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό, με κοινή απόφαση Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας και ΗΠΑ. Ο Βενιζέλος μπορούσε να υπολογίζει ότι η Ελλάδα δεν θα αντιμετώπιζε ποτέ μόνη της τους Τούρκους, αλλά η προσήλωση στη Σμύρνη υπήρξε εξαρχής άστοχη, από στρατιωτική, αλλά και από οικονομική άποψη. Αν νέα κρατικά σύνορα την είχαν αποκόψει από τη μικρασιατική ενδοχώρα της, θα είχε αναπόφευκτα παρακμάσει.
Mon, 27 Dec 2021 - 13min - 36 - Η διαφωνία του Μεταξά
Το 1915 ο Ιωάννης Μεταξάς διαφωνούσε με τον Βενιζέλο για την ιδέα εδαφικής επέκτασης στη Μικρά Ασία, σε χώρα με πληθυσμό στην πλειονότητα τουρκικό, που θα αλλοίωνε την εθνική υπόσταση του ελληνικού κράτους. Η άμυνα και η ασφάλειά της θα απορροφούσε στρατιωτικούς και άλλους πόρους του κράτους, εξασθενίζοντας επικίνδυνα τη θέση του στην Ευρώπη. Πράγματι, η ελληνική ζώνη που διεκδίκησε ο Βενιζέλος θα περιλάμβανε μεγάλη τουρκική πλειοψηφία.
Sun, 19 Dec 2021 - 12min - 35 - Υπήρχε εναλλακτική πολιτική για τη σωτηρία του Ελληνισμού της Τουρκίας;
Οι αντίπαλοι του Βενιζέλου ισχυρίζονταν ότι, αν η Ελλάδα έμπαινε στον πόλεμο ως σύμμαχος της Αντάντ και εχθρός της Τουρκίας, θα προκαλούσε αμέσως τον αφανισμό των εκεί Ελλήνων. Βαυκαλίζονταν με τις υποσχέσεις της Γερμανίας ότι θα τους προστάτευε, όσο η Ελλάδα έμενε ουδέτερη. Ωστόσο, οι διωγμοί των Ελλήνων κλιμακώθηκαν το 1916. Η πλειονότητα των προσφύγων από την Τουρκία εύλογα ταυτιζόταν με τον Βενιζέλο, που υποσχόταν να πετύχει την επιστροφή τους.
Mon, 13 Dec 2021 - 13min - 34 - Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ως τελευταία ευκαιρία
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος πρόσφερε στην Ελλάδα μία μοναδική ευκαιρία να αντιμετωπίσει την Τουρκία στο πλευρό ισχυρών συμμάχων (Αντάντ) και την τελευταία ευκαιρία για τη διάσωση των εκεί ελληνικών πληθυσμών. Το 1915 η Αντάντ υποσχέθηκε στην Ελλάδα εδαφικά ανταλλάγματα στα παράλια της Μικράς Ασίας αν γινόταν σύμμαχος. Ο Βενιζέλος πρότεινε τη συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία των Δαρδανελλίων, αλλά η αντίδραση του Μεταξά και η άρνηση του Κωνσταντίνου τον οδήγησαν σε παραίτηση.
Mon, 6 Dec 2021 - 14min - 33 - Το δίλημμα του 1914: πόλεμος χωρίς συμμάχους ή συμβιβασμός;
Το 1914 η Ελλάδα αντιμετώπισε άμεσο κίνδυνο νέου πολέμου με την Τουρκία, στον οποίο όμως θα ήταν ολομόναχη, χωρίς συμμάχους πλέον. Η κυβέρνηση Βενιζέλου έκανε ό,τι μπορούσε για την αποτροπή του πολέμου, αρχίζοντας διαπραγματεύσεις με την Τουρκία για το ζήτημα των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και συμφωνώντας καταρχήν στην ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών με μουσουλμανικούς από την Ελλάδα. Αλλά η έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου άλλαξε τελείως την κατάσταση.
Mon, 29 Nov 2021 - 12min - 32 - Οι Νεότουρκοι ως αντίδραση στην ήττα και την απώλεια
Αντιδρώντας στην απώλεια όλων σχεδόν των ευρωπαϊκών εδαφών, οι Νεότουρκοι υιοθέτησαν ως συνταγή σωτηρίας τον εκτουρκισμό, με θρησκευτικό κριτήριο. Οι μη Μουσουλμάνοι στοχοποιήθηκαν ως μη νομιμόφρονες και πράκτορες ξένων συμφερόντων. Για την ασφάλεια της Μικράς Ασίας, οι Νεότουρκοι αρνήθηκαν να αποδεχθούν την απόκτηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου από την Ελλάδα. Επιπλέον, οι ελληνικοί πληθυσμοί των μικρασιατικών παραλίων έπρεπε να εκδιωχθούν ή να μεταφερθούν στα βάθη της ανατολικής Μικράς Ασίας.
Mon, 22 Nov 2021 - 12min - 31 - Η πολιτική του Βενιζέλου μέχρι το 1914
Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η συνθήκη ειρήνης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία εγγυήθηκε τα κάθε λογής δικαιώματα και συμφέροντα των Μουσουλμάνων στις Νέες Χώρες που είχε αποκτήσει η Ελλάδα. Ο Βενιζέλος απέβλεπε πλέον στη μελλοντική ειρηνική συνύπαρξη Ελλάδας και Τουρκίας και απέκλειε ουσιαστικά τη διεκδίκηση άλλων τουρκικών εδαφών από την Ελλάδα. Η πολιτική του ταίριαζε σε μία χώρα που έβγαινε κερδισμένη από τους πολέμους. Δεν ίσχυε όμως το ίδιο για την Τουρκία.
Mon, 15 Nov 2021 - 11min - 30 - Από το 1821 έως το 1922, κύματα προσφυγικά και παλιρροϊκά
Από το 1821, όσοι Μουσουλμάνοι γλίτωσαν από σφαγές έφυγαν από την επαναστατημένη Ελλάδα (ή αλλαξοπίστησαν). Μετά την ειρηνική προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Άρτας, πάλι έφυγαν οι Μουσουλμάνοι. Τέλος, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι προκάλεσαν πρώτα προσφυγικό κύμα Μουσουλμάνων από την Ελλάδα και τα Βαλκάνια προς την Τουρκία, ύστερα Ελλήνων από την Τουρκία προς την Ελλάδα, ύστερα ελληνική απόβαση στη Μικρά Ασία για την παλιννόστηση των προσφύγων και την προστασία των ελληνικών πληθυσμών.
Mon, 8 Nov 2021 - 13min - 29 - Από τη μία επέτειο στην άλλη
1821 και 1922 συνδέονται. Μετά την εμφάνιση του εθνικισμού, δεν είναι πλέον βιώσιμες οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες. Από το 1821 δεν δρομολογείται μόνο η συγκρότηση ελληνικού εθνικού κράτους. Δρομολογείται ταυτόχρονα και η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αποκλείεται πλέον να διατηρηθεί και να περάσει ακέραιη σε ελληνικό ή έστω πολυεθνικό έλεγχο. Εκατό χρόνια αργότερα, οι Τούρκοι στη Μικρά Ασία πολεμούσαν για την ίδια τους την πατρίδα και όχι πια για την αυτοκρατορία τους.
Mon, 1 Nov 2021 - 12min - 28 - Αυτοκαταστροφή στην Κύπρο και Επίλογος
Από το 1944 το Κυπριακό συνδέθηκε ξανά με εσωτερικές πολιτικές διαμάχες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, όπου ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος πρώτα ένωσε και ύστερα δίχασε. Έγινε έτσι φανερή η νομοτελειακή γένεση εμφυλίων συγκρούσεων, αλλά και οι ενδεχόμενες αυτοκαταστροφικές συνέπειές τους, όπως απέδειξε τελειωτικά το προδοτικό πραξικόπημα του 1974.
Sun, 27 Jun 2021 - 31min - 27 - H χαμένη ευκαιρία για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα
Η καλύτερη (αν όχι η μόνη) ευκαιρία για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 1915, όταν η Μεγάλη Βρετανία πρόσφερε αμέσως την Κύπρο αν η Ελλάδα βοηθούσε με τον στρατό της τη Σερβία. Όμως η προσφορά της Κύπρου απορρίφθηκε από τον βασιλέα Κωνσταντίνο και ουδέποτε επαναλήφθηκε.
Sun, 20 Jun 2021 - 25min - 26 - Οι μάταιοι αγώνες για τη Βόρεια Ήπειρο
Η εθνική ολοκλήρωση δεν περιέλαβε τη Βόρεια Ήπειρο. Τη διεκδίκησή της έβλαψε πρώτα ο Εθνικός Διχασμός και ύστερα η εμφύλια σύγκρουση του 1944, επειδή οι αντίπαλοι του ΚΚΕ βρέθηκαν εντελώς εξαρτημένοι από τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς και υποχρεώθηκαν να αποσύρουν το ζήτημα από τη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης το 1946.
Sun, 13 Jun 2021 - 27min - 25 - Τα Δεκεμβριανά του 1944
Η εμφύλια σύγκρουση που επέλεξε το ΚΚΕ το 1944 ουσιαστικά ματαίωσε τη διεκδίκηση της Βορείου Ηπείρου και της Κύπρου, επειδή οι αντίπαλοί του βρέθηκαν εντελώς εξαρτημένοι από τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς. Μόνο το ΚΚΕ είχε από πριν σχέδιο. Στόχος του δεν ήταν οι Άγγλοι αλλά οι Έλληνες ανταγωνιστές του.
Sun, 6 Jun 2021 - 27min - 24 - Ο Εμφύλιος Πόλεμος για τη Μακεδονία
Ο Εμφύλιος Πόλεμος 1946-49 είχε σχέση με την εθνική ολοκλήρωση επειδή αφορούσε την ελληνική Μακεδονία και τη διατήρησή της από το ελληνικό κράτος. Γι’ αυτό πολέμησε η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών. Στους Σλαβομακεδόνες, ως πλειονότητα του ΔΣΕ, το ΚΚΕ υποσχέθηκε στο τέλος «πλήρη εθνική αποκατάσταση», με απόσπαση μέρους της ελληνικής επικράτειας.
Sun, 30 May 2021 - 24min - 23 - Οι μοιραίες εξαιρέσεις από την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923
Αποδείχθηκαν μοιραία λάθη οι εξαιρέσεις από την ελληνοτουρκική υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, δηλαδή η παραμονή του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Ελλήνων στην Πόλη (και στην Ίμβρο και Τένεδο), με αντιστάθμισμα την παραμονή των Τούρκων και άλλων μουσουλμάνων στην ελληνική Δυτική Θράκη. Η επιφανειακή ισορροπία έχει προ πολλού ανατραπεί αμετάκλητα.
Sun, 23 May 2021 - 27min - 22 - Το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα
H υλοποίηση του ναζιστικού Ολοκαυτώματος στην κατεχόμενη Ελλάδα επηρεάστηκε από τον βαθμό αφομοίωσης των Εβραίων της ως Ελλήνων. Στην Παλαιά Ελλάδα, όπου ο κανόνας ήταν η αφομοίωση, οι Εβραίοι είχαν διπλάσιες πιθανότητες διαφυγής από ό,τι στις Νέες Χώρες. Χωρίς την περίπτωση της Κέρκυρας, είχαν σχεδόν τριπλάσιες πιθανότητες. Νωρίτερα, το 1940 ο συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής είχε αποδείξει ότι μπορεί κανείς να ανήκει ολόψυχα στο Ελληνικό Έθνος χωρίς να είναι Χριστιανός Ορθόδοξος.
Sun, 16 May 2021 - 28min - 21 - Η υπέρβαση του Εθνικού Διχασμού
Μόνο μέσα από έναν νέο πόλεμο, μία νέα εμφύλια σύγκρουση και τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση ξεπεράστηκε ο Εθνικός Διχασμός του 1915 ως κρίση εθνικής ολοκλήρωσης. Οι πρόσφυγες επιτέλους αφομοιώθηκαν, αφού διασπάστηκαν πολιτικά ακριβώς όπως οι γηγενείς και κατανεμήθηκαν στις ίδιες μ’ αυτούς παρατάξεις. Οι μεταπολεμικές οικονομικές και πολιτικές ανακατατάξεις εξάλειψαν το παλιό χάσμα ανάμεσα στην Παλαιά Ελλάδα και τις Νέες Χώρες. Τέλος, οι αλλοεθνείς μειονότητες χάθηκαν σχεδόν όλες (εκτός από μία).
Sun, 9 May 2021 - 18min - 20 - Η παράταση του Εθνικού Διχασμού μετά το 1922
Μετά το 1922, ο Εθνικός Διχασμός συνεχίζεται ως κρίση εθνικής ολοκλήρωσης μέσα πλέον στα όρια του κράτους. Συμπυκνώνεται σε τρεις αντιθέσεις που αποτελούν προέκταση εκείνων της προηγούμενης δεκαετίας: μεταξύ γηγενών και προσφύγων, μεταξύ αλλοεθνών και Ελλήνων (ιδίως προσφύγων), μεταξύ Παλαιάς Ελλάδας και Νέων Χωρών. Ο Βενιζελισμός παραμένει ο πιο συνεπής φορέας της εθνικής ολοκλήρωσης, ενώ ο Αντιβενιζελισμός συσπειρώνει τις κάθε λογής αντιστάσεις και αντιδράσεις, προσκολλημένος στο παρελθόν της Παλαιάς Ελλάδας.
Sun, 2 May 2021 - 19min - 19 - Ο Εθνικός Διχασμός του 1915 ως κρίση εθνικής ολοκλήρωσης
Ο απότομος διπλασιασμός του ελληνικού κράτους συνδυάστηκε με την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, προκαλώντας τον Εθνικό Διχασμό ως κρίση εθνικής ολοκλήρωσης. Ο Βενιζελισμός αποδείχθηκε αλυτρωτισμός για όλο το Έθνος, επιδιώκοντας την «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Ο Αντιβενιζελισμός αποδείχθηκε πατριωτισμός εσωστρεφής, εξιδανικεύοντας ως «μικράν αλλ’ έντιμον» την (προ του 1912) Παλαιά Ελλάδα. Συνέχισε όμως τη Μικρασιατική Εκστρατεία μέχρι την Καταστροφή, για να αποσοβήσει επιστροφή του Βενιζέλου.
Sun, 25 Apr 2021 - 23min - 18 - Η υπέρβαση του στρατηγικού διλήμματος από τον Βενιζέλο
Μόνο ο Βενιζέλος κατάφερε να συνδυάσει ταυτόχρονα αλυτρωτισμό με εξευρωπαϊσμό και αγγλόφιλη πολιτική. Χάρη σ’ αυτόν, η Ελλάδα πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, που παραμένουν το μεγαλύτερο πολεμικό της επίτευγμα, αφού σχεδόν διπλασιάστηκε. Χωρίς τον Βενιζέλο, η Ελλάδα δεν θα είχε πάρει μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και τα σύνορά της θα ήταν ασφαλώς πολύ στενότερα, όπως προκύπτει από τα λεγόμενα των αντιπάλων του, με πιο υπερφίαλο τον Ίωνα (Ιωάννη) Δραγούμη.
Mon, 19 Apr 2021 - 20min - 17 - Ένα διαχρονικό στρατηγικό δίλημμα
Στην αντιπαράθεση Κωλέττη και Μαυροκορδάτου αποτυπώθηκε ένα διαχρονικό δίλημμα: πρώτα εδαφική επέκταση, έστω με ένοπλα σώματα ατάκτων, ή πρώτα ανάπτυξη και οικοδόμηση σύγχρονου κράτους, στρατού και στόλου, για εδαφική επέκταση στην κατάλληλη ευκαιρία; Την πολιτική του Μαυροκορδάτου εφάρμοσε με καλύτερες προϋποθέσεις και μεγαλύτερη επιτυχία ο ανεψιός του Χαρίλαος Τρικούπης, αλλά τον νίκησε ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, με κατάληξη την πανωλεθρία του 1897, που μπορούσε να είχε ανατρέψει τα μέχρι τότε κεκτημένα.
Mon, 12 Apr 2021 - 22min - 16 - Τα λεγόμενα «ξενικά» κόμματα
Τα λεγόμενα «ξενικά» κόμματα (ρωσόφιλο, γαλλόφιλο, αγγλόφιλο, κατά σειρά εμφάνισης και τάξη μεγέθους) δεν ήσαν τεχνητά δημιουργήματα των ξένων, αλλά προέκυψαν φυσιολογικά από τις ανάγκες της εθνικής ολοκλήρωσης, σε αντιστοιχία μόνο με τις τρεις «Προστάτιδες Δυνάμεις» και όχι άλλες. Καθεμιά τους θα επηρέαζε την εξωτερική, αλλά και την εσωτερική πολιτική και κοινωνική διαμόρφωση του νέου κράτους, σύμφωνα με τα δικά της πρότυπα, που συνέφεραν ειδικά τους οπαδούς της στην Ελλάδα.
Mon, 5 Apr 2021 - 24min - 15 - Μονιμότερες διαιρέσεις των Ελλήνων
Από την Επανάσταση προέκυψαν και μονιμότερες συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ ομοεθνών. Οι ντόπιοι («αυτόχθονες») της αρχικής επικράτειας θέλησαν να αποκλείσουν από δημόσιες θέσεις όσους προέρχονταν από άλλα μέρη («ετερόχθονες»), αποκρούοντας έμπρακτα την ισότιμη συμμετοχή τους στο έθνος και το κράτος του. Γενικότερη ήταν η αντιπαράθεση του παραδοσιακού κόσμου με τους λίγους μορφωμένους οπαδούς του εξευρωπαϊσμού, που ήσαν όμως απαραίτητοι για την εξασφάλιση βοήθειας από την Ευρώπη και για την οικοδόμηση κράτους.
Mon, 29 Mar 2021 - 22min - 14 - Οι πρώτοι εμφύλιοι πόλεμοι
Μετά το 1821, δεν προκάλεσαν τις πρώτες εμφύλιες συγκρούσεις απλώς και μόνο τυχαίοι προσωπικοί παράγοντες, αλλά η επείγουσα αντικειμενική ανάγκη να συντονίσει τον Αγώνα μία νομιμοποιημένη και ισχυρή κεντρική εξουσία, που δεν ήταν σε θέση να προμηθεύσει η Φιλική Εταιρεία. Χρειαζόταν επίσης να υποταχθούν οι οπλαρχηγοί στην πολιτική εξουσία ή και να παραμεριστούν από τακτικό στρατό. Έτσι προέκυψαν πρώτα η σύγκρουση μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών, ύστερα μεταξύ Πελοποννήσου, Ρούμελης, νησιών.
Mon, 22 Mar 2021 - 18min - 13 - Εθνική κρατική Εκκλησία και γλώσσα
Η ταύτιση του έθνους με την Ορθοδοξία απέκλεισε τον χωρισμό Κράτους και Εκκλησίας, όπως στις καθολικές χώρες. Ενώ το κοινό θρήσκευμα ήταν δεδομένο, η γλωσσική ομοιογένεια έμενε να δημιουργηθεί από το εθνικό κράτος, προκαλώντας διαμάχες για το γλωσσικό ζήτημα, που έληξαν μόλις το 1976, με την επιβολή της δημοτικής και τον εξοβελισμό της καθαρεύουσας. Ακόμη και σήμερα, αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα η μεγάλη σημασία της θρησκείας ως συστατικού της εθνικής ταυτότητας.
Sun, 14 Mar 2021 - 21min - 12 - Θρησκεία και γλώσσα στην ελληνική περίπτωση
Ποιοι είναι Έλληνες; Οι Χριστιανοί και ειδικότερα οι Ορθόδοξοι, απάντησε η Α΄ Εθνική Συνέλευση. Το ίδιο ίσχυσε έναν αιώνα αργότερα, στην υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία. Για γλώσσα ή καταγωγή ως πρωταρχικά κριτήρια δεν μπορούσε να γίνει λόγος, ούτε το 1821 ούτε το 1923. Ως κρατική εκκλησία, η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορούσε πλέον να υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αφού παρέμενε αιχμάλωτο αλλοθρήσκων. Το ζήτημα αυτό προκάλεσε οξύτατη εμφύλια διαμάχη.
Mon, 8 Mar 2021 - 17min - 11 - Ανακεφαλαίωση
Αναδείχθηκε έως εδώ η διαλεκτική μεταξύ εθνικής ολοκλήρωσης και εμφύλιας διαμάχης μεταξύ ομοεθνών, ως γενική νομοτέλεια, με παραδείγματα που ήσαν επίτηδες παρμένα αποκλειστικά από τη δυτική ιστορική εμπειρία, για να μη νομιστεί ότι πρόκειται για σύμπτωμα υστέρησης, βαλκανικής ή και τριτοκοσμικής. Για την ελληνική περίπτωση ενδιαφέρουν ιδίως η εθνικοποίηση της βασιλείας (ακόμη και όταν ο βασιλέας ήταν ξένος) και προπαντός η υπεροχή της θρησκείας, όπως αποτυπώνεται και στις εθνικές σημαίες.
Mon, 1 Mar 2021 - 18min - 10 - Η ανολοκλήρωτη ιρλανδική ενοποίηση
Η καθυστερημένη εθνική ολοκλήρωση των Ιρλανδών έμεινε ημιτελής όταν το νησί τους διχοτομήθηκε το 1922 και τμήμα του διατηρήθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο. Μολονότι μειοψηφία, όσοι αρνήθηκαν να συμφωνήσουν έστρεψαν αμέσως τα όπλα εναντίον των πρώην συναγωνιστών τους και έγινε εμφύλιος πόλεμος αγριότερος από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Μία ακόμη μικρότερη μειοψηφία συνέχιζε μέχρι πρόσφατα τον εμφύλιο πόλεμο στη Βόρεια Ιρλανδία. Η ειρήνευση εκεί ίσως κινδυνέψει από τις συνέπειες του Brexit.
Mon, 22 Feb 2021 - 21min - 9 - Νεότερα εθνικά κράτη: Νορβηγία και Φινλανδία
Οι Νορβηγοί το 1905 αποφάσισαν ομόφωνα την ανεξαρτησία τους από τη Σουηδία και επέλεξαν ξένο βασιλέα με μεγάλη πλειοψηφία, ενώ η γλωσσική τους διαμάχη έληξε αργότερα με συμβιβασμό. Αντίθετα, η ανεξαρτησία της Φινλανδίας από τη Ρωσία συνοδεύτηκε το 1918 από άγριο εμφύλιο πόλεμο, σε καθαρά ταξική βάση. Μόνο σταδιακά ακολούθησε εθνική συμφιλίωση που περιέλαβε και τους ηττημένους Σοσιαλδημοκράτες, όχι όμως και τους Κομμουνιστές, που συνέχισαν να συμπράττουν με τους Σοβιετικούς.
Mon, 15 Feb 2021 - 22min - 8 - Η γερμανική ενοποίηση και επανενοποίηση
Ως εχθρική εισβολή και κατοχή, η Γαλλική Επανάσταση προκάλεσε την τερατογένεση ενός αντιδραστικού γερμανικού εθνικισμού, με επικράτηση του πρωσικού μοναρχισμού και μιλιταρισμού. Η Πρωσία ήταν εκείνη που πραγματοποίησε τη γερμανική ενοποίηση το 1871, προκαθορίζοντας τις εξελίξεις μέχρι την ήττα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε η ενοποίηση ακυρώθηκε. Προέκυψαν δύο γερμανικά κράτη, που βρίσκονταν σε «ψυχρό» εμφύλιο πόλεμο μέχρι να επικρατήσει ολοκληρωτικά η Δυτική Γερμανία στη διαδικασία επανένωσης με την Ανατολική.
Mon, 8 Feb 2021 - 18min - 7 - Η ιταλική ενοποίηση
Για την ιταλική ενοποίηση, χρειάστηκαν πόλεμοι εναντίον των Αυστριακών, αλλά και εμφύλιοι πόλεμοι μεταξύ Ιταλών για την κατάλυση του Βασιλείου των Δύο Σικελιών, καθώς και του κράτους του Πάπα, το 1870. Η Καθολική Εκκλησία συμφιλιώθηκε με τα τετελεσμένα και με το ιταλικό εθνικό κράτος μόλις το 1929. Εμφύλια διαμάχη προκάλεσε και ο αλυτρωτισμός, ιδίως το 1915. Όπως έγινε, η ενοποίηση δημιούργησε ένα αγεφύρωτο μέχρι σήμερα χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου.
Mon, 1 Feb 2021 - 14min - 6 - «Νέα» έθνη και εθνικά κράτη: Αμερικανοί και Ελβετοί
Πρώτο «νέο» έθνος και εθνικό κράτος υπήρξε το αμερικανικό. Όπως εξήγησε η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας το 1776, οι πολίτες των 13 αποικιών αποφάσισαν τότε να αποχωριστούν από τους «Βρετανούς αδελφούς» τους και να γίνουν ένα εντελώς άλλο έθνος. Χρειάστηκε όμως και ο Εμφύλιος Πόλεμος του 1861-65 για να αποτραπεί οριστικά και αμετάκλητα η διάσπαση και διάλυσή του. Ανάλογη υπήρξε η εμφύλια σύγκρουση του 1847 για να εμπεδωθεί το ελβετικό έθνος.
Mon, 25 Jan 2021 - 15min - 5 - Η θρησκεία αλλού καταλύτης και αλλού τροχοπέδη
Για την εθνική ολοκλήρωση, η θρησκεία υπήρξε αλλού καταλύτης και αλλού τροχοπέδη. Παντού όμως υπήρξε πηγή εμφύλιας διαμάχης. Αρχικά, ο Χριστιανισμός υπηρέτησε την οικοδόμηση, τη συνοχή και την εμπέδωση κρατών. Αυτό έπαψε να ισχύει με τη Μεταρρύθμιση, που βύθισε τα χριστιανικά κράτη σε αλλεπάλληλους «θρησκευτικούς» πολέμους, δηλαδή εμφυλίους πολέμους αλληλένδετους με την εθνική τους ολοκλήρωση, αφού αφορούσαν όχι μόνο την υπόσταση των κρατών, αλλά και την ταυτότητα των αντίστοιχων εθνών.
Mon, 18 Jan 2021 - 17min - 4 - «Παλαιά» εθνικά κράτη
Στα «παλαιά» εθνικά κράτη (όπως η Πορτογαλία, η Γαλλία, η Δανία) η εθνική ολοκλήρωση έγινε σταδιακά σε διάστημα αιώνων από διαδοχικούς ηγεμόνες. Αυτοί όχι μόνο μεγάλωσαν την επικράτειά τους με κατακτητικούς πολέμους και με συνοικέσια, αλλά και συνέτριψαν την αυτονομία φεουδαρχών, περιφερειών, πόλεων κ.ο.κ., με απώτερο τελικό αποτέλεσμα την απόλυτη μοναρχία σε έναν ενοποιημένο χώρο. Τα ίδια ισχύουν κατεξοχήν για την Αγγλία, πριν γίνει ο κορμός του νεότερου Ηνωμένου Βασιλείου.
Mon, 11 Jan 2021 - 21min - 3 - Εθνικισμός και πατριωτισμός
Τα εθνικά κράτη θα ήσαν αδιανόητα χωρίς τον εθνικισμό. Ως ιδεολογία, αυτός γεννήθηκε φιλελεύθερος και δημοκρατικός από δύο επαναστάσεις: την Αμερικανική του 1776 και τη Γαλλική του 1789. Μόνο αργότερα παραμορφώθηκε. Σε αντικατάστασή του προτείνεται ο «πατριωτισμός». Αλλά ο πατριωτισμός αποτελεί έννοια αρχαιότερη. Υπήρξε και σε κράτη που δεν ήσαν εθνικά. Όταν η πατρίδα είναι εθνικό κράτος, ο πατριωτισμός αποτελεί απλώς μία αμυντική εκδοχή του εθνικισμού, όχι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Sun, 3 Jan 2021 - 20min - 2 - Εθνική ενοποίηση και διχασμός
Κάθε έθνος περνάει από μία διαδικασία «εθνικής ολοκλήρωσης», που περιλαμβάνει συνήθως την απελευθέρωσή του από «ξένο» ζυγό και την ενοποίησή του στο πλαίσιο ενός ανεξάρτητου εθνικού κράτους. Όμως η άλλη όψη της εθνικής ολοκλήρωσης είναι μοιραία η εμφύλια σύγκρουση μεταξύ ομοεθνών, καθώς προκύπτουν αναπόφευκτα συγκρούσεις όχι μόνο αντιλήψεων, αλλά και συμφερόντων. Η νεοελληνική εμπειρία εμφυλίων συγκρούσεων σχετικών με την εθνική ολοκλήρωση αποτελεί απλώς μία περίπτωση ανάμεσα σε πολλές άλλες.
Sun, 27 Dec 2020 - 15min - 1 - Ανιστόρητα συνθήματα και στερεότυπα
Πόσο επικίνδυνη είναι η ημιμάθεια σε ιστορικά ζητήματα φάνηκε πρόσφατα στο ζήτημα της ονομασίας της Βόρειας Μακεδονίας. Οι διαμαρτυρίες έγιναν με το ανιστόρητο σύνθημα «Η Μακεδονία είναι μόνο μία», που διαψεύδεται ακόμη και από τα σχολικά βιβλία του ίδιου του ελληνικού κράτους! Με αφορμή τη συμπλήρωση 200 ετών από το 1821, χρειάζεται να διορθωθεί ιδίως το στερεότυπο ότι ειδικά και μόνο οι Έλληνες έχουν ανέκαθεν το μικρόβιο της διχόνοιας και του εμφύλιου σπαραγμού.
Sun, 20 Dec 2020 - 17min
Podcasts similares a Διορθωτικά μαθήματα Ιστορίας με τον Γιώργο Θ. Μαυρογορδάτο
- Ούτε του παπά! Angelos Metaxas
- Δεν Είναι Καν Κουιζ - Ένα Κουραφέλκυθρο Podcast Antonios Vavagiannis
- INFOWAR Aris Chatzistefanou
- Μπούκλα 99 | Νεφέλη Μεγκ Athens Voice
- ATHENS VOICE Podcast ATHENS VOICE
- El Partidazo de COPE COPE
- Herrera en COPE COPE
- Ellinofreneia Official Digital Minds
- Ελληνοφρένεια-Η 'Ωρα του Λαού - Παραπολιτικά 90.1 Digital Minds
- Το Μυστήριο Podcast E-Daily.gr
- Es la Mañana de Federico esRadio
- Παρακαλώ Υποδεχτείτε... LAMBROS FISFIS
- Άκου την επιστήμη lifo podcasts
- Αληθινά εγκλήματα LIFO PODCASTS
- Έλενα Ακρίτα | The Podcast NEWS 24/7 | Έλενα Ακρίτα
- Στο Στόμα του Λάκη NEWS 24/7 | Λάκης Λαζόπουλος
- ΑΥΤΟΙ 3-0 OneMan | Ρεπαπή - Μπιράκου - Γιαννόπουλος
- Διαβολοδεκαετία, με τον Χρήστο Χωμενίδη pod.gr
- Κάθε γωνία μια ιστορία, με την Ελένη Λετώνη pod.gr
- Real Podcast με τη Σεμίνα Διγενή Real Podcasts
- ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ - 1000 ΧΡΟΝΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΟ skai.gr
- Κοινωνικά Ανέτοιμος Μάκης Παπασημακόπουλος
- ΜΑΡΜΕΛΑΔΑ ΦΡΑΟΥΛΑ ΜΑΡΜΕΛΑΔΑ ΦΡΑΟΥΛΑ
- Χάπι End Χάπι End Podcast