Voorproevers

Annelies Moons praat met Yves Segers over het boek 'Lekkere plekken'. Koffiebars, plekken die café én winkel tegelijk zijn, en verpakkingsvrije winkels: klinkt als de stad van nu, maar het is ook de stad van 200 jaar geleden. Veel zaken die we nu als ‘hip’ zien, bestaan al heel lang. Al is er natuurlijk ook veel veranderd. Het Centrum voor Agrarische Geschiedenis maakte een boek over de evolutie van de 'lekkere plekken' waar je boodschappen doet en buitenshuis eet. Met Leuven als voorbeeldstad.

Annelies Moons praat met Sofie Van Waeyenberghe over haar boek 'Polyamorie'. Een weekend waarin je thuis ontbijt met je echtgenoot, om dan ‘s avonds af te spreken met je lief, die de volgende dag gaat brunchen met z’n vriendin. Het is de realiteit van steeds meer mensen. Want meer en meer mensen laten de monogamie achter zich en kiezen voor polyamorie. Wat dat precies is, wat het inhoudt en waarom mensen ervoor kiezen. Hoe meer liefde, hoe meer vreugd?

Annelies Moons praat met Babette Van Rafelghem over haar boek 'Post mortem'. Babette Van Rafelghem is forensisch arts én tekenaar. 'Post mortem' is een boek waarin je kan lezen hoe een autopsie in z’n werk gaat, maar ook op de bijpassende medische illustraties kan zién wat er gebeurt. Een anatomische atlas die kunst, true crime en wetenschap versmelt.

Annelies Moons praat met Lize Spit over ‘Autobiografie van mijn lichaam’. Je krijgt een mail. Daarin laat je moeder weten dat ze ongeneeslijk ziek is. Wat zet dat in gang? Hoe verandert dat de tijd die er nog rest? En jullie relatie? Wat maakt dat los? Allemaal vragen die Lize Spit onderzoekt in haar nieuwe boek ‘Autobiografie van mijn lichaam’. Waarin ze probeert haar relatie met haar moeder te begrijpen, maar ook die met haar eigen lichaam.

We kijken graag wég van de dood. Dood is voor later. Maar soms is 'later' dichterbij dan we (willen) weten. Dan moét je de de dood wel in de ogen kijken. Annelies Rutten interviewde dertien mensen die weten dat ze niet lang meer te leven hebben. Bart Van Leuven maakte foto's: één voor hun dood, één daarna. Die laatste foto's zijn confronterend. We zijn het niet gewend om de dood te zien. Hoe kijken mensen terug op hun leven, met de dood voor ogen? Verliep het naar wens? En wàt, als niét?

Joris Hessels praat Stefaan van Brabandt over 'Schopenhauer'. Ons leven wordt volgens de vrolijke pessimist en lachende mensenhater Arthur Schopenhauer gekenmerkt door leed en verveling en is bijgevolg één grote vergissing. Niettemin is de filosofie van ‘de zwartgalligste filosoof aller tijden’ buitengewoon opbeurend, aanstekelijk en zelfs bevrijdend. Dat probeert theatermaker Stefaan van Brabandt duidelijk te maken in de voorstelling 'Schopenhauer', met Damiaan De Schrijver.

Joris Hessels praat met jeugdpsychiater Belo Mussche over haar boek 'Je bent niet kapot', waarin ze de lezer laat kennismaken met een aantal jongeren en hun familie. Want, zegt belo, ze hebben ons een belangrijke boodschap te vertellen. Ze wijzen ons op een algemene staat van ontreddering in onze samenleving.

Joris Hessels praat met Isabelle du Four over de expo 'Wild'. Maar wat is dat wild dan precies? Dat is het uitgangspunt van een tentoonstelling in het Museum voor Natuurwetenschappen. Is de mens niet alleen bedreigend, maar ook zelf bedreigd?

In 'Klassenjustitie. Hoe blind is Vrouwe Justitia?' houdt Naciri ons juridisch systeem tegen het licht. In haar zoektocht naar rechtszekerheid en gelijke rechten behandelt ze misconcepties, mythes en reële uitdagingen in ons Belgisch rechtssysteem. Hoe groot zijn de blinde vlekken van rechters en advocaten? In hoeverre is er sprake van een gebrek aan gelijke kansen en toegang tot het recht? Daarover praat ze met Bruno Wyndaele.

De censuur was alomtegenwoordig, de politie streng, ook al in de tsaristische tijd. En toch ontstond in de Sovjet-Unie een circuit van clandestiene uitgaven in eigen beheer, de samizdat, dat zich verspreidde naar de satellietstaten in Oost-Europa en dat tot het ineenstorten van de USSR zou blijven bestaan. Emmanuel Waegemans, die ooit zelf manuscripten de Sovjet-Unie uit smokkelde, schetst hoe de samizdat groeide en bloeide.

Elke week wordt in België iemand door zijn/haar (ex)-partner vermoord. Het gerecht krijgt dat cijfer niet naar beneden. Hoe komt dat? Hoe kan liefde radicaal omslaan in haat? In elk geval komen passionele moordenaars voor in alle rangen en standen. Kan ieder van ons dan in een vlaag van ziekelijke jaloezie of grote woede iemand vermoorden? Bent u zeker dat uw stoppen nooit zullen doorslaan? Hoe kun je signalen van dreigend geweld herkennen? En wat is het belang van een warme opvoeding?

Freek Van de Velde onthult in zijn boek 'Wat taal verraadt' hoe menselijke communicatie zich heeft ontwikkeld, van prehistorische kreten over Shakespeariaanse sonnetten tot moderne straattaal. Je komt te weten hoe dolfijnen menselijke taal nabootsen, waarom stokstaartjes een verrassend gevoel voor mode hebben, en wat taal tot het krachtigste afrodisiacum maakt. Hij praat erover met Jacotte Brokken.

In 1827 gebeurt er iets bijzonders. Giraf Zarafa vertrekt voor een tocht die twee jaar zal duren. De giraf is een geschenk van de pasja van Egypte, voor de koning van Frankrijk. Barbara Rottiers verdiepte zich in het verhaal van de giraf en maakte er een boek over, voor kinderen vanaf 10 jaar. Ze vertelt over deze wonderlijke giraf bij Jacotte Brokken.

Het verhaal van een iconische foto in het bad van Hitler, maar vooral van de persoon die in het bad zit, terwijl ze peinzend over haar schouder staart. Het verhaal van Lee Miller, oorlogsfotograaf, kunstenaar en waanzinnig interessante vrouw. Dat verhaal is nu te zien in de biopic 'Lee', met Kate Winslet in de hoofdrol. Marleen Daniëls, fotograaf en bewonderaar van Lee Miller, keek naar de film.

Wie heeft ooit beslist dat vrouwen het zwakke geslacht zouden worden? Met die vraag zat Jan Luiten van Zanden. Voor het antwoord keert hij in zijn boek 'Dochters van Lucy' helemaal terug naar het begin, naar Lucy, de eerste mens. Daarna neemt hij ons mee door de geschiedenis van de vrouw-manverhouding.

In de Sint Pietersabdij in Gent loopt een tentoonstelling rond deze vragen: is één van de graven onder het Sint Pietersplein van Judith van Vlaanderen? Het skelet is van een vrouw die stierf in de negende eeuw. Tot zo ver is er een match. Welke historische kennis hebben we, die verder in die richting wijst? Blijft de veronderstelling overeind, als je ook een fysisch antropoloog op het skelet loslaat? Historicus Steven Vanderputten en antropoloog Isabelle De Groote bij Annemie Peeters

Op 25 november is het vijftig jaar geleden dat Nick Drake stierf, eenzaam in zijn jongenskamer in het ouderlijke huis. Hij was 26. Hij zou nooit beleven dat zijn oeuvre postuum wereldwijd miljoenen gevoelige jongens en meisjes tot tranen toe zou beroeren. Eén van die velen is muzikant Jan Swerts, hij schreef voor het tijdschrift 'Reveil' een verhaal over zijn pelgrimstocht naar het graf van Nick Drake in Tanworth-in-Arden. En hij praat over wat het werk van Drake zo onsterfelijk maakt.

Charlotte Van den Broeck volgt het spoor van de uitgestorven Tasmaanse tijger. Van de Antwerpse zoo tot de bush van Lutruwita/Tasmanië, waar enkelingen pootafdrukken en camerabeelden verzamelen in de hoop te kunnen bewijzen dat het dier nog leeft. En wat als we het dier terug tot leven zouden wekken? Haar boek 'Een vlam Tasmaanse tijgers' is een droevig ecologisch verhaal, maar biedt ook hoop in tijden van (klimaat)crisis.

De Britse Olivia Laing droomt als kind al van een eigen tuin. Die kan ze pas kopen als veertigplusser: het is een compleet verwilderde tuin-met-huis in Suffolk. Laing stort zich op de reconstructie van de tuin, en stoot daarbij op verhalen van uitsluiting en macht. Het is 2020, wereldwijde lockdown, ook Laing is bevoorrecht, met haar prachtige tuin. Het dagboek dat ze in die dagen bijhoudt, is nu een boek: The garden against time. Tuiniers Britt Bakker en Bert Watteeuw lazen het en vertellen.

De Verenigde Staten lijken nu erg verdeeld, maar waren dat nog veel meer tijdens de burgeroorlog, de Civil War (1861-1865) tussen de Noordelijke en Zuidelijke Staten. Johan Op de Beeck schreef een lijvig boek over die oorlog en ontdekte een grotere rol voor België dan tevoren werd aangenomen. Zijn boek heet 'De Verscheurde Staten van Amerika', en gaat over vroeger én vandaag.

Als je geboren wordt uit een dienstmeid die de aandacht van de keizer had getrokken, heb je dan nog een toekomst voor je? Het kleine Margrietje, dochter van Karel V en Johanna van der Gheynst, wordt niet bij de nonnen weggemoffeld maar trouwt met de hertog van Parma en schopt het tot landvoogdes van de Nederlanden. Een functie die zij, Margaretha van Parma, zeer ter harte neemt. Zo blijkt ook uit de expo 'Margaretha, Keizersdochter tussen macht en Imago'. Curator Katrien Lichtert vertelt.

In de zomer van 1960 wordt Congo onafhankelijk. Een half jaar later wordt hun democratisch verkozen eerste minister, Patrice Lumumba vermoord. Johan Grimonprez weeft rond dit feit een film waarin de Amerikaanse burgerrechtenbeweging, jazz, de CIA en de Belgische mijnindustrie een macabere dans opvoeren. 'Soundtrack to a Coup d’Etat' is een wonderlijke trip door drie continenten en een film als een swingende jazzcompositie.

In het boek 'De geschiedenis van onze grond' vertelt geoloog Jasper Verhaegen het oudste verhaal van Vlaanderen, niet te verwarren met de versie van Tom Waes. Dit gaat echt over wat er in de grond zit. In onze bodem. Niet ons bloed, maar wel de aarde, de stenen, het verhaal onderin.

Over tien miljoen jaar zijn we met z'n allen een...ja, wàt... een ding in een aardlaag. Maar ooit hebben we gedacht dat wij mensen de top van de natuurpiramide waren. Dat we de natuur makkelijk de baas konden. We denken dat soms nog. Al stellen we ook wel vast dat de natuur zeer geregeld een beetje (veel) sterker is dan wij. In het boek 'Verhalen van de natuur' worden verhalen verteld vanuit àl die standpunten. Om te eindigen met de vraag welk het standpunt zal zijn over pakweg 50 jaar

Tien jaar geleden schonk Valère, de partner van Veerle Duflou, zijn lichaam aan de wetenschap. Het kwam terecht in het anatomielab van de Universiteit Antwerpen. Tien jaar later wil Veerle weten wat er dan met die lichamen gebeurt.

De duivel kent vele gedaanten en vele namen: Satan, Beëlzebub, Mephistopheles, Lucifer,... Voor het boek 'Satan. Een geschiedenis van de duivel' onderzoekt professor Danny Praet samen met zijn collega's het ontstaan van de duivelsfiguur, zijn evolutie en zijn verschijning in verschillende religies en tradities. Vanwaar onze fascinatie en zelfs sympathie voor de duivel?

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog gaat modelerares Elise samen met haar man Vital Nahon bij het linkse verzet in Antwerpen. Na zijn arrestatie duikt ze onder, maar acht maanden later krijgt de Gestapo haar te pakken. Na folteringen verraadt ze vroegere kameraden en moet ze bij haar bewaker Wilhelm von Hören als seksslavin inwonen. Hij vermoordt haar. Voor die moord krijgt hij vijf jaar na de oorlog de doodstraf. Ondertussen heeft hij het verraad van Elise bij elk verhoor meer aangedikt.

Charleroi is in de ogen van veel mensen een lelijke stad, niet meteen een bezoek waard. Onterecht, vindt Pascal Verbeken. Charleroi is niet minder mooi of interessant dan Venetië, Brugge of Amsterdam. Voor wie het wil zien. Verbeken schreef met 'Mijn Charleroi' de eerste reisgids voor de stad sinds 1911. Het jaar van de wereldtentoonstelling, toen de industriestad op haar hoogtepunt was. Daarna kwam het verval, nu krabbelt de stad langzaam recht. 'Mijn Charleroi' is een rehabilitatie op papier.

Of je nu een CEO bent die de fakkel doorgeeft, een stel gescheiden ouders dat een gezamenlijk groeifeest wil voor hun kind of een financieel verantwoordelijke die met aandacht afscheid wil nemen voordat hij begint aan een nieuwe job: Anniek Gavriilakis legt uit hoe het bij al die momenten belangrijk kan zijn om na te denken over een ritueel. Daarover praat ze met Annelies Moons.

Vanwege de schade die ze veroorzaken aan onze natuur en landbouw, bestrijden we invasieve exoten als de wasbeer, de bruine rat,... : we doden ze en gooien ze weg. Ondertussen kraakt de bio-industrie in zijn voegen om aan onze vraag naar vlees te voldoen. Wat als we deze exoten op ons menu zetten? En zijn ze eigenlijk lekker? Joël Broekaert praat erover met Annelies Moons.

Wat als je allebei in een andere werkelijkheid gelooft? Kan je elkaar dan nog vinden? Wereldwijd worden talloze families en vriendengroepen verscheurd door polarisatie. Opgeklopt door de media en algoritmes vertrouwen mensen die van elkaar hielden elkaar opeens niet meer. Marthe Walter schreef neer hoe de politiek haar familie binnensloop en praat erover met Annelies Moons.

Er zijn veel dingen die we niet (meer) weten over de oorlog. Er zijn ook veel zaken die we nooit hébben geweten. En er zijn er die we liéver niet weten. Dat verzetsmensen in Antwerpen in 1940 niet zelden uit (extreem)-rechtse en/of militaire hoek kwamen. Dat (ook) het verzet in die eerste oorlogsjaren niet bijster veel gaf om Joodse medeburgers. Dat vrouwen belangrijke rollen speelden in het verzet, maar daar veel minder (officiële) erkenning voor kregen dan mannen. Allemaal in deze aflevering

Het Centrum voor Agrarische Geschiedenis maakt een podcast 'Water & Land', waarin ze onderzoeken welk immateriaal erfgoed gebruikt kan worden bij actuele uitdagingen als waterbeheer, behoud van biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid. Historica Laura Danckaert praat erover met Bruno Wyndaele.

Het boek 'Machineman' van Sandra Langereis volgt het veelbewogen leven en werk van de gepassioneerde heelalonderzoeker, verlichte volksverheffer en revolutionaire politicus Eise Eisinga in tijden van burgeroorlog en revolutie op de voet. Bruno Wyndaele praat met haar over deze Nederlandse homo universalis.

Als Donald Trump in beeld komt, schudt de gemiddelde Europeaan meewarig het hoofd. Trump is een gevaarlijke narcist en een potentiële dictator; zijn Republikeinse partijgenoten zijn extremisten – en wat dan te denken van hun kiezers, ook bij de presidentsverkiezingen van 2020 nog altijd met 74 miljoen? Verdienen de Trumpstemmers de overheersende reputatie van slaafse volgelingen wel? Professor Marc Buelens ging op bezoek bij Republikeinen en praat erover met Bruno Wyndaele.

Annemie Peeters praat met organisator Akin Beyazi en deelneemster Agnes Suy. Ze waren/zijn goed in het knopen van eindjes aan elkaar. Samen met andere 'ervaringsdeskundigen' heeft Agnes een kortfilm en foto's gemaakt. Dat deden ze met een simpele smartphone-met-statief. Het onderwerp: hun leven. Het doel: iets moois maken natuurlijk. Maar ook: gezién worden. Het resultaat: het-leven-zoals-het-is-zonder-geld, maar mét indrukwekkende getuigenissen.

"De naam die we onze soort gegeven hebben is Homo sapiens – de wijze mens. Het valt alleen wel te betwisten of we die naam hebben waargemaakt." Zo begint historicus Yuval Noah Harari zijn nieuwe boek 'Nexus'. We maken momenteel met de komst van AI een ingrijpende informatierevolutie mee, die op technologische zelfmoord lijkt. Om te kunnen begrijpen wat er nu gebeurt brengt Harari de geschiedenis van onze informatienetwerken in kaart. Annelies Beck bespreekt 'Nexus' bij Jacotte Brokken.

Frederic Vermeulen is de nazaat van een heks. Of beter gezegd: zijn verre voormoeder Tanneke Sconynckx werd eind 16de eeuw beschuldigd van hekserij. Ze stierf in 1603 op de pijnbank na vier dagen van foltering. Slachtoffer van roddel en religiewaanzin. Vermeulen verdiepte zich in haar verhaal en schreef het boek 'De heks van Gottem'. Haar verhaal is dat van vele onschuldige vrouwen (en mannen) tussen de 16de en 18de eeuw. Jacotte Brokken praat met Vermeulen over zijn boek.

Op 16 augustus 1897 vertrok Adrien de Gerlache met zijn schip de Belgica vanuit Antwerpen naar de laatste blinde vlek op de wereldkaart: Antarctica. De expeditie kwam vast te zitten in het poolijs, de crew moest een jaar overleven in ijzige koude. Toch bleef de bemanning baanbrekend wetenschappelijk onderzoek doen. Hun verhaal, maar ook dat van de Zuidpool vandaag, wordt verteld op de expo 'Naar Antarctica' in het MAS. Curator Waander Devillé is te gast bij Jacotte Brokken.

Het taboe op mentale gezondheid lijkt stilaan weg. En we weten intussen ook hoe we de meeste geestesziekten op een humane manier kunnen behandelen. Want dat is wel anders geweest. In het boek 'De ontdekking van de geest' vertelt Griet De Cuypere de geschiedenis van de psychiatrie. Van prehistorische schedelboringen, via heksenvervolging, de psychoanalyse en elektroshocktherapie, tot de morele dilemma's van vandaag. Tegelijkertijd beschrijft het boek de levens van wie werkelijk heeft geleden.

Marien bioloog Patrick Sorgeloos heeft zijn leven gewijd aan het pekelkreeftje. Dat kan volgens de professor een oplossing zijn voor het voedselprobleem in de wereld; het is uitstékend eten voor vissenlarven en dus perfect inzetbaar in de aquacultuur, overal ter wereld. Zijn hele leven heeft Sorgeloos die boodschap verkondigd. Schrijver Dieter Honoré is een leek in de biologie, maar wordt aangestoken door de passie van Sorgeloos. Honoré schrijft een wervend boek over prof en pekelkreeftje.

Nadat journalist Jesse Beentjes door kanker een testikel verloor, kreeg hij meermaals de vraag: ‘Voel je je nu minder man?’ Voor Beentjes de aanleiding om de vragen achter die vraag te onderzoeken. Met behulp van van filosofie, historisch onderzoek, interviews met medische experts en zijn eigen ervaringen als patiënt gaat Beentjes op zoek naar de bron van allerlei mannelijkheidsmythes. Resultaat: het boek 'Minderman'. Een gesprek over testosteron, castraten en fitness influencers.

Een vrouw wordt niet geboren, ze wordt gemaakt. Maar als dat zo is, wat valt er dan te zeggen over hoe ze in elkaar wordt ge­zet? In Liggend naakt, een essay in vijf delen, onderzoekt Bas­je Boer onze aannames over vrouwelijkheid aan de hand van kle­ding en symbolen die we vinden horen bij de vrouw. Ze vertelt erover bij Bent Van Looy in Voorproevers

Kees Moeliker is een bevlogen bioloog. Hij werkt al 35 jaar bij het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Zijn ontdekking van homoseksuele necrofilie bij de wilde eend leverde hem de felbegeerde Ig Nobelprijs op. In 'De Kikkerkamasutra' vertelt hij verhalen over de McFlurry-egel, de Elastiekooievaar, de Verslikvis en de Mondkapmeeuw en over hoe deze behaarde, gevederde of besnavelde metgezellen onzacht in aanraking komen met onze moderne maatschappij.

Yotam Ottolenghi, de chef die ons za'atar en tahin leerde eten, heeft een nieuw boek: 'Comfort'. Over comfortfood: troosteten dat voelt als een warm dekentje. Linde Merckpoel trok naar de testkeuken van Ottolenghi in Londen. Ze sprak er met hem en met coauteur Verena Lochmuller. En ze mocht voorproeven: boterzachte sperziebonen, want in het Ottolenghi-universum zijn die even troostrijk als kip of kippensoep. Luister hier naar het integrale gesprek.

Yotam Ottolenghi, de chef die ons za'atar en tahin leerde eten, heeft een nieuw boek: 'Comfort'. Over comfortfood: troostrijk eten dat voelt als een warm dekentje. Maar wat comfortfood is, dat is heel persoonlijk én cultuurgebonden. Linde Merckpoel trok naar de testkeuken van Ottolenghi in Londen. Ze sprak er met hem en met coauteur Verena Lochmuller. En ze mocht voorproeven: boterzachte sperziebonen, want in het Ottolenghi-universum zijn die even troostrijk als chocolade of kippensoep.

Drie generaties gaan samen op pad: journalist Evelien Rutten, haar tienerdochter en de twee zussen van haar moeder. Ze bezoeken de plekken in Duitsland, Polen en Oostenrijk die een belangrijke rol speelden in hun familiegeschiedenis. Ultieme bestemming van de tocht: Auschwitz, het kamp waarin de grootouders van Evelien terechtkwamen. Haar boek 'Roadtrip naar Auschwitz' is een ontroerend verslag van hoe een familie de trauma’s uit het verleden een plek geeft.

Hij reisde voor VRT Canvas al Godfried van Bouillon achterna, nam de weg naar Mekka en doorkruiste de nieuwe lidstaten van de Europese Unie. Nu zoekt Jan Leyers het dichter bij huis en gaat op inspectieronde bij onze oosterburen. Aan Bruno Wyndaele vertelt hij waarom de Duitsers een eigen Canvasreeks verdienen.

De Belgische kustlijn. De ononderbroken Atlantikwall van beton uit de jaren zestig en later. Verfoeid om zijn lelijkheid, behalve door wie in die muur zit en uitkijkt op het strand. Maar waarom ziet de kust er bij ons zo uit, en vinden we nergens anders zo'n kustlijn? Jeroen Cornilly schreef met 'Het verlangen naar zee’ een boek over de evolutie van onze badsteden, en de rol van het massatoerisme. En voor wie zoekt is er nog wel wat moois te vinden, een belle époque villa hier, een duin daar.

In de nazomer van 2023 had Conner Rousseau een moeilijk moment. Zijn uitspraken over de Roma in Sint Niklaas lekten uit in de pers. Onaanvaardbaar, racistisch, een socialist onwaardig. Vele mensen waren boos. Ook de Roma. 'Maar wie zijn dat eigenlijk?' moet auteur Margot Vanderstraeten gedacht hebben. Want nu is er het boek ‘Wij, Roma’ met een dankwoord voor Conner, “zonder wie dit boek niet zou bestaan hebben”. Een boek geschreven vanuit hun standpunt, vanuit hun perspectief.

Annemie Peeters praat in boekhandel ’t Oneindige Verhaal in Sint-Niklaas met Thérèse en Benno Wauters. Echtgenote en zoon van radio-icoon en sportverslaggever Jan Wauters. Benno schreef een boek over zijn vader, en over het sportjaar 1974. Het jaar waarin Eddy Merckx zijn laatste Tour, Giro, en WK won. Waarin Johan Cruijff de WK-finale verloor. En Mohammed Ali zijn wereldtitel heroverde. Maar vooral ook het jaar van Jan Wauters.

Vlaanderen en Nederland zijn luie letterlanden geworden. We bungelen onderdaan als het aankomt op leesplezier en -vaardigheid, terwijl we eind jaren 90 nog internationaal aan de top stonden. Ook Anne Steenhoff, leerkracht in het basisonderwijs, schrok van het lage leesniveau in haar klas. Maar ze had ook meteen ideeën om hier iets aan te doen. In haar boek 'Een lui letterland' beschrijft ze hoe je het tij kan keren, met simpele, haalbare ingrepen. Bent Van Looy sprak met haar.

In woelige tijden van fake news, samenzweringstheorieën en online vuilspuiterij is het goed om eens te kijken naar de bron van al die ellende. De documentaire 'The Antisocial Network' ging op zoek en kwam uit bij een clubje nerds die gek waren op Japanse strips, ergens in een afgelegen chatroom in een hoekje van het internet. Tim Verheyden bekeek de docu, hij vertelt aan Bent Van Looy hoe een obscuur forum uitgroeide tot een online beerput en broeinest van complottheorieën. Van 4chan tot QAnon.

Tijdens de Renaissance raakte men al niet uitgepraat over seksualiteit. Sommige van die ideeën klinken ons vreemd in de oren, zoals het geloof dat de baarmoeder zonder seks verstopt kon raken. Maar iemand uit de tijd van Da Vinci had ook mee kunnen praten over slutshaming, of kunnen lachen om iemands ‘small dick energy’. Marlisa den Hartog schreef er een boek over: 'Seks in de renaissance'. Aan Raf Njotea vertelt ze hoe sommige opvattingen van toen nog altijd bepalen hoe we naar seks kijken.

Van alle sportbonden vroeg uitgerekend de voétbalbond UEFA advies aan uroloog Piet Hoebeke. Hoe omgaan met de toenemende genderdiversiteit in het voetbal? Wie kan bij mannen-, wie bij vrouwenteams spelen? Welke regels zijn inclusief genoeg voor bv. transvrouwen, terwijl ze ook waken over fair-play? Hoe doen ze dat in àndere sporten? Hoebeke maakte de denk-oefening, samen met Imke Courtois; zij kent als ex-Red Flame alle gevoeligheden. De denkoefening werd een boek: Gender Goals.

Annemie Peeters praat met strandjutter Francis Kerckhof en met marien ecobioloog Gert Everaert over het plastic in onze wateren. Hoe komt het er in, wat kunnen wij er aan doen, hoe halen we het er weer uit én vooral: hoe erg is het?

In zijn boek 'Goede moed' onderzoekt en bespreekt tv-maker Tim Hofman de angsten die onze samenleving stevig in de weg zitten. Hij zoomt in op onze persoonlijke angsten en overwegingen: waarom zijn we zo verslaafd aan persoonlijke groei, en is stilstand echt zo eng? Daarnaast zoomt hij uit, om zo onze maatschappij met een kritisch oog te bekijken. Want wat brengt bange politiek eigenlijk teweeg? Bij Joris Hessels pleit hij voor een minder bang bestaan.

Ouderwetse aannames over vrouwelijkheid hebben lang de blik van biologen en zoölogen op vrouwtjesdieren vertroebeld. Het vrouwtje, dat was de moeder, de zorgende, het zwakke geslacht. Maar intussen weten we beter. Zoöloog Lucy Cooke schrijft in haar boek 'Bitch' over vrouwtjesdieren die zich niet in die binaire schema's laten inpassen. Van moordzuchtige stokstaartjesmatriarchen tot pseudopenisdragende vrouwtjeshyena’s. Hans Van Dyck bespreekt haar boek bij Linde Merckpoel.

Over armoede doen nogal wat misverstanden de ronde: het is je eigen schuld, het is puur een gebrek aan geld, het leidt tot domme beslissingen. Tim ’S Jongers groeide zelf op in armoede, ging uiteindelijk studeren, deed onderzoek naar armoede en doet nu beleidsvoorstellen om armoede tegen te gaan. Hij schreef een spoedcursus: 'Armoede uitgelegd aan mensen met geld'. Want armoede bestrijden kan pas als zij anders leren kijken. Bruno Wyndaele sprak met hem.

In Midden-Europa vind je de laatste oerbossen van Europa. Al duizenden jaren de ongerepte thuis van bomen en bizons. Maar er is binnen Europa veel onenigheid over hoe we daarmee moeten omgaan. Laten we het ongemoeid? Of laten we het houtkap toe? Dore van Duivenbode trok naar Polen en sprak met de betrokkenen van het oerbos, van milieuactivisten en wetenschappers tot boswachters en jagers. Ze schreef er een boek over, 'Oerbos - de strijd om de Europese natuur', en sprak erover met Raf Njotea.

Rond 1500 schrijft priester Peter Treckpoel een kroniek over de woelige geschiedenis van Limburg. Na 1506 ontbreekt van Treckpoel elk spoor. Dat is raar, want hij woonde in een klooster, waar elk overlijden werd opgetekend. Is hij gevlucht? Vermoord? Kan zijn verdwijning te maken hebben met de inhoud van zijn kroniek? 500 jaar later zoekt een amateur-historicus het antwoord. Ook hij verdwijnt. Een spannende zoektocht in het Limburg van Rick De Leeuw, anno 2024, volgt. Wat is feit, wat fictie?

Het boek ‘De Bagdad-Berlijnexpress’ van Ana van Es vertelt een verhaal dat het onvermijdelijke verband aantoont tussen het einde van het Ottomaanse Rijk en de toestand in het Midden Oosten nu. Met als decor een spoorweg van Bagdad naar Berlijn. En als hoofdrolspelers: spionnen vermomd als archeologen of verveelde rijkeluisvrouwtjes. En als pionnen: Arabieren, Koerden, Turken, Armeniërs. Bruno Wyndaele sprak met Ana van Es.

Marianna Spring is sinds 2020 correspondent social media bij de BBC, en werd zo al snel geconfronteerd met intimidatie door online trollen. Ze besloot zich te verdiepen in hun beweegredenen. Waar komt het vitriool van deze klavierhelden vandaan? Waarom zijn ze vaak vatbaar voor complottheorieën? Ze sprak met daders en slachtoffers van online haat. 'Among the trolls' heet haar boek. Catherine Van de Heyning, specialist cybercriminaliteit, bespreekt het bij Tim Verheyden.

In zijn boek 'Moraal' vertelt de Duitse filosoof Hanno Sauer de geschiedenis van het denken over goed en kwaad, het verhaal van ons geweten, vanaf het ontstaan van ons vermogen om samen te werken (vijf miljoen jaar geleden) tot de polarisatie die ons vandaag in de greep houdt. Johan Braeckman heeft het boek gelezen en bespreekt het bij Raf Njotea.

Frank Westerman reisde naar de Noordkaap in het kielzog van de 16de-eeuwse ontdekkingsreiziger Willem Barentsz. Net als Barentsz kwam hij onderweg zeven pooldieren tegen: de lemming, de narwal, de paling, de ijsbeer, de rotgans, het rendier en de koningskrab. Over deze dieren schreef hij een eigentijds bestiarium: 'Zeven dieren bijten terug'. Want terwijl het ijs op de pool smelt, houden zij ons een spiegel voor. Annelies Moons sprak met Westerman op het Faar Festival in Oostende.

Daniel Gibbs is een Amerikaans neuroloog. 25 jaar lang behandelt hij mensen met dementie. Omdat hij zélf ook erfelijke aanleg vermoedt, laat hij zich testen. Hij heeft nog géén symptomen die wijzen op dementie, maar hersenscans zeggen genoeg; Gibbs heeft 100% kans om op zijn 80ste een man-met-dementie te zijn. Van expert verandert hij in patiënt, en geen gewone; hij zàl de ziekte vertragen. Over zijn fanatieke strijd schrijft hij een boek: 'Een tatoeage op mijn brein'.

Anthony Bosschem ziet de wereld graag, maar vindt dat soms niet eenvoudig. Daarom startte hij samen met regisseur Tom Mahy de podcast 'Zwijgen is geen optie'. Hij interviewde ondernemers, kunstenaars, activisten, wetenschappers, schrijvers, leerkrachten... die elk op hun manier proberen de wereld tot een betere plek te maken. In zijn boek 'Waarom ik een goed mens men ben (en jij ook)' legt hij uit waarom het zinvol is om te proberen het verschil te maken. Joris Hessels sprak met hem.

Echt voedsel met herkenbare ingrediënten heeft de afgelopen decennia grotendeels plaatsgemaakt voor zwaar bewerkt fabrieksvoer zonder enige voedingswaarde, dat zo aangenaam is van structuur en smaak dat we er geen genoeg van krijgen. Zo krijgen bedrijven meer winst en wij meer rommel binnen. In zijn boek 'De mens is een plofkip' fileert Teun van de Keuken de voedingsindustrie en laat hij zien wat er misgaat. Aan Annelies Moons vertelt hij hoe we anders kunnen gaan eten.

De totale outsider Donald Trump heeft de Republikeinse partij gekaapt en naar zijn hand gezet. De partij die onder Abraham Lincoln het land bij elkaar hield en de slavernij afschafte. Hoe is het zover kunnen komen? Dat probeert journalist Steven De Foer te verklaren in zijn nieuwe boek ‘De Saboteurs’. Hij vertelt aan Bruno Wyndaele hoe de 'Grand Old Party' gaandeweg haar zelfreinigend vermogen verloor.

Amsterdam is nu een bruisende stad vol branie. Maar begin jaren tachtig lag de stad op apegapen. Het straatbeeld werd getekend door vervallen panden en drugsverslaafden. De werkloosheid liep op. Inwoners vertrokken massaal. Hoe de stad uit het dal kroop, en intussen zelfs het slachtoffer is geworden van dat nieuwe succes, vertelt Marcel van Engelen in zijn boek 'De Stad'. Amsterdamliefhebber Bent Van Looy praat met hem over de mensen die de stad mee gemaakt hebben. Van Zeedijk tot Zuidas.

Al tientallen jaren weten we dat ze bestaan: kernwapens. Maar we durven er niet over na te denken wat er gebeurt als er écht een kernwapen wordt afgevuurd. In het boek 'Kernoorlog' van Annie Jacobsen stuurt Noord-Korea een atoombom af op het hart van de Verenigde Staten. Binnen 24 minuten zal de bom de halve aardbol afleggen en het einde van de wereld inluiden. Bent Van Looy praat over het huiveringwekkende boek met oud-kolonel Roger Housen en voormalig buitenlandjournalist Stefan Blommaert.

Journalist Kara Swisher volgt al sinds de jaren '90 de opkomst van de grote technologiebedrijven in Silicon Valley. Als een van de eersten begreep ze de impact van het internet en de digitalisering. Ze beet zich vast in figuren als Steve Jobs, Bill Gates, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg of Elon Musk. Mannen die de wereld wilden veranderen maar die wereld in sommige gevallen ook stukmaakten. In 'Burn Book' blikt ze terug, soms met bewondering, vaak kritisch. Tim Verheyden las het boek.

Een chimpansee die toneel speelt, olifanten die een feestje geven omdat er een baby geboren is en twee panda’s op een vliegtuig: een greep uit het leven van Zoo-arts Tim Bouts. In zijn 'Dagboek van een dierenarts' smokkelt hij de lezer mee achter de schermen van London Zoo en Pairi Daiza tot zelfs het pandapark van de sjeik van Qatar. Annelies Moons sprak met hem over het dierenartsenbestaan.

Op het FAAR festival in Oostende sprak Joris Hessels met Uwe Porters over haar boek 'De vrouw in de moeder'. De geboorte van een kind is ook de geboorte van een moeder. Die nieuwe rol brengt bij velen een identiteitscrisis teweeg. Ben je als moeder ook nog een vrouw, een partner, een seksueel wezen? Ook vroedvrouw Uwe Porters worstelde met die plotse identiteitscrisis.

Het alfabet lijkt een vanzelfsprekendheid, en we gebruiken het dagelijks. Daardoor staan we er nauwelijks bij stil dat het een van de meest baanbrekende uitvindingen ooit is. Martijn Jaspers en Toon Van Hal van de KULeuven schreven een boek over de geschiedenis van het alfabet: 'Van huisje tot hashtag, van ossenkop tot apenstaart'. Aan Bruno Wyndaele vertellen ze waar onze 26 lettertekens vandaan komen. En waarin ons alfabet verschilt van andere alfabetten en schriftsystemen.

In 1864 deed Georg von Neumayer een grootschalig onderzoek naar oceanen en stromingen. Hij gebruikte daarvoor een bijzonder middel: flessenpost. Hij liet flessen met briefjes te water en verzamelde meer dan 600 reacties op de drijvende berichten, van over de hele wereld. Over dit experiment en de vaak raadselachtige routes die de flessen aflegden schreef Wolfgang Struck het boek 'Flessenpost'. Marien bioloog Jan Mees bespreekt het bij Jacotte Brokken.

Het café is lang beschouwd als oord des verderfs, drinkplaats voor mensen met scheve praatjes. Voor Hans Schnitzler is een kroeg vooral een vrijplaats, een tussenruimte tussen het private en publieke leven, waar je kan ontsnappen aan de boze buitenwereld. Zou het kunnen dat in de microkosmos van het café aanwijzingen te vinden zijn voor een milder samenlevingsklimaat? Om dat te onderzoeken schreef Schnitzler 'Filosofie van de kroeg', hij neemt Bent Van Looy mee op een wijsgerige kroegentocht.

Heb je al eens vragen aan je ouders gesteld? Echte vragen? Dat doen we weinig. Dat deed ook Bart Moeyaert weinig. Hij probeert ze nu alsnog te stellen in zijn boek ‘Een ander leven’. Met als leidraad een citytrip naar Parijs met zijn moeder in 1996 schetst hij een intiem portret van zijn moeder en van zijn zoekende zelf. Aan Annelies Moons vertelt hij of hij ook antwoorden gevonden heeft.

Planten reageren op hun omgeving en ze kunnen met elkaar en met dieren communiceren. Het lijkt er zelfs op dat ze kunnen leren uit ervaringen. Er zijn zelfs planten die bladeren van andere planten kunnen namaken. Wat zegt dat over de intelligentie van planten? Of gaan we te ver in de toewijzing van menselijke eigenschappen aan planten? Wetenschapsjournalist Kim Verhaeghe schreef er een stuk over in EOS. Hij vertelt Joris Hessels hoe planten succesvol zijn zonder bewustzijn of brein.

Als kind dat opgroeide in Molenbeersel, kende Timmie Van Diepen vaag het verhaal van een razzia in het dorp in 1944, waarbij vijf leden van de familie Dirkx werden neergeschoten/meegenomen. Niemand in de familie Dirkx wou daar meer over kwijt. Hooguit werd er gezegd dat het 'een vergissing was geweest'. Tien jaar geleden begon Timmie een onderzoek. Dat resulteerde in een verhelderend boek over oorlog en verzet, over schuld en onschuld, over zwart en wit en héél veel grijs.

Jan Breydel is een van onze beroemdste middeleeuwers. Een standbeeld, een voetbalstadion, romans, én zelfs een hesp eren de Brugse beenhouwer, held van de Guldensporenslag. Maar die heldenstatus blijkt vooral het werk te zijn van zijn ambitieuze nazaten. De latere Breydels hadden er alle belang bij om zijn rol in de opstand van 1302 serieus aan te dikken. Historicus Lisa Demets schreef er het boek 'Breydel' over, ze vertelt aan Ronald Verhaegen hoe die rebranding in zijn werk ging.

Voorproevers was te gast in het Passchendaele Museum in Zonnebeke. Annemie Peeters praatte er met Ronald Verhaegen en Katrin Lohmann over 'Dicht(er) bij de Groote Oorlog', een podcast bij een gelijknamig project van Westtoer. Op 20 picknickbanken in de Westhoek zijn literaire teksten uit WO I aangebracht. In de podcast linkt Ronald Verhaegen deze historische getuigenissen aan gasten van nu. Een van die gasten is Katrin Lohmann, actrice en psychotherapeut, én opgegroeid in Duitsland.

Jelle Brandt Corstius is schrijver en Ruslandkenner, in zijn podcast 'Voordat de bom valt' doet hij verslag van de oorlog in Oekraïne. Maar hij wou meer doen dan alleen praten, hij wou ook actie ondernemen. Dus ging hij spullen brengen, en reisde met de auto, in het gezelschap van collega schrijvers en andere nuchtere Hollanders, naar Kiev. Zijn boek ‘Spullen brengen’ doet verslag van deze reis door de levende geschiedenis van Europa. Bent Van Looy sprak met hem.

De Franse reisschrijver Sylvain Tesson bedwong vier winters na mekaar alle Alpentoppen op ski's. Vier barre tochten in het gezelschap van een berggids, bij ijskoude temperaturen en in een monotoon wit landschap. Het boek met het verslag van zijn expedities heet dan ook 'Wit'. Waarom zoekt iemand dit soort avontuur op? Is het ook een innerlijke reis, een vlucht uit het moderne leven? Joris Hessels vraagt het aan expeditieleider Henk-Jan Geel.

Stel je voor dat je een stad mag bouwen. From scratch. Je mag doen wat je wil, er is plaats, er is budget… Alles kan. Hoe zou die stad er dan uitzien? Fotograaf Nick Hannes trok naar zes landen - Egypte, Korea, Nigeria, Kazachstan, Indonesië en Brazilië - die in een recent verleden een nieuwe hoofdstad hebben gebouwd of daar volop mee bezig zijn. Hij kwam terug met een fotoboek: 'New Capital'. Hij vertelt bij Linde Merckpoel over de kansen maar ook de valkuilen van zo'n geplande stad.

Waar komen taalfouten vandaan, en blijft fout altijd fout? Kunnen fouten in de vergetelheid raken? Komen er ook nieuwe bij? Volgens taalkundige Marten van der Meulen is de taalfout een van de fascinerendste onderdelen van de taal. En door beter te begrijpen waarom we taalfouten maken, kunnen we ze in de toekomst misschien makkelijker vermijden. Bruno Wyndaele probeert van der Meulen foutloos te interviewen over zijn boek 'Het geheime leven van taalfouten'.

De cliché's kloppen ook: er is droogte, er woedt oorlog, er heerst armoede en corruptie in véél Afrikaanse landen. Veel mensen willen er weg. Maar nog veel meer mensen blijven en zitten écht niet bij de pakken. Dat nieuws horen we zelden. Nu kun je er wel over lezen in het boek 'Afrika, een gedroomde toekomst' van Loïc De Cannière. En prachtige, hoopvolle beelden kun je ook zién in de fotogalerie van Eddy Van Gestel in de Kloosterstraat in Antwerpen. 1001 positieve verhalen in één gesprek

De lever is een uniek orgaan. Zo uniek dat wetenschappers er nog niet in geslaagd zijn een kunstmatige lever te creëren. Alcohol is niet de beste vriend van de lever, dat weten we. Maar wat doet de lever allemaal in ons lichaam? En hoe houden we onze lever gezond? Vijf artsen en één verpleegkundige van het UZ Gent schreven er een boek over, toepasselijk getiteld: 'De lever'. Een van die artsen is Anja Geerts, zij vertelt Jacotte Brokken alles over dit levensbelangrijke orgaan.

In zijn boek 'Witte orde' ontwart Sibo Kanobana het vaak onzichtbare kluwen aan waarden en normen, ideeën en gedragingen die we door de geschiedenis heen als superieur zijn gaan zien. Hij analyseert het maatschappelijk debat over beladen termen als ras en witheid en kijkt als sociolinguïst ook naar de oorsprong en betekenis van die begrippen en concepten. Aan Raf Njotea legt hij uit wat hij bedoelt met witte orde.

Eilanden halen zowel het beste als het slechtste in de mensen naar boven. Het zijn plekken waar in vrijheid en blijheid geleefd wordt samen met de natuur, maar eilanden werden ook gebruikt om miltvuur- en atoombommen te testen. Kortom, we kunnen echt wel spreken van 'De Eilanden van Goed en Kwaad', dat is dan ook de titel van het boek dat historicus en (deeltijds) eilander Adwin de Kluyver erover schreef. Annelies Moons hopte met hem langs enkele wonderbaarlijke eilanden.

In maart 2021 stak een dier zijn hoofd boven water voor de kust van Ierland. Het had een rechthoekige kop, een snor en twee lange slagtanden. Een walrus. Al snel kreeg het dier een naam: Wally. Wat deed Wally daar, zo ver van huis? En waarom maakte hij een reis langs Europese kusten? Schrijver Irwan Droog reisde Wally achterna in zijn boek 'Wally en wij'. Ronald Verhaegen reisde al lezend met hem mee.

Bart Jungmann was journalist voor de Volkskrant, ging met pensioen, wou een wereldreis maken maar eindigde in Luik. Daar woonde hij een halfjaar. Ingrid Berghmans was een van onze Vlaamse top-judoka's, ze werd verliefd op een Luikenaar en verhuisde naar Luik. Ze woont er nu al 35 jaar. Bart Jungmann schreef een boek over zijn avontuur. Ingrid Berghmans las het en vult aan: heeft Bart de stad begrepen? Is hij er goed geïntegreerd geraakt? Heeft hij de ziel van de échte Luikenaar weten te vatten?

De digitale wereld is de speeltuin van journalist Tim Verheyden, maar het is er niet altijd aangenaam toeven. Voor VRT MAX maakte hij de reeks 'Het digitale dilemma'. We worden online nog steeds gebruikt, gemanipuleerd en getrold, terwijl technologie toch den dienste van ons zou moeten staan en niet omgekeerd? Ligt een AI-systeem dat de mens in alles overtreft binnen handbereik? En zo ja, hoe moeten we daar mee omgaan? En wanneer komen de robots ons vervangen? Bruno Wyndaele vraagt het aan Tim.

Sinds haar zoon Tonio in 2010 overleed aan de gevolgen van een verkeersongeluk wordt het leven van Mirjam Rotenstreich beheerst door Verdriet, Gemis en Leed. Eerder vond haar man A.F.Th. van der Heijden al woorden voor zijn verdriet in 'Tonio. Een requiemroman'. De voorbije jaren begon ook zij te schrijven, teksten over haar leven als moeder zonder kind. Die teksten werden een boek: 'Jij ontbreekt aan mij'. Een boek als antwoord op de vraag hoe het met haar gaat. Joris Hessels sprak met haar.

Filmmaker Chantal Akerman staat - terecht - volop in de schijnwerpers. CINEMATEK toont een retrospectieve van haar films, in Bozar is er de expo ‘Travelling’, over haar atypische parcours, en er is de Nederlandse vertaling van haar boek ‘Mijn moeder lacht’, dat Akerman schreef toen ze voor haar zieke moeder zorgde. Het boek beschrijft hoe de gecompliceerde liefdesrelatie met haar moeder haar leven en werk heeft bepaald. Wouter Hessels vertelt bij Annemie Peeters over boek, expo en films.

KZ-syndroom is het postconcentratiekampsyndroom, een vorm van posttraumatische stressstoornis. De ouders van Henri Heimans waren elk actief in het verzet. Zijn Joodse vader doorstond Breendonk en Auschwitz. Zijn moeder kwam zwaar beschadigd terug uit Ravensbrück. Samen met Dirk Verhofstadt reisde Heimans door Europa naar de kampen en andere plekken waar zijn ouders terechtkwamen. Het resultaat is het boek 'KZ-syndroom', een waarschuwing tegen extreem-rechts. Bent Van Looy sprak met hen.

De opdracht aan de dertien essayisten was: herlees jouw favoriete Suske&Wiske-album, en schrijf over de dingen die jou nu opvallen, die je als kind niet zag of niet kon zien, omdat je de gevoeligheden nog niet kende of de context niet kon snappen. Naomi Izabela herlas De kadulle Cupido. Walter Pauli kon niet kiezen en herlas àlle strips van Sus&Wis. Het resultaat is een frisse kijk op een strip die al sinds 1945 bestaat.

De diagnose HIV krijgen, een stuk land kopen en een tuin aanleggen. Dat is wat filmmaker en kunstenaar Derek Jarman deed, eind jaren 80. Aan de kust van Kent legt hij een droomtuin aan, een plek die voor tuin- en kunstliefhebbers aller lande onderhand zowat een bedevaartsoord werd. Zijn avonturen legde Jarman vast in dagboeken, nu verzameld in het boek 'Moderne natuur'. Filmmaker Angelo Tijssens las het voor ons, en vertelt er over bij Bent Van Looy.

Welk werk ga ik doen: het is één van de belangrijke beslissingen van het leven. Het neemt ook zoveel tijd in beslag! En toch zitten ontzettend veel mensen vast in suffe, nutteloze of zelfs schadelijke banen. De grootste verspilling van onze tijd is de verspilling van talent, vindt de Nederlandse denker Rutger Bregman. Hij legt het uit bij Bruno Wyndaele.