La populara

Obervazer Fecker, il Eckstein-Schottisch, I dr Waag z'Menzike, Im Felsa-Schuss ed auters sauts enconuschents da la musica populara grischuna. Er tar la musica populara datti ils gronds favurits, ils sauts ch’ins taidla adina puspè gugent, quels enconuschents e semperverds. En il Grischun èn quai tocs sco: «Im Felsa-Schuss», «Bündner Maitali», «Obervazer Fecker», «Am Stieremarkt z'Thusis» ubain «Dr Wentalaschieber» . Quests tocs enconuschents vegnan interpretads da chapellas e musicants da vaglia: da la Chapella Oberalp, ils Engadiner Ländlerfründa, ils Stelser Buaba, ils Schwyzerörgeli-Fründa Felsberg, Peter Zinsli, la chapella Alpafründa ed autras chapellas grischunas.

Quels van en las chommas: Stimmig i dr Obstmühli, Ä gmiätlichi Rundi e Stubete Im Pöstli z'Samedan. L’emissiun dad oz cuntegna blers sauts che han da far cun star da cumpagnia, far festa e ballar. Perquai laschain nus sunar a chapellas che vegnan dals chantuns Uri, Sviz, Sur- e Sutsilvania, dal chantun Berna e dal Grischun, da regiuns nua ch’i vegn fatg musica en in stil tradiziunal, cun bler rassa e schlantsch. Nus tadlain sauts da las chapellas Echo vom Kinzig, da la Sissecher Holzmusig, ils Nidwaldner-Buebe, da la chapella Mischt am Rüggä, Echo vom Lizä e dal Ländlertrio Turi Schellenberg.

«Raclette uf de Mischtschufle», «Madrunser Intriga», «Krawall im Stall», «Dr Avner Puur in Singapuur». En la «populara» da RTR datti oz blers sauts cun titels in pau spezials. E da quels datti blers. Per exempel «Raclette uf de Mischtschufle», «Madrunser Intriga», «Krawall im Stall», «Wele Tiger? Dr Bantiger!», «Dr Avner Puur in Singapuur». Ed in per tadlain nus en la populara. Er in toc da Ueli Mooser, enconuschent per ses titels cun blera fantasia. «Alp Tasna Zigüüner», o lura «Chasper und Jachen», deditgà a ses dus giats – e «Tessiner Telifonstange». Sco ch’el m’ha declera ina giada èn quai ils Brissagos ch’il musicant renumà Res Gwerder fimava, er sch’el sunava l’orgelet.

Il «Appenzeller Potpourri», il «Bündner-Schottisch-Potpourri» ed in medley cun divers valsers enconuschents. En l'emissun da musica populara da questa gievgia udis potpourris e medleys populars, plirs sauts enconuschents en in toc. Il «Ländlertrio Nidwaldner-Buebe» suna in potpourri cun tocs che fan buna luna, ils «Engadiner Ländlerfründa» in toc cun il titel «Engadinereien», La chapella «Schwyzerörgeli-Fründa Felsberg» in potpourri da schottischs ed il toc «Schweizerreise Allerlei» e la chapella «Alderbuebe» in potpourri appenzellais ed il Bündner-Schottisch-Potpourri dals Schwyzerörgeli-Fründa Felsberg.

In dals gronds musicants e cumponists grischuns ed idol per bleras musicantas e musicants è mort avant 35 onns. El è senza dubi ina da las persunalitads impurtantas da la musica populara svizra e grischuna: Josias Jenny, il cumponist e musicant ch'è naschì ils 29 d'avrigl 1920 ad Arosa e mort avant 35 onns, ils 7 da november 1989 a Köniz. El ha sunà tar bleras chapellas da renum sco il «Berner Ländlerquartett» ed a partir dal 1955 fin il 1980 tar la chapella legendara «Zoge-n-am-Boge». El ha cumponì blers sauts enconuschents cun rassa e schlantsch e divers da quels tadlain nus oz: «En urchige Bündnerwalzer», «Muusig schpüele», «Dr Pfyffestopfer», ubain il «Aroser Schottisch».

Ils Ernis, ils Meiers, ils Ambühls, ils Küngs, ils Janetts, ils Kolleggers e blers auters. En la musica populara datti savens chapellas da famiglia, cun babs e mammas, figls e figlias ed er la cusrinada è da la partida. En l'emissiun dad oz tadlain nus sauts da furmaziuns cun blera parentella. Dal Appenzell enconuschain nus la famiglia Küng, in Grischun èn quai las chapellas Erni, Engiadina, Vadret, ils Stelserbuaba, ils Fränzlis da Tschlin ed er ils Kolleggers, ina dinastia zunt musicala. Tut quellas famiglias e dinastias èn impurtantas per la musica populara, e cun lur chapellas fan els musica che resta en l'ureglia. Vus udis tocs sco: «Drauf und dran», «Anton cun la trumbetta» ubain «Mia bella Firenza».

Ils inscunters da chapellas a Safien, Furgglis, Brambrüesch, Strada ed ils segunds dis da musica populara grischuna per giuvenils a St. Antönien. En l'emissiun dad oz dain nus in sguard sin in pèr eveniments da musica populara ch'èn sin il program las proximas emnas ed ils proxims mais. Il chalender d'inscunters da musica populara è emplenì bain. En la Val Stussavgia sunan ils 7 da fanadur las chapellas Fiin und gmüetli, Landquarter Ländlerfründa, il Jodelduett Seraina e Ladina Hug, il Ländlertrio 7.7.24, e las chapellas Scäragruas e Markant. Ils 18 d'avust è l'inscunter da chapellas a Furgglis sur Tschiertschen. Sin il palc: las chapellas grauBÜNDIG, Dreibünda, Örgeliplausch vom Spycherweg, Schesaplana, il Handorgelduett Hunger-Hunger, e las chapellas Via Mala e Bergüner Ländlerfründa. Er en Engiadina datti musica populara, e quai ils 24 d'avust, cun furmaziuns sco: Schwyzerörgeliquartett Schlitzohrä, Chapella Jünaiver, Echo vom Kontrabassshop, Bündner Überhöckler – e si Brambrüesch è ils 25 d'avust l'eveniment «Musig für alle» cun las chapellas Oberalp, Arflina, Grünberg, Davoser Ländlerfründa e la chapella Bärgfrida.

Christian «Hitsch» Jenny: Il musicant da vaglia è mort curt avant ses 95avel. Da giuven è sta Christian «Hitsch» Jenny in sportist passiunà e durant ils onns 50 el è er sta sin ils patins per il EHC Arosa, quella giada ina da las meglras equipas da la Svizra. Impressiunanta è er sia carriera musicala. La fin dals onns 60 ha el fundà il Schanfigger Schwyzerörgeliquartett cun Rolf Hess, Paul Mattli e cun Silvio Caluori – che è daventa pli tard in quintet, lura er anc cun ses cusrin renumà Josias Jenny. Durant ils ultims decennis ha el cumponì 200 sauts e registrà sur 30 portatuns. Il musicant da vaglia è mort la fin da favrer curt avant ses 95avel ch'el avess pudì festegiar ils 24 davrigl. En la populara ans regurdain nus da Christian «Hitsch» Jenny e preschentain perquai in'ura cun sia musica e sias chapellas: il Schanfigger Schwyzerörgeli-Trio, il Schanfigger Ländlerquartett ed il Schanfigger Ländlerquintett.

Cun Herbert Pixner, la Maschlmusig, ils frars Unterhofer, ils Vinschger Tanzlmusikanten e la Südtiroler Okarinamusig. Oz faschain nus ina visita tar noss vischins dal Tirol dal Sid. Il viadi da l'Engiadina Bassa sur il Pass dal Reschen en il Vnuost è curt e fingia en ils tschientaners passads hai da bleras relaziuns sur cunfin entras l'uvestg da Cuira e la claustra da Mariamunt. E fin il 1600 vegniva discurrì rumantsch e blers nums locals vegnan da quest temp. Suenter l'Emprima Guerra mundiala è il Tirol dal sid daventà part da lItalia e la convivenza è stada savens difficila. Ozendi è il Tirol dal Sid ina regiun che prosperescha, er grazia al turissem. I dat però er l'agricultura, ina gronda producziun da maila ed ils viticulturs produceschan buns vins. E lura: ina bella tradiziun da musica populara e chant cun furmaziuns da famiglia - e bleras chapellas en tut las regiuns: en las Dolomitas ladinas, en la val dal Isarc, a Brixen, en il Pustertal, las regiuns da Meran e Bozen ed en il Vnuost: Vus udis interpretas e chapellas sco la Maschlmusig, ils frars Unterhofer, ils Vinschger Tanzlmusikanten, Herbert Pixner e la Südtiroler Okarinamusig. E lur instruments èn l'orgel da maun, la citra, l'arpa e la ghitarra.