De Riviera

In 1925 arriveert Jean Cocteau in Villefranche. Hij is er slecht aan toe: zijn vriend en minnaar Raymond Radiguet is net overleden. Cocteau is ontroostbaar en vecht bovendien tegen een opiumverslaving. In het Hotel Welcome vindt hij een toevluchtsoord. Door er jarenlang hof te houden tussen de artiesten, maakt hij er een mythe van. Vanuit zijn kamer heeft hij uitkijk op appetijtelijke matrozen maar ook op de Chapelle Saint-Pierre. In 1956 zal hij in deze kapel een meesterwerk creëren.

Wanneer Nietzsche in december 1883 voor het eerst in Nice komt, is hij nog een zoekende filosoof, amper gelezen, en nog minder begrepen. Ook op persoonlijk vlak mij maakt hij een diepe crisis door. Maar ‘le changement de décor’ doet wonderen. Het is vooral het licht dat hem goed doet. Op zijn lange wandelingen in de omgeving, o.a. naar het bergdorpje Èze, vindt hij de inspiratie voor zijn meesterwerk ‘Also sprach Zarathustra’.

In de zomer van 1895 verblijft Louis Lumière op het landgoed van de familie in het kustplaatsje La Ciotat. Hij experimenteert er met zijn gloednieuwe uitvinding, een ‘cinematographe’. Het is het prille begin van de filmindustrie die in korte tijd de hele wereld zal veroveren. Die industrie viert jaarlijks haar grote feest in Cannes. In 1939 wordt de eerste editie georganiseerd. Maar na één dag wordt de party al stilgelegd wegens het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.

1946, Antibes. Picasso zit te schilderen in een oude burcht die nog heeft toebehoord aan de familie Grimaldi. Hij maakt er monumentaal werk dat speciaal bedoeld is voor een nieuw nog op te richten Picasso-museum. Hoe hij op deze plek terecht gekomen is, is een heel verhaal en heeft te maken met een ingewikkelde liefdesaffaire.

Marie Bashkirtseff was een kunstschilder afkomstig uit de Russische landadel. Van 1870 tot 1877 zwerft ze met haar moeder en tante langs de mondaine oorden van Europa. Lange tijd verblijven ze in Nice. Het is ook daar dat Marie begint met het schrijven van haar dagboeken. Ze geven een heel goed beeld van het elitaire leven aan de Riviera eind 19de eeuw.

Al sinds de 19de eeuw is het casino van Monte Carlo een verplichte stop voor elke reiziger die de Franse Riviera bezoekt. George Sand ervaart het echter als een verschrikking. ‘Je wordt er geworpen in de vuiligheid van de moderne beschaving’ schrijft ze in een brief. Anton Tsjechov daarentegen, geniet wel erg van het spel aan de roulettetafel, ‘Iets om later aan de kleinkinderen te vertellen’.

En één van de meest luxueuze paleizen aan de Riviera is het C, dicht bij Cannes. Het werd in 1932 gebouwd door de Amerikaanse modernistische architect Barry Dierks voor de actrice Maxine Elliott die er glamoureuze feesten gaf voor de beau monde. In mei 1949 is het paleis het decor van één van de meest besproken huwelijken van het jaar: dat van de steenrijke Aly Khan en de ‘liefdesgodin’ Rita Hayworth.

Tijdens de 19de eeuw is Hyéres één van de eerste zich ontwikkelende badplaatsen aan de Riviera. Dat is voornamelijk op het conto te schrijven van de rijke ondernemer Alexis Godillot. Hij laat er o.a. nieuwe boulevards aanleggen. Wanneer Virginie Loveling de stad bezoekt in 1886 tijdens haar ‘Winter in het Zuiderland’ is ze vooral onder de indruk van de machtige palmbomen die de stad sieren.

1864. Het station van Nice is pas ingehuldigd en daar arriveert de privétrein van Tsaar Alexander II. In de luxueuze Villa Bermond ontvangt hij Napoleon III. Nice bevalt hem en hij besluit een paar maanden langer te blijven. Er overkomt hem echter een groot drama. In het voetspoor van de tsaar zullen nog veel aristocratische Russen volgen, de ene al excentrieker dan de andere. Eén van hen: Groothertog Michailovich, de ongekroonde koning van Cannes.

De schilder Paul Signac is de eerste kunstenaar die de charmes van Saint-Tropez ontdekt. In 1892 vaart hij voor het eerst het pittoreske haventje binnen. De kleurenpracht en het licht resulteert in prachtig pointillistisch werk. In 1925 koopt ook de beroemde auteur en journaliste Colette, een klein huis in Saint-Tropez, in de Baie des Canebiers. Ze noemt het La Treille Muscate. Colette vindt er de rust die ze nodig heeft om te schrijven zoals het mooie autobigrafische La Naissance du jour.

Nogal wat chansonniers zijn geboren en getogen aan de Riviera. Charles Trenet werd geboren in Narbonne en schreef één van de populairste chansons allertijden over zijn geboortestreek : La Mer. Ook Georges Brassens vond in zijn geboortestad Sète de inspiratie voor een aantal van zijn chansons. Aan zijn chanson ‘Supplique pour être enterré à la plage de Sète’ hangt een bijzonder verhaal vast.

Het verhaal van Henri Matisse en de Riviera begint in het kleine vissersdorpje Collioure. Wanneer hij er in mei 1905 arriveert, wordt hij bijna met blindheid geslagen, zo onder de indruk is hij van de kleurenpracht. Die kleuren spatten dan ook van de doeken die hij er schildert. Ook de schilder André Derain die Matisse in Collioure vervoegt, schildert er als ‘un fauve’. Het fauvisme is geboren. In 1917 vestigt Matisse zich in Nice, om er nooit meer weg te gaan.

In 1926 komt de beroemde journalist Albert Londres voor een paar maanden in Marseille wonen. Hij wil een portret maken van de stad, en vooral de duistere zijde ervan. In de strijd tegen de mensenhandel en drugstrafiek lijkt de politie aan het kortste eind te trekken. De macht is er vooral in handen van de twee gangsters Paul Carbone en François Spirito. Hun levensverhaal zal later de inspiratie voor de gangsterfilm ‘Borsalino’, met Alain Delon en Jean-Paul Belmondo in de hoofdrollen.

In 1931 maken Erika en Klaus Mann de 2 oudste kinderen van Thomas Mann een reis langs de Riviera. Hun reisverslag, ‘ Das Buch von der Riviera’, is een ode aan het leven onder de zon. Ze bezoeken de grote trekpleisters maar daarnaast ook kleine dorpjes die op dat ogenblik nog ongerept zijn gebleven. Hun grootste ontdekking is het vissersstadje Sanary-sur-Mer. Enkele jaren later zal dit stadje een veilige haven worden voor heel wat Duitse schrijvers die op de vlucht zijn voor de Nazi's.

In 1931 krijgt Simone de Beauvoir haar eerste onderwijspost toegewezen. Ze is 23, en heeft een diploma filosofie op zak. Ze wordt benoemd in het Lycée Montgrand in Marseille, een middelbare meisjesschool. Voor het eerst in haar leven staat ze op eigen benen. Ze geniet met volle teugen van haar vrijheid, de stad en de omringende natuur. Wandelen wordt een passie die haar nooit meer zal loslaten.

In de jaren 20 van de 20ste eeuw doet ook het modernisme zijn intrede aan de Franse Riviera. De Ierse architecte en designer Eileen Gray laat in Cap Martin haar Villa E-1027 bouwen. Het is haar eerste architecturale creatie en is een waar icoon van de modernistische architectuur geworden. Le Corbusier was er later graag te gast, al waren de muren volgens hem saai en schreeuwden ze om muurschilderingen. Le Corbusier liet vlakbij ook zijn eigen ‘Cabanon’ bouwen.

In het oude stadsgedeelte van Nice, in de Rue de la Préfecture overlijdt op 27 mei 1840 de grootste violist allertijden : Nicolò Paganini. 57 jaar is hij. Wat volgt is één van de meest merkwaardige verhalen uit de hele muziekgeschiedenis. Niet één man is zo vaak begraven, opgegraven en opnieuw begraven als hij. Volgens de schrijver Auguste Blondel lag Paganini zelfs 4 jaar lang begraven op het Île Saint-Ferréol , één van de satellieteilanden van Saint-Honorat, voor de kust van Cannes.

In 1834 belandt Lord Brougham bij toeval in Cannes, samen met zijn ziekelijke dochter. Hij laat er het ‘Château Eléonore Louise’ bouwen en helpt om het kleine vissersstadje beroemd te maken. In 1884 is er een ander monument dat de geneugten van Cannes ontdekt : de schrijver Guy De Maupassant. De stad is de perfecte uitvalsbasis om met zijn jacht, de ‘Bel-Ami’, lange tochten te maken langs de Riviera. Een van die zeiltrips beschrijft hij in zijn boekje ‘Sur l'eau'.

In 1912 wordt het eiland gekocht door François Joseph Fournier, de zoon van een Belgische schipper die fortuin maakte als goudzoeker in Mexico. Dat na jaren van buitengewone avonturen in Canada, Panama en Californië. Het eiland is op dat ogenblik een woestenij, vernield door bosbranden, maar Fournier laat het helemaal herbebossen, en voorzien van wijngaarden en citrusplantages. Vanaf 1926 wordt het eiland ook de favoriete bestemming en een inspiratiebron van schrijver Georges Simenon.

In november 1906 trekken de twee vrienden Cyriel Buysse en Maurice Materlinck erop uit. Ze reizen ‘per auto’ naar de het zuiden van Frankrijk. Een auto is op dat ogenblik nog een revolutionaire nieuwigheid en lang niet alle wegen zijn voorzien op dit nieuwe vervoersmiddel. Ze bezoeken o.a. Grasse dat door Buysse als een waar ‘wonderland’ wordt omschreven. Later, in 1913, zal Maeterlinck er gaan wonen. In 1930 schaft hij zich zelfs een heus paleis aan nabij Nice, de ‘Villa Orlamonde’.

Vincent Van Gogh komt op 20 februari 1888 aan in Arles. Na twee jaar Parijs is hij moe van de drukte en het veeleisende leven in de stad en verlangt hij naar het heldere licht en de levendige kleuren van het zuiden. Hij heeft grootste plannen en is zeer productief, blijkt uit zijn prachtige brieven aan broer Theo. Alles gaat goed totdat hij voor het eerst in zijn leven een psychische breakdown krijgt.

De Engelse auteur Somerset Maugham omschreef de Côte d’Azur ooit als ‘a sunny place for shady people’. Hij wist waarover hij sprak want zijn ‘Villa La Mauresque’ in Cap Ferrat had ooit nog toebehoord aan Koning Leopold II. Een andere schimmige figuur die graag aan de Riviera verbleef was de meesterdief Dante Spada. Zijn onwaarschijnlijke levensverhaal zou de inspiratie worden voor de filmklassieker ‘To Catch a Thief’ van Alfred Hitchcock.

Er zijn maar weinig plekken aan de Côte d’Azur waar zoveel verhalen te rapen zijn als op deze beroemde promenade in Nice. Scott Fitzgerald vindt er de inspiratie voor zijn roman ‘Tender is the Night’, Isadora Duncan komt er op tragische wijze om het leven, en zelfs de schilder Edward Munch beleeft er gloedvol moment dat bepalend zal zijn voor de rest van carrière.

Het verhaal van de Riviera begint in Nice. In de 18de eeuw belandt daar de Schotse auteur Tobias Smollett. In zijn populaire reisverslag ‘Travels Through France and Italy’ maakt hij melding van het milde klimaat dat volgens hem uitermate geschikt zou zijn om te genezen van allerlei kwalen. In zijn voetspoor zullen de volgende decennia nog vele Engelsen volgen. Het is het prille begin van het massatoerisme.

Over historische plekken en kunstenaars aan de Côte d'Azur. Hoezo, het liedje 'La Mer' van Charles Trenet gaat niet over de zee? En hebben wij daar echt een Belgisch eiland? Ballerina Isodora Duncan vond er de dood in haar cabrio maar er was geen sprake van een crash? Kunstjournalist Eric Rinckhout reist langs de Cote d’Azur met verhalen over de iconische plekken en beroemdheden die daar woonden of flaneerden. Hij schreef de culturele reisgids 'The South of France for Art Lovers'.