Marianne Zwagerman | BNR

'We worden krankzinnig slecht bestuurd' schreeuwde Kees de Kort op 10 maart 2020, voorafgegaan door een hartgrondige vloek. Het is misschien niet de mooiste Korteaanse uitspraak maar wat mij betreft wel de meest memorabele: De coronacrisis was net begonnen en Kees had zijn cijfers op orde waardoor glashelder was dat we op een bestuurlijke ramp afstevenden.

Toch had Kees ongelijk. We worden niet zozeer krankzinnig slecht maar hemeltergend naïef bestuurd. Of liever gezegd, de vraag is wie ons eigenlijk bestuurt. Er lijkt zich een stille staatsgreep te voltrekken waarvan slechts kleine stukjes van de ijsberg boven komen drijven in de media.  

Toen ik in 2018 hier in mijn column het dwingende advies gaf om bij het referendum tegen de sleepwet te stemmen, omdat die een bedreiging voor de vrije samenleving en de onafhankelijke journalistiek zou vormen lachte toenmalig D66 Kamerlid Kees Verhoeven mijn zorgen weg. We weten hoe het afliep. Nederland stemde tegen de sleepwet, maar hij kwam er toch. Alle geruststellende woorden van Verhoeven en alle waarborgen die minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk destijds dacht te hebben ingebouwd bleken niet bestand tegen de machtshonger van de inlichtingendiensten. De AIVD en de MIVD tappen grootschalig het internetverkeer van burgers af. Zelfs je Netflix en YouTube kijkgedrag wordt bijgehouden, schrijft journalist Huib Modderkolk in de Volkskrant. Het past in het patroon van de afgelopen twee jaar waarin we zonder veel tegenstand een controlestaat in zijn gerommeld, onder het mom van een pandemie.

In de WOB-documenten die vrijkomen blijkt dat de NCTV in de coronacrisis een ongekende macht naar zich toetrok. De terreurbestrijder hield -illegaal!- columnisten zoals ik en kritische burgers in de gaten en had zelfs de macht om een veto uit te spreken over welke bewindslieden wel en niet aan mochten schuiven in het crisisoverleg.

Eerder deze maand was journalistiek Nederland geschokt over onze enorme duikeling -van plaats 6 naar 28- in World Press Freedom Index maar over een van de oorzaken: de zware inmenging van de veiligheidsdiensten die maakt dat bronnen van journalisten niet goed beschermd zijn, werd nauwelijks gerept. De NOS-hoofdredacteur huilde weer over stickers op zijn auto's en ander klein bier. Maar het echte gevaar komt niet van boze burgers. De geheime diensten die in Nederland blijkbaar de dienst uitmaken maken burgers, journalisten en columnisten vogelvrij. Kees Verhoeven schreeuwt nu moord en brand, maar hij gaat er niet meer over. De vraag is: wie wel?

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bill Browder heeft een boek te verkopen en de bijbehorende media-roadshow van de Amerikaanse investeerder kan wel eens vervelend uitpakken voor Mark Rutte. Browder is al jaren op een kruistocht tegen Poetin, die hem zijn bedrijf afhandig maakte en zijn advocaat vermoordde en zijn verhaal krijgt door de Oekraïne-oorlog extra tractie. Browder zei laatst in het FD : 'Iedereen ziet nu dat Poetin een massamoordenaar is. Ik denk dat het onmogelijk is om terug te keren naar de status quo. De publieke verontwaardiging is daarvoor nu te groot.'

Zondag [herhaalde%20Browder]herhaalde Browder in Buitenhof wat hij ook al tegen het FD zei: De MH17 is de Nederlandse 9/11 maar waar de Amerikanen er met gestrekt been ingingen tegen de agressor, is Nederland al jaren aan het pappen en nathouden. Rutte bleef, tot verbijstering van Browder, ook na het neerhalen van het vliegtuig de Russische miljardairs beschermen die de Zuidas gebruiken als belastingparadijs. Waarom? Dat is de vraag waarop het antwoord uitblijft. De onderste steen ligt nog altijd begraven, ergens in een Oekraïense zonnebloemenweide.

Rutte verschuilt zich al jaren bij elke vraag achter de lopende strafzaak waarvan op 16 mei weer een blok zittingsdagen begint bij de rechtbank op Schiphol. Een kulargument volgens Browder: 'Als er een daad van internationaal terrorisme is, wacht je niet op een onderzoek dat met zekerheid door de Russen wordt gemanipuleerd. Dan ga je er vol voor om de mensen te bestraffen die dit op hun geweten hebben.'

Tot februari van dit jaar was de situatie in Oekraïne, zelfs na MH17 een ver van ons bed show. Met de kennis van nu lezen de antwoorden op Kamervragen uit 2016 naar aanleiding van artikelen van financieel journalist Arno Wellens nog absurder dan ze toen al waren. Wellens onthulde dat de fabrikant van de Buk-raket die MH17 doorboorde een fiscale fop-vestiging op de Zuidas heeft. Rutte reisde samen met -toen nog ministers- Ploumen en Timmermans, naar Poetin af om Russische bedrijven naar Nederland te halen. Op de Kamervraag of de regering bereid is bedrijven die medeplichtig zijn aan oorlogsmisdaden uit Nederland te weren is het antwoord: 'de vestigingsplaats in Nederland is niet afhankelijk van het soort werkzaamheden'. De publieke verontwaardiging waar Browder op rekent bleef toen uit. Ook nu staan er geen massa's demonstranten op de Zuidas en zijn media druk met een bejaarde man en een kaars.

Misschien komt het nog.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Laat maar vallen dan, het komt er toch wel van. Het geeft niet of je rent. Wij hadden vroeger geen Gretha Thunberg om ons bang te maken voor de toekomst, wij hadden Henny Vrienten.

Het kwam er niet van, de angstaanjagende bom viel nooit. Of nou ja, het kwam er nóg niet van maar het kan nog; het onzekere gevoel van de jaren '80 is sinds 24 februari terug. Vrienten maakt het niet meer mee. Voor hem eindigde het ritje in de mallemolen van het leven op zijn 73ste. Net zo oud als mijn opa toen hij stierf. Twee jaar geleden schreef ik een eerbetoon voor hem en stelde vast dat zijn zoon -mijn vader- die drie jaar ouder is dan Henny Vrienten, tot de generatie behoort die behalve de watersnoodsramp geen oorlogen of andere catastrofes meemaakten. Ze lijken doodgaan geen optie meer te vinden en geloofden pre-corona in het sprookje van het eeuwige leven.

Inmiddels begint de realiteit in te dalen dat de modellenmakers van het CBS niet bepalen hoe oud mensen worden, maar God, de natuur, Moeder Aarde of waar je ook maar in gelooft. We moeten weer leren accepteren dat doodgaan doodnormaal is, was de oproep in de column over mijn opa aan het begin van de coronacrisis. Mensen wilden dat toen niet horen, de doodsangst verlamde het brein.

Het KWF neemt nu gelukkig het initiatief waar ik toen om schreeuwde. Ze verleggen de focus van doodziek langer doorleven naar beter doodgaan. Het gesprek met de KWF-directeur dat ik gisteren tussen de Doe Maar liedjes op de radio hoorde klonk als muziek in mijn oren. Artsen zijn uit onbeholpenheid en gebrek aan kennis gericht op doorbehandelen, ook als dat zinloos is. Ze hebben niet geleerd om met mensen over hun naderende dood te praten dus snijden, bestralen, injecteren en intuberen ze maar raak. Dat moet stoppen, vindt het KWF nu gelukkig ook. Maar, benadrukken ze, dat moet niet alleen de verantwoordelijkheid zijn van artsen. De hele samenleving moet vaker praten over sterven. Media hebben daarin een belangrijke rol. We zijn de taal over leven, doodgaan en zingeving kwijtgeraakt. We moeten daar samen de woorden weer voor vinden. Toen ik Jan Slagter van Omroep Max in 2020 vroeg om daarmee aan de slag te gaan spuwde hij vuur. Ik hoop dat hij nu wel luistert.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Het gaat niet goed met het openbaar bestuur in Nederland en met de rechtsbescherming is het ook somber gesteld. Regering en parlement functioneren in onze samenleving als een soort raad van commissarissen die nauwelijks meer weten wat er aan de hand is en wat het bedrijf produceert.' Het had vandaag in de krant kunnen staan, maar ik citeer uit NRC Handelsbladvan 5 juni 1987. Toen kranten nog op broadsheet werden gedrukt zonder kleurenfoto's op de pagina's. Toen Mark Rutte geschiedenis studeerde en hij zijn doctrine alleen nog maar voor de spiegel in zijn jongenskamertje uitsprak. Toen de ouders van de kinderen die in het toeslagenschandaal uit huis geplaatst zouden worden om nooit meer terug te keren, nog op de basisschool zaten of nog niet eens geboren waren.

Toen al sprak de 35-jarige ambitieuze rechter Alex Brenninkmeijer deze wijze woorden tegen de krant die hem interviewde vanwege zijn promotie op een onderzoek naar de betekenis van onafhankelijke rechtspraak in een democratische rechtsstaat.

Zelfs een voorbeeld van overregulering dat Brenninkmeijer in 1987 noemt is huiveringwekkend actueel. Een student van hem onderzocht de wettelijke beperkingen voor windmolens. Die bleken er volop te zijn, maar er werd geen windmolen minder door gebouwd. Overregulering leidt in de praktijk tot helemaal geen regulering, dus werden er juist molens gebouwd met veel te grote wieken en zonder rembeveiliging of andere veiligheidsmaatregelen, zoals dat gaat in ons rubberentegelparadijs waar papieren schijnveiligheid belangrijker is dan de realiteit.

De latere Nationale Ombudsman waarschuwt dan al voor de bedenkelijke rol die media spelen door ieder conflictje wat zich voordoet uit te zuigen omdat de amusementswaarde van wat in Den Haag gebeurt hoog is. Vele jaren later waarschuwt Brenninkmeijer als voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting Democratie en Media dat kranten en omroepen marketingmachines zijn geworden waar netmanagers en marketingmanagers hijgerig achter kijkcijfers en lezers aanjagen en zo de autonomie van hun mediamerken aantasten. Redacties bepalen niet meer de koers op grond van journalistieke kennis, autoriteit en intuïtie, maar lezersonderzoeken regeren. De kernfuncties van media -kritisch informeren, waarheidsliefde, bewaking van de macht- staan daardoor onder druk, vond Brenninkmeijer. Vorige week overleed hij, 35 jaar na dat gedenkwaardige NRC-interview. Zijn hele leven gevochten tegen een monster dat almaar groter werd.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Gaat Twitter dood, vraagt Elon Musk zich af net nadat hij bijna 3 miljard dollar in het bedrijf stopte. Musk deelde een lijstje van de 10 twitteraars met de meeste volgers, voornamelijk artiesten en sporters die vrijwel nooit iets posten.

Zelf staat Musk in de top 10 met 81 miljoen volgers. 7 miljoen minder dan de Amerikaanse President Trump had toen Twitter hem in januari vorig jaar van het platform schopte. Direct na de ban van Trump twitterde Musk dat veel mensen heel erg ongelukkig zijn met de rol van scheidsrechter van de vrije meningsuiting die tech bedrijven uit Californië uitoefenen. Maar hij vraagt zich nu pas af of Twitter wel genoeg waarde hecht aan 'free speech'.

Ik deel zijn zorg, al jaren, maar geloof er niks van dat Musk ervoor gaat zorgen dat social media great again worden. Juist mensen die denken als Musk, gedreven door een honger naar macht en dus geld, hebben de belofte van sociale media om zeep geholpen. Web 2.0 zoals het werd gedoopt na de uitvinding van Facebook, Twitter en YouTube zou de wereld gelijker en democratischer maken door iedereen een stem te geven. Al snel bleken markteconomische wetten belangrijker dan de idealistische beloften. Tech bedrijven werden machtiger dan presidenten en rijker dan landen.

In de EU is nu een wet aangenomen om de macht van Big Tech te breken zodat er een gelijker speelveld ontstaat voor nieuwe toetreders, liefst uit Europa. Maar iedereen weet dat politici dit soort zaken niet op kunnen lossen. Ze lopen hooguit innovatieve ondernemers niet in de weg. Zoals Jack Dorsey, de oprichter van Twitter, die de oplossing ziet in web3 waar de macht niet bij techbedrijven ligt maar bij de gebruikers. Bij web 1.0 konden we alleen consumeren, bij web2 mochten we terugpraten en zelf content maken, bij web3 kunnen we als het aan Dorsey ligt eigenaar worden van onze content. Maar dat is niks voor Musk. Die werd de rijkste man op aarde door mensen gratis data voor hem te laten genereren in auto's die ze eerst van hem kochten. Het idee dat die gegevens van ons zijn past niet in zijn straatje. Dus gebruikt hij als machtige twitteraar zijn free speech op Twitter om web3 dood te verklaren voordat het geboren is terwijl Dorsey knarsentandend toekijkt.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met een pistool tegen zijn hoofd werd journalist Robert Dulmers zondag door de politie Oekraïne uitgejaagd, waar hij voor het Nederlands Dagblad verslag deed. Hij twitterde binnen een half uur na een raketaanval door de Russen op een oliedepot in de haven van Odessa een filmpje van zwarte rookpluimen.

'4 raketten, 4 keer raak', zette hij bij de merkwaardige video die meer op het werk van een ramptoerist leek dan van een journalist. Oekraïne vindt dat Dulmers hiermee staatsgeheimen heeft geschonden terwijl hij ervoor heeft getekend dat niet te doen, in ruil voor zijn accreditatie.

'Oekraïne wil zich spiegelen aan landen in het Westen, maar laat zich zo van zijn slechte kant zien,' zegt journalistenvakbond NVJ, die de uitzetting van Dulmers veroordeelt. Daaruit spreekt een nogal overdreven vertrouwen in het Westen. We hebben geen idee hoe onze gezagsdragers zouden handelen als er oorlog op ons grondgebied zou zijn. We weten wel hoe ze handelen op het grondgebied dat ze binnenvallen. Als het om onze eigen acties gaat zijn we net een geblinddoekte ezel met alzheimer. Embedded journalistiek, waar journalisten zich aan de regels van de legerleiding moeten houden is uitgevonden door Amerikanen. Pistolen gebruikten ze voor zover ik weet niet tegen journalisten, maar er is bij veel Westerse media een bijna slaafse houding tegenover de eigen bevelhebbers.

In de huiveringwekkende reportages van BBC-verslaggever Jeremy Bowen vanuit Boetsja zien we de verkoolde lijken van vluchtende Oekraïense burgers en de geëxecuteerde mensen met de handen achter de rug gebonden. Beelden die een belangrijke rol spelen bij de volgende stap in de oorlog: de Westerse wereld schreeuwt om vergelding van de gruweldaden van de Russen.

In 1991 stond Jeremy Bowen ook tussen de verkoolde lijken in een bunker in Bagdad. 400 vrouwen, kinderen en bejaarden kwamen om na een aanval van de Amerikanen. Het Pentagon probeerde het weg te poetsen als een aanval op een militair doel, maar de bewoners gebruikten de bunker als schuilplek voor de kwetsbaarsten. De presentator van het BBC-journaal wilde niet van Bowen -die er met zijn neus bovenop stond- aannemen dat het echt niet om een militair doel ging. Nadat Bowen het drie keer ontkende gaf de presentator zijn moedige collega een trap na met de mededeling aan de kijkers dat 'de reporter onderworpen was aan Iraakse controlemaatregelen'. Niets is lastiger te herkennen dan je eigen hersenspoeling.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Politiek journalisten zoals Xander van der Wulp, Wouter de Winther en Joost Vullings deden lacherig over de emoties van Fleur Agema en Caroline van der Plas toen ze de minister van Justitie Dilan Yeşilgöz onlangs naar de Tweede Kamer riepen vanwege het online bespieden door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding van Kamerleden zoals zijzelf, columnisten zoals ik en burgers die op sociale media kritiek uiten op de overheid.

De journalisten gingen onder hun gezellige Haagse stolp mee in het frame van Yeşilgöz dat de Stasi-praktijken van de Nederlandse terreurbestrijder niet meer zijn dan het aanleggen van een digitaal knipselkrantje waarmee de regering een beetje voeling houdt met het sentiment in de samenleving.

De werkelijkheid is veel grimmiger. Als burger kan je er niet achter komen of je in het sleepnet van de NCTV bent gezwommen. Ik weet toevallig dat ik wel opduik in omgevingsanalyses dankzij publicaties van gelekte documenten op Geenstijl. Dat de NCTV ons met nepaccounts en andere illegale methoden bespiedt weten we alleen door oplettende journalisten van NRC die daar vorig jaar over publiceerden.

Yeşilgöz wil de verboden werkwijze van de NCTV legaliseren in een nieuwe wet waarover behalve de NCTV niemand enthousiast is. Donderdag is er in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek met experts die het wetsvoorstel allemaal verwerpen.  Bits of Freedom en Amnesty International waarschuwen dat de mensenrechtenschendende spionage een chilling effect heeft, zeker in de context van terrorisme. Het maakt burgers en journalisten kopschuw en ondermijnt het publieke debat en de vrije samenleving.

De Autoriteit Persoonsgegevens oordeelt dat Nederland door het bespieden verandert in een surveillancemaatschappij. 'In de systemen van de NCTV terechtkomen is een van de ingrijpendste dingen die iemand kan overkomen vanwege de potentiële impact,' zegt de privacy autoriteit, 'de NCTV deelt analyses met andere organisaties zoals de politie en de kans is groot dat zij daarop actie zullen ondernemen.'

Goed toezicht op welke data wordt opgeslagen en voor welke periode ontbreekt. De overheid eigent zichzelf een oncontroleerbare macht toe waartegen burgers zich niet kunnen verweren. En dat in een land waar nog altijd 1115 kinderen zoek zijn, ontvoerd door de overheid omdat de belastingdienst lijstjes aanlegde met burgers die ze niet vertrouwden. Een schandaal dat jarenlang onder de radar bleef van de Haagse stolpjournalisten. Hopelijk letten ze nu beter op, zeker nu zelfs mediacollega's het doelwit zijn.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een 8 cilinder met 1000 pk die tot 50 kilometer verderop doel kan treffen. De pantserhouwitser is het grootste wapen van de Nederlandse landmacht.

Defensie noemt het gevaarte liefkozend een 'mean machine'. En onze minister van binnenlandse zaken, Hanke Bruins Slot, weet hoe je hem bedient. Ze vuurde in Uruzgan als pelotonscommandant precisiegranaten af met het 55 ton zware oorlogsvoertuig toen Thierry Baudet nog in zijn studeerkamertje zat, liet ze hem weten nadat hij haar in een debat in 2019 'schattig en naïef' noemde omdat ze de dreiging van Rusland serieus nam.

In de ondoorgrondelijke Haagse banenmachine werd Bruins Slot geen minister van Defensie maar van Binnenlandse Zaken en dus verantwoordelijk voor de democratie. Ze schrok van de historisch lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen en gelast een onderzoek. Teleurstellend voor iemand die getraind is om binnen 90 seconden een granaat af te vuren. Onderzoek is Haags jargon voor uitstellen tot voorbij de aandachtsspanne van journalisten. Bruins Slot weet best dat er al een berg onderzoeken ligt waar een pantserhouwitser alleen vol gas overheen kan beuken.

De Atlas van Afgehaakt Nederland, het onderzoek De Democratie Dichterbij, het rapport Lage Drempels, Hoge Dijken. En mijn persoonlijke favoriet: Lokale democratie op zoek naar zichzelf, in 2020 verschenen in opdracht van de voorgangster van Bruins Slot. Er komen burgemeesters aan het woord én hoofdredacteuren van regionale dagbladen die heerlijk hun gal spuwen over de woordvoerders- en spindoktersziekte die ook de lokale politiek heeft verziekt.

Het allerbeste onderzoek stond in de Volkskrant. De krant postte 24 uur bij een huisvuilcontainer in de Haagse wijk Laak. De reportage is voldoende om te begrijpen waarom de opkomst in deze wijk -waar net zoveel mensen wonen als in Nijkerk of Etten-Leur- vorige week nog geen 23 procent was. Er wonen ratten zo groot als katten. Het is op papier een woonwijk maar in werkelijkheid een openbare vuilstort. Een buurt waar de bewoners wadend door de pis hun voordeur moeten zien te vinden. Waar het op de eerste maandag van de maand matrassendag is, als de arbeiders uit het Oostblok naar huis gaan en hun schamele inboedels op straat mikken. Waar Nederlands allang niet meer de voertaal is en 30 procent van de mensen rond de armoedegrens leeft. Het is 5 autominuten verwijderd van het kantoor van Bruins Slot maar Uruzgan lijkt vaak dichterbij.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als de Navo zelfs na een bombardement op een kinderziekenhuis niet ingrijpt, wanneer in hemelsnaam dan wel? Dode baby's zijn krachtige lontjes die ieder sluimerend conflict of lokale strijd tot ontploffing weten te brengen, zodat een totale oorlog niet uit kan blijven.

'Waarom bombardeert uw land onschuldige vrouwen en kinderen?' vuurspuwde de Buitenhof interviewster tegen de Russische ambassadeur. Ruimte voor een antwoord kreeg de diplomaat niet, het oordeel was in de mediarechtbank geveld voordat de camera liep. De huiveringwekkende beelden van het verwoeste ziekenhuis in Oekraïne en de gewonde hoogzwangere vrouwen die uit het puin werden gevist spreken voor zich.

Als de Buitenhof-redactie eerst het boek Spoken van media-historica Pien van der Hoeven had gelezen zouden ze weten dat babylijkjes klassiekers zijn in het verkopen van een oorlog, een schoolvoorbeeld van oorlogspropaganda. Van der Hoeven reconstrueert in haar boek onder meer de leugen van de couveuseroof die Amerika over de streep trok om in 1991 de grootste militaire operatie sinds de Tweede Wereldoorlog te starten: operatie Desert Storm die Saddam Hoessein uit Koeweit joeg. PR-bureau Hill & Knowlton ontving 10 miljoen euro van Koeweit om de geesten van de Amerikaanse burgers rijp te maken voor de oorlog. Ze brachten het verhaal de wereld in dat de Irakezen in Koeweit couveuses roofden en pasgeboren baby's achterlieten op de koude ziekenhuisvloeren. 312 baby's stierven zo een gruweldood.

President Bush vertelde het verhaal over de baby's negen keer in publieke optredens over de oorlog. Het was alleen niet waar. Een van de vele leugens waarop de Golfoorlog stutte, zoals ook de andere twee oorlogen die van der Hoeven analyseert op leugens zijn gebouwd. Ze schetst een beeld van journalisten als gewillig doorgeefluik van 'angst zaaiend en haat opwekkend nepnieuws' en als 'reclamemakers voor wapenfabrikanten'. De paar journalisten die wel proberen de waarheid te publiceren worden tegengewerkt door hun collega's en 'schofterige mediabazen' zoals van der Hoeven ze beschrijft. Oorlog is entertainment, het verkoopt kranten en scoort kijkcijfers als de berichtgeving een beetje in lijn is met de maatschappelijke consensus. Afwijkende geluiden worden niet op prijs gesteld. Niet door de overheid, niet door het publiek en dus niet door mediabazen. Kritische stemmen worden geëxcommuniceerd. Gelukkig komt de waarheid in boeken als Spoken uiteindelijk boven water. Maar omdat media geen collectief geheugen hebben voor oorlogsverslaggeving maken ze in elke oorlog dezelfde fouten. Vandaag, gisteren en morgen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zondag zette ik de oorlog gewoon even uit. Radio uit. Twitter uit, behalve voor het delen van foto's van mijn hond en de shetlandpony's van mijn moeder. Voor de stal, uit de wind met mijn neus naar de zon was er even vrede op aarde. Op mijn kleine stukje aarde althans. Een dagje zorgeloosheid is een grote luxe in deze tijd.

Ik maak me al jaren zorgen over de groeiende techdictatuur waarmee Amerikaanse bedrijven hun stempel drukken op onze vrije meningsuiting; over de onfrisse manier waarop onze overheid communicatietechnieken inzet om de waarheid te verdraaien en een beetje minder waar te maken; over het onvermogen van de journalistiek om dat tot de laatste draad uit te zoeken, want de waan van de dag klikt nu eenmaal lekkerder; over sleepwetten en omgevingsanalyses van ijverige ambtenaren waarin ook mijn tweets en columns opduiken. In de gaten gehouden worden als mondige mediamaker is ergens wel fijn, niet gehoord worden is erger. Maar het wordt eng als een voormalig MIVD-baasje in OP1 zonder enige tegenspraak van de interviewers begint te oreren over het ophangen en executeren van mensen die -in zijn ogen- nepnieuws verspreiden.

Het verbleekt allemaal bij de omstandigheden waarin de laatste nieuwsbrengers in Oekraïne en Rusland hun werk moeten doen. Rennen voor je leven terwijl de kogels je om de oren vliegen of 15 jaar cel riskeren omdat je opschrijft wat er gebeurt. Én het bewijst dat we ons moeten blijven verzetten tegen alle vormen van inmenging van overheden in nieuwsgaring en meningsvorming. Je kunt je ook in het (nog) veilige Nederland niet veroorloven daar naïef in te zijn. Wat je weggeeft krijg je nooit meer terug. We zijn in de coronacrisis al gedrild in het normaal vinden van dingen die niet normaal zijn. Dat je een vrijheidsstraf opgelegd kon krijgen zonder tussenkomst van een rechter. Dat het leger een spionageafdeling opzette om ons, kritische burgers, in de gaten te houden.

Nu wordt de oorlog in Oekraïne gebruikt om er wetgeving doorheen te jassen waarmee de Nederlandse inlichtingendiensten ons ongehinderd af kunnen luisteren en onze mails en WhatsApps kunnen scannen. In Moskou moeten burgers op straat hun telefoon aan politiemensen overhandigen zodat zij hun berichten kunnen lezen. Zo ouderwets! Dat is in Nederland straks lekker geautomatiseerd. Gaat u maar rustig slapen, de staat past wel op uw telefoon.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De verbeten kijkende Poetin, met een paar mannen in uniform helemaal aan de andere kant van die lange tafel. De lachende Zelensky in een groen T-shirt, amicaal aan de thee tussen dappere strijders. Krachtig beeld. De geïsoleerde gekke dictator versus de toffe held.

Zelensky is overnight wereldwijd omarmd als de nieuwe Mandela, de gereïncarneerde Luther King. Drie jaar geleden werd hij bespot toen hij zijn presidentiële staf castte als een soapserie. Hij nam bevriende tv-makers mee naar zijn nieuwe politieke baan. Dat zie je terug in de beeldregie. Zelensky is de eerste influencer-president in oorlogstijd, waar Poetin de klok terug lijkt te zetten naar de jaren '50.

We weten dat influencers fotoshoppen, gesponsord worden en dingen ensceneren. En we weten dat de waarheid als eerste sneuvelt in een oorlog. Bij een oorlogspresident die nog niet zolang geleden acteur was moet de bullshitdetector extra scherp worden afgesteld. De waarheid is altijd complexer dan een Twitterfilmpje suggereert.

Op radio en tv wordt de oorlog overtuigend geduid door dezelfde experts die een week geleden nog allemaal zeker wisten dat er geen oorlog kwam. Mediamagnaat Derk Sauer bood in het Parool zijn excuses aan voor het feit dat hij ondanks alle symptomen -de gemilitariseerde samenleving en het muilkorven van de vrije pers- niet zag dat Poetin uitgroeide tot een grenzeloze tiran. Aanwijzingen waren er volop. Op sociale media wordt nu een Nieuwsuur-interview met Jaap de Hoop Scheffer uit 2018 veel gedeeld. De oud-NAVO baas zegt daarin dat zijn club Poetin in een hoek dreef, waardoor de Rus radicaliseerde. De snelle NAVO-expansie naar de voormalige Sovjet-landen droeg bij aan de agressieve opstelling van Poetin.

Wie dat nu zegt wordt met pek en veren Nederland uitgejaagd. De Hoop Scheffer nuanceert in recente interviews zijn uitspraken van toen naar de nu geaccepteerde norm. Poetin-kenner Wierd Duk voelt zich genoodzaakt te verklaren dat hij zijn analyse over het Oekraïne-conflict niet aanpast, ondanks de overlap met de visie van Baudet. De vraag is hoe lang hij dat vol kan houden, na de aankondiging door Ursula von der Leyen dat zij de verspreiding van de 'leugens die Poetins oorlog rechtvaardigen' gaat stoppen. De EU ontwikkelt tools om 'giftige desinformatie' te verbieden en wil de doorgifte van Russische staats-tv blokkeren. Vanwege een virus werden we China 2.0 met lockdowns en avondklokken. Vanwege een oorlog worden we nu Rusland 2.0 met door de EU verboden media.

Over Marianne Zwagerman

Schrijver en innovatiestrateeg Marianne Zwagerman geeft haar visie op het medialandschap. Elke dinsdag een nieuwe column. Luister live dinsdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/marianne-zwagerman, Apple Podcast of Spotify. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Toen de oorlog begon was ik op Twitter, waar je wél live meekrijgt wat er in de wereld gebeurt, met een schuin oog kijkend naar een ellenlange tv-commercial waar een meneer die van liegen zijn vak heeft gemaakt net deed alsof hij de baas is van een lief gaaf land, dat geen grotere problemen heeft dan een hoge energierekening.

Terwijl er genoeg gas is. Maar de man die met zijn hand aan de kraan van de dikste gasleiding zit stuurde gisteravond militairen door de straten van Zuid-Oost Oekraïne. Onze premier braakte bij Jinek ongestoord folderteksten uit tegen doodvermoeide schaatsers en braaf meeverende cabaretiers. Folderteksten die in de ochtend al, verpakt als journalistiek artikel, stonden afgedrukt op de voorpagina van het AD. Mark Rutte en de VVD twitterden de screenshots van het kranteninterview alsof er geen betaalmuren bestaan. De krant lag op tafel bij Jinek; de brandmanager kan tevreden zijn maar de hoofdredacteur moet zich kapot schamen. Als het campagneteam van een politieke partij het interview met de partijleider in jouw krant als brochure gebruikt hoef je niet heel tevreden te zijn over de journalistieke prestatie.

Bij de publieke omroep trok een dweilorkest door de OP1 studio langs de rest van de schaatsers. ‘Brekend nieuws laat zich niet voorspellen helaas en deze keer was het eerste deel van Op1 vooraf opgenomen vanwege de Olympische sporters. Ongelukkig toeval, maar geen bewuste keuze,’ zei Thomas van Groningen na de uitzending. De publieke kijkers hadden bíj́na geweten wat zich afspeelde in de besneeuwde straten van Rusland, want daar stond Pieter Waterdrinker klaar om live bij Margriet van der Linden verslag te doen van de historische tv-toespraak van Poetin. Briesend twitterde Waterdrinker: ‘Ik sta voor een of ander KUT programma op Nederlandse tv alles hier in Rusland (gratis!) te volgen, houd al het andere af, zelfs de BBC, want ze willen me spreken, dan bellen ze na afloop: "Ja, we konden je niet bereiken." Gratis hè? DIT IS M... Nooit meer voor mij.’

Treuriger wordt het niet meer in de Nederlandse journalistiek. Een deskundige, goed geïnformeerde freelancer mag gratis op komen draven bij de publieke omroep, vanuit een land in oorlog, terwijl vorstelijk betaalde talkshowhosts de branded content uit de ochtendkrant opwarmen. Ondertussen werd het oorlog. Maar daar merkte de tv-kijker niets van.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Stel, u heeft in de bedrijfspoule ingevuld dat Nederland met 20 medailles terugkomt uit Peking, maar het zijn er in werkelijkheid 23. Klopte uw voorspelling dan niet of waren de Spelen niet in orde? Mensen die bij het CBS werken zouden het waarschijnlijk 'overpresteren' noemen. Ze zijn daar de hele dag druk om de realiteit in modellen te proppen zodat beleidsmakers ergens op kunnen varen. Het is ook best belangrijk dat iemand becijfert hoelang vijfenzestigplussers ongeveer van plan zijn nog te blijven leven en mee-eten uit de gezamenlijke AOW-ruif. Een te lage inschatting kan de rijksbegroting lelijk door de war gooien.

Vooralsnog is er een financiële meevaller te melden omdat het CBS geloofde in de mythe dat mensen steeds langer kunnen leven, dat er geen biologische grens gerespecteerd hoeft te worden. Dat sprookje is wreed verstoord. We hebben twee jaren achter de rug waarin er meer mensen stierven dan het CBS dacht. In 2021 overleden ongeveer 171.000 Nederlanders, 2.000 meer dan in 2020 en maar liefst 16.000 meer dan geprognosticeerd. Een afwijking van bijna 10 procent. Dat geeft niet, we gokken allemaal wel eens verkeerd. Maar in plaats van 'foute berekening' noemt het CBS de inschattingsfout 'oversterfte', en dan wordt het een probleem van de samenleving. Iets dat tegengegaan moet worden, want de werkelijkheid moet zich in dit land altijd aan de modellen aanpassen.

Nou is er in dit geval reden voor onderzoek naar de doodsoorzaken omdat in álle leeftijdsgroepen te veel mensen doodgingen. In het eerste -nog vaccinloze- coronajaar 2020 was de sterfte vooral hoog in de verpleeghuizen, de enige categorie Nederlanders waar de sterfte vorig jaar juist lager uitviel. Het dorre hout, zoals ik dat noemde in mijn column van maart 2020, werd al in het begin van de coronacrisis gekapt. In plaats van dat problematiseren zouden we ook kunnen leren accepteren dat doodgaan doodgewoon is, was mijn oproep toen. Ik spoorde de NPO aan om TV-educatie voor ouderen te maken over waardig en op tijd doodgaan. Die bal wordt nu ingekopt door Sire, met een campagne die de dood meer moet laten leven. Hoe voltooid is een leven vol onvoltooide gesprekken, vragen de campagnemakers zich af. Een mooie vraag, maar het gesprek moet ook gaan over de onvoltooide levens die in 2021 ten einde kwamen zonder verklaring. Op tijd doodgaan is niet te laat, maar ook niet vroeg.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vorige week zond BNR mijn column niet uit, misschien viel u op dat ik ontbrak in het programma. Later die dag kwam de column alsnog op de BNR-site. 'Een misverstand,' zei ik tegen mijn bezorgde volgers op Twitter die zich afvroegen wat er aan de hand was en of ik soms gecensureerd werd. Dat laatste was waar, dat eerste een klein beetje.

In de column, die trouwens over censuur ging, noemde ik de fittie van Joe Rogan met CNN. De medisch commentator van de tv-zender moest toegeven dat ze Rogan geframed hadden als gebruiker van medicijnen voor beesten, terwijl het middel Ivermectine al aan miljarden mensen werd voorgeschreven voor allerlei kwalen.

BNR viel over de zin waarin ik benoemde dat juist die week bekend werd dat het medicijn inderdaad iets tegen corona lijkt te doen, waar Rogan het ook voor slikte. Dat ging de hoofdredactie te ver. Die zin moest eruit en anders kwam mijn column niet op de radio. Voordat we het eens werden over een compromis was de uitzending voorbij. Ik herschreef de zin zo dat ik vond dat het nog steeds hetzelfde stond en BNR vond dat ze er geen risico mee liepen.

Het is de eerste keer dat ik iets heb veranderd in een column. Columnisten hebben een grote mate van vrijheid, niet alleen van hun hoofdredacteuren, ook wettelijk mogen we ver gaan. In de leidraad van de Raad voor de Journalistiek staat dat stijlmiddelen als overdrijven en bewust eenzijdig belichten geoorloofd zijn, hoor en wederhoor zijn niet nodig.

Maar de duimschroeven worden wereldwijd aangedraaid voor opinievormers. Rogan moet toezien hoe Spotify een heel aantal van zijn oudere podcasts verwijderde omdat de taal die hij bezigde nu echt niet meer kan. In de UK is nieuwe wetgeving in de maak die illegale online content moet tegengaan. Mark Zuckerberg kan in de gevangenis  belanden al als hij zijn platforms niet 'schoon' weet te houden waarschuwde de Engelse minister. De wet moet mensenhandel, wapenverkoop en ander illegaals tegengaan, maar wordt ook ingezet om het verspreiden van desinformatie over corona strafbaar te stellen. En daar begint het te knellen, want wie heeft de waarheid in pacht? De theorieën van de wappies blijken keer op keer meer eeuwigheidswaarde te hebben dan de modellen van het RIVM. Dat is een schrale troost als je achter de tralies zit.

====

Verantwoording |De hoofdredactie vindt de vrijheid voor onze columnisten erg belangrijk. BNR staat voor kwaliteitsjournalistiek en vindt dat beweringen feitelijk onderbouwd moeten zijn. Daar was vorige week twijfel over. Lees hier de verantwoording.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op de TU Delft mag weer openlijk getwijfeld worden over de oorzaken van klimaatverandering. Een prettige bijvangst van het omstreden eredoctoraat voor eurocommissaris en klimaatpaus Frans Timmermans. Zijn eretitel leidde tot een storm van protest onder klimaatwetenschappers waarna de TU overstag ging en het twijfelverbod introk.

Dat lijkt een overwinning voor de academische vrijheid, maar tegelijkertijd schrapt de Rijksuniversiteit Groningen de lessen kritisch denken omdat de docent iets te fanatiek kritisch dacht.

Kritisch denken is niet langer een populaire bezigheid in academische kringen. Ik vertelde laatst in The Friday Move dat ik in verzetsclubjes tegen het coronabeleid zit met hoogleraren, topambtenaren, politiecommissarissen en andere hooggeplaatsten die geen ruimte voelen en krijgen op hun werk en in de media om zich uit te spreken. Bedreigingen, ontslag en gedwongen vertrek uit interessante commissies is hun deel. Ik hoop dat een aantal van hen binnenkort toch de moed bijeen raapt om de stilte te verbreken.

De Turkse president Erdogan waarschuwde de media in zijn land vorige week dat hij nog harder in gaat grijpen bij ongewenste berichtgeving. De meeste media in de Westerse wereld hebben zo'n waarschuwing niet eens nodig, die voegen zich vrijwillig naar het gezag. NY Times reporter Matthew Rosenberg zegt vandaag: 'Wij van de media zouden moeten overpeinzen waarom zoveel mensen Joe Rogan vertrouwen in plaats van ons'.

Het antwoord is eenvoudig: omdat mensen als Joe Rogan wel beide kanten van het verhaal proberen te belichten. Rogan geeft op Spotify een podium aan wetenschappers die, totdat zij kritisch werden over het coronabeleid, gerespecteerd waren, terwijl de grote Amerikaanse techbedrijven hun accounts op zwart zetten en traditionele media hen framen als gevaarlijke gekken. En Rogan gaat de discussie aan met de gevestigde media, zoals met de medisch commentator van CNN, Gupta, die moest toegeven dat de framing door CNN dat Rogan een geneesmiddel voor paarden gebruikte om zichzelf te genezen van corona 'snarky' was. Juist deze week meldt Reuters dat het middel, Ivermectine, inderdaad een anti-viraal effect heeft tegen corona.

Spotify sloeg de aanval van wat hoogbejaarde artiesten op Joe Rogan gelukkig af. De Woodstock generatie, ooit moedig en grensverleggend, is verworden tot een bosje dorre takjes dat zijn macht misbruikt. "I hope I die before I get old" zong Roger Daltry op Woodstock. Maar Neil Young en Joni Mitchell werden wel oud, zuur en bang. En te egoïstisch om jongeren van nu te laten rocken in the free world.

====

Verantwoording |De hoofdredactie vindt de vrijheid voor onze columnisten erg belangrijk. BNR staat voor kwaliteitsjournalistiek en vindt dat beweringen feitelijk onderbouwd moeten zijn. Daar was bij deze column twijfel over. Lees hier de verantwoording.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Marianne Zwagerman vraagt zich af of er een exitstrategie is voor de coronapas. Luister, of lees, hier haar column.

Mensen zonder principes en rechtvaardigheidsgevoel mogen straks weer naar het café. Gefeliciteerd met uw voorwaardelijke vrijheid als u daarbij hoort en zonder morren medische handelingen ondergaat om vinkjes te verdienen op uw smartphone.

Dat we nu al officieel weten wat er vanavond op de persconferentie wordt verteld is onderdeel van de nieuwe bestuurscultuur. De NOS hoeft niet meer te lekken wat het OMT opschreef, de nieuwe minister van Volksgezondheid brengt het advies nu zelf een dag voor de persconferentie naar buiten. Na bijna twee jaar crisis kunnen journalisten zich zowaar voorbereiden op de persconferentie.

De enige relevante vraag vanavond is: wat is de exitstrategie voor de coronapas? Nu ook uit het meest recente onderzoek, uitgevoerd door de TU Delft, weer blijkt dat het ding geen bijdrage levert aan het terugdringen van het virus, adviseert het OMT merkwaardig genoeg toch dat toegang tot de horeca, theaters en sportwedstrijden 'vooralsnog' alleen met 3G is toegestaan.

'Vooralsnog' klinkt hoopvol maar is het niet. De WHO heeft de finishvlag al in de hand om de pandemie officieel te beëindigen, maar ons kabinet gaat gewoon door met het invoeren van de 2G-wetgeving waarmee miljoenen Nederlanders worden uitgesloten. De deelname van burgers aan het openbare leven wordt voorwaardelijk gemaakt, in strijd met burgerrechten.

In het coronadebat vorige week konden de woordvoerders van D66 en de VVD ook niet meer uitleggen waarom. Althans, dat kunnen ze wel maar willen ze blijkbaar niet, terwijl de reden in feite gewoon in het coalitieakkoord staat: 'We nemen het voortouw en zetten in Europees verband in op ontwikkeling van een digitale identiteit.' Al in 2018 is door diverse lobbyorganisaties geopperd dat een vaccinbewijs een goed middel is om de invoering van die door de EU gewenste digitale identiteit te versnellen. Er was alleen nog een angstaanjagend virusje nodig. Het nieuwe kabinet heeft een staatssecretaris aangesteld die dit moet regelen, Alexandra van Huffelen, die we nog kennen van de afwikkeling van het toeslagenschandaal. Juist zij heeft met eigen ogen gezien welke ravage wordt aangericht als de overheid digitalisering te ver doorvoert en zelflerende algoritmes onschuldige burgers vermorzelen.

Van Huffelen moet niet alleen het Europese digitale paspoort invoeren, waarmee ons vrijheden kunnen worden toegekend en afgenomen. Zij is óók verantwoordelijk voor het bestrijden van zogenaamde desinformatie op online platformen. Een griezelige combinatie van taken, die alleen bij een heel betrouwbare overheid in goede handen is.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Toen het plan van John de Mol om de Telegraaf over te nemen een paar jaar geleden op een bloedbad uitliep vierde de Zuidas feest. De rechter van de Ondernemingskamer had nog nooit zoveel advocaten bij elkaar gezien. De strijd kostte de krant 10 miljoen euro. Er is vast al een flesje ontkurkt op advocatenkantoren nu blijkt dat onder het dunne laagje formatvernis van The Voice een misbruikbroeinest schuilt, want er zijn sappige juridische appeltjes te schillen.

De Mol verkocht zijn productiehuis, dat ook in veel landen The Voice produceert, in 2015 voor 900 miljoen euro aan ITV. De betonrot zat toen al in de fundamenten en De Mol wist het. Zoals iedereen die bij hem werkt, inclusief zus Linda, weet dat zijn imperium is gebouwd op bot seksisme. In 2004 schreven twee financiële journalisten een smeuïg boek over John de Mol dat de zieke bedrijfscultuur blootlegt waarin 'zo tegen John wordt opgekeken dat het mensen blokkeert'. Echtgenote Els was al zijn partner toen hij, zoals beschreven in De gangen van John de Mol, het hele showballet en alle productieassistenten zijn bed in sleepte. 'Els is een verstandige vrouw die heeft besloten dat ze het niet wil weten,' zegt een ingewijde. Zij was niet de enige.

Jaren geleden vroeg ik aan de hoofdredacteur van Story: 'Waarom schrijf jij niet gewoon op wat ik en het halve Gooi weten over Marco Borsato, Wendy van Dijk en nog wat sterren?' Hij zei: 'Jouw moeder koopt mijn blad. Zij wil geen dingen lezen waarvan zij zich niet kan voorstellen dat ze echt gebeuren. Als ik afdruk wat ik allemaal weet over drugsgebruik en buiten de deur neuken hou ik geen lezeres meer over.' Juice channels bedienen een andere doelgroep, maar is dat de hele verklaring voor de plots overstromende Gooische doofpot?

RTL lijkt de verliezer met een miljoenenstrop nu de talentenjacht abrupt stopt. Maar bij de aanstaande overname van SBS door RTL dwong De Mol af dat hij een gegarandeerd aantal nieuwe formats mag testen op de RTL-zenders. Na de enorme serie flops en missers van De Mol de laatste jaren, waarbij de dansmarathon en de open haard tijdens de kerst op SBS niet eens de dieptepunten waren, zou ik best onder die deal uitwillen als ik de RTL-directie was. Het is vast te juicy gedacht, maar wat lucht blazen in gedateerd misbruiknieuws kan een verwoestend vlammetje opleveren.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het contrast kon gisteren niet groter zijn. Een paleisbordes vol nieuwe ministers gestoken in deftige jacquets en vrolijke jurken, die meer geld uit mogen geven dan er plannen zijn. Een horde cameramensen en fotografen verdringt zich voor het bordes om allemaal hetzelfde beeld vast te leggen. Ruim 250 kilometer verderop lange rijen -vaak oude- mensen in grauwe winterjassen, uren kleumend in de kou, wachtend op een klein gelukje in een wrede loterij. Hooguit gadegeslagen door de journalist van de lokale krant of omroep.

De voorgangers van de nieuwe ministers beloofden drie jaar geleden dat de gaskraan in Groningen dicht zou gaan, zodat de huizen van de kleumende mensen niet meer zouden beven. Hun opvolgers weten al dat die belofte een leugen is. Ze pompen lekker door en de huizen brokkelen verder af.

Om de Groningers koest te houden wordt er wat geld hun kant op gegooid. Wie schade heeft aan zijn huis kan 10.000 euro krijgen. Maar er is niet genoeg voor iedereen. Als bedelaars wachten ze in eindeloze rijen op hun lot. Wie het eerst het gemeentehuis weet binnen te komen heeft geluk. De pechvogels in deze stoelendans blijven met lege handen achter in Usquert, Siddeburen en Warffum. 

Als de zon ondergaat en de rijen nog lang zijn krijgen de kleumende Groningers te horen dat de pot leeg is, terwijl de nieuwe ministers in Den Haag stralen voor de camera's van de NOS. Het vertrouwen in het nieuwe kabinet is zo historisch laag dat de publieke omroep een radio- en tv-zender schoonveegde om een speciale feestelijke uitzending te maken waarin de door spindokters bedachte antwoorden op zouteloze vragen keurig worden opgelepeld door de nieuwe marionetjes van Mark Rutte.

'Wat gaan de mensen thuis nou merken van die nieuwe bestuurscultuur?' willen de NOS-presentatoren van Rutte weten. De premier trekt zijn gezicht in de plooi en zegt dat hij van die verschrikkelijke toeslagenaffaire heeft geleerd dat vooral de uitvoering beter moet. 'Mijn nachtmerrie is dat ergens anders bij de overheid vandaag opnieuw zo'n schandaal zou broeien, waarvan we het niet weten,' zegt hij. 'Ik heb daar geen aanwijzing voor,' voegt hij er geruststellend aan toe. De NOS-presentatoren knikken tevreden.

250 kilometer verderop slenteren de mensen naar huis, de vingers blauw van de kou, de botten pijnlijk van het lange staan. Ergens anders is nooit in Usquert, Siddeburen en Warffum.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Prachtige honden!' zegt de broze stokoude mevrouw die we tegen het lijf lopen. 'U had ook een herder hè,' helpt de thuiszorgmedewerkster die haar begeleidt. 'Ik ben haar wandelende geheugen,' knipoogt ze naar ons. 'Nee zeg, geen herder, ik had een chow chow, met zo'n blauwe tong,' weet de mevrouw zeker.

'Als u tussen deze twee mocht kiezen, welke hond nam u dan mee naar huis?' vraag ik. 'Oh die herder!' wijst ze stralend naar Beertje. 'Ja, want ik had vroeger ook een herder moet je weten, eindeloos veel plezier gehad met die hond!' De thuishulp draait met haar ogen en wij lopen lachend door. Wat moet de wereld verwarrend zijn als mensen je steeds iets proberen wijs te maken waarvan je zeker weet dat het niet klopt.

Een lange rij politieauto's en ME-bussen rijdt ons tegemoet. We passeerden al een imposante verzameling politiepaardentrailers. 'Meer politie dan demonstranten op de been!' zegt Jan. Via de autoradio hoorden we net nog dat er duizend mensen naar de verboden demonstratie zijn gekomen. NOS-verslaggever Jeroen de Jager, meldt dat er veel politie is, maar dat hij van eerdere demonstraties weet dat het geweld meestal van de politie lijkt te komen, niet van de vreedzame demonstranten. Dat is ook mijn waarneming.

Vorig jaar in januari liep ik een licht trauma op toen ik vanuit het niets moest rennen om waterkanonnen en politiepaardenhoeven te ontwijken. De klok lijkt teruggezet. Weer in lockdown en weer meer politie dan je ogen kunnen verwerken.

Blauwe bussen versperren de weg. Dikke rijen uniformen houden de demonstranten tegen die door hun collega's even daarvoor van het Museumplein zijn gejaagd. Als ratten in de val. Duizenden mensen. Tienduizend? Twintigduizend? Misschien wel meer. Zelf sta ik op veilige afstand, ik zie niet met eigen ogen hoe de politie tekeergaat. Maar sneller dan big tech kan censureren gaan de filmpjes de wereld over.

De Nederlandse politiehond die als een wapen zonder vergrendeling slachtoffers maakt, is op slag beroemd. Zelfs Joe Rogan retweet de video naar zijn miljoenen volgers. Maandag belt een Engelse vriendin me bezorgd op. Wat is er in hemelsnaam in Nederland aan de hand? Het is 'all over the news' dat de Amsterdamse politie burgers mishandelt. Op de voorpagina van de krant die mijn moeder uit de bus haalt staat: demonstranten door het lint. Ik voel me als die oude mevrouw.

Was het nou een herder of een chow chow?

See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Kunnen ze niks anders verzinnen dan de derde herhaling van een documentaire over Mercury?' mopperde ik op tweede kerstdag. Het bleek een hagelnieuwe docu op NPO3, die vooral ging over de epidemie waarin de Queen-zanger sneuvelde. Ik ben oud genoeg om me de wereldwijde opkomst van aids te herinneren, maar werd toch diep geraakt door de parallellen die Freddie Mercury The Final Act onuitgesproken trekt met de corona-crisis.

Er zijn veel overeenkomsten: beide ziektes ontstonden omdat virussen van dieren op mensen oversprongen, de paniek was aanvankelijk groot, mensen werden bang voor elkaar en gingen elkaar naar het leven staan aangevuurd door media en politici. Een van de overlevenden in de docu, die zijn partner verloor aan de ziekte, trof destijds een grote witte pijl op zijn flatgebouw aan, met de waarschuwing dat er achter zijn deur aids-homo's woonden. Conservatieve geesten zien de ziekte als een straf voor losbandig leven. Thierry Baudet zei laatst dat aids in principe niet bestaat voor blanke hetero’s. Als je in het goede werelddeel woont en toegang hebt tot medicijnen die er gelukkig snel kwamen, heb je nu inderdaad weinig te vrezen. Feit is dat aids wereldwijd nog altijd de belangrijkste doodsoorzaak is van vrouwen onder de 50 jaar.

Axl Rose

Dat is ook meteen een belangrijk verschil. Aids maakt veel jongere slachtoffers dan corona, Mercury was 45 toen hij stierf. Zijn bandleden vierden zijn leven met een legendarisch -wereldwijd live uitgezonden- concert dat de stigmatisering van aidspatiënten moest stoppen. De magie van live optreden voor 70.000 mensen deed zijn werk: Axl Rose –die eerder zong over fagots that spread some fucking disease eindigde zingend in de armen van Elton John. Aangeslagen en nog altijd een beetje verliefd op Axl zet ik de tv uit.

Bij het laatste rondje met de hond zie ik de tienerjongen van een paar huizen verderop gamen in zijn slaapkamer. Zoals altijd, op welk uur van de dag of nacht ik ook langsloop. Veilig in lockdown, levend in zijn digitale wereld zoals Big Tech dat graag ziet. De techbedrijven gaan voorop in de lobby voor digitale identiteitsbewijzen en zien coronapassen als een geschenk uit de hemel. Gaat hij nog meemaken dat we in een stadion met tienduizenden toeschouwers, gelivestreamd over de hele wereld, het leven vieren van de mensen die doodgingen aan corona? Maar vooral het leven vieren van de mensen die nog leven? Dat vraag ik me af.

Over Marianne Zwagerman

Schrijver en innovatiestrateeg Marianne Zwagerman geeft haar visie op het medialandschap. Elke dinsdag een nieuwe column. Luister live dinsdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/marianne-zwagerman, Apple Podcastof Spotify. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als ik herkend wil worden trek ik altijd mijn pluizige roze jas aan, maar als ik lekker anoniem over straat wil pak ik mijn donkerblauwe anorak van de kapstok. Werkt voortreffelijk! Met een mondkapje erbij speel ik helemaal op safe, maar eigenlijk is dat niet eens nodig. Een andere jas geeft al voldoende bescherming tegen opdringerig volk.

Ik was het zaterdag dan ook helemaal niet eens met Hart van Nederland verslaggever Sam Hagensdie Rutte voor de voeten wierp dat het de meest verwarrende coronapersconferentie toe nu toe was. Integendeel zelfs, eindelijk waren er eens gewoon eerlijke teksten die niet langs de polijstmachine van de spindokters waren gehaald.

Mark Rutte weet wel dat mensen hem niet meer geloven dus had hij professor van Dissel meegenomen die in twee zinnen een einde maakte aan de gure tweedeling die de laatste maanden door Hugo de Jonge in onze maatschappij is geramd. Geprikten en ongeprikten vallen elkaar in de armen nu we allemaal weer in hetzelfde schuitje zitten na de glasheldere uitleg door Van Dissel: ‘De omikronvariant wijkt te veel af van het virus waarvoor het vaccin gemaakt is. Het is alsof iemand plotseling een andere jas aantrekt en dan herken je hem niet meer.’

Rutte had kunnen weten dat Van Dissel niet meer mee zou doen aan zijn show. ‘We moeten uit de crisismodus komen,’ zei de publiciteitsschuwe professor nog maar een paar dagen eerder bij Nieuwsuur. ‘We moeten naar een meer structurele aanpak, publieke gezondheid integreren met economie en maatschappelijke vraagstukken.’ Een oproep die al anderhalf jaar door allerlei prominenten wordt gedaan, zonder enig gehoor in het Torentje. Rutte zoekt nog altijd de veiligheid van de witte jassen die van Dissel helemaal niet wil bieden. ‘We moeten ons niet laten verleiden om te denken dat het zo maakbaar is dat je het probleem oplost als je een week eerder aan de boosterknop draait, daar geloof ik gewoon niet meer in,’ zei hij in Nieuwsuur.

De enigen die daar nog wel in geloven zijn de media. Die rijden sinds zaterdag als een soort bezemwagen achter Van Dissel aan om de brokstukken van het heilige vaccingeloof weer aan elkaar te plakken. Ze rollen de loper uit voor de Pfizer-directeur, maken animatiefilmpjes en schrijven lange krantenstukken om uit te leggen dat Van Dissel het allemaal niet goed zei zaterdag. Journalisten vermomd als infectiologen, dat is pas verwarrend. 

Over Marianne Zwagerman

Schrijver en innovatiestrateeg Marianne Zwagerman geeft haar visie op het medialandschap. Elke dinsdag een nieuwe column. Luister live dinsdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/marianne-zwagerman, Apple Podcastof Spotify. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat iedereen, van je niet zo snuggere neefje tot je altijd dronken ranzige buurman tegenwoordig roddeljournalistje kan spelen op YouTube of Instagram, betekent nog niet dat we hun hersenloze schedelscheten tot ons moeten nemen.

Getergd luisterde oud-NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer in de studio van NPO Radio 1 zeven minuten lang naar de hoofdredacteur van Nu.nl en de politiek commentator van de Telegraaf die een gewichtig gesprek voerden over hoe we om moeten gaan met de zogenaamde 'juice channels', nu die al maanden geruchten de wereld in slingeren over grensoverschrijdend gedrag door Marco Borsato met minderjarige meisjes. 'Dit is een serieuze radiozender, dit is NPO Radio 1, moet je daar in dit programma nou aandacht aan besteden, want dat heeft een vliegwieleffect,' zei de Hoop Scheffer terecht.

Media doen alsof het hier om een belangwekkende journalistieke innovatie gaat. Radio 1 podcast De Dag dook samen met een Volkskrant journaliste in de juice channels want deze kanalen zouden 'nieuwe vragen oproepen over waar en hoe morele grenzen getrokken moeten worden in het medialandschap'. De presentatrice wilde weten wat het verschil met de traditionele roddelmedia is. 'Hun zijn wat milder dan ons,' doceerde de 19-jarige oprichter van zo'n juice kanaal. De enige vraag die daarmee opgeroepen wordt is wat het nieuwe kabinet gaat doen om te voorkomen dat het onderwijs nog meer jongeren ongeletterd aflevert aan de maatschappij.

Terwijl traditionele media in de online bagger rondzwemmen uit angst om weer een boot te missen nemen serieuze onlinespelers de traditionele rol juist over. Follow The Money publiceerde dit weekend een interessante longread over de big-tech lobby bij de EU die de coronacrisis misbruikt om ons een digitale identiteit door de strot te duwen. Debatcentrum De Balie presenteerde online een talkshow zoals een talkshow bedoeld is, met professoren Barbara Baarsma en Ira Helsloot die ruimte kregen om de diepte in te gaan over het coronabeleid zonder -zoals gebruikelijk in talkshows op tv- gestoord te worden door een volkszanger of wijn drinkende viroloog.

'De mainstream media hebben heel erg het kabinetsstandpunt vertegenwoordigd. Het was moeilijk om daar met een andersoortig geluid tussen te komen,' verzuchtte Baarsma, die voorrekende dat het kabinetsbeleid veel meer levensjaren heeft gekost dan gered. Ik geef toe, het is misschien minder sappig dan Borsato en jonge meisjes, maar ik raad u toch aan om er even een uurtje voor te gaan zitten.

See omnystudio.com/listener for privacy information.